Integraal alcohol- en drugsbeleid jongeren Horst aan de Maas 2015-2018 Februari 2015
*14-0045540* 14-0045540 ESO.00001398WDstrt Integraal alcohol- en drugsbeleid jongeren Horst aan de Maas 2015-2018 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Nederlandse jongeren drinken veel, vaak en al op jonge leeftijd. In de gemeente Horst aan de Maas wonen ongeveer 9.800 jongeren 1. De meeste van deze jongeren hebben wel eens alcohol gedronken of zijn van plan dit te gaan doen. Op zich is daar niets mis mee, als het maar op een verantwoorde wijze gebeurt; geen alcohol voor je 18 e en daarna met mate. Blootstelling aan alcohol, maar ook aan drugs tijdens de jeugd kan tot schadelijke gevolgen leiden. Daarom is het belangrijk om samen maatregelen te treffen om het alcohol- en drugsgebruik onder jongeren te beperken. Het alcohol- en drugsbeleid voor jongeren in de gemeente Horst aan de Maas geeft een brede aanpak weer om het middelengebruik te beperken. In het plan is aandacht voor zowel preventie als handhaving en wordt een koppeling gemaakt tussen jeugd-, gezondheids- en veiligheidsbeleid. Omdat alcohol het genotmiddel is wat het meest door jongeren wordt gebruikt en de maatschappelijke acceptatie van drugsgebruik lager is, ligt de nadruk in dit beleid op alcoholgebruik. 1.2 Doelstelling De hoofddoelstelling van het integraal alcohol- en drugsbeleid voor jongeren in de gemeente Horst aan de Maas 2015-2018 luidt: Gemeente Horst aan de Maas werkt aan het voorkomen en beperken van overmatig alcoholgebruik 2 en drugsgebruik door jongeren. Bovenstaande doelstelling beoogt de volgende resultaten: Een afname van het aantal jongeren onder de 16 jaar 3 dat alcohol en drugs gebruikt in 2017 4 ten opzichte van 2013. De ingezette daling die de GGD-monitor 5 weergeeft wordt verder doorgezet. Dat betekent dat de ambitie is voor 2017 is dat 18% van de leerlingen van leerjaar 2 in de 4 weken voorafgaand aan het onderzoek alcohol heeft gedronken. In leerjaar 4 is dat percentage gedaald naar 75%. 1 Jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar. 2 Overmatig alcoholgebruik volgens GGD: Mannen: >21 glazen alcohol per week, Vrouwen: > 14 glazen alcohol per week 3 Op 01.01.2014 is de wettelijke leeftijdsgrens voor alcoholgebruik verhoogd van 16 jaar naar 18 jaar. Vanwege de huidige groep jongeren in de overgangsjaren (16 en 17 jarigen) en het feit dat de laatste meetresulaten (0-meting) in 2013, toen de minimumleeftijd nog 16 jaar was, zijn gedaan, is in deze doelstelling gekozen voor de leeftijd van 16 jaar. 4 In 2017 wordt de eerstvolgende jongerenmonitor door de GGD gehouden. 5 Gezondheid jongeren in beeld. Resultaten jongerenmonitor 2013 in de regio Limburg-Noord. Het percentage leerlingen van leerjaar 2 dat in de 4 weken voorafgaand aan het onderzoek alcohol heeft gedronken, in 2013 licht gedaald (8%) is ten opzicht van 2009. (34% in 2009 vs. 26% in 2013). In leerjaar 4 is het gedaald van 83% naar 79%. (4%) Bezoekadres: Wilhelminaplein 6, Horst Postbus 6005 / 5960 AA Horst T 077-477 97 77 F 077-477 97 50
Pag. 2 van 28 Een afname van de hoeveelheid alcohol en drugs die door jongeren tussen de 16 en 24 jaar wordt gebruikt in 2017 ten opzichte van 2013. De lichte daling die de GGD-monitor 6 weergeeft wordt verder doorgezet. Dat betekent dat in 2017 nog 4% van de leerlingen in leerjaar 2 in de 4 weken voorafgaand aan het onderzoek dronken of aangeschoten is geweest. In leerjaar 4 is dit percentage gedaald naar 40%. Afname van de tolerantie bij ouders/ verzorgers ten opzichte van het alcohol- en drugsgebruik door hun kinderen. Het verminderen van openbare orde problematiek gerelateerd aan alcohol- en drugsgebruik. Voorkomen en vroegsignaleren van overmatig alcoholgebruik en drugsgebruik door jongeren. 1.3 Leeswijzer Deze beleidsnotitie start met een probleemdefinitie en een beschrijving van de omvang van het alcohol- en drugsgebruik door jongeren in de gemeente Horst aan de Maas en regio Limburg-Noord (hoofdstuk 2). Vervolgens worden in hoofdstuk 3 de beleidskaders geschetst waarbinnen dit beleid tot stand komt. In hoofdstuk 4 worden concrete doelstellingen beschreven die in hoofdstuk 5 verder uitgewerkt worden in concrete activiteiten. In hoofdstuk 6 wordt ingegaan op evaluatie en monitoring van dit beleid. De nota wordt afgesloten met een financiële paragraaf (hoofdstuk 7). 