Nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum Jaargang 3, nummer 9, mei 2007 INHOUDSOPGAVE Informatie over de NHC nieuwsbrief Nieuwe medewerker NHC Hepatitis A vaccinatie in de belangstelling Lancet-publicatie Wetgeving tatoeëren en piercen PROGRESS trial Petitie aan de Tweede Kamer De toekomst van het Rijksvaccinatieprogramma Nieuwe items op de website www.hepatitis.nl Telbivudine in Europa geregistreerd Antwoord door minister Klink op de kamervragen over hepatitis B naar aanleiding van de oratie van professor Janssen Late derde injectie met hepatitis B vaccin of opnieuw vaccineren? Hepatitis B infecties in Nederland in 2006 Afname hepatitis A en B in de VS door vaccinatie (MMWR 16 maart 2007) Hepatitis C bepaling bij verhoogde leverenzymen ELPA enquête onder patiënten over hepatitis B en C behandeling Caspase-remmer tegen HCV 1933 jaar zitten! Studenten en stagiaires in het nieuws Informatie over de NHC nieuwsbrief De nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum verschijnt per kwartaal en geeft een overzicht van de recente ontwikkelingen omtrent hepatitis. Uitgebreide informatie kunt u verkrijgen via onze website www.hepatitis.nl of door telefonisch contact op te nemen met de Hepatitis Infolijn: (033) 422 09 88. Al onze materialen zijn te bestellen via de NHC-website en via de Hepatitis Infolijn. Onze publicaties zijn gratis online in te zien en te downloaden. Als u opmerkingen of suggesties heeft, of als u deze nieuwsbrief niet meer wenst te ontvangen, kunt u een e-mail sturen naar: nieuwsbrief@hepatitis.nl. Nieuwe medewerker NHC Bij deze wil ik mij even voorstellen: Ik ben Cécile Dekkers en ik volg Andrien de Korte op als beleidsmedewerker bij het Nationaal Hepatitis Centrum. Vanaf 11 juni 2007 ben ik werkzaam bij het NHC voor 24 uur in de week op maandag, dinsdag en vrijdag. Ik ben bereikbaar op het e-mail adres c.dekkers@hepatitis.nl. Ik kijk uit naar een prettige samenwerking! Hepatitis A vaccinatie in de belangstelling Over enkele maanden start de zomervakantie. Dit is traditioneel de tijd dat vakantiegangers met het hepatitis A virus besmet kunnen raken. De GGD ziet de laatste jaren het aantal gevallen van hepatitis A toenemen. Slechts 57% van de reizigers die de landen rond de Middellandse Zee bezoeken, laten zich vaccineren. Speciaal voor deze groep reizigers houdt de GGD Midden- Printversie Nieuwsbrief NHC mei 2007 1/5
Nederland daarom komende maanden een vaccinatiecampagne en interessante kortingsacties. Er vinden speciale spreekuren plaats voor mensen die naar Egypte, Turkije, Tunesië of Marokko reizen bij de GGD in Nieuwegein. Lancet-publicatie In het juni-nummer van The Lancet (vol 7, p 410-419) staat een artikel over hepatitis B vaccinatie, waaraan één van de bestuurleden van het NHC (Jan van Hattum) heeft bijgedragen. Het artikel gaat over het beleid betreffende hepatitis B vaccinatie in Nederland, de Scandinavische landen en Groot-Brittannië. Het beleid in deze landen wijkt af van het WHO-advies betreffende universele vaccinatie tegen hepatitis B bij kinderen. In de genoemde landen wordt het risicogroepenbeleid gevolgd. Het artikel handelt over de problemen bij deze benadering en de lage effectiviteit. Het artikel heeft geleid tot diverse krantenartikelen en nieuwsberichten, o.a. in het NRC 7 juni 2007, het Medisch Contact van 8 juni 2007, Nursing, Nieuwsbrief Zorgvisie en innovatie, e.a. Wetgeving tatoeëren en piercen Per 1 juni 2007 is het Warenwetbesluit tatoeëren en piercen veranderd. De verandering houdt in dat vanaf 1 juni 2007 alle ondernemers die tatoeages of piercings zetten, moeten voldoen aan de voorwaarde van hygiënisch werken. De hygiënerichtlijnen zijn te vinden op www.ggdkennisnet.nl/lchv PROGRESS-trial Roche heeft op 14 maart in een persbericht bekend gemaakt dat er een nieuwe trial van start gaat. Het betreft de PROGRESS-trial: PEGASYS and Ribavirin Optimized in Genotype 1 high viral load patients to improve SVR. Het is een multinationale studie naar het effect van Pegasys en Copegus in patiënten met hepatitis C met een lage kans op slagen van de therapie. Het onderzoek wordt verricht in patiënten met HCV genotype 1, met een hoge virusload en een hoger dan gemiddeld lichaamsgewicht. In totaal zullen naar