Informatienota college AAN het college REGISTRATIENUMMER DATUM 09-09-2015 TER INZAGE ORGANISATIEONDERDEEL RU-BR BIJLAGE(N) diversen PORTEFEUILLEHOUDER BEHANDELEND AMBTENAAR TOESTELNUMMER 551588 Maarten Divendal Anja Nijhuis, Joan Seijmonsbergen, André van Leeuwen, Jolanda van Egmond en Frans de Jong Esther Deerenberg Onderwerp Mogelijkheden huisvesting vluchtelingen. Kennisnemen van De eerste aanzet voor de mogelijkheden in De Ronde Venen voor het huisvesten van vluchtelingen en/of vergunninghouders. Gevraagd Wij vragen aan het college of en zo ja, welke opties/denkrichtingen door ons verder uitgezocht / opgepakt moeten worden. Mogelijkheden zijn: de vestiging van een AZC op gronden in eigendom van de gemeente, voor een periode van twee jaar of langer. kleinschalige tijdelijke/noodopvang voor vluchtelingen in leegstaande panden, zoals het kantoorpand van GroenWest, De Meijert of onze schoollocaties Poldertrots en dislocatie Piet Mondriaan. tijdelijke opvang op kleinere locaties waarvoor wel (tijdelijke) gebouwen gerealiseerd moeten worden. nieuw te creëren huisvesting voor vergunninghouders (extra, boven op de gemeentelijke taakstelling) door het maken van verhuurafspraken met de ontwikkelende verhuurders in de projecten Land van Winkel, de Maricken en Vinkeveld. tijdelijke huisvesting voor vergunninghouders in de woningen aan de Raadhuislaan of in de gebouwen Baljuwstraat en Het Lokaal. Waarbij we ons moeten realiseren dat het bieden van tijdelijke huisvesting aan deze groep automatisch betekent dat je vervolgens op zoek moet naar permanente woonruimte voor deze mensen. Je verhuist hen dan twee keer. het realiseren van permanente huisvestingsmogelijkheden op vrije gronden, zoals de restlocatie Grutto. Informatienota college - documentnummer: 1503581
Daarbij moeten we ons realiseren dat wij op dit moment geen locatie voor handen hebben waar we á la minut mensen in kunnen huisvesten. Er zal altijd sprake zijn van aanpassingen of het realiseren van noodvoorzieningen. Inleiding De problematiek rondom vluchtelingen in Europa is momenteel erg hoog. Nederland krijgt een aanvullende taakstelling voor de opvang van vluchtelingen uit Hongarije, Griekenland en Italië van, naar verwachting 7214 mensen. Dit komt bovenop de huidige instroom van ongeveer 1500 vluchtelingen per maand in de Nederlandse asielzoekerscentra. De opvanglocaties van de COA zitten overvol en de uitstroom loopt niet in de pas met de instroom. Aan elke gemeente dan ook de vraag, nu nog informeel, maar de formele vraag zal niet lang op zich laten wachten, welke mogelijkheden zij heeft om te voorzien in de opvang van de vluchtelingen in haar eigen gemeente. Daarbij zijn twee verschillende groepen te onderscheiden, te weten de nieuwe vluchtelingen die net Nederland in komen en de vergunninghouders (ook wel statushouders genoemd), die hier al langere tijd verblijven en een vergunning tot verblijf hebben gekregen. Voor de groep vergunninghouders bestaat voor gemeenten al een wettelijke verplichting om deze mensen op grond van een door het Rijk afgegeven taakstelling permanent te huisvesten. Deze mensen zijn gelijkgesteld met een Nederlander. De huisvestingsvraag van deze twee groepen is verschillend. Voor de nieuwe instromers zal het gaan om tijdelijke opvang, terwijl het voor de vergunninghouders gaat om permanente huisvesting. De huisvestingsopties verschillen daardoor wezenlijk. In deze nota wordt een eerste denkrichting weergegeven, waar mogelijk onderbouwd met cijfers, feiten, mogelijk- en onmogelijkheden. Aan u vragen wij om uw standpunt