2 Is alcohol- en drugsgebruik door jongeren een probleem? Jongeren én hun ouders/verzorgers schatten de risico s van middelengebruik vaak niet goed in. Met name de maatschappelijke acceptatie van alcoholgebruik ligt te hoog. 2.1 Probleemdefinitie Alcohol Kinderen beginnen te jong met alcohol drinken en drinken daarbij ook nog eens te veel. Nederlandse kinderen beginnen gemiddeld tussen hun 12e en 13e jaar met drinken. Hoewel het aantal kinderen van 12 tot 14 dat drinkt is gedaald, is het drinkgedrag van 15-plussers al vele jaren te hoog. Voor alle leeftijden geldt dat zodra jongeren drinken, ze vaak teveel drinken. Het aantal jongeren dat met een alcoholintoxicatie door een kinderarts in een ziekenhuis wordt behandeld, stijgt nog steeds, evenals het aantal eerste hulpbehandelingen in het ziekenhuis wegens ongevallen, geweldpleging of zelfbeschadiging waarbij alcohol een rol heeft gespeeld. Blootstelling aan alcohol tijdens de jeugd kan tot geheugen-, leer- en concentratieproblemen leiden. Hersenen die in ontwikkeling zijn (tot het 23e levensjaar) zijn het meest kwetsbaar. Jongeren die voor hun 15e met drinken zijn begonnen, lopen vier maal zoveel risico op alcoholverslaving als jongeren die op hun 21e zijn begonnen. Bovendien geldt, hoe jonger tieners aan alcohol beginnen des te groter de kans dat zij ook gaan roken of drugs gaan gebruiken. 7 6 Het percentage leerlingen dat in de 4 weken voorafgaand aan het onderzoek dronken of aangeschoten is geweest is in leerjaar 2 licht gedaald van 7% naar 6%. In leerjaar 4 is dit percentage gelijk gebleven op 42%. 7 Trimbos Instituut (2013) Nationale Drug Monitor, Jaarbericht 2012
Pag. 3 van 28 Soft- en harddrugs Cannabisproducten als hasj, wiet en marihuana hebben geen sterk verslavende werking. Deze middelen worden softdrugs genoemd. Vrijwel geen enkele scholier in groep zeven en acht van het basisonderwijs in Nederland heeft ervaring met cannabisgebruik. Het percentage actuele cannabisgebruikers onder Nederlandse scholieren van 15 16 jaar is twee keer hoger dan het Europese gemiddelde. Cannabis vermindert het reactie- en concentratievermogen en heeft een negatieve invloed op het korte termijn geheugen. Dit levert ook risico's op in het verkeer. Scholieren die cannabis gebruiken vertonen vaker agressief en delinquent gedrag en hebben vaker schoolproblemen (spijbelen, schoolmotivatie en/of lage prestatie) dan leeftijdgenoten die niet blowen. Bij frequent gebruik kan cannabis tot psychosen leiden bij mensen die hier aanleg voor hebben. Amfetamine, XTC, LSD, hallucinerende paddenstoelen, (paddo's) cocaïne en heroïne zijn harddrugs. Deze middelen zijn (zeer) verslavend en ronduit schadelijk voor de gezondheid. 8 2.2 Alcohol- en drugsgebruik jongeren in Limburg-Noord Eens in de vier jaar voert de GGD onderzoek uit naar de gezondheid, de leefstijl en het welzijn van leerlingen van leerjaar 2 (13 14 jarigen) en leerjaar 4 (15 16 jarigen) van het voortgezet onderwijs (VO). Het meest recente onderzoek, GGD Jeugdmonitor 2013, geeft inzicht in het alcohol- en drugsgebruik van jongeren in Noord- Limburg 9. In bijlage 2 wordt een volledig overzicht van alle gemeenten in de regio weergegeven. Alcohol Onderwerp Jeugdmonitor 2013 GGD L-N HadM Leerjaar 2 VO: 13-14 jarigen Gemiddelde leeftijd start alcoholgebruik door jongeren leerjaar 2 12 jaar 12 jaar Percentage jongeren leerjaar 2 dat alcohol drinkt 18% 26% Percentage jongeren leerjaar 2 dat 5 of meer drankjes drinkt 12% 15% Percentage jongeren leerjaar 2 dat alcohol zelf koopt in supermarkt, horeca, kantine 6% 11% Percentage jongeren leerjaar 2 dat alcohol krijgt van anderen zoals vrienden en ouders 24% 29% Leerjaar 4 VO: 15-16 jarigen Percentage jongeren leerjaar 4 dat alcohol drinkt 67% 79% Percentage jongeren leerjaar 4 dat 5 of meer drankjes drinkt 52% 62% Percentage jongeren leerjaar 4 dat alcohol zelf koopt in supermarkt, horeca, kantine 42% 55% Percentage jongeren leerjaar 4 dat alcohol krijgt van anderen zoals vrienden en ouders 65% 75% Overig Jongeren van het VMBO drinken vaker en meer alcohol dan jongeren van het HAVO/VWO. Jongeren van alle onderwijstypen beginnen even vroeg met het drinken van alcohol. Opvallend is dat Horst aan de Maas op alle onderdelen hoger scoort dan het regionale gemiddelde in Limburg- Noord. Soft- en harddrugs Uit de GGD monitor 2013 blijkt dat 1% van de 13 14-jarigen en 8% van de 15 16-jarigen in Noord-Limburg softdrugs gebruikt. Gemiddeld beginnen de jongeren met 14 jaar softdrugs te gebruiken. Eén op de twintig 8 Trimbos Instituut (2013) Nationale Drug Monitor, Jaarbericht 2012 9 GGD Jeugdmonitor 2013. Bij dit onderzoek zijn in totaal 7376 leerlingen betrokken waarvan 957 leerlingen uit Horst aan de Maas.
