Italiaanse werkwoorden voor Dummies Persoonlijke voornaamwoorden Onderwerp Enkelvoud Meervoud Eerste persoon io (ik) noi (wij) Tweede persoon tu (jij) voi (jullie) Derde persoon lui (hij), lei (zij), Lei (u) loro (zij), Loro (u) Vervoeging van regelmatige werkwoorden in de zeven enkelvoudige tijden Bepaal om deze werkwoordstijden te vormen eerst de stam die je nodig hebt, plak dan de uitgangen erachter die ik in de tabel geef. Bekijk hoofdstuk 1 en 2 voor meer informatie over het vormen van de stam. *Onthoud dat er bij sommige -ire-werkwoorden -isc toegevoegd moet worden achter de stam voordat de uitgang erachter geplakt wordt. Bekijk hoofdstuk 2 en bijlage B voor meer -isc-werkwoorden. Uitgangen van regelmatige -are-werkwoorden Tijd io tu lui/lei/lei noi voi loro Presente -o -i -a -iamo -ate -ano Imperfetto -avo -avi -ava -avamo -avate -avano Passato remoto -ai -asti -ò -ammo -aste -arono Congiuntivo -i -i -i -iamo -iate -ino Futuro -ò -ai -à -emo -ete -anno Condizionale -ei -esti -ebbe -emmo -este -ebbero Congiuntivo imperfetto -assi -assi -asse -assimo -aste -assero Uitgangen van regelmatige -ere-werkwoorden Tijd io tu lui/lei/lei noi voi loro Presente -o -i -e -iamo -ete -ono Imperfetto -evo -evi -eva -evamo -evate -evano Passato remoto -ei -esti -è -emmo -este -erono Congiuntivo -a -a -a -iamo -iate -ano Futuro -ò -ai -à -emo -ete -anno Condizionale -ei -esti -ebbe -emmo -este -ebbero Congiuntivo imperfetto -essi -essi -esse -essimo -este -essero Uitgangen van regelmatige -ire-werkwoorden Tijd io tu lui/lei/lei noi voi loro Presente -o -i -e -iamo -ite - ono Imperfetto -ivo -ivi -iva -ivamo -ivate -ivano Passato remoto -ii -isti -ì -immo -iste -irono Congiuntivo -a -a -a -iamo -iate -ano Futuro -ò -ai -à -emo -ete -anno Condizionale -ei -esti -ebbe -emmo -este -ebbero Congiuntivo imperfetto -issi -issi -isse -issimo -iste -issero *Stammen van de futuro en condizionale verschillen van die van de andere tijden. Zie hoofdstuk 10 en 11.
Italiaanse werkwoorden voor Dummies Vervoeging van regelmatige werkwoorden in de zes samengestelde tijden Overgankelijke werkwoorden krijgen in de samengestelde tijden het werkwoord avere, en onovergankelijke werkwoorden krijgen het hulpwerkwoord essere. Deze hulpwerkwoorden vormen samen met het voltooid deelwoord van het werkwoord in kwestie de samengestelde tijd. In de tabellen hieronder heb ik het voltooid deelwoord van parlare en arrivare gebruikt. Je kunt het voltooid deelwoord vervangen door die van andere overgankelijke en onovergankelijke werkwoorden. Zie hoofdstuk 14 en bijlage A voor meer informatie over het vormen van het voltooid deelwoord en overgankelijke en onovergankelijke werkwoorden. Regelmatige overgankelijke werkwoorden (parlare) Tijd io tu lui/lei/lei noi voi loro Passato prossimo ho parlato hai parlato ha parlato abbiamo parlato avete parlato hanno parlato Trapassato prossimo avevo parlato avevi parlato aveva parlato avevamo parlato avevate parlato avevano parlato Congiuntivo passato abbia parlato abbia parlato abbia parlato abbiamo parlato abbiate parlato abbiano parlato Congiuntivo trapassato avessi parlato avessi parlato avesse parlato avessimo