Spookfiles A58. Notitie fase van marktconsultatie

Spookfiles A58 Notitie fase van marktconsultatie Document: Notitie fase van marktconsultatie spookfiles (versie 1.0) Opdrachtgevers: Auteurs: Datum: 2 juli 2013 Plaats: Regio Brabant (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven en de provincie Noord-Brabant ) en het ministerie van Infrastructuur en Milieu programma Beter Benutten Oene Kerstjens (SISTRON bvba) Pierre van Veggel (APPM Management consultants) Eindhoven

Het project Spookfiles A58 De regio Brabant (provincie Noord-Brabant en het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven) heeft binnen het programma Beter Benutten een breed samenhangend pakket van maatregelen in uitvoering. ITS maatregelen vormen in dit pakket een belangrijk onderdeel. Brabant, en meer specifiek de Brainport Regio Eindhoven, heeft naast een bereikbaarheidsprobleem ook een grote ambitie op het gebied van innovatieve ITS-maatregelen. Eén van de projecten is het project Spookfiles A58. Binnen dit project wil de regio Brabant de (effecten van) spookfiles met ITS-toepassingen aanpakken. Het idee is om met (in-car) snelheidsadviezen het ontstaan van schokgolven en de aangroei van files door schokgolven te verminderen of zelfs te voorkomen. Het project moet reeds gedurende de tweede helft van 2014 leiden tot een meetbare afname van de frequentie en lengte van files ontstaan door schokgolfvorming. Het project heeft ook een langere termijn doelstelling. De regio Brabant wil daarom de innovatie die zich richt op oplossingen die opschaalbaar zijn en het potentieel hebben om op termijn kosteneffectief te worden ingezet met dit project stimuleren. Fase van marktconsultatie Alvorens eventueel een aanbesteding te organiseren, heeft de regio Brabant een fase met marktconsultatie willen uitvoeren. De fase van marktconsultatie is uitgevoerd door sessies met de markt te organiseren. Vervolgens zijn de wensen en mogelijkheden met betrekking tot de wijze van uitvragen verkend. De marktconsultatie die met een aantal sessies is uitgevoerd diende om een goed beeld geven van de technische mogelijkheden en de visie van marktpartijen op mogelijke oplossingsrichtingen. Hiertoe is een tweetal type van sessies met de markt georganiseerd: een plenaire sessie en een aantal verdiepende sessies. De wijze waarop deze sessies zijn georganiseerd en de resultaten van deze sessies staan beschrijven in bijlage 1: 140513 overkoepelend verslag marktconsultatie Spookfiles A58 v1.0. De verkenningsfase van de wensen en mogelijkheden van een eventuele uitvraag diende om de consultatie af te ronden en de fase waarin de uitvraag wordt gedefinieerd te kunnen opstarten. De conclusie van deze verkenning luidt dat er zal worden toegewerkt naar een uitvraag in drie percelen met meerdere partijen per perceel. De drie percelen zijn: Data inwinning; Wegkantbakens; In-car spookfilediensten & eventueel benodigde apparatuur. Notitie fase marktconsultatie Spookfiles A58 2

Bijlage 1: 140513 overkoepelend verslag marktconsultatie Spookfiles A58 v1.0 Spookfiles A58 Overkoepelend verslag van de marktconsultatie Document: Overkoepelend verslag marktconsultatie spookfiles (versie 1.0) Opdrachtgevers: Auteurs: Datum: 14 mei 2013 Plaats: Regio Brabant (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven en de provincie Noord-Brabant ) en het ministerie van Infrastructuur en Milieu programma Beter Benutten Oene Kerstjens (SISTRON bvba) Pierre van Veggel (APPM Management consultants) Eindhoven 3 Notitie fase marktconsultatie Spookfiles A58

