1
Jaarverslag leerplicht gemeente Hoorn Schooljaar 2012/2013 Inhoudsopgave: 1. Samenvatting 2. Inleiding 3. Cijfers en resultaten 4. Trends en Ontwikkelingen 4.1 Transities Jeugd en Passend Onderwijs 4.2 Wijziging Wet op de expertisecentra 4.3 Leerplichtspreekuren 4.4 Zorgstructuur 4.5 Huisbezoeken 4.6 Thuiszitters Casus ter illustratie 5. Conclusies 6. Bijlage kernbegrippen 2
1 Samenvatting Voor u ligt het jaarverslag leerplicht van de gemeente Hoorn over het schooljaar 2012/2013. De leerplichtambtenaren doen verslag van de werkzaamheden, als toezichthouder en buitengewoon opsporingsambtenaar, rondom schoolverzuim en (dreigend) schooluitval. In de grafieken in hoofdstuk 3 kunt u de cijfers zien, die iets zeggen over de resultaten en de vergelijkingen met voorgaande schooljaren. Tevens kunt u in dit jaarverslag iets lezen over de verschillende ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving en veranderingen op het gebied van onderwijs en zorg, waar de leerplichtambtenaar mee te maken heeft in de uitoefening van zijn/ haar functie. Voor onderstaande onderwerpen verwijzen wij naar de grafieken zoals opgenomen in hoofdstuk 3 van dit jaarverslag. Leerplichtdossiers Het aantal leerplichtdossiers is licht toegenomen in vergelijking met vorig schooljaar, van 480 naar 540 dossiers. Een verklaring zou kunnen zijn dat de scholen meer aandacht hebben voor het vroeg signaleren van verzuim of andere risico s van schooluitval. Ook de te laat komers worden vaker gemeld. Incidenten Een incident is een contactmoment met jongere, ouders, school of hulpverlening. Er zijn 728 incidenten aangemaakt dat wil zeggen dat elke dossier meerdere contacten en/ of acties kan bevatten. Deze contacten en acties geven inzicht in de complexiteit van dossiers. De conclusie is dat de complexiteit van dossiers blijft toenemen. Verzuimmeldingen Er zijn in totaal 215 verzuimmeldingen gedaan. Voor primair onderwijs waren dat er 15, voor het voortgezet onderwijs 203. Deze toename is te verklaren door de verplichting om het digitale verzuimloket van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) te gebruiken. Door de verplichting werken scholen steeds efficiënter. Basisscholen werken voorlopig nog niet met het digitale verzuimloket. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Welzijn (OCW) is van mening dat het digitale verzuimloket niet van toegevoegde waarde is. Dit heeft te maken met het geringe aantal meldingen van verzuim per basisschool. Volgens OCW is dit ongeveer 2 meldingen per jaar per basisschool. De zorgstructuur op scholen en het signaleren van zorgsignalen en verzuim (interne Zorg Advies Teams, afgekort ZAT) is over het algemeen goed geregeld. Dit is waarschijnlijk ook de reden dat er minder leerlingen in het externe ZAT besproken worden. De toename van het aantal meldingen heeft te maken het feit dat meerdere verzuimmeldingen zijn gedaan op een en dezelfde leerling. Dit is nieuw. In het verleden werden herhaalde meldingen van verzuim van 1 leerling niet geregistreerd. Processen-verbaal Het aantal processenverbaal is met 75% afgenomen ten opzichte van het vorige schooljaar. Het verzuim heeft in een aantal gevallen toch geleid tot een proces-verbaal. In totaal zijn er 12 keer PV opgemaakt, nl. 7 keer een Haltverwijzing en 8 keer een proces-verbaal voor het OM. De leerplichtambtenaar zal altijd proberen dit te voorkomen door preventief te handelen, echter in sommige gevallen is er geen andere keus en geven wij hiermee een signaal af. 3