Pag. 4 van 28 jongeren heeft wel eens harddrugs aangeboden gekregen, met name tijdens het uitgaan. Een klein percentage gebruikt het ook daadwerkelijk (0,3% van de 13 14-jarigen en 2% van de 15 16-jarigen). Uit het Cannabisonderzoek 2013 van Vincent van Gogh (in Horst aan de Maas en Leudal) blijkt o.a. dat jongeren die cannabis gebruiken meer op straat te vinden zijn, vaker bekend zijn bij een instelling voor jeugdhulpverlening, meer vrienden hebben die cannabis gebruiken en minder vaak lid zijn van een vereniging dan jongeren die geen cannabis gebruiken. 10 2.3 Cultuur alcoholgebruik Veel jongeren, maar ook ouders/verzorgers onderschatten de risico s van middelengebruik. Volgens de GGD volwassenmonitor 2013 vindt 44% van de ouders het acceptabel dat hun kind (<16 jaar) thuis een glas alcohol drinkt. 30% vindt het acceptabel dat hun kind (<16 jaar) tijdens het uitgaan een paar glazen alcohol drinkt. 11 In Limburg, en dus ook in Horst aan de Maas, ligt de maatschappelijke acceptatie van alcoholgebruik hoog. Het maakt onderdeel uit van de Limburgse cultuur. Ouders vinden het gezellig als hun kinderen met de feestdagen of carnaval een glaasje meedrinken eentje moet toch kunnen en reageren veelal lacherig op het gebruik door jongeren wij dronken vroeger toch ook en kijk ons, wij zijn toch ook goed terecht gekomen. Dit geeft niet alleen de maatschappelijke acceptatie van alcoholgebruik weer, maar ook hoe cruciaal het is om ouders in onze plannen te betrekken. Voor meer informatie over de acceptatie van alcoholgebruik in Limburg-Noord wordt verwezen naar bijlage 3. 3 Beleidskaders 3.1 Landelijke kaders Landelijk Gezondheidsbeleid en Alcoholbeleid Het beleid van de rijksoverheid ten aanzien van alcoholgebruik (en drugsgebruik) door jongeren is weergegeven in de landelijke nota gezondheidsbeleid Gezondheid dichtbij, 2011. Het kabinet stelt de volgende doelen: Kinderen beginnen niet voor hun 16 e jaar met drinken; Jongeren gaan minder drinken; Minder mensen worden lichamelijk of geestelijk afhankelijk van overmatig alcoholgebruik; De schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik in bijzondere situaties worden verminderd (in het gezin, op het werk, in het verkeer en bij het uitgaan). Drank en Horecawet De meeste regels die betrekking hebben op alcohol staan beschreven in de, per 1 januari 2013 gewijzigde, Drank- en Horecawet (DHW). Belangrijke wijzigingen: Gemeenten zijn voortaan zelf verantwoordelijk voor toezicht en handhaving; Gemeenten stellen een verordening vast met regels over drankverstrekking bij paracommerciële instellingen; Gemeenten stellen iedere vier jaar een preventie- en handhavingsbeleid alcohol vast. De leeftijdsgrens voor alcoholgebruik is per 1 januari 2014 verhoogd naar 18 jaar. 10 Vincent van Gogh (2013). Cannabisonderzoek 2013. 11 GGD Volwassenmonitor 2013.
Pag. 5 van 28 Landelijk drugsbeleid Het Nederlands drugsbeleid steunt, net als het alcoholbeleid, op twee pijlers: bescherming van de volksgezondheid én bestrijding van overlast en criminaliteit. Preventie van drugsgebruik is gericht op onderstaande doelen: Het voorkomen van drugsgebruik; Het uitstellen van het eerste gebruik; Het verminderen van gebruik; Het voorkomen van problematisch gebruik en daarmee samenhangende gezondheidsschade. 3.2 Regionale kaders Regionale visie gezondheid De GGD heeft samen met alle gemeenten in Noord- en Midden-Limburg een regionale visie op gezondheid en een meerjarenbeleidsplan Publieke Gezondheid opgesteld. Een van de programma s in het regionale beleid betreft gezond en veilig opgroeien waar o.a. het thema jongeren en alcohol aan bod komt. Lekker Friz! Sinds 2008 vindt er onder de noemer Lekker Friz! regionale afstemming rondom de aanpak van (overmatig) alcohol- (en drugsgebruik) plaats tussen diverse gemeenten in Noord- en Midden Limburg, GGD, VvG en politie. Thema s als communicatie en onderzoek worden daar waar mogelijk regionaal ingevuld. De campagne Lekker Friz! gaat uit van een positieve benadering; in plaats van je bent dom als je alcohol drinkt wordt uitgegaan van de boodschap je bent stoer als je fris drinkt. 3.3 Lokale kaders Het integrale alcohol- en drugsbeleid heeft raakvlakken met diverse beleidsterreinen en kaders: Coalitieakkoord 2014-2018 Een van de afspraken uit het coalitieakkoord 2014-2018 luidt: We geven extra prioriteit aan het voorkomen van drugsgebruik en alcoholmisbruik door jongeren Samen met jongeren (hun keten), ouders, horeca, supermarkten, scholen gaan we door met de preventieve aanpak (zoals eerder met lekker Friz ). Lokaal gezondheidsbeleid Het doel van lokaal gezondheidsbeleid is het bevorderen en beschermen van de gezondheid van de inwoners van Horst aan de Maas. De focus ligt sterk op preventie van gezondheidsproblemen en van belemmeringen als gevolg van een beperking. Het verminderen van alcohol- en drugsgebruik door jongeren maakt onderdeel uit van deze preventieve aanpak van gezondheidsproblemen. Integraal Veiligheidsbeleid Het verminderen van alcohol- en drugsgebruik door jongeren is benoemd als een van de vijf speerpunten in het Integraal Veiligheidsbeleid 2013-2015. Handhavingsstrategie Drank en Horecawet De uitwerking van het onderdeel handhaving (nieuwe) Drank en Horecawet is vastgelegd in de in regionaal verband opgestelde handhavings- en sanctiestrategie Drank en Horecawet Horst aan de Maas.