ten aanzien van onze denkrichting en welke mogelijkheden wij verder mogen/kunnen onderzoeken. Kernboodschap De gemeente De Ronde Venen wil ook haar steentje bijdragen aan de vluchtelingenproblematiek door middel van het bieden van huisvestingsmogelijkheden, zowel tijdelijk als meer permanent. Onderzoek Huisvesting vluchtelingen of huisvesting vergunninghouders De huisvestingsvraag is voor deze twee groepen wezenlijk verschillend. Vluchtelingen zijn de mensen die nu aankomen in Nederland en tijdelijke opvang nodig hebben. Om te acclimatiseren, te ontstressen en hun asielprocedure af te wachten. De opvang voor deze Informatienota college - documentnummer: 1503581 - pagina 2
mensen zal ook door hen zelf gezien worden als een doorgangsfase, op weg naar een definitieve plek om te wonen en te werken. Vergunninghouders zijn asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben ontvangen, ook wel statushouders genoemd. Deze mensen mogen verhuizen naar een eigen woonruimte om zelfstandig te wonen en worden gelijk gesteld met een Nederlander. Zij mogen dus werken en onderwijs volgen. Hierbij gaat het om een definitieve woonruimte waar een nieuw leven opgebouwd kan worden. Deze mensen zijn in veel gevallen al een behoorlijk aantal jaren onderweg en hebben in verschillende opvanglocaties gezeten en zijn nu toe aan een nieuwe fase in hun leven. De zoekvraag voor deze twee groepen is dan ook verschillend. Voor de opvang van de vluchtelingen kan gekeken worden naar locaties die tijdelijk beschikbaar zijn. Waarbij tijdelijk wel een aantal jaren kan zijn. Voor de huisvesting van vergunninghouders moet, in onze ogen, gezocht worden naar permanente huisvestingsmogelijkheden. Huisvesting vluchtelingen Het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) kent verschillende soorten opvanglocaties, te weten: de centrale opvanglocatie (Ter Apel, voor als men net in Nederland binnenkomt) procesopvanglocaties (POL, voor de 1 e fase van de asielprocedure) asielzoekerscentrum (AZC, reguliere centra met gemiddeld 400 bewoners) vrijheidsbeperkende locaties (VBL, voor uitgeprocedeerde asielzoekers die geen recht meer hebben op opvang in een AZC) gezinslocatie (voor gezinnen met kinderen waarvan het asielverzoek is afgewezen) alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV). De gemeente is een belangrijke partner voor het COA. Bij het openen van een opvanglocatie worden afspraken gemaakt over aantal opvangplaatsen, hoe lang de opvang blijft, de organisatie van het centrum, de financiering, de overlegstructuur en het onderwijs aan asielzoekerskinderen. Op de website van het COA staat te lezen wat de COA op dit moment concreet nodig heeft. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in drie soorten opvang: 1. Noodopvang: hallen en locaties voor paviljoens voor de duur van 6 tot 12 maanden met een opvangcapaciteit voor tussen de 300 en 600 bewoners. 2. Tijdelijke opvang: recreatieparken, migrantenhuisvesting of vergelijkbare accommodaties waarvan de exploitatie deels door de verhurende eigenaar wordt gevoerd. Dit voor de duur van 1 tot 2 jaar met een opvangcapaciteit van 300 tot 800+ bewoners. 3. Reguliere opvang: een AZC dat door het COA wordt geëxploiteerd voor een termijn vanaf twee jaar met een opvangcapaciteit van 600 tot 1500+ personen. Bij deze termijnen kan het COA investeren en is een financieel verantwoorde exploitatie mogelijk. Gewezen wordt nog op een goede afstemming met de eigenaar van de opstallen en grond. Vanwege de brede ervaring van het COA kunnen zij ook adviseren bij procedures en trajecten die gemeenten zelf moeten doorlopen. Ook de VNG kan hierbij ondersteunen. Huisvesting vergunninghouders (statushouders) De huisvesting van vergunninghouders is een taak van de gemeenten. Daarvoor krijgt de gemeente elk half jaar een taakstelling opgelegd. Vergunninghouders kunnen in verschillende soorten woningen terecht. Voor alleenstaanden is nietzelfstandige huisvesting ook een mogelijkheid. Zij delen dan bepaalde voorzieningen, zoals keuken, Informatienota college - documentnummer: 1503581 - pagina 3