2 Inleiding De leerplichtambtenaren doen verslag van de werkzaamheden, als toezichthouder en buitengewoon opsporingsambtenaar, rondom schoolverzuim en ( dreigend) schooluitval. Dit jaarverslag heeft betrekking op de leerplichtigen uit de gemeente Hoorn, ingeschreven op een basisschool, een school voor voortgezet onderwijs of het speciaal onderwijs. Op 31 juli 2013 waren dat er in totaal 11.300. Het jaarverslag wordt aangeboden aan het college van Burgemeester en Wethouders. Het college is verplicht, conform Artikel 25 van de Leerplichtwet, om de raad verslag te doen over het gevoerde leerplichtbeleid. 3 Cijfers en resultaten Grafiek 1. Het aantal leerlingdossiers is licht toegenomen in vergelijking met vorig schooljaar. Binnen het onderwijs is steeds meer aandacht voor het vroeg signaleren van verzuim of andere risico s van schooluitval. Ook de te laat komers worden vaker gemeld, volgens afspraak in de zogenaamde verzuimkaart. Preventief handelen voorkomt erger. 4
Grafiek 2. De meeste scholen voor voortgezet onderwijs hebben naast een extern Zorg Advies Team (ZAT) ook een intern ZAT. De selectie van te bespreken leerlingen voor het extern ZAT vindt hier plaats. Dit kan verklaren dat er minder leerlingen besproken worden in het externe ZAT. Grafiek 3. Deze grafiek geeft weer hoe de meldingen bij de leerplichtambtenaren binnen komen. Per leerlingdossier kunnen er meerdere meldingen zijn. Ook directe collega s op de afdeling, zoals de kwalificatieplicht ambtenaren of de RMC kunnen een melding doen. 5
Grafiek 4. Het gemelde verzuim is onderverdeeld in signaal- en luxe verzuim en geteld op onderwijssoort. Luxe verzuim is duidelijk afgenomen doordat leerplichtambtenaren hier streng op controleren en advies geven aan schooldirecteuren hoe verlofzaken af te handelen. Dit heeft zeker een uitwerking naar ouders toe, die overwegen een verzoek verlof in te dienen. 6
Grafiek 5. Het aantal processen verbaal voor het Openbaar Ministerie is met 75% afgenomen ten opzichte van het vorig schooljaar. totaal zijn er voor signaal en luxe verzuim 13 processen verbaal opgemaakt. In geval van luxe verzuim betreft het 4 processen verbaal. Hier worden ouders geverbaliseerd omdat leerlingen voor dit soort verzuim niet verantwoordelijk worden geacht. Van signaalverzuim zijn er door de leerplicht 9 processen verbaal opgemaakt. Een daarvan betreft een ouder die zijn kind van jonger dan 12 jaar opzettelijk thuis van school gehouden heeft. Voor het overige heeft bureau LEV vaker dan voorheen de Haltverwijzing van leerlingen ingezet, namelijk 9 keer (cijfer staat niet in deze grafiek), waarvan 2 verwijzingen toch in een regulier proces verbaal zijn omgezet. Dit omdat de leerlingen zich niet aan de afspraken van HALT hebben gehouden. Een Haltverwijzing heeft in de meeste gevallen een preventieve werking. Jongeren gaan dan toch nadenken over hun gedrag wat betreft te laat komen en spijbelen. Als het verzuim ernstig hoog is gaat er uiteindelijk een proces-verbaal naar het Openbaar Ministerie en een afschrift naar de Raad van de Kinderbescherming voor een strafadvies. 7
Grafiek 6. Deze cijfers spreken voor zich. Opvallend ten opzichte van het vorig schooljaar is de toename van inschrijvingen op een school in het buitenland. Ten opzichte van het schooljaar 2009-2010 is er geen noemenswaardige toename. 4 Trends en Ontwikkelingen 4.1 Transities Jeugd en Passend Onderwijs. Bij de gemeente Hoorn zijn beleidsambtenaren bezig met de ontwikkelingen omtrent de Transitie Jeugd en Passend Onderwijs. De transities rondom jeugd hebben betrekking op de regierol die de gemeenten krijgen bij het bieden van zorg en hulpverlening. De wet Passend Onderwijs geeft schoolbesturen de zorgplicht om elke leerling een passende plek te bieden. Deze wet moet het thuiszitten voorkomen. De leerplichtambtenaar is betrokken bij dit transitieproces en denkt actief mee in verschillende werkgroepen. De veranderingen in het aanbieden van zorg- en hulpverlening kunnen van invloed zijn op de handelswijze van de leerplichtambtenaar. Hoe vaak wordt er namelijk niet doorverwezen naar hulp en /of samengewerkt. In sommige gevallen kan het zelfs een voorwaarde zijn voor plaatsing op een bepaalde school. Daarnaast kan de leerplichtambtenaar in beeld komen om te onderzoeken of procedures juist zijn toegepast en om te zorgen dat een thuiszitter met spoed op een school geplaatst kan worden als bijvoorbeeld ouders niet meewerken. 8
