Voorstelling PAAZ De PAAZ (Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis) is een hospitalisatieafdeling die bedoeld is voor opnames van patiënten met acute psychische problemen of patiënten die in een crisissituatie verkeren. De opname gebeurt op vrijwillige basis. Concrete indicaties kunnen zijn: depressie, angst, relationele problemen, zelfmoordgedachten, psychosomatische klachten, levensloopproblemen, afhankelijkheid (medicatie, alcohol, (soft)drugs), Met deze psychiatrische hulpverlening bieden we patiënten uit de regio, vanaf een leeftijd van 18 jaar, een gespecialiseerde en geïndividualiseerde behandeling aan. Deze PAAZ beschikt over 35 bedden waarvan 5 bedden zich op een andere afdeling bevinden. Onder leiding van hoofdverpleegkundige Frederic Ulburghs en het medisch diensthoofd, dokter Estercam, zorgt een multidisciplinair team van psychiaters, verpleegkundigen, psychologen, ergotherapeuten en sociaal maatschappelijk werkers voor de dagelijkse zorg van de patiënten. Enkele cijfers: Bestaffing: +/- 13 FTE verpleegkundigen; +/- 3 FTE psy; +/- 1,5 FTE ergo; 0,5 FTE sociaal assistent; 2 psychiaters; 1 hoofdverpleegkundige; 0.75 FTE opname-ontslagcoördinator Bedden: 35 plaatsen Opnames 2013: 850 Opnametermijn De gemiddelde opnametermijn op onze PAAZ bedraagt twee weken. De maximale opnametermijn bedraagt zes weken. Na oppuntstelling van diagnose en behandeling volgt ontslag of een doorverwijzing voor een verdere behandeling ambulant naar onze dagkliniek, dagcentra, Bij sommige patiënten die hier opgenomen worden kan het zijn dat een korte crisisinterventie onvoldoende is. Het gaat dan doorgaans om een crisis die te situeren is in een langere geschiedenis van problemen. In samenspraak met het team kan dan hulpverlening op langere termijn in een psychiatrisch ziekenhuis geadviseerd worden. 1
Therapeutische visie Op onze PAAZ hanteren we een patiëntgerichte/eclectische benadering. Door continu zorgvuldig de voor- en nadelen van verschillende benaderingswijzen te wikken en te wegen streven we ernaar dat die benaderingswijze gekozen wordt die het meest aansluit bij de waarden, wensen en behoeften van de patiënt. Iedere patiënt is een uniek persoon die ook als unicum behandeld moet worden. Bovendien zijn in de meeste hulpverleningssituaties verschillende benaderingswijzen aan te geven. Meerdere mogelijkheden worden gehanteerd om te streven naar een zinvolle en verantwoorde verandering. Praktisch Doorheen het gehele behandelproces loopt de rode draad van methodisch handelen. Op deze manier zorgen wij ervoor dat alle leden van ons multidisciplinair team doelgericht, bewust en procesmatig op weg gaan met de patiënt. Tijdens de gesprekken die de patiënt voert met de hulpverleners van ons multidisciplinair team, wordt hij/zij actief betrokken bij het nemen van beslissingen. In de huidige maatschappij is het voor een persoon van belang dat deze zoveel mogelijk gestimuleerd wordt om zelf zijn/haar zorgproces te handhaven. M.a.w. we stimuleren de patiënt om zelf verantwoordelijkheid te nemen tijdens de behandeling via een actieve deelname en betrokkenheid. Na een korte observatieperiode wordt verwacht dat de patiënt zelf een aantal doelstellingen formuleert waaraan hij/zij zal werken tijdens het verblijf op de afdeling. Een patiënt die goed geïnformeerd is over de behandelingsmogelijkheden, kan kiezen om zelf te beslissen of om de beslissing samen met het team te nemen. De ervaring leert dat de patiënten hierdoor meer positieve verwachtingen ontwikkelen en dat een grotere overeenstemming wordt bereikt tussen hun voorkeuren en de feitelijke hulpverlening. Functionele organisatie (therapeutisch aanbod) De behandeling bestaat meestal uit een combinatie van individuele- en groepstherapie. In eerste instantie heeft men in een acute crisissituatie als doel tot rust te komen en te recupereren. Aan de hand van een intake/opnamegesprek gaat het team, samen met de patiënt, het probleem definiëren en behandeldoelstellingen formuleren. We werken met doelstellingsgerichte groepen met een duidelijk gedifferentieerd aanbod: O-groep (oriëntatie) Oriëntatie op vlak van verblijf op afdeling, doelstellingen, verder proces. B-groep (grip) Eerste stappen in zicht krijgen op eigen functioneren + hoe dit kan bijgestuurd worden waar nodig. C-groep (socio) Inzet op daginvulling, sociale contacten, verbeteren van levenskwaliteit. 2
