lijf leden 01 2015 in vorm komen INTERVIEW Zwemlegende Pieter van den Hoogenband PROFIEL Hoe denken alternatieve zorgverleners over vorm? GEZOND Een zoektocht naar vorm INTERVIEW Bewegen is geen abnormaal gedrag
2 inhoudsopgave VOORJAAR 2015 colofon Voorjaar 2015, jaargang 7 Met nieuws na 23 maart 2015 kon geen rekening worden gehouden. Artikelen uit deze uitgave mogen worden overgenomen mits expliciet de bron (Lijf & Leden van ONVZ Zorgverzekeraar) wordt vermeld. Wilt u van gedachten wisselen met onze ZorgConsulenten? Heeft u vragen of aanvullingen? Schrijf of mail ons. LET OP! Voor veel artikelen is gebruikgemaakt van gegevens van derden. ONVZ Zorgverzekeraar heeft de betrouwbaarheid hiervan bezien. Ontwikkelingen in de zorg gaan echter snel, en over sommige zaken kan verschillend worden gedacht. Bij medische klachten verdient het altijd aanbeveling een arts te raadplegen. UITGEVER ONVZ Ziektekostenverzekeraar N.V. (handelsregister Utrecht: 30135168, AFM-inschrijfnummer 12000633), gevestigd te Houten. Adres: Postbus 392, 3990 GD Houten. Telefoon: 030 639 62 22. www.onvz.nl. ONVZ Ziektekostenverzekeraar N.V. www.facebook.com/onvz www.twitter.com/onvz REDACTIE ONVZ: Pauline Hogeweg, Manon IJzerman, Karin Matton, Annerike van der Meer CREATIE: LVB Networks, Amersfoort VORMGEVING: Hanneke van der Meer, Ryanne Keja CONCEPT & REALISATIE LVB Networks, Amersfoort INTERVIEW Hoe haal je het beste uit jezelf om een topprestatie te leveren? Voormalig olympisch kampioen Pieter van den Hoogenband. Er is geen geheim ; het zijn ministapjes die je heel het jaar door zet. 12 INTERVIEW Bewegen is iets abnormaals geworden. Om Nederland in vorm te krijgen, zijn volgens Willem van Mechelen, hoogleraar Sociale Geneeskunde, veranderingen op de werkvloer, in de openbare ruimte en in het zorgaanbod nodig. Ik ben Karin. U komt mij tegen gezond Leuke en gezonde feiten, tips en weetjes. het zoektocht beste zorgidee naar vorm 23 Drie wetenschappers van de ziel helpen ons op weg. 17 4 VOORWOORD Deze editie gaat over in vorm komen. Een ongrijpbaar fenomeen dat goed zichtbaar is bij sporters. Soms pak je olympisch goud, soms zit alles tegen. Voor organisaties is het niet anders dan bij sporters. De ene keer gaat alles vanzelf, dan weer lijkt alles enorm moeizaam te gaan. ONVZ was de afgelopen maanden duidelijk niet in vorm. Eind vorig jaar verwelkomden we 25.000 nieuwe verzekerden, een groei van bijna zes procent. Tegelijkertijd namen wij een nieuw administratiesysteem in gebruik. Ondanks uitvoerige tests, bleek dit niet te werken zoals we hoopten. Dat leidde tot allerlei vervelende situaties. Premies werden niet, verkeerd of dubbel afgeschreven. Verzekeringspasjes arriveerden te laat. Polissen waren onvolledig. Onze telefonische bereikbaarheid was daardoor veel minder goed dan u van ons gewend bent. U kent ons als de zorgverzekeraar met de kortste wachttijden en de snelste en beste hulp. We zagen met lede ogen aan dat we u soms veel te lang in de wacht moesten laten staan. Onze excuses daarvoor. We hebben met man en macht gewerkt om de problemen te herstellen. We zijn gelukkig nu weer bijna op een normaal niveau. En, zoals u van ons mag verwachten, we zullen heel snel weer in topvorm zijn. Ik wil iedereen bedanken die begrip toonde voor onze FOTOGRAFIE: Erik van der Horst, Roelof Pot, Thinkstock DRUK: Rekafa, Venlo ISSN: 1877-9115 Postbus 392, 3990 GD Houten 030 639 62 22, lijfenleden@onvz.nl PROFIEL Iedereen denkt aan de huisarts wanneer het gaat om zorg. Maar zorg is veel meer. Wie zorgt ervoor dat Nederland in vorm komt? Een paramedisch fitnesstrainer, osteopaat en haptotherapeut over vorm. 30 NATUUR Drie keer genieten van natuur (en cultuur) in het Utrechts landschap. 26 met extra informatie. Wilt u meer weten? Bij veel artikelen staan nuttige websites of telefoonnummers! zorgconsulent Wilt u opnieuw in vorm komen? Zes tips van de ZorgConsulent. 22 natuur Michel Dutrée blijft fysiek en geestelijk fit met behulp van zijn honden. 36 verslechterde service. En ik wil natuurlijk ook al onze nieuwe leden bedanken. Niet eerder kozen zo veel Nederlanders voor de vrije keuze van arts en ziekenhuis die ONVZ biedt. U kunt erop vertrouwen dat uw vrije keuze bij ons gewaarborgd blijft! Erno Kleijnenberg Voorzitter raad van bestuur ONVZ Zorgverzekeraar 3
gezond FEITEN, TIPS, WEETJES SPANNENDE ONTDEKKINGSREIS Na de film Michiel de Ruyter nog niet klaar met deze zeeheld? Ga dan met het hele gezin naar de tentoonstelling Michiel de Ruyter, de grootste zeeheld van Nederland. Maak een spannende ontdekkingsreis langs de hoogtepunten uit de maritieme geschiedenis. Na de familierondleiding kun je zelf ook nog op onderzoek uitgaan. Interessant voor jong en oud! www.hetscheepvaartmuseum.nl/hetmuseum 3X UITJES MET HET 1. hele gezin KLIMMEN EN KLAUTEREN Waar kun je je beter uitleven dan in het bos? Lekker springen over hindernissen van bladeren en takken, je verschansen achter bosjes. En natuurlijk klimmen in bomen. Op een aantal plekken in Nederland vind je een Klimbos. Daaronder ook bossen met een extraatje: tokkelbanen, bruggen en vele klauterroutes. Stiekem ook leuk voor volwassenen. 2. www.klimbos.nl FEEST OP ZOLDER De zolder van Kasteel Groeneveld is omgetoverd tot één grote speelplaats. Speel Twister in Den Haag, vang dieren op de Veluwe of zing samen met oma in een gele camper liedjes uit de oude doos. De tentoonstelling Nederland is een feest! is gebaseerd op prenten uit het boek Nederland van Charlotte Dematons. De prenten zijn óók in het kasteel te bewonderen. 3. www.kasteelgroeneveld.nl SPRING MAAR ACHTEROP Alvast in de tourstemming komen? In het FietsLAB ontdek je alles over de wetenschap van het fietsen. Spring zelf op de fiets en ontdek wat fietsen voor jou en onze maatschappij betekent. Met de oculus rift bril virtual reality waan je je in een andere omgeving. En terwijl je bezig bent, lever je een bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek. www.universiteitsmuseum.nl/ te-zien-en-te-doen/agenda-en-nieuws LOPEND FIETSEN Voor velen begon het fietsen ooit met een loopfietsje of step. Nu is de loopfiets ook een hit onder volwassenen. De loopfiets is een loopband, maar dan op wielen. Het is een mooie manier om in shape te blijven, zonder je lichaam te veel te belasten. En omdat een loopfiets geen zadel heeft, is zadelpijn verleden tijd. VakantieBieb Met de VakantieBieb-app kom je de vakantie wel door. Het is een leuk leespakket voor het hele gezin. Deze app bevat romans, thrillers, kinderboeken, tijdschriften, reis- en taalgidsen. Niet alleen leuk voor wie met vakantie gaat, maar ook voor wie thuisblijft. VakantieBieb, gratis, App Store en Google Play Leuk weetje: Leuk weetje: een Nederlander ontwikkelde de loopfiets. Het werd een wereldwijde hype door televisiepersoonlijkheid Bam Margera van het programma Jackass. Hij postte een video over de fiets op Facebook. Het filmpje is achttien miljoen keer bekeken. FEIT of fabel? Moeders kunnen gerust zijn als hun dreumes alwéér zijn neus ophaalt voor wat de pot schaft. Als een klein kind een lastige eter is, zegt dat niks over later. Onderzoekers ontdekten dat kleine kinderen kieskeurig zijn als het gaat om eten. 26,5 procent van achttien maanden oude kinderen werd door de moeder als kieskeurige eter bestempeld. Bij zesjarigen vond nog maar dertien procent van de moeders dat. Dit doet vermoeden dat slecht eten gedrag is en vroeg of laat voorbijgaat. Het hoort bij de normale ontwikkeling van jonge kinderen, aldus de onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum. 5