4.2 Wijziging wet op de expertisecentra Vorig jaar oktober is de wet op de expertisecentra gewijzigd en dit schooljaar is door de (speciaal) voortgezet onderwijsinstellingen daar verder invulling aan gegeven. Deze wet heeft tot doel om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Vooral voor het speciaal voortgezet onderwijs heeft deze wijziging verstrekkende gevolgen. De meest bekende onderwijsinstelling van onze regio, De Spinaker, zal met de hieronder staande uitstroomprofielen gaan werken. Uitstroomprofiel vervolgonderwijs, die vooral gericht is op doorstroom naar een MBO 1 opleidingen. Uitstroomprofiel arbeidsmarktgericht, die vooral gericht is op uitstroom naar reguliere arbeid. Uitstroomprofiel dagbesteding, die vooral gericht is op uitstroom naar de WAJONG. Deze jongeren zullen door het UWV in traject worden genomen. De 2 laatst genoemde uitstroomprofielen hebben eveneens gevolgen voor ons bureau wat handhaving betreft. Jongeren die binnen deze profielen opgenomen zijn, zijn vanaf hun 16 e levensjaar van rechtswege vrijgesteld van de kwalificatieplicht. 4.3 Leerplichtspreekuren In de loop van dit schooljaar is er een begin gemaakt met spreekuren op enkele scholen voor voortgezet onderwijs. Het doel is beginnend verzuim onder de wettelijke norm en het te laat komen, terug te dringen. Het feit dat de leerplichtambtenaar op school aanwezig is, bijvoorbeeld een ochtend in de week, heeft naar wij verwachten een preventieve werking. De leerplichtambtenaar kan dan ook direct geraadpleegd worden als het gaat om bepaalde procedures of vragen vanuit school. Maar hoofdzakelijk heeft de leerplichtambtenaar een gesprek met de aangemelde leerling. Dit gesprek heeft een waarschuwend karakter. Ook kan de leerplichtambtenaar beoordelen of er goed en op tijd gemeld wordt. De verzuimregistratie van school moet dus goed op orde zijn. In het volgend jaarverslag zullen wij rapporteren over de effecten van deze spreekuren. In het jaarverslag 2012/2013 van de RMC worden deze spreekuren ook benoemd in relatie tot voortijdig school verlaten (VSV). De verwachting is dat in de komende schooljaren deze spreekuren een structurele taak worden van bureau LEV. 4.4 Zorgstructuur. Zonder verder in te gaan op de ontwikkelingen rondom de Transities Jeugd, deze taak ligt bij de betreffende beleidsambtenaar, speelt de leerplichtambtenaar hierin wel een rol. Onder andere de hiernavolgende zaken gaan veranderen in het aanbieden van zorg. De Zorg Advies Teams op de scholen voor voortgezet onderwijs, waar de leerplichtambtenaren zitting in hebben, zullen te maken krijgen met een andere externe zorgstructuur en een directe verbintenis met de Centra voor Jeugd en Gezin( CJG). De leerplichtambtenaar is op de hoogte van deze ontwikkeling en kan tijdens een ZAT bespreking meedenken en adviseren om bijvoorbeeld zo snel mogelijk hulp in te schakelen ter voorkoming van schooluitval. Er wordt steeds meer gewerkt met de systematiek van 1 Gezin - 1 Plan, dat wil zeggen dat alle betrokken partijen samenwerken en afstemmen inclusief ouders en kinderen/jongeren. Een casusregisseur, veelal iemand vanuit de hulpverlening, 9
