Wereldoorlog I Naam Klas GBS Voorheide Nummer
A Terwijl de grote mensen in de zomermaanden van 1914 druk doen over de naderende oorlog die op dat moment onvermijdelijk lijkt, genieten de kinderen in de Kempen vooral van de grote vakantie. Dat die vakantie het begin zou worden van een Groote Oorlog wisten op dat moment noch de kinderen, noch de volwassenen. Dat hun leven vanaf dat moment nooit meer hetzelfde zou zijn, beseften ze nog minder B 2 C
Aan het begin van de twintigste eeuw verandert er ontzettend veel voor kinderen en hun ouders. Heel wat ontdekkingen maken het leven toch een beetje gemakkelijker en zorgen er ook voor dat mensen optimistisch naar de toekomst kijken. Wanneer de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, denkt iedereen dat die snel voorbij zal zijn. A B D C De oorlog breekt uit en alle mannen, die niet te jong en niet te oud zijn, worden verplicht om naar het front te gaan om te gaan vechten. Dat is voor de moeders en hun kinderen niet altijd gemakkelijk. De vader is meestal de enige die uit gaat werken om de kost te verdienen. Bovendien beschouwt men de vader op dat moment als de sterke held in huis. Wie anders dan de vader kan je beter troosten als je moet schuilen wanneer er gevochten wordt? Wie is er meer geschikt om zijn gezin te beschermen? 3
Het leven thuis Wanneer de vaders aan het front zijn, is het voor de rest van het gezin vaak heel moeilijk. Bovendien zijn er ook heel wat families waar alle jongens naar het front moeten. Niet alleen de vaders, maar ook de zonen worden opgeroepen. Er zijn verschillende familiefoto s van alleenstaande moeders met kleine kinderen uit die periode. Vaak horen ze thuis maanden niets van hun familie, slechts af en toe komt er een brief. Soms bevat een brief slecht nieuws: papa s en broers die opgesloten zijn in de gevangenis en pas na de oorlog terug naar huis mogen keren. Het slechtste nieuws wordt meestal thuis verteld door een andere soldaat. Als je kijkt naar de foto s onderaan, dan zie je dat de moeders het zware werk moeten overnemen van de vaders. A B C D E F 4
Voedselschaarste Wij kennen een uitgebreide tafel met veel verschillende soorten beleg, choco, A koekjes, Ook s B avonds eten we vaak verschillende soorten groenten, aardappelen, vlees of vis, Tijdens de Eerste Wereldoorlog is dat helemaal anders. De mensen eten dan voornamelijk tarwe van de eigen velden. Er is echter onvoldoende voedsel om de hele bevolking te voeden, er dreigen vele tekorten. Daardoor wordt het voedsel heel duur. Zeker vlees is voor de meeste mensen onbetaalbaar. De gevolgen blijven niet uit. Vooral kinderen verzwakken sterk en worden heel vatbaar voor dodelijke ziekten zoals de Spaanse griep. D E F 5
Vervoer De auto spreekt al erg lang tot de verbeelding van kinderen. Vanaf het begin van de twintigste eeuw verschijnen ze heel langzaam in het straatbeeld. Een auto wordt geleidelijk aan betaalbaarder. De auto s van vroeger verschillen erg van die van nu. Aan veiligheid bijvoorbeeld wordt weinig tot geen aandacht besteed. Gordels en airbags die nu standaard geworden zijn, bestaan in 1900 absoluut niet. De auto s rijden in die periode ook niet zo snel als nu, de wegen liggen er vaak slecht bij en zijn niet verhard en de motoren zijn nog niet zo ontwikkeld. Lijkt de auto hieronder op de auto s die vandaag op de weg rijden? C D E F 6