C -groep (actie) Concreet aan de slag gaan met bepaalde doelstellingen in een ondersteunend klimaat dat ook aandacht heeft voor dagstructuur. D-groep (focus) Inzichtelijke focus voor patiënten met voldoende draagkracht en een voldoende stabiel omgevingsklimaat. Emancipatorische benadering van de patiënt Dit houdt in dat de patiënt maximaal moet betrokken worden bij zijn behandeling door de verantwoordelijk verpleegkundige. Als verantwoordelijk verpleegkundige moet men ernaar streven om de patiënt maximaal zelfstandig te laten zijn. We werken daarom ook met patiëntentoewijzing/ambassadeurschap. Wat houdt ambassadeurschap in? Definitie ambassadeur (algemeen): Iemand die een land, organisatie, regering of vereniging vertegenwoordigt naar de buitenwereld toe. Een ambassadeur voor een goed doel, is dus een soort spreker of gezicht voor dat doel. Het kernwoord = iemand/iets vertegenwoordigen. Vertaald binnen de gezondheidszorg/verpleegkunde: De aangewezen verpleegkundige vertegenwoordigt en behartigt de belangen van zijn toegewezen patiënt binnen de patiëntenpopulatie. Deze staat in voor de individuele begeleiding in nauw overleg met de toegewezen afdelingspsychiater die de eindverantwoordelijkheid draagt. Verder moet hij/zij ervoor zorgen dat de patiënt de nodige informatie krijgt doorheen het ganse behandelingsproces. Deze verpleegkundige is binnen het interdisciplinair behandelingsgebeuren aansprakelijk voor de verpleegkundige zorg van die patiënten gedurende het gehele verblijf op de afdeling. Samen met de patiënt bepaalt de verpleegkundige de te behalen doelstellingen en schrijft deze neer in een verpleegplan (PESDIE). In zijn/haar afwezigheid wordt deze zorg/opvolging op dezelfde manier voortgezet door de waarnemend verpleegkundige. Waarom kiezen wij voor dit systeem? Wat zijn de voordelen? - Meer geïndividualiseerde zorg - Kwalitatief betere patiëntenzorg - Verzekeren van continuïteit 3
- Verhogen van de professionele deskundigheid De rol en de functies De psychiatrisch verpleegkundige op onze PAAZ heeft drie grote rollen te vervullen: Afdelingsverpleegkundige De rol van afdelingsverpleegkundige richt zich naar alle patiënten die op de afdeling worden behandeld en beperkt zich niet enkel tot zijn/haar volgpatiënten. De verantwoordelijkheid van een afdelingsverpleegkundige situeert zich voornamelijk op twee deeltaken: Het beschikbaar zijn: Het beschikbaar zijn krijgt concreet gestalte via de basishouding van de afdelingsverpleegkundige. Men stelt zich open en beschikbaar op voor vragen allerhande. Het concretiseert zich door de laagdrempelige aanwezigheid tussen de patiënten. Toezicht houden: Het blijft een belangrijk deel van het verpleegkundig werk erover te waken dat incidenten voorkomen worden. Onvoorspelbaarheid blijft dan ook een van de grootste kenmerken van psychiatrische patiënten. Na verloop van jaren verkrijgt men wel een zekere voeling, intuïtie. Doch zelfs de meest ervaren verpleegkundigen zullen de risico s nooit volledig kunnen uitsluiten. Een zorgvuldig en permanent toezicht biedt hierin enige garantie Groepsverpleegkundige Staat in deze context los van het geven van groepstherapieën, doch hangt nauw samen met de voorgaande rol van afdelingsverpleegkundige. De centrale taak van een groepsverpleegkundige is ervoor te zorgen dat op de afdeling een therapeutisch gunstig klimaat kan ontstaan. Dit klimaat moet een omgeving zijn waar men zowel steun en structuur kan bieden, alsook dit kan ervaren en waar men betrokkenheid en erkenning mag ervaren als patiënt. Verantwoordelijk verpleegkundige of ambassadeur Tijdens deze uiteenzetting willen we even dieper ingaan op de rol van verantwoordelijk verpleegkundige of ambassadeur. 6 verschillende terreinen: 1. Onthaalfunctie Onder onthaal verstaan we de eerste kennismaking met de patiënt. Tijdens deze onthaal fase, waarbij het eerste contact ontzettend belangrijk is, wordt de basis gelegd voor een zorgrelatie tussen verpleegkundige en patiënt. Belangrijk: de onthaalfunctie van de verantwoordelijk verpleegkundige richt zich eveneens op de familie. In sommige crisissituaties is het aangewezen dat de verantwoordelijk 4