Pag. 6 van 28 Deze Handhavings- en Sanctiestrategie is als bijlage bij dit beleidsplan gevoegd. 4 Visie en doelstelling 4.1 Visie: Integrale benadering Alcohol- en drugsmatiging vraagt om een integrale benadering; er is aandacht voor preventie én handhaving. Er is sprake van een samenhangend geheel aan interventies en maatregelen op de beleidsterreinen gezondheid, jeugd en veiligheid. Inzet van meerdere pijlers is nodig om de schadelijke gevolgen van alcohol- en drugsgebruik te voorkomen voor zowel de gezondheid van de jongeren in Horst aan de Maas en hun omgeving als de veiligheid en openbare orde in de gemeente. Pijler 1: Inrichten van de fysieke omgeving Alcohol (en drugs in mindere mate) is in onze maatschappij overal aanwezig. Het beperken van reclame-uitingen en de beschikbaarheid van alcohol in de leefomgeving van jongeren, bestaande uit de drie domeinen: onderwijs, thuis en vrije tijd, zijn belangrijke maatregelen om schadelijk middelengebruik tegen te gaan. Om de beschikbaarheid van middelen te beperken is samenwerking vereist tussen betrokken partijen, zoals ouders, scholen, (paracommerciële)horeca, detailhandel, organisatoren van evenementen en partners als VvG, GGD en handhavers. Pijler 2: Regelgeving en handhaving Zoals eerder aangegeven zijn de regels met betrekking tot verstrekking en gebruik van alcohol vastgelegd in de DHW. Daarnaast heeft de gemeente Horst aan de Maas in haar Algemene Plaatselijke Verordening (APV) aanvullende regels opgenomen om verstrekking van alcohol in de omgeving van jongeren (pijler 1) te beperken. Van belang is niet alleen regels te stellen, maar ook in te zetten op naleving en handhaving daarvan. De burgemeester is verantwoordelijk voor het toezicht op en handhaving van deze regels. Pijler 3: Voorlichting en educatie Alleen voorlichting en educatie zijn niet voldoende om gedrag ten aanzien van alcohol- en drugsgebruik te veranderen. Toch is het belangrijk om de risico's van middelengebruik over te brengen op de verschillende doelgroepen en ze vaardigheden aan te reiken om uiteindelijk tot een gedragsverandering te komen. Extra aandacht gaat uit naar het verstrekken van opvoedingstips ten aanzien van middelengebruik. Deze pijler bestaat uit drie doelen: Vergroten van kennis en bewustwording van risico s: Dit kan door onder andere inzet van voorlichtingsprogramma s zoals de Gezonde School en Genotmiddelen als onderdeel van de Gezonde en Veilige School, interventies en de regionale campagne Lekker Friz!. Vergroten van kennis over de maatregelen en daarmee draagvlak voor beleid creëren: Dit kan bijvoorbeeld door regelmatige berichtgeving in de lokale media en tijdens interventies, zoals de Instructie Verantwoord Alcoholschenken (IVA) en de barcodetraining aandacht aan het beleid te besteden. Resultaten van het gevoerde beleid bekendmaken.
Pag. 7 van 28 Pijler 4: Signalering, advies en ondersteuning Als een alcohol- of drugsprobleem in een vroeg stadium wordt ontdekt en ondersteuning wordt geboden, is de kans op herstel het grootst en kan ernstige schade, zoals verslaving, gezondheidsproblemen en schade aan de omgeving van de gebruiker, worden voorkomen. Professionals die met jongeren in aanraking komen moet in staat zijn problemen te herkennen en weten welke vervolgactie ze moeten ondernemen. Scholen hebben een algemene signalerende taak; via de interne zorgstructuur kan gerichte actie en toeleiding naar zorg volgen. Aan het Zorg en Advies Team (ZAT) nemen ook partners als het Centrum voor Jeugd en Gezin en op afroep verslavingszorg deel. 4.2 Doelstellingen De hoofddoelstelling van het integraal alcohol- en drugsbeleid voor jongeren in de gemeente Horst aan de Maas 2015 2018 luidt: Gemeente Horst aan de Maas werkt aan het voorkomen en beperken van overmatig alcoholgebruik 12 en drugsgebruik door jongeren. Deze hoofddoelstelling is vertaald in een aantal subdoelstellingen: Pijler 1: Inrichten van de fysieke omgeving Er wordt gewerkt aan een afname van het aantal jongeren onder de 16 jaar dat alcohol en drugs gebruikt in 2017 ten opzichte van 2013. De ingezette daling die de GGD-monitor weergeeft wordt verder doorgezet. Er wordt gewerkt aan een afname van de hoeveelheid alcohol en drugs die door jongeren (16 24 jaar) wordt gebruikt in 2017 ten opzichte van 2013. De ingezette daling die de GGD-monitor weergeeft wordt verder doorgezet. Pijler 2: Regelgeving en handhaving Er worden heldere regels ten aanzien van alcoholverstrekking aan jongeren in (para)commerciële horeca-instellingen opgesteld. In de ontheffing artikel 35 DHW worden (extra) voorschriften ten aanzien van alcoholverstrekking aan jongeren tijdens evenementen opgenomen. Met het onderwijs worden afspraken gemaakt om een alcohol (en drugs)vrije schoolomgeving na te streven. Er vindt naleving en handhaving van de wettelijke leeftijdsgrenzen met betrekking tot de verkoop van alcohol plaats. Pijler 3: Voorlichting en educatie Kennis van jongeren over de schadelijke gevolgen van (overmatig) alcohol en drugsgebruik neemt toe. Ouders zijn zich bewust van de schadelijke gevolgen van (overmatig) alcohol- en drugsgebruik door jongeren. Ouders zijn zich bewust van hun rol ten aanzien van het alcohol- en drugsgebruik van hun kinderen. Ouders stellen grenzen en geven zelf het goede voorbeeld. 12 Overmatig alcoholgebruik volgens GGD: Mannen: >21 glazen alcohol per week, Vrouwen: > 14 glazen alcohol per week