6 gezond FEITEN, TIPS, WEETJES WELK LICHAAMSTYPE HEB JIJ? Ieder lichaam is uniek. Toch zijn er grofweg drie soorten lichaamstypes te onderscheiden. Welke bouw heb jij? En wat kun je doen om je beter in je vel te voelen? 1. Ectomorf: weinig lichaamsvet en spiermassa Mensen met dit lichaamstype zijn smal gebouwd en hebben weinig rondingen. Dit type kan met moeite aankomen en op gewicht blijven en heeft vaak te kampen met zwakke gewrichten. 2. Mesomorf: weinig vet en veel spiermassa Mensen met dit lichaamstype hebben een atletische bouw: een smalle taille, brede schouders en gespierde armen en benen. 3. Endomorf: hoger vetpercentage Mensen met dit lichaamstype hebben van nature een hoger vetpercentage, over het algemeen een wat tragere spijsvertering en een brede botstructuur. Ze komen snel aan. GEEN DAG ZONDER LACH Lachen is gezond, omdat je tijdens een lachbui veel spieren gebruikt. Als je lacht, span je je gezichtsspieren, buikspieren en middenrifspieren aan. Schaterlachen is goed voor de bloedsomloop en je immuunsysteem. Kortom, lach jezelf fit en fabulous! Fitheids tip: Eet calorierijk om op gewicht te blijven. Denk aan producten als vette vis, zuivel en noten. Daarin zitten veel eiwitten. Met krachttraining houd je je lichaam sterk en soepel en bouw je spiermassa op. Als je stress wilt verlichten, heb je wellicht een minder lange adem nodig dan je denkt. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat drie dagen achter elkaar 25 minuutjes mindful mediteren onder leiding van een instructeur of Mesomorfen krijgen gewrichtsproblemen als zij structureel te veel eten, maar hun lichaam heeft weinig intensieve beweging nodig om gespierd te zijn. Dit type blijft met gebalanceerde voeding en door regelmatig te bewegen in vorm. Fitheids tip: IN DRIE DAGEN VAN JE STRESS AF SPIEGELTJE SPIEGELTJE Het is een bekend fenomeen dat je jezelf aantrekkelijker vindt met alcohol op. Maar nu blijkt dat anderen je na één glas ook aantrekkelijker vinden. Dit blijkt uit een onderzoek van de universiteit van Bristol. Maar pas op: één glas is genoeg. Twee glazen alcohol maken je niet nog aantrekkelijker. Sterker nog, met twee glazen op word je juist minder aantrekkelijk gevonden dan wanneer je geen alcohol drinkt. De onderzoekers gissen nog naar de aantrekkingskracht van dat ene glas wijn. Het kunnen zowel de verwijde pupillen, de ontspannen gezichtsspieren als de lichte blos op de wangen zijn. app je stresslevel flink doet dalen. Hierdoor daalt je cortisolspiegel cortisol wordt wel het stresshormoon genoemd kun je beter omgaan met opkomende stress en ervaar je minder spanning. Train regelmatig om in vorm te blijven. Kies daarbij voor cardioén krachttraining. Pas echter op dat je je niet overtraint. Let ook op je voeding, omdat fanatieke sporters kans lopen op een tekort aan voedingsstoffen. Fitheids tip: Tweehonderd calorieën = halve donut Altijd in de weer met calorieën tellen? Dat is nu verleden tijd. De Calorific visualiseert calorieën door ze aan etenswaar te koppelen. Kies je voor een halve donut, vijf citroenen of driekwart hamburger? Allemaal tweehonderd calorieën Calorific, gratis, App Store 7
8 gezond FEITEN, TIPS, WEETJES HOE HETER, HOE BETER Chilipeper helpt bij afvallen. Bij muizen tenminste. Het stofje capsaïcine, juist hét ingrediënt dat chilipepers zo heet maakt, heeft een gunstig effect op de stofwisseling. Onderzoekers hopen in de toekomst een dieetpil met capsaïcine te ontwikkelen die overgewicht bij mensen voorkomt. VIER KEER ENERGIEBOOSTERS Gezin, werken, sporten. Soms kun je wel wat extra energie gebruiken. Voeg deze natuurlijke ingrediënten toe aan je dagelijkse voeding en je kunt er weer tegenaan! Yoghurt Heb je een intensieve work-out achter de rug? Neem dan een kommetje yoghurt met granen. De combinatie van eiwitten en koolhydraten geven je een goede oppepper om na het sporten weer door te gaan. Popcorn Wist je dat popcorn een lekker en gezond tussendoortje is als je een dipje hebt? Popcorn bevat veel vezels, waardoor je snel een verzadigd gevoel krijgt en je je weer fit voelt. Vragen over uw gezondheid We controleren de bronnen van de berichten over gezondheid op deze pagina s zorgvuldig. Klopt er volgens u iets niet? Laat ons dat weten! Stuur uw e-mail aan lijfenleden@onvz.nl CALORIEËN: 100-200 (1 kommetje) Rode pepers en hummus Humus met rode pepers is een energierijke snack. Een schaaltje humus bevat proteïnen, vitaminen en is rijk aan goede voedingsstoffen. Een dun laagje humus op je volkoren boterham en je middag kan niet meer stuk. CALORIEËN: 100 (2 rode pepers en 1/4 kommetje hummus) CALORIEËN: 100 (1 zak) Amandelen en walnoten Van noten is bekend dat ze energie opleveren en je concentratie verbeteren. Vooral amandelen en walnoten bevatten veel omega 3 vetten en vitamine E. Kies voor ongezouten noten. Een onsje is voldoende voor de nodige boost. CALORIEËN: 160-170 (1 ons amandelen of walnoten) HA HAAAA HAAAAAAAAAAAA. Voel je een nies opkomen die je helemaal niet uitkomt? Wrijf dan met je vinger op en neer langs de brug van je neus. In no time is de kriebel verdwenen. Tip: wrijf! Heeft u vragen over het voorkomen van ziektes, of wilt u advies of informatie over bijvoorbeeld preventiecursussen? Bel gerust naar onze ZorgConsulent: 0800 022 14 50 (gratis, op werkdagen van 8.30 17.30 uur) www.onvz.nl/zorgconsulent FABEL Op 55 tot 65 procent van je maximale hartslag verbrand je het meeste vet José FEIT of fabel? We verbranden tijdens het sporten calorieën uit lichaamsvet en glycogeen (suikers). FEIT <65% >65% Boven 65 procent van je maximale hartslag verbrand je vet én calorieën. Na het sporten blijf je ook calorieën verbranden. VET VET SUIKER 9
10 gezond FEITEN, TIPS, WEETJES ADVIES VAN DE ZORGCONSULENT OMGAAN MET HOOIKOORTS Met het voorjaar breekt voor circa een op de vijf Nederlanders een hinderlijke periode aan. Het is weer hooikoortstijd. Zo gaat u om met uw pollenallergie. Hooikoorts is niet te genezen, maar het is wel mogelijk om er overheen te groeien. En u kunt het nodige doen om klachten zo veel mogelijk te voorkomen. Als u op zonnige en winderige dagen de mogelijkheid hebt om binnen te blijven, doe dat dan. Op zulke dagen zit er het meeste stuifmeel in de lucht. Houd daarbij de ramen gesloten. Moet u toch naar buiten? Draag dan een zonnebril die goed rond de ogen aansluit. Dit beschermt de ogen tegen pollen. Als u op vakantie ook zo weinig mogelijk last wilt hebben van hooikoorts, kun u het beste naar de zee of de bergen gaan. Daar zit minder stuifmeel in de lucht dan in het binnenland. Appel-vruchtenkoek met havermout LEKKER EN GEZOND. BAKKEN ZONDER BLOEM, BOTER EN TOEGEVOEGDE SUIKER. VOEG EEN HANDJE NOTEN TOE VOOR EEN LEKKERE CRUNCH. WAT HEB JE NODIG? 150 gram fijngehakte havermout 2 theelepels kaneel 60 gram rozijnen 80 gram gedroogde abrikozen 50 gram gedroogde cranberries 60 gram verse dadels 2 eieren 2 eetlepels olie 2 goudreinetten 1 eetlepel honing Bron: Natriumarm.eu/bakken/appel-vruchtenkoek-havermout DAGDROMEN... Voorkom ongemak door op de hoogte te blijven van het pollennieuws via radio, teletekst, Pollennieuws.nl, Pollenkalender.tv (mét filmpjes) en de hooikoortsapp van Mediq. De Thuisarts-app geeft medische informatie. Karin 0800 022 14 50 (gratis, op werkdagen van 8.30 17.30 uur) www.onvz.nl/zorgconsulent 3X granen Als kind zweer je het nooit meer te eten. Totdat je er als volwassene achter komt dat het heel lekker én gezond is. Blijf in vorm met granen. EN HOE MAAK JE HET KLAAR? Verwarm de oven voor op 180 graden. Leg bakpapier in een springvorm van ongeveer 22 centimeter doorsnede en vet de randen lichtjes in met olie. Was de appels en rasp ze mét schil fijn. Snijd de abrikozen en dadels in stukjes en maal in een keukenmachine de havermout fijn. Meng alle ingrediënten, min de eieren, goed door elkaar. Klop de eieren los in een kommetje en voeg dit mengsel toe aan de rest van de ingrediënten. Schep het deeg in de springvorm. Schuif de springvorm in de voorverwarmde oven en bak de appelvruchtenkoek met havermout vervolgens gaar in ongeveer vijftig minuten. Laat de koek goed afkoelen. Wil je beter worden in je werk? Doe niks, zodat je ruimte krijgt om te dagdromen. Dat hebben we nodig om onze beste ideeën te verzinnen. Uit Amerikaans onderzoek onder medewerkers van de Boston Consulting Group blijkt dat één avond in de week ontspannen zonder televisie, telefoon of internet al genoeg is. De medewerkers gingen er beter en vaker door communiceren, kregen die ene avond hun creatiefste ideeën en zagen beter het grote plaatje voor hun werk. Ook zeiden ze lekkerder in hun vel te zitten en langer bij de Boston Consulting Group te willen blijven werken. Meer weten over het nut van dagdromen? Luister naar Bored & Brilliant van de New Tech City podcast. www.newtechcity.org 1. HAVERMOUT Havermout is cholesterolverlagend, van nature glutenvrij en bevat antioxidanten. Eet het als ontbijt. Havermoutpap is heerlijk met plakjes banaan, appel of cranberries. Of gebruik havermout om mee te bakken, zoals in het recept hiernaast. 2. 3. Hebben die app: GERST Gerst zit niet alleen in bier, maar is ook goed te eten. Gerst bevat veel mineralen en vezels. Honderd gram is goed voor 27 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vezels. Vezels helpen het lichaam bij verteren. Gerst wordt gebruikt voor oergezonde broden en muesli. GIERST Gierst. Nog zo n klassieker. Deze graansoort zit boordevol magnesium, dat aderverkalking tegengaat, en is van oorsprong glutenvrij. En fosfor, dat goed voor de botten is. Gierst wordt verwerkt tot meel, griesmeel, vlokken en popcorn. Map My Fitness Gebruik de app (en de bijbehorende site) om de perfecte looproute te vinden. Je route, snelheid en performance houd je bij met behulp van de GPS op je telefoon. Gratis, App Store en Google Play 11
