RIS151289_04-jan-2008 Polen in Den Haag Actieplan PvdA gemeenteraadsfractie Den Haag Lobke Zandstra en Susan Cohen Jehoram en Esten, Letten, Litouwers, Slowaken, Hongaren, Tsjechen, Slovenen, Bulgaren en Roemenen.
Inleiding De afgelopen jaren is het aantal Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa sterk toegenomen. Sinds op 1 mei van dit jaar de Nederlandse grenzen voor werknemers uit de MOE-landen 1 zijn opengesteld, heeft Den Haag te maken met een nog sterkere groei van het aantal Oost-Europese arbeidsmigranten. Op dit moment gaat het vooral om Poolse werknemers maar ook het aantal Bulgaarse en Roemeense zzp ers neemt sterk toe. Nu nog mogen zij alleen werken met een tewerkstellingsvergunning of als zelfstandige, maar het ziet ernaar uit dat in 2009 ook voor hen de grens opengaat. Vooral de Haagse wijken Regentessekwartier-Valkenbos (ReVa), Transvaal, Laak en Rustenburg- Oostbroek hebben met de gevolgen hiervan te maken. Geschat wordt dat er tussen de 20 en 25 duizend Poolse en andere Midden- en Oost-Europese werknemers in Den Haag wonen. Het grootste deel van deze groep komt voor een periode van enkele maanden naar Nederland om in korte tijd veel geld te verdienen. Ze werken vaak werken via een arbeidsbemiddelingsbureau, krijgen een normaal salaris, spreken over het algemeen goed Engels of Duits, zijn goed verzekerd en worden goed gehuisvest. Met deze groep gaat het goed. Een deel komt echter op de bonnefooi naar Nederland. Dit is een kwetsbare groep. Zij lopen risico op uitbuiting en malafide huisvesting, omdat er voor hen nauwelijks legale huisvestingsmogelijkheden zijn. Zoals eerdere stromen van arbeidsmigranten hebben laten zien, zal er uiteindelijk ook een groep zijn die zich definitief in Nederland zal vestigen. Dit is nu al te zien bij diverse Haagse scholen die te maken hebben met een toename van het aantal Poolse kinderen in de klas. Ondanks de overlast die de Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa veroorzaken in de stad, draagt deze groep enorm bij aan Nederlandse economie. Ze werken vooral in de glastuinbouw in het Westland, in de bouw en in de dienstverlenende sector (schoonmaak, klussen etc.). Een snelle rekensom 2 leert dat de toegevoegde waarde van de 100.000 Polen aan de Nederlandse economie al snel in de miljarden loopt. In Den Haag zijn de gevolgen van de opengestelde grenzen goed merkbaar. Uit het werkbezoek dat de PvdA-fractie op 14 september bracht aan de wijk Regentessekwartier-Valkenbos (ReVa) bleek dat de gevolgen voor de wijk niet mis zijn. De bewoners van deze wijken ervaren in toenemende mate overlast van overbewoning, openbare dronkenschap en vechtpartijen op straat van Oost-Europese migranten. Een ander punt van zorg is de maatschappelijke positie van deze groep. Het risico op uitbuiting en slechte arbeidsomstandigheden is aanzienlijk voor deze groep werknemers. Er zijn bijvoorbeeld veel malafide uitzendorganisaties die gebruik maken van de kwetsbare positie van de Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa door regels omtrent arbeidsvoorwaarden en minimumloon aan hun laars lappen. Ook is er een groep die niet of onvoldoende verzekerd tegen ziekte en ongevallen waardoor ze geen toegang hebben tot de gezondheidszorg. Ten slotte is er een groeiende groep Oost-Europese daklozen. De gemeente heeft al verschillende beleidsmaatregelen genomen die betrekking hebben op deze groep. Zo heeft wethouder Norder (PvdA) in maart een huisvestingsconvenant afgesloten met de Vereniging voor Internationale Arbeidsmigranten. Ook voert hij een stevig beleid om huisjesmelkers en illegale overbewoning aan te pakken. Tot tweemaal toe weigerde het college echter, op verzoek van de PvdA-fractie, een informatiepunt te openen waar werknemers uit de MOE-landen informatie kunnen verkrijgen over huisvestiging, verzekeringen, arbeidsvoorwaarden, hun rechten en plichten in Nederland en taalcursussen. 1 Esten, Letten, Litouwers, Slowaken, Hongaren, Tsjechen, Slovenen. 2 100.000 Polen die gedurende 250 dagen per jaar 100 euro per dag verdienen levert een toegevoegde waarde van 2,5 miljard euro op aan de Nederlandse economie. 2