1 Achtergrond en doelstellingen 1.1 Het project Spookfiles A58 De regio Brabant (provincie Noord-Brabant en het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven) heeft binnen het programma Beter Benutten een breed samenhangend pakket van maatregelen in uitvoering. ITS maatregelen vormen in dit pakket een belangrijk onderdeel. Brabant, en meer specifiek de Brainport Regio Eindhoven, heeft naast een bereikbaarheidsprobleem ook een grote ambitie op het gebied van innovatieve ITS-maatregelen. Eén van de projecten is het project Spookfiles A58. Binnen dit project wil de regio Brabant de (effecten van) spookfiles met ITS-toepassingen aanpakken. Het idee is om met (in-car) snelheidsadviezen het ontstaan van schokgolven en de aangroei van files door schokgolven te verminderen of zelfs te voorkomen. Het project moet reeds gedurende de tweede helft van 2014 leiden tot een meetbare afname van de frequentie en lengte van files ontstaan door schokgolfvorming. Het project heeft ook een langere termijn doelstelling. De regio Brabant wil daarom de innovatie die zich richt op oplossingen die opschaalbaar zijn en het potentieel hebben om op termijn kosteneffectief te worden ingezet met dit project stimuleren. 1.2 De marktconsultatie Alvorens eventueel een aanbesteding te organiseren, wil de regio Brabant een marktconsultatie uitvoeren. Deze marktconsultatie moet een beter beeld geven van de technische mogelijkheden en de visie van marktpartijen op mogelijke oplossingsrichtingen. Een eerste analyse geeft aan dat er drie oplossingsrichtingen (of combinaties daarvan) zijn om de (effecten van) spookfiles te verminderen: 1. (innovatieve) Algoritmen die gebruik maken van bestaande wegkantsignalering; 2. Navigatiesystemen verbeteren en penetratiegraad verhogen; 3. WiFi-p toepassingen (inclusief retrofit) ontwikkelen en toepassen. De verwachting is dat deze oplossingsrichtingen op korte termijn (eind 2014) een verschillend effect zullen sorteren. Ook op langere termijn is de verwachting dat zij in verschillende mate zullen bijdragen aan de beschikbaarheid van kosteneffectieve en schaalbare oplossingen. De marktconsultatie moet inzichtelijk maken hoe de markt deze oplossingsrichtingen ziet en wat de voor- en nadelen zijn met betrekking tot de ambities en de beleidsdoelstellingen van het programma Beter Benutten. De marktconsultatie geeft daarmee naar verwachting inzicht in de haalbaarheid en wenselijkheid van de verschillende oplossingsrichtingen. Op basis van dit inzicht wordt de uitvraag aan de markt vormgegeven. Parallel aan de marktconsultatie is door de regio Brabant bestuurlijke steun georganiseerd voor de uitwerking van het project en zijn er kaderstellende afspraken gemaakt tussen het ministerie van Notitie fase marktconsultatie Spookfiles A58 4

Infrastructuur en Milieu en de regio Brabant. Ook is binnen het programma Beter Benutten door de gezamenlijke overheden een financiële reservering van maximaal 12 miljoen (excl BTW) gemaakt. De bevindingen van de marktconsultatie worden gebruikt om een aanbestedingstrategie uit te werken. Daarbij wordt onder andere besloten welk budget waarvoor beschikbaar is, welke aanbestedingsvorm er gekozen wordt en welk proces er naar realisatie wordt gevolgd. Onderstaand is een globale tijdsplanning (ook afhankelijk van te kiezen inkoopstrategie) van het gehele proces weergegeven. concept definitie, doelstellingen Spookfiles A58 markt consultatie Besluitvorming Bestuurlijk Trio Proces overzicht Spookfiles A58 2012 definitie aanbesteding strategie Besluitvorming Bestuurlijk Trio Aanbestedings procedures Bestuurlijk Trio, start aanbesteding markt, vorming aanbieding Offerte evaluatie, selectie procedures Bestuurlijk Trio, opdrachtverlening markt, realisatie 2013 2014 maart mei juli september oktober januari Integratie/ user acceptancetestfase Operationeel met groeipad september Resultaten Operationeel met groeipad 2019 tijd Procesonderdeel Procesonderdeel Mijlpaal / opgeleverd resultaat Figuur 1: globale overzicht planning van het project Spookfiles 1.3 Opbouw van de marktconsultatie De marktconsultatie bestond uit twee rondes. Er is een eerste plenaire bijeenkomst georganiseerd die voor iedereen toegankelijk was. Tijdens de bijeenkomst is nadere informatie over de ambities gegeven, en was er gelegenheid tot het stellen van vragen. De bijeenkomst was bedoeld voor alle vertegenwoordigers van partijen die denken zelf of in samenwerking binnen een consortium garant te kunnen en willen staan voor de realisatie van de doelstellingen van Spookfiles A58. De openbare sessie had mede tot doel de multidisciplinaire samenwerking en het denken in combinaties van oplossingsrichtingen te stimuleren. Ook partijen die slechts een deel van de oplossing kunnen bieden, werden zo in de gelegenheid gesteld om te participeren in de discussie en desgewenst samenwerking te zoeken met andere marktpartijen. In een tweede ronde zijn kleinschalige consultatiesessies georganiseerd. Tijdens deze sessies konden in een besloten setting de voor- en nadelen, kansen en risico's van de verschillende oplossingsrichtingen worden besproken. Partijen zijn vooraf gevraagd om hun interesse voor deelname aan de verdiepende sessies middels een Expression of Interest (EoI) kenbaar te maken. Op basis van de ontvangen EoI s is een planning van de sessies gemaakt. Daarbij is ook rekening 5 Notitie fase marktconsultatie Spookfiles A58