verpleegkundige zelf initiatieven neemt om zich als contactpersoon kenbaar te maken, en op die manier de drempel te verlagen. Maak je zelf kenbaar aan patiënt en familieleden wees een aanspreekpunt waar ze op kunnen terugvallen. 2. Coördineren van de zorg De kernopdracht van een verantwoordelijk verpleegkundige is het coördineren van de zorg. In de mate van het mogelijke wordt er gestreefd naar een zorg op maat die uitgaat van de verwachtingen en behoeften van de patiënt: zijn hulpvraag. Gedurende het hele opnameverloop bewaakt de verpleegkundige de te beogen doelen, vooropgesteld door de patiënt. Deze kunnen variëren tijdens zijn verblijf Door de eigenheid van een verpleegsituatie en zijn laagdrempelige beschikbaarheid is de verpleegkundige ook de uitgelezen persoon om de belevingswereld van de patiënt te exploreren. Doorheen het dagelijks gebeuren op de afdeling, ontmoet de verpleegkundige de patiënt in de meest verscheidene situaties gaande van het ontwaken en de zelfzorg tot aan het slapengaan. Al deze indrukken bieden aan de verpleegkundige een vrij volledig beeld van hoe de patiënt, als individu, zijn verblijf en behandeling ervaart en beleeft. Via mondelinge en schriftelijk rapportages probeert de verantwoordelijk verpleegkundige erover te waken dat de door haar geplande zorg ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd in zijn/haar afwezigheid. Centraal terug te vinden in het steeds up-to-date behandelplan. Tot slot zal de verpleegkundige ook initiatieven moeten nemen waarbij hij/zij de patiënt vertegenwoordigt bij andere hulpverleners. Bijvoorbeeld: heeft iemand nood aan ademhalingsoefeningen, is een patiënt gebaat bij meer individuele psychologische begeleiding, 3. Invulling van de verschillende fasen van het verpleegproces De verantwoordelijk verpleegkundige is bevoegd om, op basis van de gegevens en in samenspraak met de patiënt, de verpleegproblemen en doelstellingen te formuleren. In de teamvergadering zal de verpleegkundige vervolgens haar bevindingen toelichten, toetsen aan en afstemmen op die van de andere teamleden en op deze wijze bijdragen tot een gefundeerd en consistent behandelplan. 4. Het bieden van verpleegkundig therapeutische begeleiding Het opbouwen en aangaan van een vertrouwensrelatie is voor de psychiatrische hulpverlening voorwaardenscheppend. 5. De verzorgende taak Deze taak moet ruim worden geïnterpreteerd. Hoewel het een streven is, zal de verantwoordelijk verpleegkundige niet steeds zelf elke verzorgende of somatische interventie kunnen uitvoeren. 5
Bij de verzorgende handelingen, waarbij de patiënt soms in zekere mate zijn lichamelijke intimiteit moet prijsgeven, is het belangrijk dat deze zorg zoveel mogelijk door dezelfde persoon gebeurt. De vraag door wie deze zorgen worden uitgevoerd, is hierbij even belangrijk als wanneer de zorgen gebeuren. Luister in de mate van het mogelijke naar de wens van de patiënt. 