NSG Richtlijn ter objectivering van LFG klachten

Vergelijkbare documenten
Curves voor laagfrequent geluid, een juridische blik. mr. Suzanne Eekhout

LFG: Een hardnekkig probleem zonder duidelijke oorzaak

Door TenneT is gevraagd een beoordeling te geven van de optredende laagfrequente geluidniveaus en hieraan een duiding te geven.

Richtlijnen voor laagfrequent geluid. VROM / Vercammen curven. Martijn Vercammen

Hinderlijkheid van laagfrequent geluid

Geluid van windturbines Jurisprudentie

PROJECTNUMMER C ONZE REFERENTIE C

Meten van geluidsproductie van voegovergangen en gebruik van resultaten. Ir. Jan Hooghwerff Themabijeenkomst PVO 23 maart 2011

Onderzoek naar klachten over laagfrequent geluid in Groningen

Kenmerk: Uw kenmerk: Bijlage: Pondera Consult De heer P. Janssen Postbus AN Hengelo. S12091 A WP Nieuwe Waterweg V6.1.

Rapport inzake het onderzoek naar laagfrequent geluid in Zuidhorn

Notitie. Centrale Gelderland laagfrequent geluid. GvL/ EB/ / FF NO. d a t u m : 20 december 2013

NSG-RICHTLIJN LAAGFREQUENT GELUID

Draagbare Gehoortest voor de gehoordrempel van laagfrequent geluid Tussenstand lopend onderzoek. 9 nov 2016 (Varia) door: Chris van Dijk

Klachten over laagfrequent geluid: hoe kom je tot een diagnose?

Windturbines: gezondheidseffecten, sociale aspecten en hinder

Factsheets windturbines en gezondheid

Windturbines in Nederland - landelijk beeld en normstelling

Notitie Situatie Laagfrequent geluid Wetgeving

Dit beeld geeft weer hoeveel aspecten en ingewikkelde materie er is verweven in de informatievoorziening voor wat betreft de windturbines.

Bij optredend stoorlawaai is de betreffende geluidmeting onderbroken c.q. overgedaan.

NSG dag, 28 maart 2017, Utrecht. Evenementen en db(c)

ASSR als onderdeel van de audiologische diagnostiek bij jonge kinderen

Sportzalen: Arbo-eisen voor geluidniveaus onhaalbaar

LAAGFREQUENT GELUID WINDPARK DE

Enquete Omgevingsdiensten Laagfrequent geluid

Geluidmeetrapport. Laagfrequent geluid Wolvenstraat, aanvulling

Bijna 50% van de bevolking hoort tot 10 db beter dan in de db(a) weging wordt aangenomen.

Tabel met uitspraken genoemd in presentatie Curves voor LFG een juridische blik 24 mei 2016 VVM Subsectie Laagfrequent Geluid 1

Meer reductie van geluidhinder door minder focus op geluid! Frits van den Berg Mundonovo sound research (voorheen: GGD Amsterdam)

Onderzoek laagfrequent geluid. (casus: Noord Groningen) drs. T.A. van Veen (NLR) NSG bijeenkomst laagfrequent geluid, 24 mei 2012, Deventer

Audiometrie. Bij mensen met een verstandelijke beperking. Henriëtte Koch Audiologisch Centrum

Geluidsspectrum maatgevend voor hinder binnenshuis

Toelichting akoestisch

Bezielende omgeving in de Ouderenzorg -BEZO -

GGD-richtlijn Laag Frequent Geluid

Buren van Lageweide. 8 april Utrecht

Wettelijke grenswaarden voor piekniveaus ten gevolge van industriële activiteiten. Jan H. Granneman

Reactie op visie gemeente Venlo inzake Windturbinepark Greenport GvL/GvL/KS/OA BR

M+P MBBM groep Mensen met oplossingen. Rapport. Laagfrequent geluid en trillingen door halterende touringcars aan de Prins Hendrikkade

Windenergie en geluid:

Meten is weten (wat te doen) Gezondheid in woningen, scholen en kinderdagverblijven. Presentatie 3e kennisdag Bouwfysica 14 mei 2009

Laagfrequent geluidshinder klacht woning Losser

Geluid van windturbines Winddagen 2016

Verruimde geluidsregels veroorzaken onaanvaardbaar veel hinder

NSG 4 juni George.boersma@munisense.com. 4 juni 2014

Oordeelsvorming bij overlast van lfg

Laag Frequent Geluid, je zou er maar last van hebben.

Verslag bijeenkomst Laagfrequent Geluid van 23 november 2012

RAPPORT. Laagfrequent geluid. In het kader van het MER HHTT. HES Hartel Tank Terminal B.V.

