Verbeteren door vernieuwen en verbinden Visie op het sociaal domein Hoeksche Waard tot stand gekomen met medewerking van professionele organisaties, vrijwilligersorganisaties en organisaties van zorgvragers Hoeksche Waard, september 2013
Waarom een visie? Gemeenten staan aan de vooravond van een veranderingsopgave die zijn weerga niet kent. Er komen nieuwe taken naar de gemeenten op het gebied van Werk, Zorg en Jeugd. De nieuwe taken worden overgedragen met forse bezuinigingen. Inwoners snel hulp op maat bieden en fors bezuinigen betekent een complexe veranderingsopgave. Die verandering vraagt de komende jaren om een geheel andere manier van denken en doen, voor gemeenten maar ook van inwoners en maatschappelijke organisaties. Gemeenten, inwoners en maatschappelijke organisaties staan voor de uitdaging de huidige uitvoering van hulp en ondersteuning te verbeteren door op een nieuwe manier dingen te organiseren en dat met elkaar te verbinden. Alleen samen en met vertrouwen in elkaar kunnen ze de uitvoering van de nieuwe taken tot een succes te maken. De afgelopen maanden is er op veel verschillende plekken in de Hoeksche Waard gedacht en gesproken over de veranderopgave. Daarbij is duidelijk geworden dat er behoefte is aan een set van kernwaarden en een korte visie met de uitgangspunten voor de veranderingen in het sociale domein. De kernwaarden Ten grondslag aan de visie op het sociaal domein voor de Hoeksche Waard liggen zes kernwaarden. De punten die in de visie benoemd worden, komen voort uit deze waarden. De zes kernwaarden zijn de volgende: 1. Eigen kracht en talenten van mensen benutten 2. Preventie (voorkomen is beter dan genezen) 3. Zorg en ondersteuning op maat 4. Vertrouwen in professionaliteit boven bureaucratie 5. Verbinden en samenwerken 6. Vernieuwen en verbeteren De visie Uitwerking van deze kernwaarden leidt tot de volgende puntsgewijze opsomming van uitgangspunten. Deze uitgangspunten liggen de komende jaren ten grondslag aan de veranderingen binnen het sociale domein. De uitgangspunten zijn nu soms nog wat abstract geformuleerd. Ze zullen de komende periode in samenwerking met partners concreet uitgewerkt worden. Uit de consultatie van maatschappelijke partners blijkt dat er al veel ideeën zijn over de mogelijke uitwerking van de uitgangspunten. 1
Inwoners van de Hoeksche Waard zijn zelf verantwoordelijk inwoners zijn zelf verantwoordelijk voor hun eigen leven en het sociale verband waarvan zij deel uitmaken inwoners gaan uit van hun eigen talenten en de mogelijkheden die zich in hun leefomgeving voordoen. Ook in situaties waarin zij problemen ervaren inwoners die niet zelf hun problemen kunnen oplossen, kijken eerst wat zij zelf of samen met anderen (familie, verenigingen, kerken e.d.) kunnen doen, voordat zij zich met verzoeken om ondersteuning tot de gemeente richten. Gemeenten hebben een aanvullende rol de gemeenten hebben in beginsel een aanvullende rol en die bestaat uit coördineren, stimuleren en ondersteunen gemeenten en maatschappelijke partners werken samen aan versterken van vroegsignalering en preventie om toeleiding naar zware en langdurige zorg zoveel mogelijk te voorkomen en in duur te beperken de gemeenten werken met maatschappelijke partners samen en stimuleren verbinding tussen verschillende werkzaamheden in de aanvullende rol willen gemeenten met maatschappelijke partners het volgende bereiken: inwoners participeren in de samenleving; inwoners gebruiken de eigen talenten en kracht van het eigen netwerk om zelfredzaamheid en zelfstandigheid te behouden en waar mogelijk te vergroten; inwoners vinden het meer vanzelfsprekend elkaar een handje te helpen; inwoners met beperkingen krijgen de ondersteuning die zij nodig hebben; zo snel, licht en kortdurend als mogelijk en zo zwaar als noodzakelijk. gemeenten en maatschappelijke partners zorgen voor ondersteuning van inwoners die niet zelf of met inschakeling van het eigen netwerk zelfredzaam kunnen zijn de gemeenten zullen, in situaties waarin gevaar is of dreigt te ontstaan, ongevraagd ingrijpen en de medewerking van inwoners afdwingen. Gemeenten leggen het accent bij inwoners met een ondersteuningsvraag binnen het sociale domein leggen de gemeenten bij hun handelen het accent bij inwoners met een ondersteuningsvraag met deze accentlegging vindt een verschuiving van gemeentelijke middelen plaats en worden relatief meer middelen ingezet voor de inwoners met een ondersteuningsvraag. 2
Gemeenten en maatschappelijke partners zetten middelen efficiënt in zij gaan vraag- en resultaatgericht werken (maatwerk) en streven naar maatschappelijke effecten: bijvoorbeeld meer participatie, minder inwoners met langdurige en intensieve zorg, meer zelfredzaamheid en minder onveiligheid zij gaan uit van wederkerigheid: de ondersteuning (op welke wijze dan ook) is niet vrijblijvend. Van inwoners wordt verwacht dat zij zich inspannen om weer zo snel en zoveel mogelijk op eigen kracht te participeren in de samenleving door gemaakte afspraken na te komen de gemeenten voorkomen onnodige bureaucratie, maken gebruik van beschikbare kennis, expertise (ook bij het ontwikkelen van beleid) en infrastructuur bij derden, richten zich primair op de regierol van opdrachtgever en leggen de uitvoering (inclusief uitvoeringsregie) bij (maatschappelijke) partners de gemeenten investeren in empowerment, signalering en preventie en collectieve voorzieningen om het beroep op kostbare individuele voorzieningen te beperken de gemeenten willen budgetten zoveel mogelijk bundelen en komen tot een integrale aanpak van zorg en ondersteuning (één cliënt, één plan, één regisseur, één budget) gemeenten gaan bij de integrale uitvoering uit van één regisseur die bij complexe (multi-problem) situaties doorzettingsmacht heeft om ondersteuning en zorg vanuit verschillende organisaties af te stemmen of op te leggen. Aansluiten bij de leefwereld van inwoners In de uitvoering van ondersteuning en zorg sluiten gemeenten en maatschappelijke partners aan bij de leefwereld van de inwoners en hun persoonlijke netwerk, waarbij het volgende geldt: de eigen regie van inwoners staat voorop met inwoners die niet zelf in staat zijn om de eigen regie te nemen en te behouden, wordt gezocht naar maatwerkoplossingen (bijvoorbeeld in gevallen van jeugd- en gezinsproblematiek of bij inwoners met een psychiatrische problematiek) de talenten en mogelijkheden van inwoners worden ingezet indien nodig worden persoonlijke of andere sociale netwerken ingeschakeld mantelzorgers worden zo nodig gefaciliteerd en ondersteund er zijn goede contacten met "vindplaatsen" (bijvoorbeeld met scholen, het centrum voor jeugd en gezin, de huisarts e.d.) om zowel tijdige signalering als nazorg mogelijk te maken. 3
Gemeenten en maatschappelijke partners blijven op zoek naar mogelijkheden om te vernieuwen en te verbeteren zij leren van (elkaars) ervaringen (inclusief fouten en incidenten) en delen successen de gemeenten zijn bereid te investeren in pilots om met maatschappelijke partners ervaringen op te doen voor een andere manier van werken 4