Pag. 8 van 28 Verstrekkers van alcohol ((para)commerciële horeca, detailhandel, organisatoren van evenementen) zijn zich bewust van de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik door jongeren. Alcoholverstrekkers zijn op de hoogte van wet- en regelgeving en handelen hier naar. Jongeren en ouders zijn op de hoogte van de verhoging van de leeftijdsgrens naar 18 jaar en de strafbaarstelling. Draagvlak creëren voor en informeren over het thema alcohol- en drugsmatiging bij bestuurders, betrokken ambtenaren en medewerkers van participerende instellingen. Zij zijn op de hoogte van het alcohol- en drugsbeleid van Horst aan de Maas. Pijler 4: Signalering, advies en ondersteuning Goede signalering van (overmatig) alcohol- en drugsgebruik door jongeren en adequate toeleiding naar passende hulp/ ondersteuning. 4.3 Doelgroepen In het beleid ligt de nadruk op de rol en verantwoordelijkheid van jongeren én hun ouders/ verzorgers. Ouders/ verzorgers spelen een belangrijke rol in het middelengebruik van hun kinderen en kunnen invloed uitoefenen op het moment dat hun zoon of dochter begint met drinken of het gebruik van soft- en of harddrugs. De volgende drie doelgroepen staan centraal: Jongeren van 10 tot 18 jaar Jongeren van 18 tot 24 jaar Ouders en verzorgers Overige doelgroepen die betrokken worden in de aanpak zijn: Horeca Paracommerciële horeca (gemeenschapshuizen, open jongeren centra, verenigingen en stichtingen) Detailhandel (supermarkten, cafetaria) Organisatoren van evenementen 5 Aanpak De aanpak is uitgewerkt in een uitvoeringsplan 2015-2018 (bijlage 1). In het uitvoeringsplan wordt per pijler beschreven welke activiteiten uitgevoerd gaan worden. Per activiteit volgt een omschrijving van de inhoud, doelstelling, doelgroepen, verantwoordelijke partners, financiën, evaluatie en planning. De genoemde activiteiten uit het uitvoeringsplan bestaan uit reeds bestaande en nieuwe nog op te starten activiteiten. De actuele ontwikkelingen bepalen of er gaandeweg de beleidsperiode nieuwe activiteiten worden uitgewerkt. 5.1 Uitvoering Er wordt een lokale werkgroep alcohol- en drugspreventie, werkgroep Lekker Friz bestaande uit, gemeente, politie, Synthese, GGD en VvG geformeerd die verantwoordelijk is voor uitvoering van de acties zoals benoemd in het uitvoeringsplan. De gemeente zorgt als voorzitter van de werkgroep voor de coördinatie op de uitvoering van de activiteiten. Daarbij kunnen, afhankelijk van de aard van de activiteit, verschillende partners als uitvoeringsverantwoordelijke worden aangewezen.
Pag. 9 van 28 6 Evaluatie en monitoring 6.1 Evaluatie De lokale werkgroep alcohol- en drugspreventie, werkgroep Lekker Friz, is verantwoordelijk voor de evaluatie van de activiteiten uit het uitvoeringsplan. Het uitvoeringsplan wordt eind 2016 geëvalueerd en waar nodig bijgesteld voor 2017 en 2018. Het college van B&W wordt geïnformeerd over de tussentijdse evaluatie en stelt het vervolg van het uitvoeringsplan 2017-2018 vast. Het beleid en het uitvoeringsplan 2017-2018 worden aan het einde van de beleidsperiode door de werkgroep geëvalueerd en ter vaststelling aangeboden aan het college van B&W en de gemeenteraad. Daarbij kan een koppeling gemaakt worden met het nieuw vast te stellen gezondheidsbeleid van de gemeente. 6.2 Monitoring Het uitgangspunt van deze notitie bestaat uit de resultaten van de GGD monitor. De GGD jongerenmonitor 2013 biedt inzicht in het alcohol- en drugsgebruik van jongeren onder de 16 jaar. De resultaten van deze monitor worden gezien als 0-meting. In 2015 vindt opnieuw monitoring door de GGD plaats. Op basis daarvan kan bekeken worden of het schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik door jongeren in Horst aan de Maas en de regio daadwerkelijk is gestabiliseerd. Vanaf 2015 vindt er elke 4 jaar een monitor door de GGD plaats. 7 Financiën Het college van B&W heeft bij de vaststelling van de nota Implementatie Nieuwe Drank en Horecawet op 21 mei 2013 besloten om 25.500 structureel in te zetten voor preventie en handhaving op het gebied van alcohol en jongeren. De uitvoering van het integraal alcohol- en drugsbeleid jongeren Horst aan de Maas wordt uit dit budget gedekt.
