Rondzendbrief nummer 52 - mei 2007 de rondzendbrief verschijnt 3 tot 4 maal per jaar Neve Shalom NSWaS anno 2007 Lieve vrienden, in de hoop dat we hiermee antwoord geven op vragen die van diverse kanten op ons af zijn gekomen, hierbij een update over de huidige situatie bij NSWAS en de verwachte vooruitzichten in het dorp. Zo opende Ahmad Hijazi van NSWaS begin dit jaar een brief aan alle vriendenstichtingen. Mede als gevolg van een uitgebreide vragenlijst van de Nederlandse vrienden is deze uitgebreide reactie tot stand gekomen. De feiten en cijfers over NSWAS anno 2007. 1. Een vraag was hoe we de Palestijnen, die in het dorp wonen, noemen? Ik geef zelf de voorkeur aan Palestijnse inwoners van Israël. Soms zeggen we ook Arabieren in Israël of Palestijnen in Israël en ook de term 1948-Palestijnen wordt gehanteerd om onderscheid te maken met de 1967-Palestijnen (Palestijnen die op de West Bank of in Gaza wonen). Welke term we gebruiken hangt af van de context. Soms gebruik ik zelfs Arabische Israëli s, maar dat is meer een provocatief gebruik, een negatieve benaming. 2. Momenteel leven er vijftig families in het dorp, in totaal zo n 250 inwoners inclusief kinderen, waarvan de helft Palestijns, de helft Joods. 3. Onderstaand de actuele gegevens over de schoolgaande kinderen, inclusief de Nota bene: Nieuwe aanwas stroomt vooral in bij de kleuterschool en de lagere school; die aantallen worden auto- streefgetallen voor de school in de komende jaren. matisch doorgerekend naar hogere klassen in de daaropvolgende jaren. ( J=Joodse, A=Arabische leerlingen) De klassen 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10 2010-11 Wahat al-salam Ons doel is om een min of meer gelijk aantal Joodse en Palestijnse kinderen op school te hebben. De school is inmiddels begonnen met een plan om dit te bereiken en we boeken vooral resultaat in de eerste klas. Het streven naar gelijke aantallen is een structurele inspanning. Zo proberen we nu een Joodse leraar toe te voegen aan de kleuterschool, die momenteel alleen door een Arabische leraar wordt gerund, ondanks het feit dat er nog maar twee Joodse kinderen op de kleuterschool zitten. Hiermee denken we meer Joodse kinderen te kunnen aantrekken. Daarnaast steken we veel energie in marketing en PR om resultaten te boeken. 4. Circa 85 procent van de leerlingen komt van buiten het dorp. Hoeveel kinderen uit het dorp naar de school zullen gaan, dan wel welke kinderen van buiten het dorp zullen komen, is lastig te voorspellen. (vervolg op pagina 3) De foto s in deze nieuwsbrief zijn een compilatie van onder meer: gymles op school, viering van het loofhuttenfeest, het nieuwe spirituele centrum, kinderen op school etc. Dagboek van Nederlandse delegatie op www.nswas.nl Jaarlijkse bijeenkomst Internationale vriendenstichtingen Peuterspeelzaal J: 8; A: 3 15 20 25 30 Kleuterschool J: 2; A: 20 26 28 30 35 Eerste klas J: 16; A: 13 40 40 40 40 Tweede klas J: 7; A: 10 29 40 40 40 Derde klas J: 4; A: 14 17 29 40 40 Vierde klas J: 3; A: 12 18 17 29 40 Vijfde klas J: 9; A: 16 15 18 17 29 Zesde klas J: 12; A: 11 25 15 18 17 TOTAAL: 160 185 207 239 271 Ook dit jaar zijn de internationale vriendenstichtingen uit diverse landen weer bijeengekomen in NSWaS voor hun jaarlijkse ontmoeting met elkaar en het dorp. De Nederlandse delegatie was met voorzitter Frans Zantkuijl en bestuurslid Annette Rookmaker weer goed vertegenwoordigd. Beiden hebben een dagboek bijgehouden gedurende de bijeenkomst van 26 tot en met 29 april. Op de website www.nswas.nl kunt u hun dagboekverslagen teruglezen. Thijs Kolster 1 - n u m m e r 5 2 - m e i 2 0 0 7