12 interview PIETER VAN DEN HOOGENBAND Zwemlegende Pieter van den Hoogenband: Iedereen heeft goud in handen Hoe haal je het beste uit jezelf om een topprestatie te leveren? Het fruit hangt volgens voormalig olympisch kampioen Pieter van den Hoogenband soms wel heel laag. ONVZ Zorgverzekeraar en Van den Hoogenband slaan de handen ineen om mensen te helpen het beste uit zichzelf te halen. Er is geen geheim ; het zijn ministapjes die je heel het jaar door zet. Toen ik hier ging wonen, wilde ik een plek voor mezelf, Drievoudig olympisch kampioen, zestien maal Europees zegt Pieter van den Hoogenband als hij in zijn werkkamer kampioen en eenmaal wereldkampioen. In 2008 stopte hij staat. Het was een sauna, ik heb er een werkkamer van als zwemmer en sinds die tijd zet hij zich in om Nederland gemaakt. Aan de muur hangen grote zwart-witfoto s van gezonder en vitaler te maken. Op een slimme manier, zijn helden. Albert Einstein, John Lennon, Martin Luther zonder dat het belerend wordt. ONVZ Zorgverzekeraar King, Johnny Weissmuller. En ook van Fanny Blankers en Van den Hoogenband gaan mensen helpen het beste Koen. Moet je kíjken wat een benen! uit zichzelf te halen. In mijn sport was het maximale olympisch goud halen, zegt Van den Hoogenband. Maar Pieter Cornelis Martijn van den Hoogenband (Maastricht, ook in je werk kun je een topprestatie leveren. Ik zou het 14 maart 1978) is Nederlands succesvolste zwemmer ooit. heel mooi vinden als mensen voor zichzelf gaan bepalen: PIETER VAN DEN HOOGENBAND (37) Beroep? Voormalig (olympisch) zwemkampioen, nu zet hij zich in voor diverse sporten. Gezin? Twee kinderen. ONVZ? Pieter en ONVZ zetten zich samen in voor de gezondheid van werknemers. Volgen? Pieter schrijft een column in Lijf & Leden, Twitter: @pvdhoogenband. 13
14 interview PIETER VAN DEN HOOGENBAND wat is mijn olympisch goud? En hoe ga ik dat bereiken? Daar wil ik bij helpen. Ontbijten met een gezichtsbruiner Als ik een wedstrijd won, wilde iedereen weten: wat is je geheim? Van den Hoogenband moest ze keer op keer teleurstellen. Er ís geen geheim; het zijn ministapjes die je heel het jaar door zet. Heel veel oplossingen en antwoorden komen volgens de sportman voort uit samenwerkingen en creativiteit. Ik werd pas succesvol toen ik twee dingen anders aanpakte. Ten eerste: van hard trainen overstappen naar slim trainen. Bepaalde blokken heel hard trainen en bepaalde blokken heel hard mijn rust pakken. Ten tweede: toen ik zwemmen, een individuele sport, ging zien als een teamsport. Ik maak vaak gebruik van specialisten, simpelweg omdat ik zelf geen expert ben. In 2008 moest ik de olympische finale in de ochtend zwemmen. Vanwege de populariteit van Michael Phelps wilden de Amerikaanse televisiestations de finales live primetime uitzenden. En dus werden alle wedstrijden in de ochtend gezwommen. Dat was voor mij als avondmens nadelig. Ik heb een beroep gedaan op een specialist, lichtdeskundige Toine Schoutens. Hij liet mij een enquête over mijn dagelijkse bezigheden invullen. s Ochtends opstaan en met de auto naar het zwembad rijden. s Avonds weer met de auto naar het zwembad rijden. Tussendoor deden we boodschappen en krachttraining. Ik kwam tot de ontdekking dat ik maar enkele minuten per dag buiten kwam en daglicht zag. We hebben meteen de verlichting in het zwembad aangepast. Die maakten we s ochtends blauwig, s middags juist meer rood. We kregen een wake-up light en ik zat s ochtends te ontbijten met zo n gezichtsbruiner voor m n neus. Het klinkt belachelijk, maar het hielp. Ontbijten als een keizer Inzicht krijgen in gewoontes is heel belangrijk, benadrukt Van den Hoogenband. Als mijn pa vakantie had, kreeg hij hoofdpijn. Het was omdat hij niet aan zijn koffietax kwam. De meeste weken per jaar ontbeet hij niet en lunchte hij amper. s Avonds kreeg hij de left-overs van het gezin. Dus ook hij, met al zijn medische kennis en kunde als chirurg, leefde niet slim. Ook mijn eigen papa had beter en slimmer kunnen zijn. Hoeveel water drink je op een dag? Ontbijt je? Wat mis je als je dat niet doet? Dat zijn belangrijke inzichten. Er is een regeltje: ontbijten als keizer, lunchen als een koning en dineren als een bedelaar. Simpel, maar zo waar. Er zijn veel Je moet het lef hebben ervoor te gaan. mensen die s avonds enorme hoeveelheden naar binnen werken en dan meteen gaan slapen. Dat is helemaal niet goed. Je moet de dag slim beginnen. Ik begin de dag zelf vaak met yoghurt met veel fruit. Of met havermout. Naast eten en drinken is rust belangrijk. Ik heb vaak te horen gekregen dat slaap voor watjes is. Ik zat in een jeugdploeg, daar mochten we tussendoor nooit rusten. Ik zei dan maar: ik ga even muziek luisteren, maar deed dan stiekem een powernapje. Rust wordt vaak gezien als een teken van zwakte, terwijl je er juist sneller door herstelt. Niet voor niets dat tegenwoordig wordt gezegd: De Tour de France win je in je bed. Wie het snelst herstelt, presteert het best. Veel mensen met kinderen herkennen de chronische vermoeidheid. Bijslapen werkt niet. Natuurlijk, een keertje uitslapen is prima, maar bijslapen is geen oplossing voor een chronisch probleem. Je moet een structurele oplossing vinden. Wat ik ook vaak hoor is: als ik s nachts naar de wc ga, dan slaap ik daarna niet meer. Nee, omdat je het licht aan doet! Ga in het donker naar de wc. Soms hangt het fruit echt heel laag. Eet niet wat de pot schaft Wie inzicht heeft in zijn gewoontes, is toe aan de volgende stap: maak een plan. En wijk daar niet van af. Al is dat soms best moeilijk, weet Van den Hoogenband. Ik was laatst op bezoek bij een bedrijf. Daar kreeg ik tijdens de lunch een witbroodje kaas met verlepte plakjes komkommer. Ik dacht: ik had zelf iets mee moeten nemen. En dat is les twee: je moet creatief zijn. Neem een broodje mee in een koelboxje. Als je zelf iets meeneemt, voel je je misschien raar, maar dat is professioneel met je werk en lijf bezig zijn. Een plan moet niet beperkend zijn, benadrukt de oudzwemmer. Ik houd ook van een potje bier en een frikandelletje speciaal. Dat moet kunnen op z n tijd. Als je je patroon verandert, kun je af en toe best eens een frikandelletje eten. Wat wel helpt is bewustzijn van iets simpels als boodschappen doen. De buitenste ring van de supermarkt is gezond. Hoe meer je naar het midden gaat, hoe ongezonder het wordt. Daar liggen de koekjes, chips en frisdrank. Blijf zo veel mogelijk weg uit het midden. Er is in Nederland nog een hoop te winnen als het gaat om vitaliteit. Ons land loopt volgens Van den Hoogenband bepaald niet voorop als het gaat om investeringen in een gezonde en vitale samenleving. De Duitsers lopen ver voor. Ik merkte dat destijds als sporter al. Bij wedstrijden vond ik Duitsers toen zeikerds. Nu snap ik dat dat professionaliteit is. Wij Nederlanders aten wat de pot schaft. Als dat friet met kip was, dan at ik friet met kip. Stom! Van den Hoogenbands voormalige coach Jacco Verhaeren werkt sinds kort in Australië. Hij heeft daar erg moeten wennen, weet Van den Hoogenband. Hij stuurde op zaterdag allemaal e-mails, waar vervolgens niemand op reageerde. Totdat iemand zei: Wij werken niet in het weekend, dus het zou helpen