verwachting 1000 patiënten in de studie starten en er zullen vier doseringsschema s vergeleken worden. Meer informatie vind u op: http://www.presseportal.de/story.htx?nr=954966 Petitie aan de Tweede Kamer Op 20 maart heeft een werkgroep een petitie over hepatitis B aan de Tweede Kamer aangeboden. In de petitie wordt aan de Tweede Kamer gevraagd om maatregelen te nemen. Enerzijds moeten deze maatregelen leiden tot preventie van hepatitis B, anderzijds tot een betere zorg rondom het toenemend aantal hepatitis B patiënten. Naar verwachting zullen de komende 10 jaar twee keer zoveel mensen overlijden aan chronische hepatitis B dan aan AIDS. Organisaties die vertegenwoordigd zijn in de werkgroep zijn het Genootschap van Maag-, Darm- en Leverartsen, het Nationaal Hepatitis Centrum, de Nederlandse Vereniging voor Hepatologie, LiverDoc, het Rijnstate Ziekenhuis en het Erasmus Medisch Centrum. De toekomst van het Rijksvaccinatieprogramma In de vorige nieuwsbrief is er al melding van gemaakt: De Gezondheidsraad heeft op 7 maart 2007 het rapport De toekomst van het Rijksvaccinatieprogramma: naar een programma voor alle leeftijden gepubliceerd. In de publicatie worden zeven criteria genoemd waaraan besluitvorming over het al dan niet invoeren van een vaccinatie, getoetst worden. Wat betreft de hepatitis B vaccinatie wordt gemeld dat de vaccinatie van kinderen waarvan een of beide ouders uit endemische landen komt, gezondheidswinst oplevert en kosteneffectief is. De kosteneffectiviteit van de hepatitis B vaccinatie van risicogroepen is nog nader te beoordelen; het RIVM doet op dit moment een modelanalyse waarin de kosteneffectiviteitverhouding tussen verschillende vaccinatiestrategieën vergeleken worden. Het rapport is te downloaden van www.gr.nl, rapport nr 2007/02. Printversie Nieuwsbrief NHC mei 2007 2/5
Nieuwe items op de website www.hepatitis.nl Het evaluatierapport van de Landelijke Hepatitisweek 2007 is klaar en te downloaden van onze website en via de link: http://www.hepatitis.nl/?item=14&brochureaction=printitem&itemid=94 We kunnen weer terugkijken op een geslaagde bijeenkomst! De nieuwe Landelijke Richtlijn Prikaccidenten, en de samenvattende kaart, is ook te downloaden vanaf onze website, onder richtlijnen. De richtlijn zal ook gedrukt worden en zal dan bij het NHC te bestellen zijn. Ook is het jaarverslag 2006 van het NHC gereed en zal binnenkort op de website verschijnen. Telbivudine in Europa geregistreerd Sinds 26 april 2007 is het antivirale middel telbivudine in Europa geregistreerd voor de behandeling van chronische hepatitis B. Het middel is in Europa bekend onder de naam Sebivo van de producent Novartis Pharma. Het middel onderdrukt het virus effectiever dan lamuvidine (Zeffix ), zoals is gebleken uit fase III studies. In Nederland is er echter nog geen terugbetaalregeling getroffen. Het College voor Zorgverzekeringen moet zich hier nog over buigen. Antwoord door minister Klink op de kamervragen over hepatitis B van tweede kamer-lid Jacobi, naar aanleiding van de oratie van professor Janssen In de vorige nieuwsbrief is de oratie van professor Janssen genoemd, die op 25 januari had plaatsgevonden. Naar aanleiding van de oratie heeft kamerlid Jacobi aan de minister van VWS (minister Klink) enkele vragen gesteld over de opname van hepatitis B vaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma. Uit de antwoorden blijkt dat de minister vasthoudt aan het risicogroepenbeleid, en dat er op dit moment geen aanwijzingen zijn het bestaande beleid te veranderen. Hier nogmaals de vragen en antwoorden (verkort). 1. Bent u op de hoogte van de uitspraken van professor Janssen omtrent de omvang van het aantal hepatitis B slachtoffers in Nederland? Antwoord: Ja 2. Kunt u bevestigen dat jaarlijks 500 tot 1000 Nederlanders overlijden aan hepatitis B? Zo neen, wat is dan het aantal sterfgevallen? Antwoord: De schatting van professor Janssen ligt tussen 250 en 500 per jaar. Het werkelijke aantal is moeilijk aan te tonen: in de statistieken wordt alleen de directe doodsoorzaak aangegeven en niet de onderliggende ziekte. Mijn schatting is dat het niet boven de 300 uit komt. 3. Klopt de constatering dat hepatitis B een grotere bedreiging van de volksgezondheid is dan HIV/AIDS? Zo neen, waarom niet? Antwoord: Het aantal sterfgevallen is inderdaad hoger. Echter, veel van de HB dragers zijn immigranten en waren al geïnfecteerd bij aankomst in Nederland. Om nieuwe infecties te voorkomen worden mensen met risicogedrag of anderszins verhoogd risico, gevaccineerd. 