Bezoek Nederlandse ambassadeur in Israel aan NSWaS Op 15 november van het afgelopen jaar was de Nederlandse ambassadeur Bob Hiensch een ochtend te gast in NSWaS. En delegatie van het dorp sprak met hem en leidde hem langs alle instituten van het dorp. Nederland had als een van de eerste landen een Vrienden van NSWaS-organisatie. De banden met Nederland zijn belangrijk en dierbaar voor NSWaS. Neve Shalom / Wahat al-salam wil graag met Hiensch bekijken hoe er meer bronnen voor steun gevonden kunnen worden, vooral voor het educatieve werk in het dorp. Het bezoek heeft een goede basis gelegd voor vervolg activiteiten, die de Nederlandse Vriendenstichting van harte wil ondersteunen. Colofon De rondzendbrief is een uitgave van de stichting vrienden van Neve Shalom/Wahat al-salam. Hij wordt 4 maal per jaar gratis toegezonden aan alle begunstigers van de stichting en aan alle belangstellenden voor het werk van het dorp Neve Shalom/Wahat al Salam in Israel. Stichtingsbestuur Frans Zantkuijl, voorzitter Maaike Lok-Funcke, secretaris/penningmeester Frans Schreuder, lid Thijs Kolster, lid Eppo van Veldhuizen, lid Annette Rookmaker-Swaab, lid Comite van aanbeveling Prof. Dr. Simon Schoon, Gouda Rabbijn Awraham Soetendorp, Den Haag Prof. Dr. Anton Wessels, Amsterdam Adressen Secretariaat Maaike Lok-Funcke, Kruisweg 1103, 2131 CV Hoofddorp Tel.: 023-5615104 E-mail: lok-funcke@hetnet.nl Rekeningnummers van de Stichting Giro: 14 32 655 Bank: 49 28 71 329 (ABN AMRO-Hoofddorp) Redactieadres rondzendbrief Thijs Kolster, Archimedeslaan 41 I, 1098 PW Amsterdam E-mail: tkolster@hetnet.nl Internetsites Neve Shalom/Wahat al-salam www.nswas.nl www.nswas.com Ambassadeur Hiensch stelde tijdens het eerste gesprek die ochtend, dat volgens hem het meest tragisch is, dat mensen in dit land elkaar niet meer ontmoeten en elkaar dehumaniseren. Burgemeester Rayek Rizek van NSWaS zegt dat het dorp probeert to rehumanize the conflict. Het minste is dat mensen elkaar weer gaan zien. De les in en van het dorp is dat jij zelf moet veranderen, niet de andere. Het basale uitgangspunt is dat je je eigen verantwoordelijkheid voor verandering gaat realiseren. Volgens Rayek is het geheim of het verschil met andere alternatieve gemeenschappen dat er in NSWaS niet begonnen is met een aantal fundamenten die iedereen moest onderschrijven; waar staan we politiek gezien etc. Goede intenties, geduld, openheid en ontmoeting waren het uitgangspunt. Leiders die opstaan Hiensch merkt op dat het heel gezond is dat het dorp niet vanuit een bepaalde strikte ideologie is begonnen. Het is zo bitter dat oplossingen vaak zo eenvoudig en helder klinken, maar in de realiteit zo moeilijk blijken te zijn. Veel van de mogelijke veranderingen zullen afhangen van de leiders die opstaan en van de volgende generaties. Abdessalam Najjar vraagt de ambassadeur: Waarom zou een volgende generatie beter zijn?. Hiensch: Door de energie die er in specifieke educatie wordt gestoken, zoals hier. Het mooie in dit dorp is dat theorie en praktijk hier dicht aan elkaar gekoppeld zijn. Dat er met dit dorp een werkelijk praktijkvoorbeeld wordt getoond is van groot belang. Over de toekomst van het dorp zegt Rayek: Onze kinderen zijn werkelijk bilingual en kunnen het dorp na ons overnemen. De ambassadeur vraagt of het er naar uitziet dat de kinderen van het dorp inderdaad blijven. Volgens Rayek willen tot nu toe de meesten als ze 18 worden graag volwaardig lid worden. Hiensch vraagt wie voor de voorzieningen betaalt hier in het dorp. Het antwoord luidt dat alles door het dorp zelf wordt opgebracht, met steun van de buitenlandse vriendenstichtingen. Hiensch meent dat het toch heel redelijk zou zijn als de overheid zou (mee)betalen aan het bouwen van bijvoorbeeld de wegen. 3 geloofsgroepen en 2 nationaliteiten Ahmad Hijazi vraagt naar de activiteiten van de ambassadeur. Hiensch antwoordt dat, naast de politieke en diplomatieke activiteiten, op de ambassade veel aandacht is voor het stimuleren van de dialoog in Israël. Hij vertelt dat het Nederlands belangrijkste doel is om de twee zijden weer aan het praten te krijgen. Nederland ondersteunt de dialoog op verschillende niveaus. Nederland wil de beide zijden ervan overtuigen dat het opbouwen van vertrouwen de weg naar vrede is. Ahmad vraagt ook of de ambassadeur enige suggesties heeft voor hoe de Nederlandse vriendenstichting verder ontwikkeld zou kunnen worden. Hiensch: De relaties tussen Nederland en Israël zijn niet meer wat ze waren. Mensen zijn banger geworden om (politiek) geassocieerd te worden met Israël. Dit beïnvloedt alle mogelijke relaties, ook bijvoorbeeld de culturele. Het lijkt hem een belangrijk punt om te onderstrepen in alle PR over NSWaS dat het een joint community is van 3 geloofsgroepen en 2 nationaliteiten en dat als belangrijkste boodschap te verspreiden naar