*14-0045540* 14-0045540 ESO.00001398WDstrt Bijlage 1: Uitvoeringsplan In het uitvoeringsplan worden de genoemde doelstellingen uit hoofdstuk 4.2 uitgewerkt in concrete activiteiten. Per activiteit volgt een omschrijving van de inhoud, doelgroepen, verantwoordelijke partners, financiën, evaluatie en planning. Het betreft activiteiten die reeds opgepakt en uitgevoerd worden en nieuwe nog op te starten activiteiten. De actuele ontwikkelingen bepalen of er gaandeweg de beleidsperiode nieuwe acties worden uitgewerkt. De lokale werkgroep alcohol- en drugspreventie, werkgroep Lekker Friz, is verantwoordelijk voor de uitvoering en evaluatie van de activiteiten uit het uitvoeringsplan. Activiteiten die reeds door partners, vanuit reguliere subsidies worden opgepakt: GGD - Gezonde School en Genotmiddelen VO Het Dendron-College en Citaverde College besteden reeds aandacht aan de thema s alcohol, roken en drugs. De GGD bekijkt en inventariseert in samenwerking met beide scholen, VvGi en Halt jaarlijks wat er in het kader van de Gezonde en Veilige School (nog meer) nodig is. Het lesprogramma De Gezonde School Genotmiddelen bevat naast (digitale) lessen over genotmiddelen ook een ouderavond, schoolregels over genotmiddelen, training signaleren en begeleiden voor medewerkers van de school en een begeleiding door professionals van Vincent van Gogh. - Deelname ZAT-team In Zorg- en adviesteams werken professionals uit de zorg voor jeugd samen met scholen om bij signalen van problemen met jongeren zo snel mogelijk de juiste hulp in te schakelen. Synthese - In kaart brengen hangplekken (waaronder keten) en middelengebruik en indien nodig doorverwijzen naar VvGi Jongerenwerkers van Synthese en VvGi realiseren een duidelijk beeld van de jongeren die zich in de openbare ruimte bevinden en alcohol en/of drugs gebruiken. Indien van toepassing brengen zij signalen in en bespreken zij deze met andere partners in het Straatgroepenoverleg. Bezoekadres: Wilhelminaplein 6, Horst Postbus 6005 / 5960 AA Horst T 077-477 97 77 F 077-477 97 50
Pag. 11 van 28 Daarnaast zijn er ook projecten op school en in samenwerking met de gezinscoach om contacten met kinderen op de basisschool, groep 8 te leggen. Doel hiervan is jongeren voor te bereiden op een belangrijke nieuwe fase in hun leven: de overstap naar het voortgezet onderwijs. Jongeren komen dan voor het eerst in aanraking met jongerenthema s: roken, seks, drugs, alcohol, vrijetijdsbesteding, etc. Dit allemaal op een leeftijd, dat erbij horen de belangrijkste ontwikkelingstaak is. Halt - Inzet Boete of Kanskaart. Bij overlast gevend gedrag onder invloed van alcohol wordt een jongere (<18 jaar) door de politie verwezen naar Halt in plaats van het automatisch geven van een boete. Hierna volgt een gesprek door medewerker Vincent van Gogh Instituut met de betrokken jongere en de ouders. - Gezonde School en Genotmiddelen VO Inventariseren wat er in het kader van de Gezonde en Veilige School nodig is. (zie taak GGD) Vincent van Gogh instituut - Gezonde School en Genotmiddelen VO Inventariseren wat er in het kader van de Gezonde en Veilige School nodig is. (zie taak GGD) - Inzet outreachende preventiemedewerker Vincent van Gogh instituut De outreachend preventiemedewerker benadert, naar aanleiding van een signaal, jongeren (op straat, op school en bij jongerenontmoetingsplekken). De preventiemedewerker monitort de aard, omvang en trends in het alcohol- en drugsgebruik, doet kortdurende interventies (zoals preventie op maat) en verwijst door, indien nodig. Afstemming en informatie-uitwisseling tussen de preventiemedewerkers en andere partners vindt plaats in het Straatgroepenoverleg Horst aan de Maas. - Instructie Verantwoord Alcohol Schenken (IVA) trainingen inzetten t.b.v. paracommerciële instellingen (verenigingen) Barvrijwilligers van verenigingen krijgen kennis over de Drank- en Horecawet en de effecten en risico s van alcohol. Tevens wordt een adequate houding gestimuleerd t.o.v. omgaan met riskant alcoholgebruik en onwelkom aankoopgedrag. Het uiteindelijke doel is het voorkomen van risicovolle of vervelende incidenten en het reduceren van alcoholverkoop aan jongeren - Preventie op maat gesprekken met ouders. Ouders krijgen middelenvoorlichting, tevens krijgen ouders tijdens deze gesprekken opvoedadviezen. - Homeparty Alcohol en drugs, voor ouders die samen met familie en/of bekenden meer informatie willen over alcohol en drugs. - Chatservice over alcohol en drugs via www.drugsinfo.nl voor iedereen met vragen over alcohol en drugs.
Pag. 12 van 28 Nieuwe activiteiten die vanuit onderhavig beleidsplan worden ingezet en uit het daaraan gekoppelde budget worden gefinancierd: - Reclame-uitingen voor alcohol op gemeentelijke reclamedragers tegengaan en andere partijen stimuleren om de uitingen niet te voeren. - Met het onderwijs afspraken maken om een alcohol vrije schoolomgeving na te streven. - Toezicht en handhaving Drank- en Horecawet. - Onderzoek naar alternatieve vormen van toezicht en handhaving. - Ondersteuning alcohol- en drugsbeleid van evenementen voor jongeren. - Ondersteuning alcohol- en drugsbeleid van Openbare Jongeren Centra. - Preventie gezondheid en veiligheid bij jeugd- en jongerenketen. - Inzet Lekker Friz!-campagnemateriaal Daarnaast éxtra inzet op afname van oudertolerantie. Uit de GGD monitor van 2013 blijkt dat de tolerantie van ouders ten opzichte van het alcoholgebruik door hun kinderen in Horst aan de Maas hoger ligt dan in omringende gemeenten. Daarnaast blijkt ook dat het bingedrinken (het drinken van 5 of meer glazen bij één gelegenheid) nog steeds een probleem is. Bingedrinken vindt vaak thuis plaats. Ouders hebben een belangrijke rol bij dit thuisdrinken. In de komende periode zetten we dan ook extra in op afname van tolerantie van ouders ten opzichte van drankgebruik door hun kinderen.