parlato aveste parlato avessero parlato Futuro anteriore avrò parlato avrai parlato avrà parlato avremo parlato avrete parlato avranno parlato Condizionale passato avrei parlato avresti parlato avrebbe parlato avremmo parlato avreste parlato avreberro parlato Regelmatige onovergankelijke werkwoorden (arrivare) Tijd io tu lui/lei/lei noi voi loro Passato prossimo sono arrivato/a sei arrivato/a è arrivato/a siamo arrivati/e siete arrivati/e sono arrivati/e Trapassato prossimo ero arrivato/a eri arrivato/a era arrivato/a eravamo arrivati/e eravate arrivati/e erano arrivati/e Congiuntivo passato sia arrivato/a sia arrivato/a sia arrivato/a siamo arrivati/e siate arrivati/e siano arrivati/e Congiuntivo trapassato fossi arrivato/a fossi arrivato/a fosse arrivato/a fossimo arrivati/e foste arrivati/e fossero arrivati/e Futuro anteriore sarò arrivato/a sarai arrivato/a sarà arrivato/a saremo arrivati/e sarete arrivati/e saranno arrivati/e Condizionale passato sarei arrivato/a saresti arrivato/a sarebbe arrivato/a saremmo arrivati/e sareste arrivati/e sarebbero arrivati/e Imperativo van regelmatige werkwoorden Onderwerp Parlare Prendere Partire Finire Divertirsi (-are-werkwoord) (-ere-werkwoord) (-ire-werkwoord) (-ire -isc-werkwoord) (wederkerend werkwoord) tu Parla! Prendi! Parti! Finisci! Divertiti! noi Parliamo! Prendiamo! Partiamo! Finiamo! Divertiamoci! voi Parlate! Prendete! Partite! Finite! Divertitevi! Lei Parli! Prenda! Parta! Finisca! Si diverta! Loro Parlino! Prendano! Partano! Finiscano! Si divertano!
Inhoudsopgave Inhoud in vogelvlucht v Over de auteur... xiii Dankwoord... xiv Inleiding... 1 Deel I: Praten over het heden... 7 Hoofdstuk 1: Aan de slag met Italiaanse werkwoorden... 9 Hoofdstuk 2: Praten in de tegenwoordige tijd... 17 Hoofdstuk 3: De tegenwoordige tijd van onregelmatige werkwoorden... 31 Hoofdstuk 4: Shakespeare op z n Italiaans: zijn of niet zijn, hebben of niet hebben... 49 Hoofdstuk 5: Wederkererende werkwoorden tot je laten doordringen... 65 Hoofdstuk 6: Laat je van je assertieve kant zien met de gebiedende wijs... 81 Hoofdstuk 7: Met piacere aangeven wat je leuk vindt en wat niet... 97 Deel II: Kijken naar het verleden en de toekomst... 111 Hoofdstuk 8: Er was eens de imperfetto... 113 Hoofdstuk 9: Teruggaan in het verleden met de passato remoto... 125 Hoofdstuk 10: Che sarà sarà: in de toekomst kijken met de futuro... 139 Hoofdstuk 11: Zou het lukken met de condizionale?... 155 Hoofdstuk 12: Wat is de congiuntivo presente eigenlijk?... 165 Hoofdstuk 13: Ik wil dat je de congiuntivo imperfetto begrijpt... 189 Deel III: Samengestelde tijden opbouwen... 201 Hoofdstuk 14: Laten we beginnen met de passato prossimo... 203 Hoofdstuk 15: Hoe laat ben jij vandaag opgestaan? Wederkerende werkwoorden in de verleden tijd... 223 Hoofdstuk 16: Morgen zullen we het erover hebben in de futuro anteriore... 233 Hoofdstuk 17: Je handelingen achteraf bekritiseren met de condizionale passato... 241 Hoofdstuk 18: Herinneringen ophalen aan de trapassato prossimo... 249 Hoofdstuk 19: Ik hoop dat je plezier hebt gehad! De congiuntivo passato... 257 Hoofdstuk 20: De laatste congiuntivo: de congiuntivo trapassato... 265 Deel IV: Enkele ondergewaardeerde tijden en vormen... 273 Hoofdstuk 21: Hypothetisch gezien: als -zinnen... 275 Hoofdstuk 22: Een persoonlijk tintje geven aan de onpersoonlijke constructie en passieve rede... 287 Hoofdstuk 23: Vorderingen maken in het Italiaans met de gerundio... 301