het publiek. In Holland staat een huis De ambassadeur vertrekt daarna naar de crèche, kleuterschool en basisschool. Zo ziet hij de eerste klas bezig tijdens een rekenles aan de hand van een zeer Hollandsche prent van schaatsende kinderen aan de voet van een molen. Ook heeft de klas het lied In Holland staat een huis geleerd; het lied wordt luidkeels ten gehore gebracht. In het daaropvolgende bezoek aan de School for Peace ontvangt Hiensch een aantal boeken, geschreven door de staf, uit de handen van Michal Zak. Hij is blij dat ze in het Engels vertaald zijn. Wanneer Michal suggereert dat ze ook in het Duits vertaald zijn, zegt Hiensch dat het in het Engels stukken beter is. Waarop Michal grapt: oh, am I stepping on a sensitive identity-issue here? Hiensch legt uit dat de relatie tussen Nederland en Duitsland nou eenmaal slecht is sinds Nederland in 1974 de WK voetbal verloor. Ahmad vult aan dat hij dacht dat er vooral problemen waren vanwege de vele kuilen in het Nederlandse strand die de Duitsers s zomers graven. Hoe universeel kan een thema als dialoog en hardnekkige beeldvorming zijn? (vervolg op pagina 4) 2 - n u m m e r 5 2 - m e i 2 0 0 7
(vervolg van pagina 1) 5. Diverse vragen gingen over de sluiting van de Junior High School. Bijvoorbeeld de achterliggende reden voor de sluiting, en in hoeverre het vooral een kans bood voor Arabische kinderen maar een probleem bleek voor Joodse kinderen. Het officiële antwoord luidt: Allereerst zijn we niet officieel erkend als Junior High School door het ministerie van Onderwijs noch de regionale raad. Het zag er zelfs naar uit dat de erkenning van onze lagere school zou worden ingetrokken als de Junior High zou blijven bestaan. Daarnaast was de Junior High niet succesvol in het aantrekken van Joodse kinderen. 6. Dan het Vredes Campus Plan: het leeft en bruist! Een korte update: officieel hebben we het land van de overheid gekregen. We hebben her en der nog wat handtekeningen nodig maar dat heeft ons er niet van weerhouden verder te gaan met plannen en zelfs al voorzichtig met de bouw te starten. Zo verrijst de bibliotheek al langzamerhand. Op dit moment zijn we de bouw van de vredeskamers aan het inplannen, zoals besproken op de laatste AGM, met hulp van onze Duitse vrienden. Onlangs hebben ook nog onze Zweedse vrienden een donatie van 4.000 US Dollars gedaan om deze fase te kunnen voltooien (kosten voor architecten, adviseurs, etc.). Als het gaat om het programma zelf: de laatste twee jaar hebben we verschillende universiteiten en colleges in de wereld benaderd om onze programma s aan te bieden en een partnership op te zetten. Met de Webster University in St. Louis, USA, boeken we nu ook concrete resultaten. Een aantal Webster studenten zal in mei ons dorp voor twee weken bezoeken om een cursus te volgen die meetelt in de studiepunten. Deze cursus zal onder meer alle educatieve onderdelen van het Dorp omvatten en wordt beschouwd als onderdeel van de Peace Campus. Webster beraadt zich over een breder getrokken, lange termijn partnership. Pepperdine heeft ook interesse getoond en daar zijn we nog mee in gesprek. 7. Een andere vraag betrof de status van de nieuwe huizen en de geschatte opleverdatum voor deze uitbreiding in het dorp? Onze hoop is dat in de komende vijf jaar, de eerste 30 families (van in totaal 90) hun nieuwe huizen kunnen betrekken. 8. Toetreding van nieuwe families: We hanteren twee wachtlijsten, één voor de Palestijnen en één voor de Joden. In principe accepteren we gelijke aantallen van beide lijsten. De Absorption Committee heeft in totaal 20 nieuwe families geselecteerd, waarvan de helft Palestijns en de helft Joods. Zij zullen worden ingebracht bij de Algemene Vergadering voor stemming (over iedere familie zal afzonderlijk worden gestemd), als de contracten gereed zijn. Volgens Ilan, zal dit binnen enkele maanden geschieden. 