Audiometrische triage bij de audicien

Geluid ongehoord? Invloed van geluid op de gezondheid van leraren in onderwijsgebouwen. Ruud Geerligs Concept developer education

Rein C.Muchall NSG

Evenementenbeleid Boxmeer

PREVALENTIE EN DIAGNOSTIEK VAN SLECHTHORENDHEID BIJ PERSONEN MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING EN AUTISMESPECTRUMSTOORNIS

Risicocommunicatie. Gezondheid als uitgangspunt, een kwestie van vertrouwen?? Henk Jans, arts Inhoudsmanager Bureau GMV 10 juli 2008

ZOETERMEER - MOOK - GRONINGEN - ROERMOND DÜSSELDORF - DORTMUND - BERLIN - PARIS - LYON - LONDON - LEUVEN - SEVILLA

Laag Frequente Tinnitus of Laag Frequent Geluid? Is er een verschil in begeleiding?

Reactie van mensen op stemgeluid. Frits van den Berg

G. Dingemanse, J. Feenstra Gehoor- en Spraak Centrum, afdeling KNO Erasmus MC, Rotterdam, Nederland

Welke bron veroorzaakt de klacht? Meten en rekenen bij de Maasvlakte. Frits van der Eerden

Wakker liggen van windmolens

ISO Een nieuwe norm voor het meten van geluid op de arbeidsplaats NVVA 2009

Allart Knoop, Gertjan Dingemanse. Gehoor- en Spraak Centrum, afdeling KNO Erasmus MC, Rotterdam

Gemeentelijke aanpak van laagfrequent geluid

Geluidsplan. Naam evenement: Locatie evenement: Datum evenement: Organisator:

Laagfrequent geluid van windturbines

Trillingen in woningen. normeringen grenzen en ambities

Evaluatie van de hoortoestelaanpassing

Resultaten Evaluatie Pilot Bloeddrukmeting Augustus 2015

RAADSINFORMATIEBRIEF met beantwoording artikel 42 vragen 19R.00433

Windturbines: aanbevelingen vanwege volksgezondheid

Bij de Schinkelbrug is sprake van laagfrequent geluid, vooral ten gevolge van passages van zware vrachtauto's over de brug.

Ik hoor een bromtoon. Hinder door laagfrequent geluid

Toolbox. Herrie op het dak

Nachtelijke fluctua.es, hinder en slaapverstoring. - themabijeenkomst geluid(hinder) van windturbines - Joos Vos

De geluidsomgeving in ziekenhuizen Invloed op patiënt & professional. Jikke Reinten MSc jikke.reinten@hu.nl 28/05/15

ECLI:NL:RVS:2010:BK9028

Geluidsmetingen in Bunnik

Toetswaarden voor ventilatie in scholen en kindercentra

De stille verkeersbrug

Monitoring van bouwlawaai

Opleiding Duurzaam Gebouw :

onderwerp Geluidmetingen Keienfestival 2015 Locatie centrum Westerbork Gemeente Midden-Drenthe datum

Bromtoon Nesselande. Akoestisch onderzoek van de DCMR en Event Acoustics

NSG Geluid monitoren 23 juni 2015

Rapport. Laagfrequent geluid in de omgeving van industrieterrein Lage Weide ten behoeve van mogelijke ontwikkeling windturbines

Evenementen en gehoorschade

1. Aanleiding Conclusie... 7

Analyse Windturbine Project Greenport Venlo 2016

Resultaten van het onderzoek naar de. kwaliteit van leven. van de partner van een persoon met NAH

Geluidmetingen Dweilorkesten Festival en LFP marathon 2015 Centrum Westerbork 13 september 2015

Stand van zaken rond geluidhinder in Nederland. Oscar Breugelmans Centrum voor Duurzaamheid, Milieu en gezondheid

ONDERZOEK LAAGFREQUENT GELUID WONING LINDELAAN 18 TE EEN

Men is voornemens een aantal bedrijfswoningen en bedrijfshallen te projecten net ten zuiden van het bestaande bedrijventerrein Overrijke.

Oorverdovend Gehoorschade door muziek(lawaai)

Ik hoor een bromtoon! Over wat te doen bij hinder door laagfrequent geluid

Audiogrammen. Een gezond gehoor. Geleidingsverlies. Ed de Geus februari Luchtgeleiding: Beengeleiding: UCL: MCL: Spraakaudiogram:

NAM - locatie Rossum-Weerselo ROW2

Oorverdovend Gehoorschade door muziek(lawaai)

Transcriptie:

NSG Richtlijn ter objectivering van LFG klachten Frits van den Berg VVM-bijeenkomst Richtlijnen voor laagfrequent geluid, 24 mei 2016

Inhoud Achtergrond NSG Richtlijn De NSG-curve Resultaten veldstudie, evaluatie toepassing Nieuwe richtlijn RIVM-GGD

Achtergrond NSG Richtlijn In 1996-98 ad-hoc werkgroep van betrokkenen: GGD, DCMR, RuG, TNO, Milieu-inspectie VROM, meldpuntennetwerk Gezondheid & Milieu. Onderzoek naar klagers door GGD Oostelijk Zuid-Limburg Onderzoek naar geluid in woningen door RuG Opstellen richtlijn voor behandeling klachten door TNO/RuG

Onderzoek naar klagers 1998 40 gehinderden (klachten bij meldpuntennetwerk) 29 niet-gehinderden (controlegroep; meest partners) Gehinderden relatief vaak vrouw en van middelbare leeftijd Gehinderden gemiddeld wat meer emotioneel, gespannen, onzeker, geluidgevoelig, meer gezondheidsklachten. Gehoorverlies groter dan verwacht, ook bij controlegroep. Maar: bij LF onbekend!

