Spiritualiteit, meervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving Joantine Berghuijs 6-03-2015 Overzicht presentatie Trends in religiositeit/spiritualiteit in Nederland Breedte van het begrip spiritualiteit Interacties religie/spiritualiteit en geestelijke gezondheid Individualisering van religie Uitdagingen Aanbevelingen Trends Ontkerkelijking / secularisatie Toch veel religie / spiritualiteit Globalisering, multiculturele / multireligieuze samenleving Interactie tussen religies Individualisering van religie Zelfaanduiding als religieus / spiritueel mens
totale bevolking 40% religieus 20% 40% spiritueel Betrokkenheid bij religie / spiritualiteit Actief lid Papieren lid Nieuwe spirituelen Seculiere spirituelen Breedte van het begrip spiritualiteit Religie soms negatieve bijklank Liever spiritueel Wat is spiritualiteit? Modewoord
Spirituele vakanties Business spiritualiteit Spiritueel winkelen
Spiritueel tuinieren Spiritueel afvallen Spiritueel scheiden
Wat is spiritualiteit? wat verstaan mensen zelf onder spiritualiteit? Representatief onderzoek onder Nederlanders: Open vraag, eigen omschrijving spiritualiteit: Cognitief (54%) Ervaring/emotie (29%) Ethisch (16%) Ritueel / praktijken (7%) 7% weet niet; 21% neemt afstand (Berghuijs et al, 2013). Voorbeelden cognitief Meer tussen hemel en aarde iets met de menselijke geest iets niet-waarneembaars religie, niet alleen islam, jodendom of christendom, maar ook mensen die geloven dat er iets is paranormale zaken zingeving Voorbeelden ervaring wat je ervaart in je diepste innerlijk balans tussen jezelf en het leven en tussen je gevoel en je ratio Voorbeelden ethisch geloven in goedheid, en goed doen; voor elkaar zorgen Voorbeelden ritueel helderziendheid, meditatie, contact met het hienamaals bidden, kerkgang Voorbeelden afstand nemen niets voor mij zweverig Conclusie Weinig specifiek christelijk of andere religie Enorme diversiteit (Berghuijs et al, 2013).
Individualisering van religie Religieuze creativiteit Nieuwe spiritualiteit / Meervoudige religieuze betrokkenheid (MRB) Ideologie Praktijken Verhalen Origine Relaties inspiratie door contacten Individualisering van religie Brengt: maatwerk, vrijheid, verrijking, interreligieuze bruggen, tolerantie, optimistisch geloof in spirituele ontwikkeling. Vraagt: zelfstandige keuzes (individualistische imperatief), zelfvertrouwen, initiatief, creativiteit, inzicht, kritische blik, openheid, relativeringsvermogen,. Gevaren: verwarring, interne spanningen, gebrek aan geestelijke leiding, vrijblijvendheid, geen commitment Meta-ideologie nieuwe spiritualiteit Geen dogma s Zelfspiritualiteit Perennial wisdom Syncretisme Monisme / holisme Reïncarnatie en spirituele ontwikkeling
Interactie religie/spiritualiteit en geestelijke gezondheid Religie kan het pathologische Genezen: religie werkt therapeutisch Onderdrukken: religieuze socialisatie onderdrukt potentieel afwijkend gedrag Verbergen: religie als toevluchtsoord Tot uitdrukking brengen: het pathologische komt in religieuze vorm tot uitdrukking Veroorzaken: religie als oorzaak van geestelijke ongezondheid (Spilka et al, 1985; Van Uden en Pieper, 1996). Uitdagingen / knelpunten Grens tussen gezonde en ongezonde vormen van religie / spiritualiteit Valkuilen van individualisering Rolverdeling therapeut en geestelijk verzorger Wanneer doorverwijzen? Rol eigen spiritualiteit GGZ hulpverlener Aanbevelingen Alert zijn op religieuze / spirituele dimensies Contacten tussen GGZ medewerkers en geestelijk verzorgers / pastores religieuze gemeenschappen Vragen vanuit GGZ over religie bij religiestudies / theologie neerleggen. Kans: NWO onderzoeksproject MRB: vragen laten meenemen. Stagiares / scriptiestudenten (masters) sturen.
NWO Project Multiple Religious Belonging Op welke wijze verandert het fenomeen MRB traditionele noties van religie en religieuze betrokkenheid, en wat betekenen deze veranderingen voor de Nederlandse samenleving in de 21ste eeuw? Maatschappelijke partners, o.a. VGVZ, DSTS, Ikon. Adviezen: Geestelijke verzorging incl opleidingen Kerken Media Politiek Contact / suggesties / onderzoeksvragen j.t.berghuijs@vu.nl Op de hoogte blijven? Facebookgroep Multireligieus Facebookpagina Multiple Religious Belonging Mailinglijst Literatuur Berghuijs, J., J. Pieper, and C. Bakker. 2013. Conceptions of spirituality among the Dutch population. Archive for the Psychology of Religion 35: 369-398. Uden, M.H.F. van, en J.Z.T. Pieper. 1996. Religie in de geestelijke gezondheidszorg. Nijmegen, KSGV.