9. Er is gevraagd hoe iemand lid kan worden van het Dorp en wat de procedures zijn die moeten worden doorlopen? Iemand kan alleen lid worden door inwoner van NSWAS te worden; er bestaat geen andere vorm van lidmaatschap. De procedure gaat als volgt: allereerst moet er een formulier worden ingevuld door potentiële kandidaten, waarna ze op de wachtlijst worden geplaatst. De Absorption Committee (een commissie bestaande uit Palestijnse en Joodse inwoners die de kandidaten screenen) werken de wachtlijsten af door een eerste selectie te maken uit de CV s en andere informatie van de kandidaten. Degenen die door deze eerste selectie komen worden uitgenodigd voor een gesprek met de Commissie. Indien geaccepteerd, zullen ze vervolgens een tweedaagse workshop met de School for Peace volgen en zullen ze worden geëvalueerd. Tot slot draagt de commissie een aantal kandidaten voor aan de Algemene Vergadering. Als de familie een meerderheid van stemmen haalt, zijn ze officieel kandidaten voor lidmaatschap van het dorp. Om lid te worden, moeten ze 15 maanden in het dorp wonen, onder speciale omstandigheden soms verkort tot ten minste een jaar. Daarna vindt er opnieuw een stemming plaats om hen als volwaardig lid te accepteren, waarbij minimaal tweederde van de bestaande leden aanwezig moet zijn en eveneens minimaal tweederde van alle aanwezigen hun positieve stem moet uitbrengen. Het screenings proces is in het verleden al eens veranderd en dat kan opnieuw gebeuren als daar aanleiding toe bestaat. 10.Hoe gaat het met het spritueel centrum? Ondersteunt het hele dorp dit van harte of is het meer window dressing voor de Vriendenstichtingen? In antwoord hierop hou ik er rekening mee dat het spiritueel centrum nog een nieuw project is dat pas sinds vorig jaar mei is gestart. Het dorp heeft afgelopen jaar Abdessalam aan de staf toegevoegd om dit project te ondersteunen. Daarmee is het Arabisch-Joodse leiderschap in overeenstemming met de principes van het dorp. Er zijn enkele interessante projecten uitgevoerd in het afgelopen jaar Het centrum richt zich net als alle andere instituten met haar activiteiten zowel op de inwoners van het dorp als op mensen van buiten. Leden van het dorp nemen deel aan activiteiten wanneer er tijd over is na alle andere prioriteiten. Voor het spirituele centrum is die deelname meer dan behoorlijk. Daarnaats is het spirituele centrum nog steeds bezig om haar visie aan te scherpen. 11. Wat is de huidige doelstelling van het secretariat (zeg maar het bestuur van het dorp). Is er een duidelijke koers uitgezet? In oktober 2006 heeft het pr-bureau een proces gestart voor de ontwikkeling van een vijf jaren plan voor alle instituten van NSWaS. Er staan al wat eerste schetsen op papier maar we zijn nu in afwachting van de vaststelling van een organisatorische verandering die dit jaar zijn beslag moet krijgen. 3 - n u m m e r 5 2 - m e i 2 0 0 7
(vervolg van pagina 2) School voor de Vrede De ambassadeur informeert naar de activiteiten van de School for Peace en de grootte van de staf. Michal legt uit dat de staf, bestaande uit 4 vaste medewerkers en een groep getrainde freelancers, activiteiten organiseert voor ontmoetingen tussen verschillende groepen, bijvoorbeeld Joodse en Palestijnse jongeren, journalisten of leraren. Een nu lopend project betreft een groep van 30 Israëliërs en 30 Palestijnen, die gedurende 2 jaar en 4 ontmoetingen een peace treaty gaan ontwerpen. De groepen worden representatief samengesteld, dat wil zeggen dat er 50% vrouwen in zitten, dat de Israëlische groep voor 20% uit Israëlische Palestijnen bestaat, en dat er een representatief aantal vluchtelingen, ex-gevangenen etc. deel uitmaakt van de groepen. Het doel van dit project is het proces van de besprekingen te analyseren, te bekijken en te ervaren waar de valkuilen zitten, wat er belangrijk is en waar overeenstemming over is. Hiermee wordt het bewustzijn van alle deelnemers vergroot. Niemand bekeerd Hiensch wil weten hoe de participanten aan diverse projecten worden geselecteerd. Hij verduidelijkt zijn vraag door te zeggen dat de ambassade wil voorkomen dat er slechts geld gaat naar het bekeren van de bekeerden. Michal zegt dat de grootste programma s en projecten op jongeren gericht zijn en zij benadrukt dat niemand al bekeerd is, sterker nog: de middenklasse mainstream is zich niet bewust van hun eigen racisme. Zij zijn overtuigd van het feit dat zij niet het probleem zijn, maar de extremisten. Er valt veel te leren als ze zich bewust worden van hun eigen overtuigingen, denkpatronen en vooroordelen. Zowel Michal