6. De patiënt voorbereiden op zijn ontslag Door de veelvuldige formele en informele contacten heeft de verantwoordelijk verpleegkundige een goed zicht op de evolutie en de al dan niet herwonnen mogelijkheden van de patiënt. Deze informatie moet voorkomen dat de patiënt langer dan nodig gehospitaliseerd blijft. Hervalpreventie maakt eveneens een belangrijk deel uit van een verpleegkundige ontslagvoorbereiding. Welke zijn de criteria/voorwaarden, die minimaal aanwezig moeten zijn, om ambassadeurschap te kunnen toepassen? Continuïteit van de verpleegkundige zorg Elke patiënt wordt bij opname toegewezen aan een verantwoordelijk verpleegkundige. Deze zal indien mogelijk het onthaal van de patiënt op de afdeling tot zich nemen. Gedurende de totale duur van de behandeling van de patiënt, blijft eenzelfde verpleegkundige verantwoordelijk voor hem. Bij heropname van een patiënt wordt in overweging genomen om de patiënt aan dezelfde verpleegkundige toe te wijzen. De verantwoordelijk verpleegkundige geeft relevante informatie over de hem/haar toegewezen patiënt door aan de collega's. Hetzij mondeling tijdens overlegmomenten, hetzij schriftelijk in de verpleegkundige rapportages en door het aanvullen van het verpleegkundig behandelplan (PESDIE). Zo kan elke verpleegkundige de functie als afdelings-en groepsverpleegkundige optimaal uitvoeren. De verpleegkundige vertegenwoordigt zijn/haar patiënt tijdens de interdisciplinaire overlegmomenten. Ondersteuning door de hoofdverpleegkundige De hoofdverpleegkundige heeft binnen de patiëntentoewijzing enkele belangrijke taken, namelijk: Bieden van inhoudelijke ondersteuning. Gevoelens bespreekbaar maken mbt functie van verpleegkundige, maar ook zelf emotionele ondersteuning bieden. Hij is de eindverantwoordelijke voor de praktische organisatie van het toewijzen van patiënten. Hij bewaakt de kwaliteit van de verpleegkundige zorg. 6
Emancipatorische benadering van de patiënt Dit houdt in dat de patiënt maximaal moet worden betrokken bij zijn behandeling door de verantwoordelijk verpleegkundige. Hij/zij zorgt ervoor dat de patiënt de nodige informatie krijgt over de geplande stappen (bv. doel van bepaalde lichamelijke onderzoeken, enz...) Als verantwoordelijk verpleegkundige moet men ernaar streven om de patiënt maximaal zelfstandig te laten zijn. Verpleegkundige deskundigheid Hier doelt men voornamelijk op het feit dat de verpleegkundige zijn/haar deskundigheid op peil houdt door scholing en bijscholing. De verpleegkundige krijgt dan ook de bevoegdheid om (in overleg met patiënt) autonoom beslissingen te nemen. Individualisering van de zorg Patiëntentoewijzing draagt bij tot de verpleegkundige zorg op maat voor de patiënt. Dit houdt in dat de verantwoordelijk verpleegkundige: Optreedt als ambassadeur van de patiënt Optreedt als contactpersoon van de patiënt, zijn familie of (bij uitbreiding) zijn sociaal netwerk De hulpverlening maximaal afstelt op de individuele verwachtingen en behoeften van de patiënt binnen de grenzen van het behandelingskader. Faciliterend en ondersteunend beleid Beleid moet bij de aanwerving aandacht hebben voor een goede verhouding voltijds/deeltijds verpleegkundigen. Het verpleegkundig beleid heeft als taak bijscholingen in verband met alle aspecten van patiëntentoewijzing te bevorderen. Het ter beschikking stellen van een aparte ruimte (bv. een gespreksruimte) ifv individuele opvolging. Interdisciplinaire samenwerking Belangrijk is dat ook de andere disciplines achter de aanpak van patiëntentoewijzing staan. De toepassing ervan heeft immers ook een aantal consequenties voor hun werking. De verantwoordelijk verpleegkundige heeft ook hier wederom een belangrijke taak: initiatief nemen om de patiënt te bespreken/zijn belangen te behartigen tijdens het interdisciplinaire teamoverleg. 7
Op de hoogte zijn van de therapeutische benadering van de andere disciplines. Psychiater moet achter de implementatie van patiëntentoewijzing staan. Persoonlijke autonome verantwoordelijkheid Hiermee doelt men op: De verantwoordelijkheid welke zich niet beperkt tot de uren dat de verpleegkundige op de afdeling actief is. Hij/zij blijft verantwoordelijk voor de verpleegkundige zorg die hij/zij heeft uitgeschreven voor de zijn/haar toegewezen patiënten, maar niet voor de praktische uitvoering ervan. Men heeft de bevoegdheid om autonoom beslissingen te nemen. De teamleden verwijzen maximaal naar de verantwoordelijk verpleegkundige. Therapeutische relatie Het belang zich kenbaar te maken aan de patiënt. Dit begint tijdens de onthaalfase. Het voeren van formele en informele gesprekken met de