als jij ook het goede voorbeeld geeft. Dat heeft hij moeten leren, maar nu gaat hij efficiënter met zijn tijd en energie om. Jouw olympisch goud Je omgeving kan het makkelijker maken om je doelen te bereiken, weet Van den Hoogenband. Werkgevers spelen hierbij een belangrijke rol. Bedrijven als Google, Apple, Amazon en Facebook lopen hierin voorop. Het zijn dan ook bedrijven met veel vernieuwers in de top, die medewerkers de mogelijkheid bieden hun tijd zelf in te delen en de lunch in de kantine is gezond. Investeren in de gezondheid van medewerkers is echter niet voorbehouden aan grote, buitenlandse ondernemingen, weet Van den Hoogenband. Ik sprak laatst met mensen van het bedrijf Hoppenbrouwers uit Udenhout. Dan denk je: ah, Brabantse gezelligheid met een lekker kroketje. Maar nee, hoor. De mensen aan de top zijn nieuwsgierig en ze staan open voor vernieuwing. Onze mensen zijn ons kapitaal, dus moeten we de luiken opengooien om onze blik te verruimen. Over elke stap denken ze na. Je moet het lef hebben om ervoor te gaan. Presteren op topniveau Van den Hoogenband en ONVZ slaan de handen ineen om werkgevers te laten zien hoe belangrijk investeren in de gezondheid van medewerkers is. Daarnaast gaat Van den Hoogenband werkgevers bezoeken waarvan medewerkers collectief bij ONVZ zijn verzekerd en verzorgt hij kennissessies tijdens de Week van de Ondernemer, die op vijf plekken in Nederland wordt gehouden. Bovendien schrijft Van den Hoogenband een column voor Lijf en Leden; de eerste is in deze editie te lezen. Ik wil anderen laten profiteren van de lessen uit de sport, benadrukt hij. Als je die in het dagelijks leven toepast, kun je presteren op topniveau. Want iedereen heeft goud in handen. Iedereen heeft een bepaald talent waarmee je succesvol kunt zijn. Zullen we samen op zoek gaan naar jouw olympisch goud? 15
16 ONVZ KLEURT geel zodat alle kinderen kunnen sporten Het is belangrijk dat zieke kinderen soms even kunnen vergeten dat ze in het ziekenhuis liggen. Daarom sponsort ONVZ Zorgverzekeraar sinds enkele jaren De Hoge Hoed, het Kindertheater in het WKZ. Maar sporten is minstens zo belangrijk. Ik vind dat alle kinderen de mogelijkheid moeten krijgen om te kunnen sporten, of ze nou ziek zijn of het thuis niet zo breed hebben. Voor deze kinderen ondersteunt ONVZ de actie wij kleuren geel. En wij roepen iedereen op om mee te doen. Wat is vorm? Vind de topsporter in jezelf Voor sporters is het de heilige graal. Maar wat ís in vorm zijn eigenlijk? Hoe presteren we optimaal op het werk en thuis? Het lijkt ongrijpbaar. In onze zoektocht naar het antwoord doen we drie wetenschappers van de ziel aan. gezondheid IN VORM KOMEN ERNO KLEIJNENBERG VOORZITTER RAAD VAN BESTUUR KLEUR OOK GEEL! GA NAAR: www.wijkleurengeel.nl Vrienden Wilhelmina Kinderziekenhuis en Jeugdsportfonds zijn de officiële goede doelen van de start van de Tour de France in Utrecht. De opbrengst gaat naar kwetsbare kinderen die een sportkans verdienen. Brazilië. Afgelopen zomer. Vrijdag 13 juni, om precies te zijn. Ongeveer half elf s avonds lokale tijd. Arjen Robben trekt een sprint die niet zou misstaan tijdens de honderd meter op de Olympische Spelen, troeft drie Spaanse spelers af en schiet het Nederlands elftal naar een 5-1 overwinning. Het was een staaltje pure kracht. Van de man van glas zijn bijnaam vanwege zijn vele blessures leerde Arjen Robben hoe hij de man van staal kon worden. Door te luisteren naar de signalen van zijn lichaam. Ander voorbeeld. De Britse wielerploeg Sky. Met afstand de allerbeste wielerploeg van de afgelopen jaren met onder meer olympische medailles en twee keer de eindoverwinning in de Ronde van Frankrijk. Een gevolg van de wetenschappelijke benadering van het wielrennen. Alle data van de renners zijn bij het team bekend; van het ideale voedingspatroon tot het maximale vermogen op de fiets. Topsporters meten en weten hoe ze in vorm zijn. Maar wat is nodig om tot de beste prestaties te komen in het gewone leven? Lijf & Leden besloot die vraag eens voor te leggen aan drie wetenschappers van de ziel. 17
18 gezondheid IN VORM KOMEN 1 ARBEIDS- PSYCHOLOOG 2 PSYCHIATER De arbeidspsycholoog: Stel jezelf steeds weer drie vragen De psychiater: We willen de marathon volledig sprintend afleggen We beginnen bij de arbeidspsycholoog. We brengen immers een groot deel van ons leven door op ons werk. Hoe komen we op ons werk tot de beste prestaties? Toon Taris, arbeidspsycholoog bij de Universiteit Utrecht, koppelt in vorm zijn aan duurzaam presteren op het werk. Het afgelopen decennium stond de arbeidspsychologie heel erg in het teken van bevlogenheid. De ideale werknemer is continu gefocust, gemotiveerd en betrokken. Dat houdt in dat iemand non-stop energie geeft. Dat brengt risico s als werkstress of een burn-out met zich mee. Daarom zien we steeds meer dat mensen op zoek gaan naar hun intrinsieke motivaties en drijfveren. Binnen de arbeidspsychologie is het begrip persoons-omgevingsfit al jaren een trend: als je persoonlijke kenmerken overeenkomen met die van de organisatie waar je werkt, dan ben je in balans. En optimaal bevlogen. Balans dus. Balans als voorwaarde voor vorm. Hoe kom je tot die balans? Taris noemt rustpunten, momenten waarop je jezelf beschouwt, belangrijk om in de juiste vorm te komen. Je ziet dat mensen in de zomer of tijdens kerst terugblikken op hun leven. Dat zijn goede momenten om ook bij je werk stil te staan. Het is volgens Taris belangrijk om op gezette tijden drie vragen te stellen. Vraag 1: krijg ik energie van mijn werk of kost het energie? Vraag 2: hoe betrokken ben ik bij het werk? Vraag 3: vind ik mijn werk zo boeiend dat ik de tijd weleens vergeet als ik werk? In hoeverre ga ik er in op? Het is volgens Taris niet de enige manier om in vorm te komen. Een andere methode is jobcrafting het zo optimaal mogelijk inrichten van je werk. Taris: Daarbij stel je jezelf twee vragen. Wat vind ik vervelend op mijn werk en hoe kan ik dat minimaliseren? Wat ervaar ik als belonend en hoe kan ik dat maximaliseren? Deze vragen helpen je je werk het beste op je persoonlijke voorkeuren aan te laten sluiten. Oké. Je kunt dus op je werk in vorm komen door te zoeken naar een goede fit tussen wat je persoonlijke voorkeuren zijn en de aard van je werkzaamheden. Laten we eens een niveautje dieper kijken. We kloppen aan bij Carsten Leue. Hij is psychiater bij het Maastricht UMC. Volgens hem is uit vorm zijn onder meer een kwestie van disbalans. Zoals sporters zichzelf kunnen overtrainen, zo kunnen wij onszelf geestelijk te veel opleggen. We putten onszelf dan uit. Ons leven kost in dat geval meer energie dan dat het oplevert. Een energiebalans die niet op orde is, is een van de oorzaken van stoornissen als angst of depressie. Uit de cijfers van onderzoeken die minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid liet uitvoeren, blijkt werkstress beroepsrisico nummer één en twaalf procent van de werknemers heeft burn-outklachten. Ik vergelijk het wel eens met een marathon: we willen de 42 kilometer volledig sprintend afleggen. Maar zelfs als je topfit bent, komt er een punt waarop je volledig instort. Luisteren naar je emoties Voor duursporters is de drempel waarop verzuring optreedt interessant. De drempel wordt vaak gemeten op basis van de hartslag. Blijft een duursporter onder de drempel, dan houdt hij de activiteit veel langer vol. Zo moeten we ook op zoek naar onze geestelijke drempels. Ik hanteer altijd de veertig-tachtigregel. Ben je gezond? Voel je je goed? Geef dan op een dag tachtig procent van je geestelijke fitheid. Voel je je niet goed, houd het dan bij veertig procent. Je hebt dan altijd voldoende reserves om je met een tussensprint voor de volle honderd procent in te zetten. De keuze voor veertig, tachtig of honderd procent is een kwestie van aanvoelen. Daarop kunnen we ons, zoals Leue het noemt, sensorisch trainen: Sporters luisteren heel goed naar hun lichaam. Zo kunnen wij ook luisteren naar onze emoties. Voel je je lusteloos? Ga dan na waar dat vandaan komt, voordat het leidt tot uitputting of andere lichamelijke klachten. In ons dagelijks leven krijgen we allerlei signalen waar we ons goed bewust van moeten zijn. Proef bijvoorbeeld heel bewust en aandachtig alledaagse situaties zoals je ontbijt, in plaats van thuis alvast de werkdag door te nemen. Je zet daarmee andere hersengebieden aan het werk die in de stresshuishouding belangrijk zijn. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat wanneer we hersenen op meerdere waarnemingsniveaus prikkelen, we beter in staat zijn om naar lichaamssignalen te luisteren. Je hersenen train je ook door af te wijken van je standaardactiviteiten. Zit je de hele dag op kantoor, dan merk je dat je opknapt door een dag in het weekend te tuinieren. Sowieso is beweging goed, zegt Leue: Er zijn diverse onderzoeken die aantonen dat beweging het genezings- en herstelproces in ons lichaam bevordert. Door fysieke inspanning maken we trofische stofjes aan. Ze helpen bijvoorbeeld pezen en spieren, de bedrading van ons lichaam, te herstellen. Niets doen heeft juist een tegenovergestelde werking. Rust roest. Doen we niets, dan putten we onszelf uit. Zowel lichamelijk als geestelijk. 19