douche, toilet en woonkamer. Omdat de vergunninghouders op het moment dat zij zelfstandig kunnen gaan wonen in de meeste gevallen nog geen werk hebben zal het eigenlijk altijd gaan om een huurwoning. Hiervan mag de huur dan ook nog weer niet te hoog zijn, zodat zij een beroep kunnen doen op de huurtoeslag. De bedoeling is dat een vergunninghouder binnen veertien weken na het krijgen van de verblijfsvergunning verhuist naar een eigen woning. Zodra een vergunninghouder zijn vergunning heeft wordt hij/zij/gezin toegewezen aan een gemeente. De betreffende gemeente heeft dan 12 weken de tijd voor het vinden van een geschikte woning voor deze persoon/personen. Landelijk gezien blijft de uitstroom van vergunninghouders achter bij de taakstelling, zodat zij nog veel plaatsen in de AZC s bezet houden, die daardoor niet ingezet kunnen worden voor nieuwkomers. Gemeente De Ronde Venen voldoet overigens wel elk jaar aan de taakstelling. Stand van zaken huisvesting vergunninghouders in De Ronde Venen Op 30 september 2014 is de landelijke taakstelling voor het huisvesten van vergunninghouders gepubliceerd in de Staatscourant. Voor de eerste helft van 2015 is de landelijke taakstelling door staatssecretaris van Veiligheid en Justitie vastgesteld op 14.000 te huisvesten vergunninghouders. Voor de tweede helft van 2015 is dit 14.900 (d.d. oktober 2014). In totaal voor 2015 dus 28.900 personen. Door de verwachte toestroom van 7.214 asielzoekers zullen meer vergunninghouders moeten doorstromen naar gemeenten om in de asielzoekerscentra ruimte te maken. Dit leidt vermoedelijk tot een fors hogere taakstelling dan voorgaande jaren. Nederland heeft sinds april 2014 te maken met een enorme stijging van de asielinstroom (eerste aanvragen). In 2014 werd uitgegaan van een prognose van 17.000, wat uiteindelijk in een taakstelling van meer dan 30.000 heeft geresulteerd. De instroom in 2015 is onverminderd hoog gebleven. De taakstelling geldend voor Gemeente De Ronde Venen in voorgaande jaren: 2010: 24 vergunninghouders 2011: 26 vergunninghouders 2012: 16 vergunninghouders 2013: 28 vergunninghouders 2014: 40 vergunninghouders 2015: 73 vergunninghouders Het aantal dat voor 2015 is genoemd is nog exclusief een mogelijke extra taakstelling (landelijk 7.214 vergunninghouders). Als we uitgaan van hetzelfde verdelingspercentage als voor de bestaande taakstelling betekent de verhoging voor Nederland 18 extra vergunninghouders voor De Ronde Venen. Dat geeft een totaal van 91 vergunninghouders die dit jaar in onze gemeente gehuisvest dienen te worden.. Hierbij dient opgemerkt te worden dat eerder door het rijk isl aangegeven dat de verwachting voor 2016 ongeveer 25% hoger zal liggen dan 2015. De gemeente De Ronde Venen is er tot nu toe in geslaagd, in samenwerking met betrokken partijen, om in alle jaren de taakstelling voor het einde van het jaar te behalen. Stand van zaken gehuisveste vergunninghouders 2015 in Gemeente De Ronde Venen Informatienota college - documentnummer: 1503581 - pagina 4