als Hiensch willen zich bezighouden met de vraag of datgene wat er hier in de School for Peace geleerd wordt ook toepasbaar is in andere situaties, bijvoorbeeld op Amsterdamse scholen waar Nederlandse leraren en leraren van Nederlandse Marokkaanse of Nederlands Turkse afkomst beiden lesgeven. Oorlog in Libanon Hiensch vraagt wat er in de School for Peace groepen te merken was van de oorlog met Libanon in 2006. Michal antwoordt dat er groepen waren die hun geplande bijeenkomsten afgelasten met de gedachte maybe not now, maar dat er ook groepen waren die juist nu bij elkaar wilden komen. Veel Joodse groepen werden nog iets nationalistischer omdat ze zich eens te meer bedreigd voelden in hun bestaan. De ambassadeur informeert of hetzelfde ook voelbaar was in het dorp. Ahmad antwoordt dat er in ieder geval veel meer helderheid was dan in de rest van het land over het standpunt dat het een stupid war was en dat er dialoog zou moeten komen. Dit standpunt kreeg support van de meeste vriendenstichtingen, maar niet van allemaal. Bijvoorbeeld vanuit de Verenigde Staten kwam het signaal: wij steunen jullie en jullie demonstreren tegen Israël! Hiensch informeert of er in het dorp daardoor geen onoplosbare spanningen waren. Als dat niet zo was, betekent dat dan dat de formule werkt? Ahmad zegt dat er nu in ieder geval meer consensus is dan 15 of 20 jaar geleden. Er worden geen beschuldigingen meer geuit als; Jij denkt dit alleen maar omdat je een Jood bent. Abdessalam vertelt over de eerste Golf-oorlog die veel spanningen veroorzaakte; was de oorlog gerechtvaardigd of niet? De Joden dachten van wel, de Palestijnen vonden van niet. Alle mensen uit het dorp zaten in de zelfde schuilkelders met alle kinderen en die ervaring was heel erg belangrijk om te gaan begrijpen hoe de overtuigingen van de verschillende mensen door emoties werden gemotiveerd; de Joden waren bang, de Arabieren niet, hoewel ze naast elkaar zaten. Michal: de Joden hadden het gevoel dat hún naam op de raketten geschreven stond. Deze oorlog was er veel meer overeenstemming, maar ook deze keer was het vanzelfsprekend dat iedereen voor zichzelf besloot om te gaan demonstreren of dat niet te doen. Gewone dagelijkse leven In de auto terug zegt ambasadeur Hiensch dat hij een heel positieve indruk heeft van het dorp en dat het heel anders was dan hij dacht. Hij waardeerde vooral dat het gewone dagelijkse gezamenlijke leven het belangrijkste ingrediënt van dit vredesdorp is. In dit land waarin het zo moeilijk is om elkaar te ontmoeten wordt dat aspect hier dagelijks in de praktijk gebracht. Verzoek van de penningmeester Er zijn steeds meer donateurs die via girotel of internet een gift doen. De Postbank vermeldt geen adressen op het rekeningafschrift en mag deze om privacyredenen ook niet doorgeven. Als er geen betalingskenmerk of een adres wordt vermeld, is een donatie niet te traceren. Dit geldt met name voor gulle gevers die zich op deze wijze aanmelden als donateur. U wordt dan ook vriendelijk verzocht als u nog geen donateur bent- deze gegevens bij uw overschrijving te vermelden. Als donateur ontvangt u altijd de rondzendbrief. Bij voorbaat dank. De acceptgirokaart De acceptgirokaart heeft bij het versturen van onze rondzendbrief drie functies: Adresdrager voor de verzending Overmaken van uw donatie Vriendelijk verzoeken wij u uw donatie door middel van de acceptgirokaart voor het jaar 2006 over te maken. Indien u uw donatie reeds heeft overgemaakt, dan hoeft u zich dus niet aangemaand te voelen. Doordat onze rondzendbrief viermaal per jaar verschijnt, kunt u uw donatie eventueel gespreid over het jaar betalen. Overmaken van extra giften Wilt u naast uw donatie nog een extra gift overmaken, dan stellen wij dat uiteraard zeer op prijs! Op de acceptgirokaart treft u aan voor welke acties wij u namens ons dorp een bijdrage vragen. De penningmeester Uw website linken aan de onze? Mocht u (bestuurs)lid zijn van een organisatie en onze website willen linken aan de uwe? Dat kan. Ons webadres is www.nswas.nl. Laat ons vooral weten dat u onze site op uw site hebt vermeld en geef ons uw adres door, via contact op onze website, dan kunnen wij ook uw site aan die van ons linken. Het bestuur Lezingen/spreekbeurten De vrienden van Neve Shalom/Wahat al- Salam kunnen op verzoek lezingen met dia s verzorgen. Graag komen wij bij u voor verenigingen, scholen, gemeenteavonden of andere bijeenkomsten. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met de secretaris. 4 - n u m m e r 5 2 - m e i 2 0 0 7