Doel richtlijn / criterium LFG Doel: vaststellen of geluid objectief kan worden vastgesteld als bron onbekend is. Zo ja, dan kan dat helpen bron te vinden. Uitgangspunt is dat geluid hoorbaar moet zijn: hinder kan optreden als geluid hoorbaar wordt, mogelijk des te meer bij lagere frequenties. Daarom: criterium is overschrijden gehoordrempel in laagfrequent bereik gehoor (10-200 Hz) voor gevoelige personen in doelgroep (90% van 50/60jarigen)

Vergelijking criteria LFG Criteria ter beoordeling LFG in diverse landen (situatie 1999) NSG en andere criteria verschil andere met NSG

Veldstudie 1999: opzet Metingen in woningen van gehinderden (eerdere GGD-studie) en niet gehinderden (keuze uit vergelijkbare typen woningen). 19 woningen gehinderden, 17 niet-gehinderden, gehele land 93 geluidopnames: 34+17 s nachts, 25+17 overdag, gemiddeld 8 minuten zonder stoorgeluiden bij 6 opnames hoort gehinderde geen LFG analyse breedbandig en smalbandig, over bereik 20-5000 Hz Gemiddelde gemeten verschillen gering: verschil geluidniveaus cases/controls s nachts vrijwel nihil (LCeq: 0, LAeq: 0, LCeq-LAeq: -2 db, LAeq,LF: -1 db); overdag weinig anders (-2, -1, -1, -2 db).

Veldstudie: overschrijding NSG-curve Classificatie naar mate van overschrijding vier criteria: Vercammen, Duits, Zweeds, gehoordrempel: o veel LFG: alle 4 criteria o enig LFG: hooguit 2 criteria o geen LFG: geen criteria Hoogste overschrijding NSGcurve bij 80 of 100 Hz (slechts éénmaal anders: 50 Hz) geen enig veel

Veldstudie: smalbandige niveaus Gemiddelde (± 1 sd) van piekniveaus (>5 db boven omgeving in spectrum) in spectra nacht-opnames Grijs: <gehoordrempel van 3-10 Hz breed en <3 Hz ( smal ) Overdag: vrijwel gelijk

Evaluatie NSG 2001 Onderzoek naar toepassing Richtlijn door NSG in 2001 bij behandelaars (overheid, adviesbureaus) en gehinderden. Conclusies: gehinderden vooral rond 50 jaar en meestal vrouw veel hinder, vaak slaapproblemen, stress en hoofdpijn klachten meestal bij gemeente of huisarts als onderzoeker geluid hoort, is normale afhandeling mogelijk maar: onderzoeker hoort geluid meestal niet in 1 op 5 gevallen overschrijding curve, maar als bron onbekend is, draagt dit niet bij aan verklaring bij onderschrijding curve blijft discussie over oorzaak richtlijn goed bekend (maar niet altijd opgevolgd) en levert positieve bijdrage

Herziening GGD Richtlijn LF geluid Richtlijn uit 2002 voldeed niet in praktijk: metingen vaak niet mogelijk metingen boden vaak geen oplossing aanpak leunt teveel op aantoonbaar geluid, te weinig op mogelijk fysiologische oorzaken en begrijpelijker aanpak Nieuwe aanpak (2016): inspectie/aan-uit-proeven, bespreken mogelijke oorzaken als bedrijf plausibele bron is verwijzing naar OD kan meting bijdragen? meting LA en LC LA < 25 db: dan stil; LC - LA < 20 db: dan normaal LFG bron onduidelijk, aanpak onmogelijk: medisch doorverwijzen

Heranalyse veldstudie 1999 Is meten LA en LC behulpzaam? in elk geval omdat objectivering gewenst is; als onderdeel van bevindingen en advies maar niet altijd overtuigend vergelijking obv criteria (groepen meeste/minste LFG) vergelijking obv hoorbaarheid (zelfde vijf gehinderden)

Conclusies NSG richtlijn geeft vaak geen oplossing van klachten NSG richtlijn leunt sterk op onbegrijpelijke frequentieafhankelijke geluidniveaus, weinig op beleving Toch: meting wel zinvol als onderdeel aanpak En: op wetenschappelijke kennis gebaseerd criterium is voor regelgeving wenselijk Voor praktijkaanpak eenvoudiger criterium: meer (LF) geluid dan verwacht?

The End