gehouden met de behoefte van de regio Brabant om met partijen in gesprek te komen die bepalend/leidend zouden kunnen (willen) zijn bij het ontwikkelen en inzetten van een oplossing die past bij a) de problematiek van spookfiles en b) de innovatieve doelstelling van het project. Ter voorbereiding van de kleinschalige sessies is een discussiedocument opgesteld waarin vooraf de belangrijkste discussiepunten zijn benoemd. De marktpartijen konden zelf aangeven wat voor hen de meest relevante discussiepunten waren. Daardoor verschilde het inhoudelijk accent sterk per gesprek. Per gesprek is een individueel verslag gemaakt dat ter goedkeuring aan de gesprekspartners is toegezonden. Uit concurrentie-overwegingen zijn dit niet-openbare verslagen. Op basis van de individuele verslagen is dit (voorliggende) overkoepelende document opgesteld. Hierin is alle relevante en niet-concurrentiegevoelige informatie vastgelegd. Daarmee wordt de gelijkheid van informatie geborgd voor partijen die niet aanwezig waren bij de kleinschalige sessies. 2 Geconstateerde marktvisie op oplossingsrichtingen 2.1 Bestaande wegkantinfrastructuur - De ingewonnen data heeft waarde om bij de bestrijding van spookfiles bijvoorbeeld om de aangroei van een spookfile te beperken, maar is niet geschikt om het ontstaan van een spookfile te voorkomen. - De verwerking van data specifiek ten behoeve van het bestrijden van spookfiles kan niet met bestaande wegkantinfrastructuur worden uitgevoerd. - De signalering naar de automobilist met bestaande wegkantinfrastructuur kan op nuttige wijze worden ingezet ten behoeve van het bestrijden van spookfiles maar biedt geen betrouwbare basis en kan geen volledige oplossing zijn. - Als deeloplossing kan de wegkantinfrastructuur medio 2014 nuttig worden ingezet. een dergelijke deeloplossing kan in vervolg op het project wederom tegen relatief lage kosten worden ingezet en door meerdere marktpartijen worden aangeboden (met name indien de gebruiksrechten van het algoritme waarmee de adviezen voor de automobilist op basis van verkeersdata worden afgeleid geen commercieel obstakel vormen). Voor zover de wegkantinfrastructuur beschikbaar is en in stand wordt gehouden door RWS is een dergelijke deeloplossing overal in Nederland (niet hier buiten) inzetbaar en kan grote aantallen gebruikers aan. - Voor resultaten in 2014 wordt een ontwikkeltijd van 6 maanden als krap gezien. Voor sommige partijen haalbaar, maar voor andere niet. - Er wordt geen migratiepad gezien van traditionele wegkantstations naar nieuwe ITS oplossingen. Er wordt ook geen katalysator effect verwacht van het investeren in traditionele wegkantstations op de marktintroductie van coöperatieve systemen en het coöperatieve rijden. 2.2 Connected navigatiesystemen - Een oplossing voor spookfiles gebaseerd op deze systemen kan niet real-time werken en heeft zijn beperkingen maar kan toch voldoende effectief zijn om spookfiles te bestrijden. o Met 'connected' navigatiesystemen kan data zoals de positie en snelheid van het voertuig ingewonnen worden (hetgeen dan Floating Car Data, FCD, wordt genoemd). Op basis van deze FCD kunnen adviezen voor de automobilist worden afgeleid Notitie fase marktconsultatie Spookfiles A58 6