Interessant nietwaar? Persoonlijk verslag van vier maanden onderzoek Van 24 augustus tot 27 december 2006 deed Baukje van Veen onderzoek in Neve Shalom/ Wahat al-salam. Niet direct naar het leven in het dorp, als wel naar de Oasis of Peace School in het dorp. Zij heeft zich 4 maanden gericht op Israëlische kinderen die vredesonderwijs krijgen, terwijl ze, zoals op allerlei manieren steeds weer blijkt, in een land wonen dat behoorlijk is ingesteld op oorlog en conflict. Hoe ervaren zij de verschillen tussen wat ze op school leren en wat er in de rest van de samenleving gebeurt?... Interessant nietwaar? De komende nieuwsbrieven kunt u lezen over haar ervaringen. Niet specifiek over haar onderzoek. Want juist in het dagelijkse van NSWaS werd haar veel meer duidelijk. Hieronder het eerste deel. Ik bereidde me, als Masterstudent Social Science Research met als specialisatie antropologie, voor aan de VU in Amsterdam. Ik was vooral geboeid door de vraag hoe kinderen in (post-) oorlogsgebieden geleerd kon worden vrede te waarderen. Ze hadden immers al jaren niets anders dan oorlog gekend? Een situatie waar ook veel voordelen aan zitten; het is lekker duidelijk wie er vriend en vijand is, en over wie je zelf bent hoef je ook niet lang na te denken; vijand van je tegenstander. In dit onderzoek wilde ik kijken naar één van de mogelijkheden om over hardnekkige en vaak zichzelf versterkende conflictsituaties heen te komen; vredesonderwijs. Onderwijs lijkt een goede manier te zijn om waarden over te dragen en bijvoorbeeld een vredelievende houding in kinderen te bewerkstelligen. Maar hoe zit dat in gebieden als Israël waarin dit soort waarden niet alom gedeeld en zelfs controversieel zijn? Vredesonderwijs Om dit te onderzoeken kreeg ik de gelegenheid 4 maanden in het vrijwilligerscomplex van NSWaS te verblijven, zodat ik iedere dag op de school van het dorp kon rondkijken, interviews kon afleggen en meedraaien in het dagelijkse ritme. Ik richtte me op kinderen in de 5e tot en met de 8e klas; kinderen tussen de 10 en 13 jaar oud. Ik was vooral benieuwd naar wat deze kinderen als centrale waarden in hun leven zien en wat ze van de door de school en de samenleving uitgedragen waarden over het conflict, vrede, geweld en de vijand vinden. Hoe zien ze de relatie tussen hun vredesonderwijs en hun dagelijkse leven? Ervaringen Op 24 augustus kom ik om iets voor 16u aan in Tel Aviv. De oorlog met Libanon is net afgelopen. Het is 33 graden buiten en de taxi chauffeur heeft geen idee waar Neve Shalom / Wahat al Salam (NSWaS) ligt. Ik ben weliswaar 10 jaar geleden al eens 4 maanden in Israël geweest, maar dat was in het Noorden, dus ik ken Centraal Israël ook niet. Ook ondervind ik direct de eerste moeilijkheden met de taal; ik spreek slechts enkele woorden Hebreeuws (en geen Arabisch), en de taxichauffeur spreekt slecht Engels, wat nu?! Na een minuutje of 25 lukt het met mijn hulp (!)) om de goede afslag te vinden. Ik stap uit in de hitte, met immens zware koffers. Een aardige meid die ik in het hotel ontmoet loopt met me mee naar het vrijwilligerscomplex. We lopen over een asfaltweggetje met aan beide zijden vrijstaande mooie huizen en veel intens gekleurde bougainville. Tussen de huizen door is er een spectaculair uitzicht over de vallei. Paarsbruinige gloed. Bij het vrijwilligerscomplex wordt ik begroet door Abdessalam.. Hij begroet me en nodigt me uit om bij hem thuis te komen eten. Hij heeft het druk vanwege een lezing die vanavond georganiseerd wordt, maar zegt dat ik bij hem thuis kan eten en dat zijn dochter Nur me wel de weg zal wijzen. Eerste inzicht Binnen is alles licht crèmekleurig en de woonkamer heeft een soort serre met echt een superuitzicht over de vallei. We lopen naar de keuken waar een vrouw zit met nog een paar kinderen. Op tafel staan pannen en borden opgestapeld, het is duidelijk dat ze net klaar zijn met eten. Ik weet niet goed hoe ik me moet uiten