bewaakt de voortgang. De leerplichtambtenaar is aanwezig als er sprake is van verzuim of dreigend schooluitval of kan het voorstel doen om ook aanwezig te zijn bij dit overleg. Preventief ingrijpen, voorkomen dat (nog) duurdere hulpverlening noodzakelijk is. Dit is ook een taak van de CJG wijkteams of het zgn. Koplopersproject. De leerplichtambtenaar kan iemand hiervoor aanmelden, door verwijzen en/of met dit team samenwerken. De CJG Netwerken, verbonden aan de CJG wijkteams, hebben als functie om te signaleren. Het zijn vindplaatsen van risicokinderen en/of families met name binnen het basisonderwijs. Vaak gaan problemen thuis samen met verzuim op school. De hulpverlening wordt op afstand gehouden. Ook hier kan de leerplichtambtenaar dan een rol in spelen. Deze netwerken werden voorheen buurtnetwerken genoemd. 4.5 Huisbezoeken. Er is sprake van een toename van mensen waarvan woon- en of verblijfplaats onduidelijk is, of niet verschijnen op een afspraak met de leerplichtambtenaar. In een aantal gevallen gaat het ook om jongeren/kinderen waarvan niet bekend is op welke school zij staan ingeschreven, zgn. absoluut schoolverzuim. Vanuit ons bureau gaat dan een leerplichtambtenaar op huisbezoek ter controle van het adres of om een brief persoonlijk af te geven. Wanneer de betreffende mensen niet thuis zijn kan de leerplichtambtenaar, tevens opsporingsambtenaar, bij buren in de straat vragen of iets bekend is over deze mensen. Tijdens dit onderzoek werkt de leerplichtambtenaar samen met afdeling Burgerzaken in verband met de gemeentelijke basisadministratie. Tijdens afgelopen schooljaar heeft Bureau LEV in totaal 26 huisbezoeken afgelegd. Dit is een nieuwe preventieve taak van Bureau LEV. Het doel is om kinderen en jongeren in zicht te krijgen. Dit omdat de registratie vaak achterblijft bij scholen, bij de gemeente en door toedoen van ouders. Bij alle huisbezoeken hebben de leerplichtambtenaren vastgesteld dat kinderen naar school gingen, maar dat de registratie door scholen of bij Burgerzaken nog niet rond was. Deze werkwijze zal door Bureau LEV voorgezet worden. 4.6 Thuiszitters De problematiek rondom thuiszitters heeft ook dit schooljaar gespeeld. In totaal hebben 11 kinderen/ jongeren langer dan 4 weken thuisgezeten, waarvan uiteindelijk 7 zaken in het afgelopen schooljaar zijn opgelost. In het schooljaar 2013/2014 zijn wij begonnen met maandelijks de thuiszitters in kaart te brengen, inclusief oorzaak, type onderwijs, stand van zaken, bijzonderheden, de duur en wel of niet opgelost. Dit is op initiatief van het RMC ontstaan in het kader van het voorkomen van voortijdig school verlagen. 10
Casus, ter illustratie. Leerling, 12 jaar, op een reguliere basisschool heeft gedragsproblemen op school. Leerling werkt vaak apart, buiten de klas in de kamer van de locatiedirecteur. Het werken in de klas geeft problemen. In het belang van de veiligheid voor deze leerling en de andere leerlingen wordt er voor gekozen om de leerling apart te zetten. Tevens is er al sprake van een schorsing. School overlegd met de leerplichtambtenaar aangezien deze leerling dreigt uit te vallen. Advies is om een goed dossier op te bouwen en alle benodigde stappen vast te leggen. Er vindt nader onderzoek plaats om een goed onderwijsadvies te kunnen geven. De problematiek wordt besproken met ouders. Deze herkennen dit gedrag niet en zijn het niet eens met de gang van zaken op school. School komt uiteindelijk met het advies en dat is speciaal voortgezet onderwijs. Ouders weigeren om hier aan mee te werken en schakelen een advocaat in. Wenselijk is dat ouders hulpverlening gaan regelen voor hun kind, daar wordt aan voldaan. De GGZ gaat met deze leerling en ouders aan de slag. Er vinden vele gesprekken plaats op school om ouders te motiveren om hun kind aan te melden bij het speciaal voortgezet onderwijs. Ouders blijven weigeren en vinden dat hun kind een kans moet krijgen op het reguliere voortgezet onderwijs. Het schooljaar is bijna voorbij en er is nog geen oplossing. Er is een indicatie afgegeven voor speciaal voorgezet onderwijs, de basisschool mag uitschrijven maar er is nog geen inschrijving vervolgonderwijs. Leerplichtambtenaar belegteen vergadering met alle betrokkenen, inclusief ouders en advocaat. Ook