waarmee niet alleen de aangroei van spookfiles kan worden verminderd, maar ook het ontstaan van schokgolven tijdig kan worden voorspeld. o Het in-car navigatiesysteem is een geschikt platform om informatie aan de automobilist te verstrekken. o De wijze van communicatie van de huidige connected navigatiesystemen is niet erg betrouwbaar en onvoldoende snel voor echte tijdskritische toepassingen maar voldoet om spookfiles te bestrijden, mits de adviezen aan de automobilist een voorspellende waarden van ruim een minuut hebben. Experimentele resultaten tonen aan dat dit mogelijk is. - Technisch en functioneel zijn resultaten in 2014 mogelijk. Voor resultaten in 2014 wordt een ontwikkeltijd van 6 maanden als krap gezien. Voor sommige partijen haalbaar, maar voor andere niet. - Een oplossing gebaseerd op connected navigatiesystemen is goed opschaalbaar. Op het moment dat de capaciteitsbeperkingen van 3G of 4G merkbaar zouden worden, is de verwachting dat alternatieven zoals Wifi-P breed beschikbaar zullen zijn. - De markt voor connected navigatiesystemen is competitief. Verschillende marktpartijen hebben de technische en organisatorische capaciteit om na afloop van een project dat een vijftal jaren zou duren de gevraagde 'spookfile' toepassing via deze oplossingsrichting op kostenefficiënte wijze aan te bieden. De uiteindelijke competitiviteit zal vooral afhangen van ontwikkelingen buiten de invloedsfeer van het project Spookfiles en zonder directe relatie met de eigenschappen van deze oplossingsrichting. - Deze oplossingsrichting maakt een geleidelijke migratie van telematica naar coöperatieve ITS mogelijk. De 'spookfile' toepassing op basis van navigatiesystemen die met een cellulair netwerk 'connected' zijn, kan een migratie naar coöperatief belangrijk katalyseren. De incorporatie van WiFi-P en C-ITS boodschappen in connected navigatiesystemen wordt bij uitstek gezien als een katalysator of opstap naar coöperatief rijden 2.3 Coöperatieve systemen, inzet van WiFi-P - Het is aanbevolen om over coöperatieve C-ITS oplossingen te spreken in plaats van over WiFi-P oplossingen. - Coöperatieve C-ITS oplossingen worden vanuit technisch functioneel oogpunt de meest effectieve oplossingrichting gevonden om spookfiles te bestrijden. - Een project opbouw waarbij de eerste resultaten in 2014 gebaseerd zijn op een gedeeltelijke oplossing die vervolgens wordt uitgebouwd en opgeschaald gedurende de daarop volgende jaren wordt een project met groeipad genoemd. Op aanname van het volgen van een dergelijk groeipad wordt door alle marktpartijen het behalen van resultaten in 2014 in combinatie met verbetering van de resultaten en de toenemende toepassing van C-ITS technologie (WiFi-P) gedurende de jaren daaropvolgend haalbaar gevonden. - Opschaalbaarheid en competitiviteit van het gebruik van coöperatieve technologie voor de 'spookfile' toepassing kan alleen in samenhang worden gezien met de uitrol van coöperatieve technologie onder invloed van ontwikkelingen op het vlak van verkeersmanagement, de rol van de overheid en private business cases die allemaal samenhangen en moeilijk te voorspellen zijn - De invoering van coöperatieve diensten is een uitdaging en zal zeker niet over een nacht ijs gaan. Wel wordt de verwachting dat de uitrol van coöperatieve toepassingen komende jaren 7 Notitie fase marktconsultatie Spookfiles A58

gaat starten breed gedeeld en zijn hiertoe benodigde acties en bijbehorende politieke uitspraken zichtbaar. 2.4 Conclusies Wegkantsystemen - Moet een onderdeel van de oplossing kunnen zijn - Mag niet geaccepteerd worden als zijnde de hele oplossing Connected navigatiesystemen - Moet een onderdeel van de oplossing kunnen zijn - Mag in het begin geaccepteerd worden als totaal oplossing (liefst met data fusie wegkant), maar moet migratiepad bieden naar Wifi-P Coöperatieve systemen, inzet van WiFi-P - Kies voor een oplossing die (op termijn maar wel als onderdeel van het project) tenminste coöperatief en compatible met C-ITS is (o.a. WiFi-P) Overige genoemde oplossingsrichtingen - Digital Audio Broadcasting (DAB, DAB+), Bluetooth en bestaande wegkantsystemen in combinatie met nieuwe centrales - Geen van allen een op zich zelf staande totaaloplossing maar meer aanvulling op, geen noodzaak gezien tot expliciete uitsluiting Algemeen - Maak het mogelijk dat combinaties van verschillende technologieën / oplossingsrichtingen worden ingezet - Realisatietermijn haalbaar maar niet zonder nadelen. Het wordt aanbevolen om de planning van de aanbesteding en uitvoering van het project nauwkeurig te bekijken met betrekking tot de ontwikkelperiode die de markt krijgt en met betrekking tot gerelateerde in (inter)nationale ontwikkelingen waar vaak dezelfde marktpartijen bij betrokken zijn - Het wordt aanbevolen voor een projectopbouw te kiezen waarbij de eerste resultaten in 2014 gebaseerd zijn op een gedeeltelijke oplossing die vervolgens wordt uitgebouwd en opgeschaald gedurende de daarop volgende jaren. Dit wordt een project met groeipad genoemd. 3 Geconstateerde marktvisie op aanbestedingsprocedure en wenselijke projectdynamiek - Marktpartijen hebben zich in de consultatie duidelijk uitgesproken over de te volgen aanbestedingsprocedure. Ze gaven aan een zo kort mogelijke procedure te willen die wel onderhandelingsruimte biedt. Daarnaast werd nadrukkelijk gevraagd om het opnemen van knock out criteria. Daarmee hopen marktpartijen zogenaamde zolderkamer-oplossingen buiten te sluiten omdat die in hun ogen niet de oplossing bieden die gezocht wordt. Notitie fase marktconsultatie Spookfiles A58 8