vi Italiaanse werkwoorden voor Dummies Deel V: Het deel van de tientallen... 313 Hoofdstuk 24: De tien meest gebruikte werkwoorden... 315 Hoofdstuk 25: Tien Italiaanse werkwoorden die vaak door elkaar gehaald worden... 319 Deel VI: Bijlagen... 325 Bijlage A: Woordenlijst Italiaans-Nederlands... 327 Bijlage B: Woordenlijst Nederlands-Italiaans... 339 Bijlage C: De tien onregelmatige werkwoorden die het meest voorkomen... 351 Index... 357
Inleiding Inleiding 1 Dus jij houdt van Italië en wilt de klassieken uit de Italiaanse literatuur kunnen lezen, afgelegen dorpjes bezoeken waar mensen alleen Italiaans spreken, exotische liedteksten kunnen verstaan (zoals van Andrea Bocelli) en gesprekken voeren in een Italiaanse trein. Of, wat minder spannend is maar net zo belangrijk, je bent op zoek naar extra informatie en oefeningen om je volgende Italiaanse examen te kunnen halen. Hoe dan ook, welkom bij Italiaanse werkwoorden voor Dummies, de leuke en eenvoudige leidraad voor alle tijden en vervoegingen van Italiaanse werkwoorden. In het Italiaans moet je werkwoorden gebruiken, je kunt er niet omheen. De meeste zinnen in het Italiaans hebben werkwoorden nodig om volledige zinnen te zijn, net als in het Nederlands. Italiaanse werkwoorden staan in verschillende tijden (afhankelijk van het feit of je het over het heden, het verleden of de toekomst hebt), in verschillende wijzen (indicatief of congiuntivo), in de bedrijvende of lijdende vorm en in verschillende personen (afhankelijk van wie of wat de handeling uitvoert). Alleen met infinitieven praten zou gemakkelijk zijn, maar daar zou je niet ver mee komen, vooral niet in het Italiaans, met zijn zestien verschillende tijden (plus veel onregelmatige werkwoorden met hun ongewone vervoegingen die je moet onthouden)! Als je in je moedertaal praat en schrijft, kies je onbewust de juiste tijd, zonder jezelf af te vragen of je bijvoorbeeld de condizionale nodig hebt. Maar als je in het Italiaans spreekt of schrijft, moet je weten welke tijden je moet gebruiken, wanneer je ze moet gebruiken en hoe je de juiste betekenis ermee moet overbrengen. Italiaanse werkwoorden, met alle onregelmatige vormen, uitzonderingen en specifieke gebruiken, kunnen een student gek maken. Daarom is er Italiaanse werkwoorden voor Dummies. Nee, niet om je gek te maken, maar om je wegwijs te maken in het doolhof van de verschillende tijden, wijzen en vormen. Elk hoofdstuk van dit boek heb ik gevuld met vervoegingen van werkwoorden, het gebruik van de verschillende tijden en veel oefeningen, zodat je werkwoorden in een context kunt vertalen. Werkwoorden bevinden zich nu eenmaal niet in een vacuüm, vero? Zij verbinden gedachten en onderwerpen met voorwerpen. Je kunt met werkwoorden vragen stellen, een verhaal vertellen en communiceren over heel veel onderwerpen, van dagelijkse tot erg vergezochte.