4. Deelt u zijn mening dat maatregelen dringend gewenst zijn omdat virale hepatitis wereldwijd veel voorkomt en de kans op besmetting door de groei van internationale contacten navenant toeneemt? Zo neen, waarom niet? Antwoord: Deze mening deel ik niet. Het grootste deel van de besmette mensen zijn 1 e generatie allochtonen. De immigratie neemt af. De incidentie van nieuwe besmettingen is stabiel. Het grootste aantal besmettingen vindt plaats onder homoseksuele mannen. 5. Deelt u voorts zijn mening dat vaccinatie in het RVP moet worden opgenomen? Antwoord: Op dit moment heb ik geen aanwijzingen om het bestaande beleid te wijzigen. Late derde injectie met hepatitis B vaccin of opnieuw vaccineren? Als u vaccineert tegen hepatitis B heeft u zich deze vraag wellicht al eens gesteld: Tot hoe lang kan ik de derde injectie na de tweede geven, of wanneer moet ik opnieuw beginnen met een reeks van 3 injecties, wanneer iemand de derde injectie heeft gemist? In Vaccine is een artikel verschenen dat wellicht antwoord kan geven op deze vraag: Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat een derde injectie, gegeven 1 tot 10 jaar na de tweede injectie, Printversie Nieuwsbrief NHC mei 2007 3/5
verminderde immuniteit tegen hepatitis B geeft. Dit is onderzocht in 86 reizigers. De gemiddelde tijd tussen de tweede en derde injectie was 3,4 jaar (range 1,1-10,5). De anti-hbs response >10 IU/L was 95,3%. Er is dus geen reden om opnieuw te starten met een hele reeks van drie injecties als de derde injectie laat wordt gegeven: geeft dit voldoende bescherming. Bron: Vaccine 2007, High immunogenicity of delayed third dose of hepatitis B vaccine in travellers. Y. Jackson et al. Hepatitis B infecties in Nederland in 2006 Onlangs is de 7 e voortgangsrapportage uitgebracht van de CIb/RIVM studie naar het HBV vaccinatiebeleid: Effectevaluatie met behulp van moleculaire typering. In 2006 zijn in Osiris in totaal 240 acute HBV infecties gemeld. 33,6% door homo- of biseksueel contact en 28,9% door heteroseksueel contact. Ook waren er 4 infecties gemeld na een prik- of bijtaccident (1,3%). Bij een groot aantal (82, 27,2%) is de overdracht onbekend. Ruim driekwart (79%) van de patiënten gaf aan in Nederland te zijn geboren. Genotypering geeft aan dat het genotype A het meest voorkomt (68%), gevolgd door het genotype D (17%). Het genotype A kwam vooral voor na homoseksueel contact; na heteroseksueel contact waren er besmettingen met zowel genotype A als D. Patiënten met genotypen B, C, D en E rapporteerden vaker een risico in het buitenland of met een buitenlandse partner. Er is een afname in de melding van het aantal acute hepatitis B infecties met 20% ten opzichte van 2005. Gezien de fluctuaties in het aantal meldingen in de afgelopen jaren zullen we moeten afwachten of deze trend zich voortzet in 2007, voordat gesproken kan worden over een effect van de vaccinatiecampagne. Bron: RIVM/CIb voortgangsrapportage 7 HBV vaccinatiebeleid, effectevaluatie met behulp van moleculaire typering, september 2006-april 2007. Afname hepatitis A en B in de VS door vaccinatie (MMWR 16 maart 2007) In het nummer van de MMWR van March 16, 2007 / 56(SS03);1-24 wordt gerapporteerd over het aantal hepatitis-infecties in de V.S. in 2005. Sinds 1995 is het aantal gerapporteerde acute hepatitis A infecties gedaald met 88%. In 2005 is het aantal het laagst: 1,5 per 100.000 personen. De afname is het sterkst in de staten waar in 1999 begonnen is met routinematig vaccineren van kinderen. Het aantal infecties in volwassenen was gestegen ten opzichte van 2004. Sinds 1990 is het aantal gerapporteerde acute hepatitis B infecties gedaald met 79%. Ook hier is het aantal in 2005 het laagst (1,8 per 100.000 personen) in vergelijking met de voorgaande jaren. De afname is het grootst in kinderen onder de 15 jaar. Hoge aantallen hepatitis B infecties worden nog steeds gezien in personen tussen 25 en 44 jaar, hetgeen benadrukt dat het zinvol is om personen met een risico te vaccineren. Hepatitis C bepaling bij verhoogde leverenzymen In Europa (binnen de ELPA) is discussie ontstaan over de opsporing van hepatitis C: Moeten asymptomatische mensen met verhoogde leverenzymen standaard op hepatitis C getest worden? Er zijn verschillende opties: 1. Asymptomatische personen waarin verhoogde leverenzymen worden gevonden, worden alleen op hepatitis C getest als de gestelde diagnose kan leiden tot een voordeel voor de patiënt. 