- Verder waren marktpartijen gecharmeerd van een uitvraag waarbij een concreet zelf nader in te vullen- resultaat gevraagd wordt. Het risico voor het behalen van resultaten mag daarbij bij de markt liggen, mits er geen grote afhankelijkheden van externe factoren worden gecreëerd. Daarbij geven bedrijven aan veel te zien in het benoemen van een groeipad waarin duidelijke milestones en go-nogo s zijn aangegeven waarop men afgerekend wil en kan worden. - Belangrijk voor marktpartijen is dat er voorafgaand een eenduidig evaluatie- en verificatiekader is. Partijen wijzen erop dat dit wel een voorafgaande politiek-bestuurlijke keuze vergt ten aanzien van het te behalen doel. Verder werd in de consultatie benadrukt dat het voor het slagen van de ambitie van essentieel belang is dat er gewerkt wordt met Europese standaarden die ook afgedwongen worden tijdens de aanbesteding en gedurende de uitvoering van het project. - de marktpartijen adviseren de overall planning nog eens goed te bekijken en op haalbaarheid te toetsen. Het behalen van een tastbaar resultaat in 2014 vergt een snelle start en dus weinig verlies aan proceduretijd. De tegelijktijd lopende aanbestedingen van de praktijkproef Amsterdam en overige BeterBenutten-projecten zijn daarbij een duidelijk aandachtspunt vanuit de markt. - marktpartijen hebben verschillende meningen met betrekking tot de wenselijkheid van één of meerdere consortia in het project. + meer competitiviteit gedurende project + indien een opdrachtnemer beloftes niet waar kan maken is er een alternatief + in de praktijk toewerken naar een precommerciële markt waarin innovatieve spookfilebestrijdingsdiensten van verschillende service providers voor de eindconsument uitwisselbaar zijn (dit wordt interoperabiliteit genoemd). + er is ruim voldoende budget om de uitvoering aan 2 consortia aan te besteden - minder spookfile bestrijding met een vast budget want op dea58 2 oplossingen betekent dat iedere deelnemer maar de helft van de beschikbare oplossing kan gebruiken. - Het ook lastiger is om voldoende deelnemers te werven. - Het wordt ook lastig om de aansluiting bij andere systemen (bijvoorbeeld de centrale van RWS) te coördineren indien er 2 consortia zijn - En omdat daarmee het beschikbare budget voor de opdrachtnemer te klein dreigt te worden. - Er wordt meerdere malen gewaarschuwd dat er heel duidelijk moet worden gemaakt wat het doel van het project is (1. kostenefficiënte resultaten in 2014 of 2. gedurende het project zo effectief mogelijk de spookfile bestrijden met kostenefficiëntie in 2019 of 3. een zo competitief mogelijke markt voor een commerciële inkoop van dergelijke systemen na afloop van het project in 2021; hierbij is de voorlopige verwachting dat het project een vijftal jaren zal duren) - In het geval dat de wens bestaat om tenminste ook gebruik te maken van coöperatieve systemen wordt aangedrongen op de noodzaak om met de uitvraag te zorgen dat nietcoöperatieve oplossingen de wel coöperatieve oplossing niet kunnen verdringen omdat deze voorlopig nog kostenefficiënter zouden zijn. De suggestie wordt geopperd om dit uit te werken in een EMVI of om zelfs een minimale uitrol van coöperatieve systemen op te leggen. 9 Notitie fase marktconsultatie Spookfiles A58