patiënt. Dit is opportuun voor het uitbouwen en handhaven van een zorgende en therapeutische relatie. Uitgebalanceerde personeelsbezetting en-belasting Om verpleegkundigen de mogelijkheid te geven om hun patiëntentoewijzing in optimale omstandigheden uit te voeren. Verlenen van integrale zorg De verantwoordelijk verpleegkundige heeft aandacht voor de totale persoon van de patiënt (=holistische mensvisie). Verpleegproces Integrale zorg is geen vrijblijvende opeenstapeling van losse zorgactiviteiten. De verantwoordelijk verpleegkundige maakt een individueel verpleegplan op betreffende de hem/haar toegewezen patiënten. 8
De rol van de hoofdverpleegkundige binnen het ambassadeurschap? Deze is meer gericht op leidinggevende activiteiten en minder op uitvoerende activiteiten. Niet alles moet nog via de hoofdverpleegkundige gaan, maar hij/zij is wel de eindverantwoordelijke voor het creëren van een klimaat waarin de verpleegkundigen adequaat de zorg voor hun patiënten kunnen uitvoeren: Taakgerichte aspecten: Aangeven hoe het werk moet gebeuren en de uitvoering ervan controleren. Beleid van de afdeling bepalen: Het bepalen van werkmethodes, het ontwikkelen van hulpmiddelen, algemene afspraken maken. Pedagogische opdracht: Goede inwerkperiode en gepaste bijscholingen voorzien. Deskundige raadgever: Samen met de verpleegkundigen naar een gepast antwoord zoeken in een moeilijke situatie. Bekwaamheid verpleegkundigen: Ervoor zorgen dat de verpleegkundige steeds bekwamer wordt in het uitoefenen van verpleegkunde. Kwaliteit van de afdeling bewaken: Functioneringsgesprekken, procedures/protocollen uitschrijven, overleg met andere disciplines omtrent samenwerking, het nemen van structurele maatregelen. Voldoende zicht krijgen in de kwaliteiten en de gebreken van de medewerkers om zodoende de sterke kanten te benutten en de zwakke kanten bij te sturen. Werking van de dienst mogelijk maken: Planning en ontwerp dienstrooster. Mensgerichte aspecten: Verpleegkundigen de nodige steun geven om het werk te kunnen en blijven doen. Voldoende aandacht besteden aan de groepswerking en de (inter)menselijke aspecten. Zorgen voor een open en veilig klimaat Voor iedere verpleegkundige belangstelling tonen, ook buiten het werkmilieu: Begrip en medeleven. Groepscohesie bevorderen Aandacht voor de individuele persoon van de verpleegkundige: Steunpilaar personeel persoonsgericht personeelsbeleid. De verpleegkundige moet met zijn/haar onzekerheden terecht kunnen bij de hoofdverpleegkundige: Ook voor andere negatieve gevoelens (verdriet, machteloosheid, wrevel). De verpleegkundigen moeten de nodige ondersteuning en begeleiding krijgen om hun taak tot een goed einde te kunnen brengen. 9
Welke weerstanden of belemmerende factoren ondervinden we bij het ambassadeurschap? - Angst voor vermeerdering van administratieve taken (uitgebreide intakeprocedure in het psychiatrisch dossier) - Angst dat de psychiaters (medische) taken overhevelen naar verpleegkundigen - Angst voor een te nauwe betrokkenheid en verantwoordelijkheid bij de toegewezen patiënten - Een te gedifferentieerde patiëntenpopulatie - Conclusie Ambassadeurschap is eerst en vooral een relatietheorie. Dit wil zeggen dat de relatie verpleegkundige patiënt met wederzijds respect het centrale thema vormt. Het tracht de relatie gestalte te geven als een ethische verantwoordelijkheidsrelatie. Dat maakt verantwoordelijkheid tot een kernbegrip binnen het ambassadeurschap. Verplegen op onze PAAZ wordt gekarakteriseerd als het aanvaarden van verantwoordelijkheid. Contactgegevens afdeling Artsen Dr. Sven Estercam (medisch diensthoofd) maandagavond woensdag afwisselend voormiddag of s avonds vrijdagnamiddag Dr. Gert Neirinck Maandagnamiddag dinsdagvoormiddag vrijdagnamiddag Tel. 011 30 92 10 Verpleegkundig team Verpleegeenheid Tel. 011 30 92 10 Hoofdverpleegkundige Frederic Ulburghs Tel. 011 30 92 18 Tijdelijk hoofdtherapeut Els Froyen Tel. 011 30 97 98 Psychologen Tel. 011 30 92 14 Tel. 011 30 95 21 Sociale dienst Tel. 011 30 92 13 10
11