Tijdens de oorlog schakelt de auto- industrie over op de productie van militaire voertuigen. Hoewel de belangrijke soldaten zich in het begin van de oorlog voornamelijk nog te paard verplaatsen, gaan gemotoriseerde voertuigen toch een steeds belangrijkere rol spelen. Vooral de tanks worden naarmate de oorlog vordert steeds meer ingezet. Ook de zeppelins worden veel gebruikt tijdens de oorlog. Weten jullie wat een zeppelin is? Waarom zouden ze vaak gebruikt worden tijdens Wereldoorlog I? C 7
Wanneer WO I uitbreekt, worden ook de dieren ingezet. Dieren zorgen voor het vervoer van de soldaten en voor het transport, vooral paarden, maar ook olifanten. De hond wordt vooral ingeschakeld als wachter. In de loopgraven slaat hij alarm wanneer de vijand in de buurt is.. A B D C Een groot probleem tijdens Wereldoorlog I is de verspreiding van informatie. De communicatiemiddelen, zoals radio en telefoon, zijn nog niet zo handig en bruikbaar in 1914. 8
Het uitbreken van Wereldoorlog I heeft ook ernstige gevolgen voor het onderwijs. Het wordt voor kinderen steeds moeilijker om naar school te gaan. Klaslokalen en schoolgebouwen worden met de regelmaat van de klok door de Duitse bezetter opgeëist als soldatenkwartier of hospitaal. Er moet dan les gegeven worden in de gangen van de school, in cafés, magazijnen of zelfs in gewone huizen.. Tenminste, als er nog een juf of meester kan gevonden worden. Zou jij de school missen als je er niet meer naartoe zou kunnen gaan? Vind jij naar school gaan belangrijk? Wist je dat meisjes en jongens vroeger niet op dezelfde school zaten? Tot ongeveer 1980 was het heel normaal om op school te zitten met alleen meisjes of alleen jongens. A B 9 C
De jeugdbeweging Wie van jullie zit er in een jeugdbeweging? Wie vindt dat leuk? Vandaag bestaan er verschillende jeugdbewegingen waar kinderen tijdens het weekend zich kunnen amuseren met vriendjes en vriendinnetjes. Maar denken jullie dat al die jeugdbewegingen vroeger ook bestonden? Voor WO I bestonden alleen de scouts. Deze bestaan al sinds 1856. Denken jullie dat kinderen tijdens WO I naar de scouts mochten blijven gaan? D E 10 F
Speelgoed Tot in de 19e eeuw is speciaal gemaakt speelgoed een luxe voor kinderen van rijke ouders. De rest van de jeugd speelt ook wel, maar zij moeten het meestal doen met zelfgemaakte spulletjes. Pas in de loop van de 19e eeuw zorgen de nieuwe fabrieken ervoor dat ook kinder- speelgoed massaal kan worden gemaakt. De meeste kinderen maken echter hun speelgoed zelf met materiaal dat ze kunnen vinden (voddenpopjes, voetballen van een varkensblaas, bikkels van houten takjes, enz.) Heb jij al ooit je speelgoed zelf gemaakt? 11
Vergeten beroepen Welke beroepen van vroeger komen vandaag de dag (bijna) niet meer voor? Heb je al ooit gehoord van de klompenmaker, de brugdraaier of de voddenman? Wat zie je op de foto s onderaan? D 12 E F
KUNST IN DE OORLOG Een aanklacht tegen de oorlog Treurend ouderpaar Käthe Kollwitz 13
Aan het begin van de twintigste eeuw verandert er veel in de wereld. Men vindt machines uit, er komen grote fabrieken, heel wat mensen verhuizen van het platteland naar de stad. Er breekt ook een trieste oorlog uit die vier jaar duurt. Dat is voor iedereen een grote schok, ook voor kunstenaars en schrijvers. Wat ze beleven en voelen kan je ontdekken in hun schilderijen, gedichten en boeken. De kunstenaars willen allemaal duidelijk maken dat oorlog gruwelijk is en veel verdriet veroorzaakt. Wil jij ook een tekening of een verhaal maken waarin je aan de grote mensen duidelijk maakt dat oorlog echt niet kan?! Kunst tegen oorlog: teken, vertel, schrijf, zoek en fantaseer. Madeleine Van Coillie - Roeselaarse kermis (dagboekfragment) We zijn gevlucht van