2. Hepatitis C moet uitgesloten worden bij personen met verhoogde leverenzymwaarden. Ook personen uit risicogroepen moeten op hepatitis C getest worden (dus ook als ze asymptomatisch zijn). Voor ons is deze discussie van belang in het kader van de hepatitis C campagne, we zullen deze discussie blijven volgen. ELPA enquête onder patiënten over hepatitis B en C behandeling De ELPA, European Liver Patients Association, houdt een enquête onder patiënten met chronische hepatitis B of C. De enquête is bedoeld om de tevredenheid van patiënten te meten over hun behandeling, de voorlichting die ze krijgen over hun ziekte en behandeling en het contact met de behandelaar. Printversie Nieuwsbrief NHC mei 2007 4/5
Het NHC heeft deze enquête op de website gezet. Patiënten met hepatitis B of C worden vriendelijk verzocht de enquête in te vullen en terug te sturen naar het NHC. De enquête kan ook telefonisch besteld worden via 033 422 0980 of 033 422 0988. De sluitingsdatum is in september. Caspase-remmer tegen HCV In het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU in samenwerking met Kendle) zal binnenkort een fase II studie starten naar het effect van een Caspase-remmer op het remmen van de verlittekening van de lever en het effect dit middel op het hepatitis C virus. Een caspase-remmer remt de geprogrammeerde celdood (=apoptose) van levercellen die geïnfecteerd zijn met het hepatitis C virus. Hierdoor ontstaat er minder schade aan de lever. Mogelijk ontstaat er daardoor ook een verandering in de afweer van het lichaam tegen het hepatitis C virus. De primaire doelstelling is het therapeutisch effect meten; vermindering van de leverenzymen (ALAT), verlaging van de HCV-load en daling apoptose-markers. Tevens worden de veiligheid, de bijwerkingen en de farmacokinetische parameters van het middel bestudeerd. De studie staat open voor patiënten met hepatitis C die gefaald hebben op eerdere behandeling met interferon en ribavirine, of deze medicatie weigeren. Er is geen beperking wat betreft het HCV genotype. De studie wordt uitgevoerd bij Kendle in Utrecht, een onderzoeksinstituut wat in opdracht van farmaceutische bedrijven fase 1 en 2 onderzoek uitvoert. Deze Caspase-remmer is al uitgebreid getest in gezonde vrijwilligers. Er werden hierbij geen ernstige bijwerkingen gevonden. Voor dit onderzoek zal de patiënt 1 keer 3 dagen en 1 keer 4 dagen worden opgenomen, en voor 7 korte bezoeken naar Kendle komen. De totale duur van het onderzoek zal ongeveer 4 weken zijn. Er is een vergoeding bij deelname, plus reiskosten vergoeding. Voor verdere informatie kunt u bellen met 0800-453 63 53 of bezoek de Kendle website: www.kendle.nl 1933 jaar zitten! De Spaanse anesthesist die ca 275 patiënten met hepatitis C heeft besmet doordat hij voor de operatie bij zichzelf een deel van de verdovende middelen inspoot, is veroordeeld tot een gevangenisstraf van 1933 jaar. Volgens de Spaanse wetgeving hoeft hij echter slechts 20 jaar van zijn straf uit te zitten. Studenten en stagiaires in het nieuws In het mei-nummer van het Tijdschrift voor Verzorgenden is een item verschenen over hepatitis B vaccinatie bij stagiaires. Een werkgever is verplicht een vaccinatie aan te bieden als een werknemer op de werkvloer een risico op een besmetting heeft. Dit geldt ook voor stagiaires. Echter, stagiaires zijn vaak te kort op een stageadres voor de vaccinatie, en bovendien biedt een vaccinatie pas na enkele maanden bescherming. Het is dus beter dat studenten voordat ze stage lopen, gevaccineerd worden, zodat ze beschermd zijn tijdens hun stage. In praktijk blijkt dat veel stagiaires echter onbeschermd aan hun stage beginnen. Zijn ze wel beschermd, dan hebben ze vaak zelf de vaccinatie betaald. Printversie Nieuwsbrief NHC mei 2007 5/5