2 Italiaanse werkwoorden voor Dummies Over dit boek Italiaanse werkwoorden voor Dummies is een overzichtsboek, een naslagwerk en een werkboek in één. In elk hoofdstuk behandel ik een tijd of een bepaald werkwoord in alle tijden (zoals piacere, dat betekent houden van). Ik laat je zien hoe je werkwoorden moet vervoegen en geef voorbeelden. Nadat ik heb gezegd wat ik wil, krijg jij de kans je kennis toe te passen in de oefeningen. (En de antwoorden staan aan het einde van ieder hoofdstuk!) In sommige oefeningen hoef je alleen maar de werkwoorden die ik geef te vervoegen. In andere oefeningen zal ik je vragen de zin die je net gemaakt hebt te vertalen. Ik zal ook een paar open vragen stellen waar je in het antwoord alle informatie uit het hoofdstuk kunt toepassen. Vaak vraag ik je met mij op reis te gaan naar Italië en de dingen die je doet en ziet te beschrijven, zodat je de werkwoorden in een reële context kunt plaatsen, wat nu eenmaal de beste manier is om ze te leren. Natuurlijk is het stampen van werkwoorden nuttig, vooral om ze te kunnen onthouden, maar er is niets beters dan echt met taal aan de slag te gaan. Conventies die in dit boek gebruikt worden Ik heb een paar conventies gebruikt in dit boek om het overzichtelijk te maken. Als jij je door dit boek leest, zul je het volgende tegenkomen: Vervoegingstabellen. Ik heb duidelijke vervoegingtabellen gemaakt die door het hele boek gebruikt worden voor alle vervoegingen van de werkwoorden. In de afbeelding hieronder staat een vervoegingtabel. Je ziet het Italiaanse werkwoord staan met de Nederlandse vertaling, de drie enkelvoudige personen, de drie meervoudige personen en een voorbeeldzin. De uitgang van iedere persoon is vetgedrukt en als de vervoeging onregelmatig is, is het hele werkwoord vetgedrukt. parlare (praten) io parlo noi parliamo tu parli voi parlate lui, lei, Lei parla loro parlano Parli italiano? (Spreek jij Italiaans?) Tabellen met werkwoorden en woordenschat. Ik geef je vaak verschillende soorten tabellen ter illustratie van bepaalde werkwoorden, die nuttig zijn voor een van de taken uit het hoofdstuk. In deze tabellen geef ik een woord in het Italiaans en de vertaling
Inleiding 3 ervan. Bij sommige werkwoorden of uitdrukkingen geef ik ook voorbeelden en de vertaling ervan. Instructies en voorbeelden voorafgaand aan de oefeningen. Ik geef korte en eenvoudige instructies voor iedere oefening en bij iedere oefening geef ik een nuttig voorbeeld. Beide dienen ertoe dat je de oefening eenvoudig kunt maken. Antwoorden. Aan het einde van ieder hoofdstuk geef ik de antwoorden op de oefeningen. Soms geef ik een paar mogelijke antwoorden. Bij de open vragen geef ik mijn subjectieve antwoorden; je hoeft alleen te controleren of het werkwoord (en de zinsstructuur) goed is. Ten slotte geef ik ook de vertalingen, zodat je kunt kijken of je alles goed hebt begrepen. Afkortingen. Je zult de volgende afkortingen snel onder de knie krijgen: man. (mannelijk) vr. (vrouwelijk) Veronderstellingen Bij het schrijven van dit boek ben ik uitgegaan van enkele veronderstellingen, die hopelijk niet gek overkomen! Je kent al wat Italiaans en bent een cursus aan het volgen of hebt dat gedaan. Of je hebt een ander perspectief nodig, en aanvullende oefeningen, voor een bepaalde tijd, of je wilt alles wat je weet over Italiaanse werkwoorden nog eens herhalen. (Als je een echte beginner bent, kun je beter beginnen met Italiaans voor Dummies, 2e editie van Francesca Romana Onofri en Karen Antje Möller, en later nog eens dit boek ter hand nemen.) Je alles kunt uitspreken wat in dit boek staat. Je wilt je zoon, dochter of kleinkind helpen bij zijn of haar Italiaanse huiswerk en je Italiaans is een beetje roestig. Je wilt op reis naar Italië en wilt je Italiaans bijwerken. Je houdt van het Italiaans en Italië (net als ik!).