Over de periode 1 januari 2015 tot 1 september 2015 zijn in totaal 10 woningen beschikbaar gesteld voor de taakstelling, waar 42 vergunninghouders zijn gehuisvest. Het betreffen zowel woningen voor alleenstaanden als woningen voor gezinnen. Het gaat hierbij om drie woningen voor een alleenstaande en zeven woningen voor een gezin tussen de twee en acht personen. Daarbij hebben nog drie nareizigers (gezinsherenigers) zich gevestigd bij hun partner en/of ouder(s), welke al een woning hadden in de gemeente. Verwachting laatste maanden 2015 Er wordt nog een woning gereserveerd voor een alleenstaande, voor een gezin van zeven personen en voor een gezin van vier personen. Daarnaast worden er nog drie nareizigers verwacht. Op korte termijn zullen er nog met zekerheid 15 vergunninghouders geplaatst worden. Dit komt op een totaal van 57 gehuisveste vergunninghouders. Voor het einde van het jaar zal de gemeente nog eens 16 vergunninghouders moeten huisvesten op basis van de huidige taakstelling. Fysieke mogelijkheden in De Ronde Venen In onze gemeente zijn verschillende locaties die mogelijk geschikt zijn/gemaakt kunnen worden voor de huisvesting van vluchtelingen of statushouders. Hieronder is een overzicht gegeven welke locaties nader onderzocht zouden kunnen worden, onderscheiden naar de verschillende door het COA onderscheiden locatietypen. In de bijlage is van elke locatie een kaartje opgenomen, om daarmee een indruk van de betreffende locaties te krijgen. Evenals de overzichtskaart met zoeklocaties. Informatienota college - documentnummer: 1503581 - pagina 5
Asielzoekerscentrum (AZC): Ten behoeve van de huisvesting van vluchtelingen zijn er mogelijkheden in De Ronde Venen voor de vestiging van een asielzoekerscentrum (AZC).Onderstaand is aangegeven welke locaties daar eventueel voor in beeld kunnen komen. Het gaat daarbij dan om reguliere opvang in de vorm van een AZC (tekeningen zijn bijgevoegd). Het betreft dan de wat grotere locaties. Abcoude Bon gronden (nabij A2) Bouwfondsgronden (nabij A2, Land van Winkel) Perceel Hollandse Kade (nabij volkstuinen) Mijdrecht: Glastuinbouwlocatie Wickelhof Stationslocatie Mijdrecht Liefkenshoek (Waverveensepad Ontspanningsweg (naast zwembad) Vinkeveen Terrein achter Demmerik Terrein tegenover De Adelaar Klinkhamerlocatie Wilnis: De Driehoek Laatste fase Marickenzijde Voor noodopvang (bestaande hallen c.a.): Mijdrecht: De Meijert plus uitbreiding in en naastgelegen parkje Kantoorgebouw GroenWest eigendom GroenWest Waverveen: Poldertrots Elders: Leegstaande verzorgingstehuizen (nog niet nader onderzocht) Leegstaande kantoorpanden (nog niet nader onderzocht) Tijdelijke opvang, kleinschalig: Daarnaast zijn de onderstaande locaties (kleine locaties) mogelijkerwijze ook geschikt voor tijdelijke opvang maar zullen er wel voorzieningen moeten worden gerealiseerd dan wel tijdelijke opstallen worden geplaatst. Abcoude Dislocatie PMG (schoolgebouwtje) Terrein Bovenkamp 1-3 Abcoude Baambrugge Geitenweitje Rijksstraatweg Mijdrecht Waverveensepad, voormalig opslagterrein Fietscrossbaan Informatienota college - documentnummer: 1503581 - pagina 6