of gedragen, dus schud ik iedereen maar een slap handje en zeg mijn naam. Ik ga maar aan tafel zitten en zeg toda raba als ze me iets te drinken aanbieden en nog een paar van die kleine woordjes in het Hebreeuws. In het Engels vraag ik maar even of ze net klaar zijn met eten. Wanneer de moeder dat beaamt, zeg ik sliega (sorry). Het is een beetje ongemakkelijk. Tijdens het eten praat en lacht het gezelschap met elkaar en ik denk dat ik misschien maar even moet zeggen dat het me spijt dat ik de taal niet spreek. Als het even stil is prop ik ertussen dat het me spijt dat ik geen Hebreeuws spreek. Nur verbetert me direct: Arabic, not Hebrew, en ik schaam me en struikel over mijn woorden terwijl ik zeg dat het me spijt dat ik óók geen Arabisch spreek. Aarch!! Een scherpe kennismaking met NSWaS. Achteraf is het moeilijk me nog voor te stellen dat ik deze fout maakte, na enige tijd in het dorp word je vanzelf heel gevoelig voor taal en tegen wie je bij voorkeur welke taal bezigt. Op dat moment was het mij echter nog niet direct op het eerste gezicht of gehoor helder of ik met een Joodse of met een Palestijnse Israeli te maken had. Ook konden mijn oren de verschillende talen nog niet onderscheiden. Èn de werkelijke betekenis van taal en het belang ervan voor identiteitsbehoud en eigenwaarde was me nog helemaal niet duidelijk. Hoe vanzelfsprekend deze dingen nu ook mogen klinken, ze worden pas vanzelfsprekend als je óók ziet hoe ze genegeerd en bevochten worden op andere plekken in Israël. Dan pas wordt ook duidelijk waarom ik daar niet zo op gespitst was, als lid van een dominante cultuur in Nederland. Held Dan vraagt de moeder wat mijn missie hier is. Ik vertel wat ik kom doen. En zij vertelt me over de lecture die om 7 uur begint, over waarom de oorlog in Libanon wordt gesteund door veel left wing Israeli s. Ik zeg dat het me leuk lijkt om daar ook heen te gaan als dat kan. Ze nemen me mee naar het spiritual center waar de lezing wordt gehouden. Het zijn twee gebouwen met een half overdekte binnenplaats ertussen, het ziet er mooi en nieuw uit. Daar zien we Abdessalam weer. Zodra ik de kans heb vraag ik hem wie de spreker zal zijn. Hij wijst op een kleine man met een beetje rossig haar en vertelt dat het professor Daniël Bar-Tal is. Ik ben heel verrast: dat is mijn grote held! Ik heb heel veel van hem gelezen en refereer voortdurend aan hem in mijn scriptie. Hij weet heel veel van peace educan u m m e r 3 2 - j u l i 2 0 0 1
tion en het hele vraagstuk dat me zo interesseert. Ik vind het echt bijzonder hem direct op mijn eerste avond hier te ontmoeten en terwijl ik naar hem kijk komt hij gelukkig naar me toe om me een hand te geven. Ik stel me ook voor en begin meteen al blunderend te vertellen dat ik wrote a lot about you, wat ik verbeter met read a lot about and of you wat het natuurlijk niet heel veel beter maakt. Hij kende de Vrije Universiteit ook en leek mijn onderzoeksthema interessant te vinden. Echt een apart gevoel dat ik nu met hem sta te praten. Dan gaat het gaat eindelijk beginnen (ik denk dat het nu half 8 is). Ik vraag me opeens sterk af wat ik hier in hemelsnaam ga doen aangezien ik er niets van ga begrijpen. En inderdaad, Bar-Tal die naast Abdessalam in de kring zit, begint te praten en hij spreekt overtuigend en dynamisch en vast heel erg interessant, want iedereen is stil en aandachtig en sommigen maken aantekeningen. Maar alles natuurlijk in het Hebreeuws! Hij spreekt anderhalf uur aan een stuk, voor de vuist weg, zo lijkt het; zonder papieren. Schoenen Ik heb alle tijd om me aan de ene kant heel goed te concentreren op wat hij zegt om te kijken of ik nog iets van het Hebreeuws begrijp (Amerika en Iran hoor ik, Camp- David, en zelfs Nederland komt ook even langs,.), en aan de andere kant om me wanhopig af te vragen na mijn ervaringen van deze dag hoe ik in hemelsnaam dacht ooit hier iets te kunnen gaan doen zonder de taal te spreken???!!! Wat heb ik me in mijn hoofd gehaald?! En wat weet ik ervan; alle theoretische voorbereidingen lijken hier kant noch wal te raken, ik ken hier niets en vraag me opeens af wat ik hier doe. De moed zakt me volledig in de schoenen. Dan is Bar-Tal uitgepraat. Er komen reacties uit de zaal. Het duurt