20 gezondheid IN VORM KOMEN column PIETER VAN DEN HOOGENBAND 3 FILOSOOF De filosoof: Als je jezelf kent, weet je hoe je in vorm kunt komen Rust roest. De les van de psychiater. Onze zoektocht naar vorm leert ons tot nu toe hoe we op ons werk in vorm komen. En hoe we uit balans kunnen raken. So far, so good. Maar we blijven nieuwsgierig. Bestaat er zoiets als fundamenteel in vorm zijn. Of, om het iets overzichtelijker te houden: bestaat er een optimale vorm? Het lijkt ons een prima vraag voor een filosoof. Filosoof Jos Kessels heeft zich gespecialiseerd in de zogeheten socratische methode, waarin het onder meer gaat om vragen als: wat is geluk? Wat is wijsheid? Wanneer ben je in vorm? Eenvoudige vragen met complexe antwoorden. Bij in vorm zijn, heeft iedereen wel een beeld, zegt Kessels, maar alleen door de tijd te nemen en jezelf continu te bevragen, ontdek je wanneer je optimaal in vorm bent. Net zoals Arjen Robben zijn eigen lichaam moet kennen om blessures voor te zijn, zo moet ieder mens zichzelf kennen. Bij de ingang van het Orakel van Delphi stond te tekst Ken Uzelf in de muur geschreven. Dat is wat de socratische dialoog in essentie doet: het diepste van je zijn ontrafelen. Als je dat gedaan hebt, weet je ook hoe je in topvorm kunt komen. Zelfkennis dus. Dat is de weg naar onze perfecte ik. Maar hoe zien we eruit in topvorm? Bij het beantwoorden van die vraag komt Kessels terecht bij de dialoog Politeia (De Staat) van Plato. Daarin wordt gesproken over vier kardinale deugden. De eerste drie deugden zijn maat, moed en verstand. De vierde deugd is rechtvaardigheid, en die is optimaal wanneer de eerste drie deugden in balans zijn. We vragen Kessels dit verder uit te leggen: Er zijn drie centra van motivaties, zo zegt Kessels, onze buik, ons hart en ons hoofd. Vanuit onze buik willen we primaire verlangens voeden, we willen genieten van eten en seks. Daar hoort de deugd van de maat bij, het vermogen om jezelf te beheersen, maar wel je behoeften voldoende tot uiting te laten komen. In ons hart ligt onze passie, ons verantwoordelijkheidsgevoel en de wil om erkend te worden. De deugd moed laat ons hart spreken, maar niet overschreeuwen. Als je in balans bent, ben je niet overmoedig, maar ook niet laf. Je koerst op basis van de juiste bezieling en verontwaardiging. In ons hoofd ligt het vermogen om onszelf en de wereld om ons heen te verklaren. De deugd van het verstand houdt ons door middel van de rede op de been. Het zorgt ervoor dat we ons niet laten meeslepen door illusies. Een persoon is rechtvaardig de vierde deugd wanneer de andere drie deugden maat, moed en verstand in balans zijn. Dan ben je optimaal in vorm. Optimale vorm In vorm zijn is niet alleen voorbehouden aan topsporters als Arjan Robben. Ook in het gewone leven kunnen we in topvorm zijn of komen. De vorm lijkt niet te bestaan. Wel noemen de wetenschappers richtlijnen die ons als we er ons aan houden in goede vorm kunnen brengen. Neem jezelf en je lichaam in acht, blijf in beweging, neem op gezette tijden rust en reflecteer op jezelf. Als je jezelf en je lichaam kent, wéét je wanneer je in optimale vorm bent. Column GENEN Inspire a generation. De slogan die de organisatie van de Olympische Spelen voor Londen 2012 had bedacht, was wat mij betreft helemaal ráák. Niet alleen in Groot-Brittannië leefden de Spelen als nooit tevoren onder de jeugd, maar ook in Nederland raakten vele kinderen in de ban van de prestaties van Marianne, Ranomi, Epke, Dorian en al die andere helden van Oranje. Nu zou ik mijn eigen zoon niet meteen stimuleren om hoog in de lucht zwevend een driedubbele salto met schroef te gaan doen en dan achterwaarts een rekstok proberen vast te pakken. Hij heeft pas net z n zwemdiploma, dus eerst maar eens beginnen met een baantje borstcrawl, zou ik zeggen. Dan zien we daarna wel verder ofie nog steeds de nieuwe Epke wil worden, zoals hij sinds dinsdag 7 augustus 2012 met droge ogen beweert. Van mij hoeft-ie overigens echt niet de nieuwe VDH te worden, hoor. Integendeel. Net zoals mijn ouders mij nooit gepusht hebben om te gaan zwemmen en steeds meer te gaan trainen, zal ik ook mijn eigen kinderen vrijlaten in hun keuzes. Ik weet als geen ander wat je er allemaal voor moet doen en vooral voor moet láten om alleen al de nationale top in een sport te bereiken, laat staan de internationale top. Als ze ooit de Olympische Spelen halen in welke sport dan ook, dan zal ik uiteraard apetrots op de tribune zitten. Maar als ik niet verder kom dan op zaterdagochtend lekker aan de rand van het voetbalveld, met een bakkie koffie in de hand, naar de F8 van de plaatselijke voetbalclub te kijken, vind ik het ook prima. Nee, het zou me geen bal uitmaken als ik andere vaders tegen elkaar hoor zeggen dat die kleine Pieter al net zo slecht is als z n vader vroeger. Ik vind het niveau waarop mijn kinderen sporten niet belangrijk, áls ze maar sporten! Voor welke sport je kind het meest geschikt is, kun je eigenlijk sowieso niet voorspellen. Het is een combinatie van factoren. Interesses, lichaamsbouw, talent uiteraard en ook of er een vereniging in de buurt is waar je jouw favoriete sport kunt beoefenen. En ja, ouders kunnen natuurlijk onbewust wel een beetje sturen. Mijn moeder was oud-zwemster, ex-olympiër én zwemtrainster bij PSV in Eindhoven. M n vader een waterpoloër. Dus het was ook weer niet heel erg onlogisch dat ik een bal liever uit de sloot náást het voetbalveld haalde dan m vanaf de zestien in de kruising te peren. Uiteindelijk waren de genen denk ik toch wel heel erg bepalend voor het feit dat mijn broertje (waterpolo) en ik uiteindelijk net als onze ouders toch in het chloor belandden. Alhoewel, mijn zusje moest nooit iets van water hebben. Maar die liet ook altijd haar boterham met pindakaas staan, dus dan weet je het wel. Pieter van den Hoogenband
22 zorgconsulent IN VORM KOMEN interview WILLEM VAN MECHELEN Karin Jarenlang niks aan sport gedaan, maar nu wilt u weer in vorm komen? Er is een aantal handige hulpmiddelen. 6 MANIEREN OM WEER IN VORM TE KOMEN 1 4 CHECK FITTE MOEDERS Willem van Mechelen Bewegen moet weer normaal worden Begin met een gezondheidscheck Wilt u na lange tijd weer gaan sporten? Dan is het een goed idee om een gezondheidscheck te laten doen. Zo heeft u een goede nulmeting en zo nodig volgen er adviezen uit het onderzoek. Bewegen onder begeleiding Ook met een chronische aandoening als artrose, diabetes of een hartziekte is sporten gezond. Wel vraagt het vaak wat extra begeleiding. Dat biedt een beweeggroep. Op www.defysiotherapeut.com/samen-in-beweging vindt u passende groepen bij u in de buurt. Hiervoor is wel een voorschrift van uw behandelend arts nodig. Beter eten Een gezond eetpatroon is een vereiste voor wie in vorm wil komen. Voor mensen met een ernstig verhoogd BMI of een groter risico op het ontwikkelen van een aan overgewicht gerelateerde aandoening is er het programma Beter eten. Onder leiding van een diëtist en oefen- of fysiotherapeut in uw omgeving. Samen met hen leert u om zelfstandig gezonde keuzes te maken. Fitte moeders In vorm komen na een bevalling? Daarvoor is de cursus Fit Mama! Deze wordt aangeboden door een thuiszorgorganisatie, bekkenfysiotherapeut, oefentherapeut Cesar of Mensendieck. 