Vinkeveen Kloosterplein, voormalige locatie containerwoningen Stationslocatie Vinkeveen Vergunninghouders: Ten behoeve van vergunninghouders valt huisvesting te overwegen in de bestaande woningbouwprojecten zijnde Land van Winkel (Abcoude) en Vinkeveld (Vinkeveen). Daarnaast zijn er mogelijkheden in: Mijdrecht Raadhuislaan nog eigendom GroenWest (permanent) Baljuwstraat (schoolgebouwtje) (tijdelijk) Het Lokaal (Rondweg) (tijdelijk) Restlocatie Grutto, nog niet gerealiseerd deel woningbouwplan (permanent). Verder staan er nog een tweetal panden van de gemeente in de verkoop zijnde de Veenzijdeschool Wilnis en het gebouw Weidesticht Mijdrecht. De gesprekken met mogelijke kopers zijn in een fase dat we deze onderhandelingen niet kunnen staken (pre-contractuele fase). Sociaal domein De vergunninghouders die in onze gemeente gehuisvest worden beschikken vrijwel altijd niet over financiële middelen of goederen. Voor de inrichting van de woningen worden dan op grond van de Participatiewet (bijzondere bijstand) leningen verstrekt. De leningen worden meestal gedeeltelijk terugbetaald. De huisvesting van deze vergunninghouders drukt in die zin op het budget voor de bijzondere bijstand. Ook is het in de meeste gevallen zo dat vergunninghouders niet (direct) in staat zijn tot het verrichten van arbeid in loondienst en een beroep doen op een bijstandsuitkering. Als gevolg van de economische situatie is de toestroom in de bijstand hoger dan voorgaande jaren. De opname van een (grotere) groep vergunninghouders zal dan ook leiden tot een navenante toename van het aantal bijstandsuitkeringen. Dit zijn structurele kosten voor de gemeente. Stichting Vluchtelingenwerk De Ronde Venen ondersteunt vergunninghouders bij de huisvesting en het wegwijs worden in de Nederlandse samenleving. Onze gemeente heeft een subsidierelatie met de Stichting Vluchtelingenwerk. Bij een toename van vergunninghouders bestaat de verwachting dat een hogere subsidieaanvraag wordt ingediend. Onderwijs Huisvesting van grotere groepen vluchtelingen en/of vergunninghouders brengt ook een groot aantal kinderen met zich mee. Deze kinderen hebben, los van de status, recht op onderwijs. De komst van een groot aantal kinderen met een taalachterstand en mogelijk allerlei andere specifieke problematiek zal het nodige aan speciale begeleiding vragen. Informatienota college - documentnummer: 1503581 - pagina 7
Draagvlak De verwachting is dat er een verschil van draagvlak is voor het huisvesten van vluchtelingen en voor het huisvesten van vergunninghouders. Door de massale media-aandacht voor het vluchtelingenprobleem in Europa en daarbinnen in Nederland zal het draagvlak onder onze inwoners en bij de raadsleden, voor het huisvesten van vluchtelingen op dit moment groter zijn, dan pak weg een jaar geleden. Maar de vraag blijft hoe groot deze is en of deze wijzigt op het moment dat de mogelijkheid dat deze mensen in de achtertuin gehuisvest gaan worden. Terugkijkend op de behandeling in de gemeenteraad van de huisvestingsverordening (juni 2015) en de aandacht die tijdens dat proces de eventuele verdringing op de woningmarkt door vergunninghouders heeft gekregen lijkt onder de raadsleden het draagvlak voor het extra huisvesten van statushouders in bestaande huurwoningen een lastige te worden. Op basis van het bovenstaande is de verwachting dat het vinden van oplossingen, voor vluchtelingen in nieuwe locaties, op meer draagvlak kan rekenen dan de huisvesting van vergunninghouders. Dit is echter een aanname. Overwegingen/mogelijke denkrichting voor De Ronde Venen Gelet op de huidige problematiek van overvolle AZC s lijkt het vinden van een snelle oplossing het meest voor de hand liggend. Dat pleit voor het huisvesten van vluchtelingen, omdat het daarbij gaat om tijdelijke huisvesting, die relatief snel op bijvoorbeeld een vrij perceel gerealiseerd zou kunnen worden. Daarbij moet wel rekening gehouden worden met een tijdelijkheid in de vorm van jaren. Bij meer permanente vormen van huisvesting zou gekeken moeten