Op basis van dit actieplan wil de PvdA met het college een debat voeren in de gemeenteraad over de wijze dat de stad omgaat met deze grote groep nieuwe Oost-Europese arbeidsmigranten. Het is voor de PvdA van groot belang dat wij niet alleen reageren op incidenten maar dat de gemeente ook preventief beleid maakt om de integratie van deze nieuwe groep migranten in goede banen te leiden. Wij doen hiervoor een flink aantal concrete voorstellen om de situatie rondom huisvesting/leefbaarheid, gezondheid, arbeidsomstandigheden en burgerschap te verbeteren. Op 29 november heeft de PvdA-fractie, samen met de Stedenband Den Haag Warschau en Stichting Boog, een expertseminar georganiseerd over dit onderwerp met vertegenwoordigers. Wij danken iedereen die hier een bijdrage aan heeft geleverd. 3
Maatregelen 1. Informatiepunt voor tijdelijke arbeidsmigranten Er is in de stad grote behoefte aan een centraal informatiepunt. De informatie op het vlak van gezondheidszorg, arbeids- en huisvestingsrechten, inschrijvingsmogelijkheden bij gemeente en woningcorporatie, verzekeringsplichten en taalcursussen is vaak wel beschikbaar maar bereikt de doelgroep nauwelijks. Omdat slechts weinigen zich inschrijven bij de gemeente, komen ze nauwelijks op het stadhuis of in één van de stadsdeelkantoren. Daarom pleit de PvdA ervoor dat de gemeente Den Haag zo snel mogelijk een informatiepunt opent voor Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. Dit laagdrempelige informatiepunt moet grote bekendheid krijgen in de gemeenschap. Dit informatiepunt kan zowel gebruikt worden om informatie te brengen naar de doelgroep, maar het punt kan ook dienen om informatie te krijgen over de doelgroep. Voor de informatievoorziening aan de Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa kan ook aansluiting worden gezocht met de I-shops van de welzijnsinstellingen en de gemeentelijke WMO-loketten die in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) op verschillende plaatsen in de stad zijn geopend. 2. Voldoende shortstay huisvestingsplaatsen en spreiding over stad en regio Verreweg het grootste gedeelte van de Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa komt tijdelijk naar Nederland om in korte tijd veel geld te verdienen. Voor deze groep moeten er in Den Haag tenminste 2500 extra passende short-stay woonvoorzieningen worden gecreëerd, verspreid over de stad. Mogelijke locaties hiervoor zijn leegstaande (kantoor)panden, asielzoekerscentra en slooppanden. Hun huisvesting is op dit moment nog te geconcentreerd in een aantal oude stadswijken. Dit zorgt nu regelmatig voor ernstige overlast. De meeste Haagse Polen werken echter buiten de stad in de tuinbouw in het westland. De PvdA wil Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa over de stad en het liefst ook over de regio gaan spreiden, waarbij de nadruk ligt op die gemeenten waar de meesten ook werkzaam zijn. De gemeente moet hierover afspraken maken met de randgemeenten, woningcorporaties, werkgevers en arbeidsbemiddelingsbureaus. 3. Polen die blijven, inburgeren! Het lijkt er steeds meer op dat een deel van de Oost-Europese arbeidsmigranten niet meer alleen komt, maar ook hun partner meenemen en hun kinderen hier naar school sturen en van plan zijn zich blijvend in Nederland te vestigen. De gemeente moet dit gegeven nu al onderkennen en alle Oost-Europese arbeidsmigranten die zich inschrijven bij de gemeente wijzen op het taalcursusaanbod van de Haagse welzijnsinstellingen en een inburgeringstraject aanbieden op basis van de Regeling vrijwillige inburgering. Belangrijk hierbij is dat deze inburgerings- en taalcursussen betaalbaar zijn en aansluiten op de werktijden. Ook werkgevers moeten aangespoord worden mee te werken aan de inburgering van hun werknemers, bijvoorbeeld door inburgeringscursusssen onder werktijd toe te staan. 4. Polen betrekken bij burgerschaps- en cultuurbeleid Helaas zijn de Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa nauwelijks georganiseerd en hebben ze weinig contact met wijkbewoners. Dat is jammer. Een goed voorbeeld is de afwezigheid van de Poolse gemeenschap in het Intercultureel Platform Segbroek (IPS). De gemeente moet daarom actief proberen de Poolse inwoners, te betrekken bij het Haagse beleid op het gebied van burgerschap. Schep daartoe gelegenheid voor cultureel begrip en ontmoeting zoals wijkfeesten en maak gebruik van de bestaande rol van actieve bewoners zoals bewonersorganisaties. De Poolse Katholieke kerk in Den Haag kan hier een belangrijke rol spelen, aangezien veel Polen hierbij aangesloten zijn. Daarnaast moeten er initiatieven worden ondersteund voor Oost-Europese culturele activiteiten, zoals een Pools filmfestival. 5. Landelijke meldpunt/zwarte lijst met slechte werkgevers 4