lang. Wat was het toch fijn geweest als ik ze kon verstaan Typisch Voordat ik naar bed ga, praat ik nog even met een andere bewoner van het vrijwiligerscomplex. Vanwege de oorlog is hij tijdelijk aan het werk hier in het hotel, in plaats van op zijn gebruikelijke standplaats in het noordelijk, en in de afgelopen tijd dus wat gevaarlijk, gelegen Tiberias. Ik vraag hem naar zijn indruk van NSWAS. Hij vertelt dat er ongeveer 50 families wonen, de helft Arabisch, de helft Joods, en dat iedereen onderwijzer is, of op de één of andere manier geleerd of academisch geschoold. Dat iedereen mooie huizen heeft en mooie auto s. Het lijkt hem erg apart om hier te wonen. Dat gegeven maakt inderdaad een vreemde en zeer ongemiddelde populatie natuurlijk, merk ik intern op. Het onderzoek is begonnen Na deze heftige eerste dag val ik in slaap met de airco aan. Snuffelen In de week erna kwam het onderzoek langzaam op gang. Ik had een ruime week voordat het schooljaar begon en kon eerst wat in het dorp zelf rondsnuffelen. In een gesprek met Abdessalam kreeg ik de kans te vragen over of er al veel andere studies naar / van / over het dorp zijn gemaakt. Ik begon namelijk te vrezen dat er hordes antropologen, sociologen, theologen en journalisten door dit dorp trekken. Dat bleek ook wel een beetje zo te zijn, maar zoals Howard (een van de andere mensen uit het PR-kantoor waar ook Abdessalam werkt) zei: time is on your side. Hij noemde het goed dat ik een serieuze 4 maanden blijf, in plaats van een week of zelfs een dagdeel om er vervolgens een artikel over te schrijven. Mensen zullen volgens hem eerder geneigd zijn te investeren in met mij praten als ze weten dat het een uitgebreider onderzoek is. Mooi! Het is de bedoeling dat ik nog een gesprekje zal hebben met Rayek en met het hoofd van de school, evenals hopelijk met wat leraren. Maar, volgens Abdessalam is het een gekkenhuis de laatste week voordat de school weer begint, dus het hangt af van hoe gestresst iedereen is. Het is voor mij even geduld oefenen en vooral niet direct over data en tijden te beginnen, want zo werkt het niet. Het moet allemaal maar een beetje lopen zoals het loopt begrijp ik. I just hang around en dan kan Abdessalam me af en toe introduceren bij mensen. En dan kan ik zelf daarna ook wat initiatieven nemen in het mensen benaderen, hoop ik stiekem! Draaierig In deze nog wat rustige week ga ik op stap met Abdessalam naar Ramla om zijn auto te laten repareren en boodschappen te doen. We praten wat, hij vertelt veel over het dorp, maar ook over de geschiedenis van Ramla en de huidige politieke schandalen in Israël. Ik merk op dat er veel momenten zijn dat ik me ultiem ongemakkelijk voel over het in Israël zijn. Heel anders dan het veilig thuis over de situatie nadenken is het om hier rond te lopen en alle dagelijkse kleine dingen tot je door te laten dringen die staan voor angst, geweld, machtsverschillen... Het maakt me bijna misselijk of draaierig om er goed over na te denken wat hier gebeurt en om ook nog eens mijn eigen dwaze rol, of beter nog, standpunt in het geheel te ontdekken. Ultieme ongemakkelijkheid, en ik merk in gesprekken met Abdessalam en Rayek dat het precies ook deze ongemakkelijkheid is waar ik natuurlijk nieuwsgierig naar ben en wat het uitgangspunt heeft gevormd voor dit hele onderzoeksplan. Arme mensen, neig ik te denken; die beroofd worden van het comfort van dewereld-lekker-zwart-wit-zien en andere mensen van al je ellende de schuld geven. Arme mensen die zich wel in deze ongemakkelijkheid, ambiguïteit en onzekerheid moeten begeven om een verandering te bewerkstelligen... Ik ben verbaasd over hoe zeer het me raakt, en over de onmogelijkheid deze waarheden buiten te kunnen sluiten, al zou ik het willen. Omdat het me zo raakt zie ik ook dat dit een deel van mijn drive vormt om dit onderzoek te doen. Om te weten, merken, voelen wat ambiguïteit met mensen doet, hoe mensen daarmee omgaan; moeilijk, moeilijk en hier heel scherp onvermijdelijk. Ik moet zeggen dat hoewel dit allemaal misschien gelikt of logisch klinkt, het bepaald niet zo voelt als je er midden in zit, en dat zit ik hier. Het voelt hier heel scherp en ook zeer pijnlijk waar. n u m m e r 3 2 - j u l i 2 0 0 1