2 5 BEGELEIDING HARDLOPEN Runningtherapie Hardlopen helpt ook om geestelijk weer in vorm te komen of te blijven. Volg daarvoor een training bij een runningtherapeut. Meer informatie vindt u op www.runningtherapie.nl. 3 6 BETER ETEN ADVIES Vraag advies Wilt u meer informatie over mogelijke opties om in vorm te komen? En wilt u weten wat eventueel vergoed wordt vanuit uw verzekering? Bel dan de ZorgConsulent. Hij of zij kan u uitleggen wat er mogelijk is. Je bent in een warenhuis en moet naar boven. Tegenover je de roltrap naar de eerste verdieping. Rechts, ergens in een hoek achter wat schappen, de trap. Wat kies je? Het mag duidelijk zijn: het gros van de Nederlanders neemt de roltrap. Gemak dient de mens in onze samenleving en dat is een groot goed. Maar het heeft ook een keerzijde. Op Schiphol kiezen we loopbanden in plaats van een paar honderd meter te wandelen. Naar de derde verdieping in een kantoorpand? We nemen de lift. Bewegen is iets abnormaals geworden. Willem van Mechelen, hoogleraar Sociale Geneeskunde: We worden gedwongen om de hele dag stil te zitten. Op kantoor maken we lange dagen, vaak nadat we de woonwerkafstand al zittend hebben afgelegd. Als we Nederland in vorm willen krijgen, dan moet het roer om. De beweegnorm die Van Mechelen hanteert, is per dag minimaal een uur actief bewegen en tienduizend stappen afleggen. Dat is zo n 7,5 kilometer. In een gezonde samenleving is bewegen normaal gedrag. Dat vergt een cultuuromslag met veranderingen op de werkvloer, in de openbare ruimte en in het zorgaanbod. Onze stoel uit Te lang zitten is risicovol voor het lichaam. Dat blijkt uit verschillende onderzoeken. Zitten is dodelijk, zei Van Mechelens collega en senior onderzoeker aan het VUmc Hidde van der Ploeg zelfs eerder in Een Vandaag. Hij ontdekte dat er veertig procent meer sterfgevallen zijn onder mensen die minstens elf uur per dag zitten dan die minder lang op een stoel zitten. Zijn motto: we moeten meer onze stoel uit. Van Mechelen vindt de vele vitaliteitsprogramma s binnen het bedrijfsleven al een goede stap vooruit. Wie gezondheidsgedrag wil aanpakken, moet de context veranderen. Onze omgeving moet ons continu prikkelen om te bewegen. Dat kan heel goed binnen een bedrijf. Gedragsverandering vindt namelijk het beste plaats binnen een captive audience een plek waar veel mensen samen zijn. Veel bedrijven hebben verhoogde bureaus. Bij Banco Santander werken ze binnenkort een deel van de tijd niet meer zittend, maar staand. Snel terugverdiend Ook specifieke gezondheidsprogramma s voor medewerkers werpen hun vruchten af. Ze leveren niet 23
24 interview WILLEM VAN MECHELEN alleen een positieve bijdrage aan de gezondheid van de werknemers, maar leveren ook werkgevers het nodige WILLEM VAN MECHELEN Prof. dr. Willem van Mechelen (1952) is als hoogleraar Sociale Geneeskunde, in het bijzonder de bedrijfs- en sportgeneeskunde, verbonden aan het VU medisch centrum in Amsterdam. Hij geeft onder andere leiding aan een groep van vijftig onderzoekers op het terrein van arbeid, sport, lichamelijke activiteit en gezondheid. Hij bekleedt verschillende functies binnen het VUmc. Zo is hij hoofd van de afdeling Sociale Geneeskunde, co-directeur van het EMGO+ (Institute for Health and Care Research), voorzitter van het Onderzoekscentrum Body@Work TNO VUmc en directeur van het VUmc spin-off bedrijf Evalua Nederland B.V. op. Van Mechelen becijferde in diverse onderzoeken het rendement van gezondheidsprogramma s. Een voorbeeld is een onderzoek onder bouwvakkers dat de gezondheid en het werkvermogen moest bevorderen. Bij de interventie werd gekeken hoe de balans tussen fysieke belasting en herstel verbeterd kon worden en de eigen grip op het werk vergroot. De kosten van dit programma bedroegen 118 euro per bouwvakker. Iedere euro die de werkgever erin investeerde leverde 6,40 euro op. Een ander voorbeeld is een specifieke training van KLM aan het personeel als secundaire preventie voor rugklachten. De investering werd bij mensen met subacute rugklachten met factor twaalf terugverdiend. In een ander onderzoek bij mensen met chronische rugklachten zelfs met factor 26. Als het gaat om vitaliteitsprogramma s, dan hebben zorgverzekeraars ook een rol te vervullen. Van Mechelen: Iedere euro die een bedrijf investeert in beweging, levert een besparing tussen de 2,5 tot 4 euro op. Zorgverzekeraars kunnen hierin samen met bedrijven optrekken. Op de lange termijn bespaar je daarmee directe medische kosten en indirecte loondervingskosten. Voorwaarde is dat verzekeraars nu al willen investeren, ook al duurt het vijf tot tien jaar voor het hen in financieel opzicht iets oplevert. In gebouwen en buurten Een andere manier om gedragsverandering op gang te brengen, is de inrichting van gebouwen. Van Mechelen: Gezondheid mag een veel prominentere rol krijgen in de architectuur. Hoe langer medewerkers erover doen om van A naar B te komen, hoe beter. Daarbij is het natuurlijk zaak om zo vaak mogelijk de trap te nemen. Maar daar hoeft het volgens de hoogleraar niet bij te blijven. Hij ziet ook kansen in woonwijken. Medio 2005 tot najaar 2006 was Van Mechelen betrokken bij een onderzoek naar beweegpatronen in Amsterdamse buurten. Daaruit kwamen twee belangrijke conclusies. De eerste: bewoners van klassieke stadswijken lopen in het dagelijks leven meer dan bewoners van naoorlogse stadswijken. Daar kan bijvoorbeeld voor de deur veel moeilijker geparkeerd worden, waardoor bewoners minder snel de auto pakken om een boodschapje te doen. De tweede conclusie: in buurten waar meer bewogen wordt, is het aantal mensen met (ernstig) overgewicht kleiner. Van Mechelen: Het beweegpatroon en de daaraan gerelateerde BMI-waarden hebben deels te maken met de stedenbouwkundige opbouw van de wijken. Je kunt in de inrichting of herstructurering van een wijk gezondheid een prominente plek geven door beweging per voet of Roken is abnormaal gedrag geworden. Die omslag hebben we ook nodig om weer in beweging te komen. DRIE KEER MINDER STILZITTEN Minder stilzitten. Het is makkelijker te bereiken dan je wellicht dacht. Drie voorbeelden van Van Mechelen: 1) Van A naar B op je werk? Kies voor de langste weg. 2) Kun je kiezen voor de roltrap of trap? Neem de trap. 3) Parkeer je auto niet voor je deur. Dan pak je minder snel de auto voor een boodschapje. fiets te stimuleren. Bij de ontwikkeling van een nieuw gebied is een Milieu Effecten Rapportage de MER verplicht. Waarom geen GER, een Gezondheids Effecten Rapportage? Van Mechelen vindt dat de overheid zich meer met de maatschappelijke gezondheidsproblematiek zou moeten bemoeien. Rond obesitas, diabetes en vergrijzing reageert de overheid nog veel te slap. Een gevaarlijk kruispunt wordt zo snel mogelijk voorzien van een verkeerslicht, maar het probleem van lichamelijke inactiviteit wordt slechts mondjesmaat aangepakt. Stappenteller op recept Daarnaast pleit Van Mechelen ervoor sporten en beweging meer in te zetten in de medische wereld. In het buitenland zijn daar goede voorbeelden van. De Amerikaanse zorgorganisatie Kaiser Permanente heeft een programma waarin patiënten bij het eerste consult een stappenteller meekrijgen. Bij het volgende consult wordt de stappenteller er weer bij gehaald. Zo krijgt de component beweging een hele prominente rol in het behandelplan. In Zweden kun je een stappenteller halen bij de apotheek. Bewegen krijg je daar dus letterlijk op recept. Ook sportscholen kunnen beweging nog verder stimuleren. Van Mechelen: In Zuid-Afrika sparen veel mensen bij de sportschool vitality points air miles die je krijgt na inspanning. Een concept dat hier goed zou kunnen slagen. Nederlanders zijn zegeltjesspaarders. Volgens Van Mechelen is Nederland best in beweging te krijgen. Neem de huidige maatschappelijke status van roken. Enkele jaren geleden was de slogan roken, dat lossen we samen wel op. Dat is nu gelukkig niet meer zo. Roken is abnormaal gedrag geworden. Een vergelijkbare omslag hebben we nodig als het gaat om bewegen. 25