De veroorzakers van de meeste ellende zijn de malafide uitzendbureaus en slechte werkgevers. Bij de Poolse ambassade en het Leger des Heils komen regelmatig Oost-Europese arbeidsmigranten aan de deur die in grote problemen zijn gekomen door hun (Nederlandse) werkgever. Voorbeelden hiervan zijn: plotselinge huisuitzettingen en uitbuiting (onderbetaling of helemaal geen salaris uitbetaling). Daarom pleit de PvdA voor een landelijk, onafhankelijk meldpunt voor slechte werkgevers. Het gemeentebestuur kan zich bij het Rijk hiervoor inzetten. Daarnaast moet het college, samen met het Rijk, zoeken naar mogelijkheden om uitzendbureaus die zich misdragen, bijvoorbeeld bij overtreding van de wet minimumloon, illegale huisvesting of anderszins, strenger aan te pakken. 6. Begin in Polen en maak gebruik van Poolse media en netwerken De Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa zijn, voordat ze naar Nederland komen, onvoldoende op de hoogte van de Nederlandse arbeidsmarkt. Daarom zou het goed zijn als er in de herkomstlanden al objectieve informatie bestaat over de Nederlandse wet- en regelgeving en de risico s van huisjesmelkers en uitbuiting. De gemeente moet daarom de regering en de VNG oproepen om de mogelijkheden te verkennen om objectieve informatie over werken in Nederland al in de herkomstlanden te verspreiden. De gemeente Den Haag kan hiervoor haar Stedenband met de Poolse hoofdstad Warschau benutten. De Oost Europeanen zijn in Nederland nauwelijks georganiseerd en slecht te bereiken voor informatie. Toch zijn er een aantal communicatiekanalen waarmee een groot deel van deze gemeenschap kan worden bereikt. Goede voorbeelden hiervan zijn de Poolse winkels, het Poolse tijdschrift Niedziela en de website www.polonia.nl. Deze kanalen moet de gemeente inzetten in haar communicatiebeleid. 7. Vang Midden- en Oost-Europese daklozen (tijdelijk) op en begeleid hun repatriëring. Met het overgrote deel van de tijdelijke arbeidsmigranten gaat het prima, maar een deel komt, na bijvoorbeeld uitbuiting door de werkgever, op straat te staan. Inmiddels heeft het Leger des Heils een groep van ongeveer 100 Oost-Europese daklozen in hun bestand staan die regelmatig gebruik maken van de dagopvang. Volgens het Haagse daklozenbeleid hebben ze geen recht op verblijf in de nachtopvang. De PvdA vindt het onacceptabel dat deze mensen op straat gaan zwerven, met alle gevolgen voor de leefbaarheid in de stad. Op de voorwaarde dat de dakloze meewerkt aan repatriëring, moet de gemeente zorgen voor tijdelijk onderdak voor deze groep. 8. Poolse en Bulgaarse zorgconsulenten De Poolse en andere arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa zijn vaak nauwelijks op de hoogte van het Nederlandse gezondheidszorgsysteem. Daarnaast is er een groep die niet of onvoldoende verzekerd is voor hun ziektekosten. Daarom pleit de PvdA voor aansluiting bij de projecten die de gemeente en de GGD al uitvoeren om niet-westerse Hagenaars voor te lichten over de gezondheidszorg, als (Poolse en Bulgaarse) Allochtone Zorgconsulenten, Voorlichters Eigen Taal en Cultuur (VETC) en vrijwilligers van het project Nieuwe Sporen. 9. Overlast in kaart brengen Vanuit de wijken komen veel signalen van overlast van Poolse migranten. Vooral in het weekend is er sprake van openbare dronkenschap en vernielingen op straat. Er vind op dit moment bij de politie echter nog nauwelijks registratie plaats van deze overlast. Ook is er weinig zicht op de problematiek van deze mensen, als verslaving. Het is daarom erg lastig om passende maatregelen tegen te nemen. Daarom pleit de PvdA voor een onderzoek naar de omvang van deze overlast en voor een grondig registratie- en monitorsysteem bij de politie om de overlast goed aan te kunnen pakken. 10. Aanpakken parkeeroverlast 5
Veel inwoners van Den Haag klagen over het grote aantal Poolse auto s en busjes die in hun buurt staan geparkeerd. Hierdoor is de parkeerdruk in veel Haagse wijken nog verder toegenomen. De gemeente moet hier passend tegen optreden. In sommige wijken moet daarom betaald parkeren worden ingevoerd. Daarnaast moet er voor worden gezorgd dat bekeuringen die worden opgelegd aan Oost-Europeanen, ook daadwerkelijk worden geïnd. Dat dit momenteel te weinig gebeurd is een grote frustratie van de bewoners. 6
PvdA Gemeenteraadsfractie Den Haag Postbus 19157 2500 CD Den Haag 070 353 37 24 pvda@denhaag.nl www.denhaag.pvda.nl 7