Pag. 13 van 28 Pijler 1 Inrichten van de fysieke omgeving Actie Reclame-uitingen voor alcohol op gemeentelijke reclamedragers tegengaan en andere partijen stimuleren om de uitingen niet te voeren. Omschrijving In kaart brengen of en waar reclame-uitingen voor alcohol (op gemeentelijke reclamedragers) aanwezig zijn. Afspraken maken met betrokken partijen met als doel de uitingen niet langer te voeren. Doelgroep Jongeren 10 18 en 18 24 jaar Partners Gemeente (coördinator Lekker Friz, team vergunningen) en betrokkenen mbt de reclame-uitingen Communicatie - Financiën - Evaluatie Aantal reclame-uitingen Planning 1 e en 2 e kwartaal 2015 Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Met het onderwijs afspraken maken om een alcoholvrije schoolomgeving na te streven We brengen het alcoholbeleid van scholen (VO) in Horst aan Maas in beeld. Naar aanleiding hiervan worden evt. afspraken gemaakt en acties uitgezet. Scholen die verantwoord alcoholbeleid voeren, ontvangen een Lekker Friz! certificaat. Jongeren 10 18 jaar en ouders/verzorgers GGD i.s.m. VO (Citaverde College en Dendron College). Alcoholbeleid van scholen wordt gecommuniceerd op/rondom school via Lekker Friz! certificaat/ posters / schoolgids. n.v.t. Alcoholvrije schoolomgeving Planning 1 e en 2 e kwartaal 2015
Pag. 14 van 28 Pijler 2 Regelgeving en handhaving Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Planning Toezicht en handhaving Drank en Horecawet (DHW) De gemeente voert toezicht en handhaving uit op naleving van de DHW en de lokale DHW- verordening (afdeling 8a, APV Horst aan de Maas) conform het vastgestelde beleidsvoorstel Implementatie nieuwe Drank- en Horecawet en bijbehorende handhavings- en sanctiestrategie. Jongeren 10 18 en 18 24 jaar Gemeente (team handhaving en vergunningen) (i.s.m. regio gemeenten) en politie (openbare ruimte) en Halt. Resultaten van handhavingsacties worden gecommuniceerd Voor toezichts- en handhavingstaken DHW zijn 200 uur gereserveerd in het handhavingsuitvoeringspogramma. Aantal controles en resultaten van controles Doorlopend Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie - Financiën p.m. Evaluatie - Onderzoek alternatieve vormen van toezicht en handhaving De gemeente onderzoekt samen met drankverstrekkers de mogelijkheden voor alternatieve vormen van toezicht en handhaving. Jongeren 10 18 en 18 24 jaar Gemeente (coördinator Lekker Friz, team handhaving en vergunningen), politie (openbare ruimte) horeca, paracommercie, detailhandel en evenementen. Planning 3 e en 4 e kwartaal 2015
Pag. 15 van 28 Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Planning Inzet Boete of kanskaart door Halt Bij overlastgevend gedrag onder invloed van alcohol wordt een jongere (< 18 jaar) door de politie verwezen naar Halt in plaats van het automatisch geven van een boete. Hierna volgt een gesprek met de betrokken jongere en ouders. De boete of kanskaart wordt reeds door de politie ingezet. Jongeren 10 18 jaar en ouders/verzorgers Politie i.s.m. Halt Nederland. n.v.t. n.v.t. Jaarlijks aantal Haltverwijzingen n.a.v. overtreding alcohol. doorlopend Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Ondersteuning alcohol- drugsbeleid van evenementen voor jongeren Het verstrekken van alcohol aan jongeren onder de 18 jaar is niet toegestaan. Alcoholverstrekkers, waaronder organisatoren van evenementen, hebben de verplichting hierop toe te zien. Dit vereist een duidelijk deurbeleid en alcoholbeleid. Met polsbandjes kan men bijvoorbeeld gemakkelijk onderscheid maken tussen < 18 en >18 jarige bezoekers. We brengen evenementen (met ontheffing art. 35 DHW) met veel jonge bezoekers in kaart. En gaan met organisatoren in gesprek t.a.v. verbetering alcohol- en drugsbeleid en invoering van bijvoorbeeld een polsbandjesbeleid of andere preventie maatregelen. Zij ontvangen een Lekker Friz! Evenementenkit met voorlichtings- en promotiemateriaal. Evenementen die verantwoord beleid voeren, ontvangen een Lekker Friz! certificaat. Er wordt een koppeling gemaakt met het evenementenbeleid. Jongeren 10 18 en 18 24 jaar Gemeente (team vergunningen) i.s.m. organisatoren van evenementen Folder evenementen, polsbandjes, posters, Lekker Friz! certificaat (evt. samenstelling Lekker Friz Evenementenkit) p.m. Aantal risicovolle evenementen in de gemeente Horst aan de Maas (GHOR lijst) en hun gevoerd alcoholbeleid/ Lekker Friz! certificaat Planning 1 e, 2 e kwartaal 2015
Pag. 16 van 28 Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Ondersteuning alcohol- en drugsbeleid van Openbare Jongeren Centra (OJC s) Het verstrekken van alcohol aan jongeren onder de 18 jaar is niet toegestaan. Alcoholverstrekkers, waaronder OJC s, hebben de verplichting hierop toe te zien. Dit vereist een duidelijk deurbeleid en alcoholbeleid. Met polsbandjes kan men bijvoorbeeld gemakkelijk onderscheid maken tussen < 18 en >18 jarige bezoekers. OJC s worden ondersteund en gestimuleerd om te komen tot een eenduidig alcohol- drugsbeleid. OJC s die verantwoord beleid voeren, ontvangen een Lekker Friz! certificaat. Jongeren 10 18 en 18 24 jaar Synthese i.s.m. openbare jongeren centra (OJC s) en gemeente (coördinator Lekker Friz!) Alcoholbeleid van OJC s wordt gecommuniceerd op/rondom OJC (o.a. via Lekker Friz! Certificaat) p.m. Aantal OJC s in de gemeente Horst aan de Maas en hun gevoerd alcohol-drugsbeleid/ Lekker Friz! certificaat Planning 1 e, 2 e kwartaal 2015