26 utrechts landschap PARK VLIEGBASIS SOESTERBERG Bezienswaardigheden Utrechts Landschap Drie keer genieten van natuur (en cultuur) ALLES OVER DE MILITAIRE GESCHIEDENIS VAN NEDER- LAND ZIE JE TERUG IN DIT MUSEUM ONVZ + NATUUR Voor elke verzekerde die zich aansluit bij het Landschapscollectief doneert ONVZ jaarlijks 24 euro aan Utrechts Landschap. De verzekerde profiteert bovendien van een aantrekkelijke premiekorting. www.onvz.nl/ landschapscollectief Waar geniet Saskia van Dockum, directeur Utrechts Landschap, van de natuur? Drie bezienswaardigheden die je niet mag missen. Kasteel Loenersloot: een pareltje langs de A2 Een kasteel zoals een kasteel eruit hoort te zien. De oudste delen van het kasteel dateren uit de dertiende eeuw. Een aantal keer per week kun je het kasteel onder begeleiding bezoeken. Je zult versteld staan van de rijk beschilderde behangsels in de tuin- en eetkamer. En als je de keuken uit de achttiende eeuw binnenstapt, kun je je iets bij het leven op een kasteel voorstellen. Als klap op de vuurpijl kun je bij goed weer de donjon toren beklimmen om over het gebied uit te kijken. Het verrassende park dat bij het kasteel hoort is gerestaureerd en vrij toegankelijk. De Blauwe Kamer bij Rhenen: vrij spel voor de rivier Tussen de resten van een oude steenfabriek aan de oevers van de Nederrijn vind je Konikspaarden, de visarend en bevers. Doordat de rivier hier vrij spel heeft, is dit gebied een paradijs voor vogelliefhebbers. De vogelobservatiehut biedt je een geweldig zicht. Wandelen kun je hier onder Alles over de militaire geschiedenis van ons land zie je terug in dit museum andere met behulp van GPS-routes. Je kunt kiezen voor wandeltochten van 3 of 4,5 kilometer, eventueel te koppelen aan een langere route over de Grebbeberg. Park Vliegbasis Soesterberg en het Nationaal Militair Museum: geschiedenis in de natuur Op deze bijzondere plek in Soesterberg stond jarenlang alles in het teken van vliegveiligheid. Omdat een teveel aan vogels gevaar zou opleveren voor de straaljagers, werd het gras kort en schraal gehouden. Het gevolg is dat je nergens anders in Nederland zoveel veldleeuweriken vindt als hier. De plek is teruggegeven aan de natuur, met respect voor de geschiedenis. Shelters, bunkers, iglo s en start- en landingsbanen zijn bewaard gebleven. Alles over de militaire geschiedenis van ons land zie je terug in het Nationaal Militair Museum. Een museum van wereldformaat. 27
28 zorg WKZ KINDERTHEATER Kindertheater WKZ Veertien jaar Kindertheater Het Kindertheater van het Wilhelmina Kinderziekenhuis krijgt het al veertien jaar elke week voor elkaar. Elke woensdagmiddag kunnen patiënten op de tribune of vanuit hun bed via een live televisieverbinding een ONVZ EN WKZ Het WKZ heeft als een van de weinige workshop of voorstelling bijwonen. Samen met hun vrienden en ouders. medische instellingen in Nederland een professionele amusementsafdeling voor kinderen. ONVZ sponsort het Kindertheater nu een aantal jaar op structurele basis. Tuyt: Als je de kinderen zo serieus neemt als wij kun je eigenlijk niet volledig drijven op vrijwilligers, en professionals kosten geld. Het potje van het ziekenhuis gaat logischerwijs vooral op aan medische zorg. Gelukkig verkeren wij in de luxepositie dat we dankzij sponsoring van onder andere ONVZ onze doelen kunnen realiseren. Met je ogen knipperen Ik vind het mooi om te zien hoe enthousiast kinderen worden van onze voorstellingen, zegt Ewout Tuyt, coördinator van het Kindertheater. Ze zijn even weg van alles. Als de verhalenvertellers, Cliniclowns, goochelaars en muzikanten na afloop nog naar de afdelingen komen, ontstaan er soms ontroerende momenten. Een muzikant ging langs bij een kind dat ver achter was in haar ontwikkeling. Ze reageerde nog nauwelijks op prikkels, blikt Tuyt terug. Hij vroeg haar of ze aan wilde geven of ze iets mooi vond door met haar ogen te knipperen. De ouders dachten dat dit nooit ging lukken, maar het lukte wél. Prachtig om te zien hoe blij we deze mensen konden maken door ontspanning te bieden. Rijden in een Ferrari Als je zoals het Kindertheater álle kinderen van drie tot achttien jaar wilt vermaken, is het samenstellen van je cultuuragenda best een uitdaging. Tuyt: We vragen ons af: wat voor uitstapje zou je normaal in de stad willen doen? We proberen verwachtingen te overtreffen, zodat het voor de patiëntjes écht een positief uitstapje is en ze écht even afgeleid zijn. Door ze in een Ferrari te laten rijden, een workshop chocolade maken te organiseren of een voorstelling van de bekende poppenspeler Lejo te regelen. Als we een workshop loombandjes maken organiseren, nodigen we de Nederlands kampioen uit. Al vinden kinderen bingo gewoon ook erg leuk. Mijn droom Of zijn theater daadwerkelijk bijdraagt aan het lichamelijk herstel, dát durft Tuyt niet te zeggen. Dat valt moeilijk te meten, maar het blijkt wel uit Amerikaans onderzoek. Wij zijn er in elk geval van overtuigd dat we goeddoen. Dat zie ik aan al die lachende gezichten van kinderen en hoor ik van ouders die samen met hun kinderen weer eens wat leuks kunnen doen. Daarom hoop ik dat meer ziekenhuizen een programma als het onze gaan ontwikkelen en dat daar een landelijk fonds voor komt zoals dat van de Cliniclowns. Dat de kracht van ontspanning verder wordt verspreid binnen Nederlandse ziekenhuizen. Ja, dat is mijn droom. 29
30 profiel ALTERNATIEVE ZORGVERLENERS Profiel van zorgverleners Alternatief in vorm komen Iedereen denkt aan de huisarts wanneer het gaat om zorg. Maar zorg is veel meer. Wie zorgt ervoor dat Nederland in vorm komt? Drie zorgverleners, een haptotherapeut, een osteopaat en een paramedisch fitnesstrainer, over vorm. Bert Adolfsen van Haptoptherapie Bert Adolfsen in Zwolle is haptotherapeut JE KUNT LEREN VITAAL OM TE GAAN MET TEGENSLAGEN Vorm is meer dan lichaam, het draait ook om geest. Namelijk om veerkracht, het vermogen om met tegenslag om te gaan. In onze maatschappij heerst het idee dat geluk maakbaar is, maar dat is het niet. We kunnen wel leren vitaal om te gaan met tegenslagen. Mensen komen bij mij binnen met klachten als gespannenheid, burn-out, futloosheid, het gevoel op halve kracht te leven. Ze lopen vast. In plaats van stil te staan bij de oorzaak, gaan ze harder werken of keren ze zich verder terug in zichzelf. De mensen die ik begeleid, hebben vaak problemen met het voelen van grenzen en daarnaar te handelen. Vaak zit er angst onder, wat zich laat voelen in spanningsklachten zoals hyperventilatie. Mijn behandeling is erop gericht mensen in contact te brengen met zichzelf. Hen te laten voelen dat ze goed zijn zoals ze zijn. Daarbij maak ik gebruik van verschillende ervaringsgerichte contactoefeningen, waaronder aanraking. Wat voel je in je lijf als ik dichterbij kom? Zet je je hakken in de grond? Houd je je adem in? Zet je je schrap? Daar praten we verder over: herken je dat ook in het dagelijks leven? Bij wie zijn mogelijkheden en grenzen kent, kan tegenslag een prikkel tot groei zijn. 31