wordt iemand van het speciaal voortgezet onderwijs uitgenodigd om iets te vertellen over deze school en de mogelijkheden als het goed gaat. Als ouders blijven weigeren is er na de zomervakantie sprake van absoluut schoolverzuim en moet de leerplichtambtenaar sanctionerend optreden in de vorm van een proces-verbaal. De school heeft inmiddels een zorgmelding gedaan bij het AMK. De advocaat heeft nog om nadere informatie gevraagd in de vorm van onderzoeksrapporten en deze worden nagestuurd. Er moet onomstotelijk vaststaan dat er sprake is van extreme gedragsproblemen op school. Na de zomervakantie doet de leerplichtambtenaar navraag en dan blijkt dat de leerling inmiddels is aangekomen op het speciaal voortgezet onderwijs. De leerling moet nog wennen maar heeft het naar de zin.. 5 Conclusies Een aantal zaken vallen op. Er is meer aandacht voor preventief handelen door middel van het inzetten van bijvoorbeeld Halt ter voorkoming van een proces-verbaal voor het OM. De hoeveelheid verzuim mag dan minder zijn dan de wettelijke norm van 16 uren in 4 lesweken. Ook jongeren die structureel te laat komen en soms een uurtje spijbelen kunnen doorverwezen worden naar Halt. Preventieve leerplichtspreekuren, waar dit schooljaar al ervaringen mee zijn opgedaan, zijn ook een extra manier om beginnend verzuim aan te pakken. 11
Bij alle huisbezoeken hebben de leerplichtambtenaren vastgesteld dat kinderen naar school gingen, maar dat de registratie door scholen of bij Burgerzaken nog niet rond was. Deze preventieve werkwijze zal door Bureau LEV voorgezet worden. Het aantal processenverbaal is met 75% afgenomen ten opzichte van het vorige schooljaar. Het vroegtijdig signaleren, melden door school en preventief ingrijpen door de leerplichtambtenaar zorgen ervoor dat waarschuwingsgesprekken, in de meeste gevallen, voldoende zijn om het verzuim terug te dringen. Er worden minder zorgleerlingen uit de gemeente Hoorn in de Zorg Advies Teams besproken. Bespreken in het interne Zorg Advies Team en vroegtijdig handelen door zowel school als leerplichtambtenaar geven voldoende resultaat om te voorkomen dat de problematiek erger wordt. Luxe verzuim is duidelijk afgenomen doordat leerplichtambtenaren hier streng op controleren en advies geven aan schooldirecteuren hoe verlofzaken af te handelen. Dit heeft zeker een uitwerking naar ouders toe, die overwegen een verzoek verlof in te dienen. 12
6 Bijlage kernbegrippen Relatief verzuim is onderverdeeld in signaal verzuim en luxe verzuim. Signaal verzuim is beginnend of langdurig verzuim veelal met een achterliggende problematiek zoals een problematische thuissituatie, psychische problematiek of gebruik van alcohol of drugs. Luxe verzuim is dat ouders hun leerplichtige kinderen meenemen op vakantie buiten reguliere schoolvakanties om, zonder toestemming van de directeur van de school. Absoluut verzuim wil zeggen dat een leerplichtig kind of jongere niet ingeschreven staat op een school. Zorgwekkend ziekteverzuim: vele ziekmeldingen van kinderen/ jongeren door ouders waarbij soms twijfels bestaan. Onderzocht moet worden of er aantoonbaar medische redenen zijn om thuis te blijven. De jeugdarts van de GGD kan daarbij een rol spelen. Vrijstellingen leerplicht: 1. Artikel 5 a. Een kind of jongere is op lichamelijke of psychische gronden niet geschikt om een school of instelling te bezoeken. 2. Artikel 5 b. Ouders hebben bezwaar tegen de richting van het onderwijs binnen redelijke afstand van de woning. 3. Artikel 5 c. Het kind of de jongere staat ingeschreven en bezoekt een school in het buitenland. 4. Artikel 15. De jongere volgt aantoonbaar op een andere manier voldoende onderwijs. 5. Artikel 3 b. De jongere toestemming geven om, gedurende het laatste schooljaar van zijn/haar volledige leerplicht, een andere vorm van onderwijs te gaan volgen. 13