Pag. 17 van 28 Pijler 3: Voorlichting en educatie Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën 4.500 Evaluatie Preventie gezondheid en veiligheid bij jeugd- en jongerenketen Jeugd en jongerenketen in de gemeente Horst aan de Maas worden in kaart gebracht door Synthese Jongerenwerk. Op basis van deze inventarisatie wordt een plan van aanpak opgesteld voor een passend vorm van voorlichting en educatie over gezondheid en veiligheid in jeugd en jongerenketen. Ouders/ keeteigenaren worden nadrukkelijk betrokken. Jongeren 10 18 en 18 24 jaar en ouders/ verzorgers Synthese i.s.m. gemeente (coördinator Lekker Friz!), VvG, brandweer en politie Overleg met jongeren en ouders/ keeteigenaren. Aantal betrokken jeugd en jongerenketen Planning Start vanaf 3 e kwartaal 2014. Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Uitvoering geven aan het schoolpreventieprogramma Gezonde school en Genotmiddelen VO Het Dendron College en Citaverde College besteden reeds aandacht aan de thema s alcohol, roken en drugs. De GGD zal in samenwerking met beide scholen en VvG en Halt jaarlijks inventariseren en bekijken wat er in het kader van de Gezonde en Veilige School (nog meer) nodig is. Jongeren 10 18 jaar en ouders/ verzorgers GGD i.s.m. VO (Dendron College en Citaverde College), VvG en Halt. Schoolgids VO Reguliere middelen GGD, VvG en Halt Aantal scholen die het schoolpreventieprogramma Gezonde school en Genotmiddelen VO uitvoeren in Horst aan de Maas. Planning Schooljaar 2014,2015
Pag. 18 van 28 Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Planning Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Planning Inzet outreachende preventie Vincent van Gogh (VvG) De outreachend preventiemedewerker benadert, naar aanleiding van een signaal, jongeren (op straat, op school en bij jongerenontmoetingsplekken). De preventiemedewerker monitort de aard, omvang en trends in het alcohol- en drugsgebruik, doet kortdurende interventies (zoals preventie op maat) en verwijst door, indien nodig. Afstemming en informatie-uitwisseling tussen de preventiemedewerker en de andere partners vindt plaats in het Straatgroepen Overleg (SGO) Horst aan de Maas. Jongeren 10 18, 18 24 jaar en ouders/ verzorgers VvG Via het SGO Reguliere middelen VvG Aantal Preventie-Op-Maat trajecten die gevoerd zijn met jongeren (en eventueel hun ouders) Doorlopend (loopt al) Instructie Verantwoord Alcohol schenken (IVA) trainingen inzetten t.b.v. paracommerciële instellingen (verenigingen) Barvrijwilligers van verenigingen krijgen kennis over de Drank- en Horecawet en de effecten en risico s van alcohol. Tevens wordt een adequate houding gestimuleerd t.o.v. omgaan met riskant alcoholgebruik en onwelkom aankoopgedrag. Het uiteindelijke doel is het voorkomen van risicovolle of vervelende incidenten en het reduceren van alcoholverkoop aan jongeren. Naast het aanbod van de IVA training gaan we in gesprek met vereniging over hun alcoholbeleid en evt. verbetering daarvan. Verenigingen die verantwoord alcoholbeleid voeren, ontvangen een Lekker Friz! certificaat. Jongeren 10 18 en 18 24 jaar Gemeente (team vergunningen), VvG, verenigingen en stichtingen Straatgroepenoverleg Reguliere middelen Aantal gegeven IVA trainingen en aantal aanwezige deelnemers Doorlopend (loopt al)
Pag. 19 van 28 Actie Lekker Friz! campagne materiaal Omschrijving Alle activiteiten in het kader van alcohol en drugspreventie worden onder de vlag van de regionale campagne Lekker Friz! gedaan. Dat wil zeggen dat er gebruikt wordt gemaakt van het logo, de slogans, verschillende communicatiemiddelen en de website www.lekkerfriz.nl Doelgroep Jongeren 10 18, 18 24 jaar en ouders/ verzorgers Partners Alle betrokken partners Communicatie Lekker Friz! materialen (Lekker Friz! Certificaat, posters, viltjes, evenementenfolder, polsbandjes, pennen, bidons, spandoeken) die acties in dit uitvoeringsplan ondersteunen. Financiën 8.000,- Evaluatie Herkenbaarheid gemeentelijk alcohol en drugspreventiebeleid, Lekker Friz!, Planning 2015, 2016
Pag. 20 van 28 Pijler 4: Signalering, advies en ondersteuning Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Planning Actie Omschrijving Doelgroep Partners Communicatie Financiën Evaluatie Planning In kaart brengen hangplekken (waaronder keten) en middelengebruik en indien nog doorverwijzen naar VvG Jongerenwerkers realiseren een duidelijk beeld van de jongeren die zich in de openbare ruimte bevinden en alcohol en/of drugs gebruiken. Indien van toepassing signalen inbrengen en bespreken met andere partners in Straatgroepen Overleg. Jongeren 10 18, 18 24 jaar Synthese en VvG Via SGO Reguliere middelen Synthese en VvG n.v.t. Doorlopend Deelname partners ZAT teams In zorg- en adviesteams werken professionals uit de zorg voor jeugd samen met scholen om bij signalen van problemen met jongeren zo snel mogelijk de juiste hulp in te schakelen. In zowel het basis- als voortgezet onderwijs zijn ZAT s geïmplementeerd. Jongeren 10 18, 18 24 jaar en ouders/ verzorgers ZAT BO: onderwijs, Bureau Jeugdzorg, GGD, CJG, peuterspeelzaal, kinderopvang ZAT VO: onderwijs, GGD, Bureau Jeugdzorg, Leerplichtambtenaar n.v.t. Reguliere middelen partners n.v.t. Doorlopend (loopt al)
Pag. 21 van 28 Bijlage 2: Resultaten GGD jongerenmonitor 2013, Alcoholgebruik jongeren Alcoholgebruik per gemeente uitgesplitst naar klas De respons varieert sterk tussen de afzonderlijke gemeenten, grotendeels afhankelijk van de grootte van de gemeente en de ligging t.o.v. grensgebieden. Bij de interpretatie van de gegevens dient hierbij rekening te worden gehouden. Van een aantal gemeenten kan in sommige gevallen dan ook geen percentage gegeven worden, omdat het geen enkele leerling betreft.
Pag. 22 van 28 Alcoholgebruik per gemeente uitgesplitst naar schooltype
Pag. 23 van 28 Verkrijgbaarheid alcohol De respons varieert sterk tussen de afzonderlijke gemeenten, grotendeels afhankelijk van de grootte van de gemeente en de ligging t.o.v. grensgebieden. Bij de interpretatie van de gegevens dient hierbij rekening te worden gehouden. Van een aantal gemeenten kan in sommige gevallen dan ook geen percentage gegeven worden, omdat het geen enkele leerling betreft.
Pag. 24 van 28 Bijlage 3: Resultaten GGD volwassenmonitor 2013, acceptatie ouders alcoholgebruik jongeren
Pag. 25 van 28
Pag. 26 van 28
Pag. 27 van 28
Pag. 28 van 28 Bijlage 3: Handhavings- en Sanctiestrategie Drank- en Horecawet.