32 profiel ALTERNATIEVE ZORGVERLENERS Marlous Bos van Marlous Bos Osteopathie in Putten is osteopaat d.o. NORMAAL GESPROKEN IS HET ZELFHERSTELLEND VERMOGEN VAN HET LICHAAM GROOT Vorm is voor iedereen anders. Een topsporter is anders in goede vorm dan iemand met een zittend beroep. Binnen de osteopathie speelt beweeglijkheid van weefsel een belangrijke rol. Alle weefsels in het lichaam botten, spieren, organen, bloedvaten, zenuwweefsel en hersenen staan in relatie tot elkaar. Als er ergens in het lichaam een verminderde beweeglijkheid van weefsel optreedt, kunnen er allerlei klachten ontstaan. Bij mij kloppen mensen met klachten aan het bewegingsapparaat aan. Chronische klachten als lage rugpijn en nekpijn, maar ook hoofdpijn, buikpijn of onbegrepen pijnen. Kinderen hebben gewrichtsproblemen of gedrags- en leerproblemen; baby s reflux of een voorkeurshouding. Steeds vaker komen mensen met acute klachten langs. Sporters met een spierscheurtje bijvoorbeeld. Het zelfherstellend vermogen van het lichaam is groot. Ik zoek uit waarom dat nu niet het geval is. De oorzaak ligt in trauma s in het lichaam: blessures, operaties, doorgemaakte ziektes. Ik heb een wetenschappelijke aanpak en ga uit van de klassieke anatomie, neurologie, fysiologie en embryologie het ongeboren leven. In aanvulling op mijn behandeling adviseer ik rek-, kracht-, stabiliteits- en ademhalingsoefeningen. Of raad ik aan in beweging te komen. Letterlijk én figuurlijk, want ook voeding of stressmanagement kunnen helpen om weer in vorm te komen. Jeroen Hiele is paramedisch fitnesstrainer bij Hiele Personal Training bij Sportiom in Den Bosch SOMMIGE KLANTEN ZIJN NOG NIET TOE AAN EEN GEZONDE LEVENSSTIJL In vorm komen: het lijkt zo simpel. Maar dat is het niet. Het is een kwestie van jezelf een andere levensstijl aanmeten en daarvoor is intrinsieke motivatie noodzakelijk. Ik probeer mijn klanten zoveel mogelijk te inspireren tot een gezonde levensstijl. Door ze te laten inzien dat het op zoveel fronten ongezond is om na een werkdag met een zak chips voor de televisie te ploffen of tot s avonds laat met de ipad in de weer te zijn. Deze gewoonten leiden tot een verkeerd slaappatroon en slechte eetgewoonten. Als paramedisch fitnesstrainer ben ik er eigenlijk om klachten te voorkomen, maar in de praktijk kloppen mensen vaak pas bij me aan wanneer ze klachten hebben. Veelvoorkomende klachten zijn: energiegebrek tot uitputting aan toe, stressgerelateerde klachten, een burn-out, overgewicht, en nek-, schouder-, rugen elleboogklachten. Ik doe onderzoek naar de oorzaak van de klachten, waarbij ik op zoek ga naar zwakke schakels in het lichaam. Lage rugklachten kunnen bijvoorbeeld uit onderontwikkelde bilspieren voortkomen. Ik zie ze vaak bij mensen met zittende beroepen die weinig bewegen. Trainen is dan de oplossing. Sommige klanten zijn er nog niet aan toe om een gezonde levensstijl aan te nemen. Die zie ik op den duur weer terug in mijn praktijk. Anderen krijgen de smaak te pakken. Gelukkig krijg ik dat dankzij Facebook steeds vaker mee. 33
34 service OVER ONVZ OVER ONVZ EXCUSES ONVZ REISARTS Social media Eind 2014 hebben meer Nederlanders dan ooit SOCIAL tevoren gekozen voor de Volgt u ONVZ al vrijekeuzeverzekering van op social media? U ONVZ. Tegelijkertijd rondden vindt op Facebook we de overgang naar een en Twitter nuttige nieuw administratiesysteem weetjes. Ook kunt u af. Het nieuwe hier vragen stellen. administratiesysteem werkte Wij geven u, tijdens helaas nog niet zoals we graag kantooruren, zo snel hadden gezien. Hierdoor mogelijk een reactie. was de kwaliteit van onze dienstverlening niet van het niveau dat u van ons gewend bent. Het kan zijn dat u langer moet wachten op een reactie 4 VERNIEUWINGEN MIJNONVZ De afgelopen tijd is uw persoonlijke online omgeving MijnONVZ stap voor stap facebook.com/onvz op uw e-mail. Declaraties kunt aangepast om u nóg beter van dienst te zijn bij uw zorgverzekeringszaken. Neem af u als altijd online inzien op en toe een kijkje op MijnONVZ om dit te ervaren! MijnONVZ. We werken er hard aan om de problemen op te lossen. 1. Meer details medische gegevens met uw MijnONVZ-account, dan ziet u geen gedetailleerde informatie meer bij Ook dit jaar kunt u tijdens uw vakantie een beroep doen op de ONVZ ReisArts. Wel zo gemakkelijk in het buitenland. verpleegkundigen en artsen. De ONVZ ReisArts is het hele jaar door bereikbaar en de medewerkers spreken Nederlands. twitter.com/onvz Om u beter inzicht in de zorgkosten te geven, staat er meer detailinformatie bij uw medische gegevens. U kunt zo uw medische gegevens. 3. Uw verzekering digitaal Stel, uw kind krijgt buikgriep, huiduitslag of komt met een pijnlijke duim uit het zwembad. Of u moet opeens naar een Let op: deze service is gratis, maar u betaalt wel de gesprekskosten om naar Nederland te bellen. tweet! ook makkelijker controleren of de in U kunt uw verzekeringszaken volledig ziekenhuis, maar u kent de omgeving rekening gebrachte kosten juist zijn. De online regelen. Wilt u papieren niet goed. De ONVZ ReisArts helpt u ONVZReisarts +31 (0)88 668 97 67. Kies uitbreiding van gegevens geldt voor polisbladen en declaratiespecificaties telefonisch verder bij (niet-spoedeisende) in het belmenu voor optie drie. U vindt zorgkosten die gemaakt zijn vanaf 1 niet langer op papier toegestuurd gezondheidsvragen. Het team bestaat het telefoonnummer ook in de app en januari 2015. krijgen? Dan kunt u zich afmelden via uit ervaren en deskundige hulpverleners, op uw Zorgpas. 2. Andere inlogmethode uw MijnONVZ-account. U ontvangt uw polisblad dan voortaan in uw mailbox. BETALEN MET IDEAL Door een nieuwe maatregel die is ingevoerd door alle zorgverzekeraars, is het inloggen voor gebruikers van MijnONVZ per 1 april 2015 nog veiliger. Ook wij vinden het beveiligen van uw persoonlijke gegevens erg belangrijk. Uw declaratiegegevens vindt u op MijnONVZ. 4. Online service Benieuwd naar de status van uw online declaratie? We kunnen u per e-mail, 456.862 ONVZ is dit jaar gegroeid naar bijna ADVIESPANEL ONVZ ONVZ doet er alles aan om het u zo Paul de Gooijer @pauldegooijer Topgebaar van service desk na kleine, snel gecorrigeerde fout. #onvz Voortaan kunt u naast Als u al uw gegevens wenst te blijven sms of uw MijnONVZ-account op de 457.000 verzekerden. Dat is een groei goed mogelijk naar de zin te maken. #zorgverzekeraar automatische incasso en zien, bent u nu verplicht om in te loggen hoogte houden. Het enige wat u hoeft van ruim vijf procent. Wij zijn erg blij Toch kan het altijd beter, daar zijn wij ons acceptgiro ook betalen via met DigiD en een extra controle via sms. te doen is uw declaratie te uploaden en dat u bij ons bent gebleven of juist dit van bewust. Heeft u daarvoor ideeën? ideal. U ontvangt uw factuur Heeft u nog geen DigiD-account met de belangrijkste gegevens in te vullen. jaar voor ons heeft gekozen. Natuurlijk Of ziet u dingen die effectiever kunnen? dan niet meer per post, maar sms-functie, vraag deze dan eenvoudig Vervolgens hoort u van ons over de staan ook in 2015 keuzevrijheid en Word dan lid van het ONVZ Adviespanel per e-mail. Ook betalen via aan op Digid.nl. Dan heeft u snel weer afhandeling. Ook handig: download klanttevredenheid voorop bij ONVZ. en deel uw mening met ons. U meldt ideal? Ga naar MijnONVZ en volledige toegang tot MijnONVZ. Maakt de ONVZ-app op uw smartphone en zich aan bij het ONVZ Adviespanel via geef het aan bij Uw gegevens. u geen gebruik van DigiD maar logt u in declareer nu nog eenvoudiger. lijfenleden@onvz.nl. 35
36 lekker leven MICHEL DUTRÉE Het is meestal hollen of heel hard hollen Er zijn ook andere mogelijkheden dan sporten om in vorm te blijven. Michel Dutrée blijft fysiek en geestelijk fit met behulp van zijn honden. Hoe blijf je in vorm? Door zoveel mogelijk eropuit te gaan met de honden. Doordeweeks doet mijn vrouw het meeste werk, maar in het weekend ga ik veel met de honden lopen. Ook gaan mijn vrouw en ik dan samen naar jachttraining met onze honden. Als je een hond iets wilt leren, moet je er met je volle aandacht bij zijn. Dat zorgt ervoor dat mijn hoofd echt helemaal leeg is na een training. Soms zie ik ineens de oplossing voor een probleem waar ik al langer mee rondloop. Kun je ook ontspannen zonder sport? Door te korte achillespezen vielen sporten als hardlopen, voetballen en tennissen in mijn jeugd al af. Wel heb ik jarenlang paardgereden, maar dat kostte me uiteindelijk te veel tijd. De honden zijn mijn sport. Ook zijn we puppypleeggezin voor KNGF-geleidehonden. De pups blijven een jaar bij ons, waarna ze worden opgeleid als geleidehond. Inmiddels kennen we veel blinde mensen met een geleidehond en het is heel bijzonder om te zien hoe een hond hun leven verrijkt. Hoe belangrijk is ontspanning voor je? Iedere ochtend zeg ik tegen mezelf: dit wordt een mooie dag. In dit vak weet je nooit wat de dag brengt, maar het is meestal hollen of heel hard hollen. Dan is een positieve instelling onmisbaar. Gelukkig word ik enthousiast van ingewikkelde problemen. En als ik aan het einde van een lange werkdag afgedraaid dreig te raken, zet ik in mijn werkkamer een mooie Bach-cantate op. MICHEL DUTRÉE (56) Was: 8,5 jaar directeur van Nefarma, brancheorganisatie van farmaceutische bedrijven Is: op zoek naar een nieuwe bestuurlijke uitdaging in de gezondheidszorg Woont: samen met zijn vrouw, twee kinderen en twee honden Bij ONVZ: sinds 2014