4 Italiaanse werkwoorden voor Dummies Hoe dit boek is opgezet Je kunt dit boek gebruiken op de manier waarop jij er het meest aan hebt. Je kunt alle hoofdstukken één voor één doornemen. Wat natuurlijk praktisch is. Of je kunt van het ene naar het andere hoofdstuk gaan, al naar gelang wat het handigst is voor jouw specifieke situatie. Je hoeft bijvoorbeeld niet eerst hoofdstuk 2 tot en met 7 te beheersen voordat je aan hoofdstuk 8 kunt beginnen. Ik probeer overal waar ik kan verwijzingen neer te zetten, zodat je verdere informatie in andere hoofdstukken op kunt zoeken. Ik nodig je uit met dit boek aan de slag te gaan. Deel I: Laten we het over het heden hebben Nu is het de tijd je kennis over werkwoorden en hoe ze gebruikt worden uit te breiden. Een tegenwoordige tijd is de springplank naar de toekomst of juist het beginpunt van een reis naar het verleden. In dit deel komen de vervoegingen van de indicativo presente van regelmatige en onregelmatige werkwoorden aan bod, net als wederkerende werkwoorden. Hier kom je ook informatie tegen over de imperativo, omdat deze normaal gesproken in de tegenwoordige tijd gebruikt wordt. Deel II: Kijken naar het verleden en de toekomst In deel II wordt veel werk verzet: de toekomst, het verleden en een andere wijze de congiuntivo. Dit deel vormt de grootste uitdaging, maar denk er eens aan hoe trots je zult zijn als je het kunt. Hier behandel ik twee belangrijke verleden tijden: de imperfetto en de passato remoto. Je begint ook over de toekomst te praten in de futuro en de condizionale. Ik introduceer hier ook de congiuntivo, te weten de congiuntivo presente en de congiuntivo imperfetto. Deel III: Samengestelde tijden opbouwen In deel III staan de acht samengestelde tijden die avere (hebben) en essere (zijn) gebruiken als hulpwerkwoord. De tijden gaan van de passato prossimo tot aan de futuro anteriore en de congiuntivo passato. (Maak je geen zorgen, de andere vijf tijden staan er ook in.) Je zult ook te weten komen welke van de twee hulpwerkwoorden je wanneer moet gebruiken en hoe het voltooid deelwoord gevormd wordt (een onmisbaar onderdeel van de samengestelde tijden in het Italiaans).
Inleiding Deel IV: Enkele onderbelichte tijden en vormen 5 Deel IV is de plek waar ik enkele veelgebruikte maar ondergewaardeerde tijden en vormen in het Italiaans samenbreng. Hier leer je wat hypothetische zinnen zijn en hoe je ze in alle tijden moet vormen met zinnen die beginnen met se of come se. Daarnaast bespreek ik ook nog de si impersonale en, ten slotte, de gerundio en de bedrijvende en lijdende vorm waar de gerundio in gebruikt wordt. Met de presente progressivo sluit je de cirkel weer, in het heden wel te verstaan. Hoe? Lees dit boek en je weet het! Deel V: Het deel van de tientallen In deel V staan twee lijsten met tips, waarschuwingen en leuke informatie. Er is een lijst met de tien meest gebruikte Italiaanse werkwoorden en een lijst met de tien Italiaanse werkwoorden die het meest verward worden. Deel VI: Bijlagen Ik heb een paar bijlagen met werkwoorden aan het einde van het boek gezet waarin je snel en gemakkelijk dingen kunt opzoeken. In de eerste bijlage staat een lijst met alle Italiaanse/Nederlandse werkwoorden die ik in dit boek gebruik (en meer), in de tweede een lijst Nederlands/Italiaans en in de derde staan de tien meest voorkomende onregelmatige werkwoorden en de vervoeging ervan. Pictogrammen in dit boek BELANGRIJK Dit pictogram dient als een herinnering om er zeker van te zijn dat je belangrijke informatie niet vergeet. TIP Soms zet ik een tip in het boek waarmee je tijd kunt besparen of een onderwerp beter kunt begrijpen. VOORBEELD OEFENEN Ik gebruik dit pictogram vaak als ik iets heb uitgelegd en klaar ben om je precies te laten zien wat ik bedoel. Als je midden in een oefening vastzit, kun je bij het voorbeeld kijken hoe het moet. Dit pictogram wijst je op de oefeningen in dit boek.
6 Italiaanse werkwoorden voor Dummies En nu verder Alle Voor Dummies-boeken bestaan uit onafhankelijke onderdelen, zodat je zelf kunt kijken welke benadering het beste bij je past. Dat is met dit boek ook het geval. Misschien wil je een heel deel doorwerken en dan naar een ander deel overstappen om hier of daar eens een hoofdstuk te bekijken. Of misschien neem je direct het hoofdstuk voor je waarin de tijd behandeld wordt waarmee je wilt oefenen, omdat je misschien wat moeite met de materie hebt of die niet goed begrijpt. De eerste hoofdstukken zijn gemakkelijk te begrijpen, en ik zorg er wel voor dat het ene hoofdstuk niet veel moeilijker is dan het andere.