worden naar het realiseren van doorstroming in de AZC s door het aanbieden van woningen voor vergunninghouders. Vanwege de druk op onze gewone huurwoningmarkt is het toevoegen van woonruimte aan de bestaande voorraad daarvoor wel een must. Daarbij kan gedacht worden aan het omvormen van bestaande gebouwen voor bijvoorbeeld een studentenachtige manier van wonen, gericht op jongeren, met een gemeenschappelijke keuken, badkamer en woonkamer. Of juist gericht op de hele grote gezinnen, waarvoor wel sprake zou moeten zijn van zelfstandige wooneenheden, maar door de grote van de eenheden minder aanpassingen nodig zijn (bijvoorbeeld twee of drie wooneenheden in een gebouw voor drie grote gezinnen in plaats van 6 wooneenheden voor kleine gezinnen). Daarbij heeft een permanente vorm in een keer de voorkeur boven een min of meer tijdelijke oplossing voor vergunninghouders die later alsnog vervangen moet worden door een definitieve vorm van huisvesting. Communicatie Media Op dit moment is de communicatie nog beperkt tot de column van de burgemeester in de lokale krant De Groene Venen, een enquête van NOS en de regionale omroepen en het antwoord op een vraag van AD Het Groene Hart wat onze reactie is op de oproep van de voorzitter van het COA. De boodschap tot nu toe is dat we als gemeente op zoek zijn naar wat de mogelijkheden binnen onze gemeente zijn om een bijdrage te leveren aan de vluchtelingenproblematiek. Informatienota college - documentnummer: 1503581 - pagina 8
Inwoners Het is goed om vrij snel naar buiten te treden met de concrete denkrichting van het college over de mogelijkheden in onze gemeente. Nu is het een aanname dat het vinden van oplossingen voor vluchtelingen in nieuwe locaties op meer draagvlak kan rekenen dan de huisvesting van statushouders in bestaande woningen. Deze aanname kunnen we toetsen door inzet van het online burgerpanel van de gemeente De Ronde Venen. Dit geldt ook voor verschillende denkrichtingen/de denkrichting van het college. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen meegewogen worden in het uiteindelijke voorstel, en geven daarnaast een beeld waarop met de vervolgcommunicatie moeten worden ingezet. Particuliere initiatieven Er komen op dit moment ook heel concreet vragen en initiatieven van particulieren. Deze mensen zullen worden doorverwezen naar het Rode Kruis. Het Rode Kruis coördineert, ook voor het COA, momenteel de initiatieven. Website: www.hulpvoorvluchtelingen.nl waar mensen informatie kunnen vinden. Daarnaast zal verwezen worden naar onze plaatselijke afdeling van Vluchtelingenwerk. Deze informatie zal op onze website geplaatst worden en via onze andere gebruikelijke mediakanalen. Vervolg Afhankelijk van het standpunt van het college zal de verdere aanpak bepaald worden. Daarbij zal met een vaste kerngroep gewerkt worden. Een eerste stap zal zijn contact te leggen met het COA, om het standpunt van het college te toetsten aan de behoefte van het COA in het tijdspad waarbinnen wij een oplossing gecreëerd kunnen hebben. Vervolgens wordt dit verder uitgewerkt in een plan van aanpak. Dit plan bevat naast organisatorische, juridische en financiële aspecten een communicatieparagraaf waarin staat hoe we omgaan met stakeholders als Vluchtelingenwerk, GroenWest, grondeigenaren, zorginstellingen en scholen. Maar ook hoe we omgaan met inwoners. Vanuit het COA ligt er een format voor een communicatieplan. Dit moet uiteraard wel uitgewerkt worden voor onze gemeente en passen bij de gekozen aanpak. Informatienota college - documentnummer: 1503581 - pagina 9