Roeselare naar Wetteren, in een beestenwagen. Net voor we vertrokken, gingen mijn zus en ik nog een brief posten. Toen viel er een bom niet ver van ons. Dat was nogal een spektakel. We bleven kijken, tot mama naar ons toe kwam gelopen en ons wegtrok. Zij was bang. Wij eigenlijk niet. In Wetteren ben ik naar school geweest in het Frans. Het was eigenlijk geen school: de meester gaf les op een zolder. Het eten was niet fameus! En je moest er heel lang voor in de rij staan, met de voedselbonnen. Het was feest als er eens confituur was, of gedroogde haring, of sprotjes. En soms was het ook echt feest. Mijn papa organiseerde dan een echte Roeselaarse kermis in Wetteren. Daar wilde iedereen bij zijn! 14
Ook de kinderen uit Syrië proberen weer wat kleur aan hun leven te geven via vrolijk beschilderde kruiwagens. Deze kunstwerken reizen de wereld rond en zijn ondertussen het symbool geworden van hoop en verzoening. 15
Volgens het kinderrechtenverdrag hebben alle kinderen recht op bescherming en verzorging. In 1914 is er van het kinderrechtenverdrag echter nog geen sprake. Veel kinderen proberen daarom te vluchten. Hun verhalen kan je lezen in dagboeken en zien in hun tekeningen. Ook vandaag zijn veel kinderen op de vlucht voor oorlog. Ook vandaag is kunst voor veel kinderen een manier om de ellende van de oorlog te verwerken. 16
Den Dodendraad In de zomer van 1915 maken de Duitsers een afsluiting met prikkeldraad langs de volledige grens van België met Nederland. De draad stond onder hoogspanning, wie hem raakte kreeg een dodelijke elektrische schok. Er zijn wel meer dan 1000 mensen geëlektrocuteerd. De Duitsers wilden zo vermijden dat Belgen gemakkelijk naar Nederland konden vluchten. Daarnaast wilden ze ook spionage en de smokkel van brieven, kranten en eten een pak moeilijker maken. Toch probeerden de mensen met enkele trucs de Duitsers te slim af te zijn. 17
Europa De oorlog duurt in België precies van 28 juli 1914 tot 11 november 1918. Veel landen doen mee, zoals het Duitse Keizerrijk, Oostenrijk- Hongarije, Frankrijk, Engeland, Rusland, de Verenigde Staten van Amerika, België, het Koninkrijk Italië enz. Ze noemen die oorlog daarom De Groote Oorlog of de loopgravenoorlog. Die naam is later veranderd in Eerste Wereldoorlog, omdat in 1939 een nog grotere oorlog uitbrak: de Tweede Wereldoorlog. Nederland deed niet mee aan de Eerste Wereldoorlog, België wel: het werd aangevallen door het Duitse leger, op weg naar Frankrijk. Honderdduizenden Belgen vluchtten toen naar Nederland. Kan jij op de blinde kaart aanduiden welke landen oorlog voeren met elkaar? 18
Wist je dat WO I losbarst na de moord op de Oostenrijkse kroonprins Franz Ferdinand in Sarajevo? het slechte weer in de loopgraven vele slachtoffers maakt? in de loopgraven ongedierte een andere grote vijand is? kanarievogels de gevleugelde gasdetectors worden genoemd? tijdens de eerste wereldoorlog meer dan 100.000 postduiven zijn ingezet? honden in de loopgraven worden ingezet om een gasaanval op te sporen? Britse soldaten tijdens de eerste wereldoorlog glimwormen gebruiken om s nachts kaarten te kunnen lezen? duizenden soldaten hun leven danken aan Rode Kruishonden? onder de Menenpoort in Ieper elke avond The Last Post wordt gespeeld? er heel veel militaire kerkhoven te vinden zijn in heel België waar slachtoffers begraven liggen van WO I? de grote klaproos het symbool is van de Eerste Wereldoorlog? 19
Wereldoorlog I Een project om niet te vergeten Dankjewel voor jullie enthousiaste medewerking! Tuur, Wouter, Aäron, Ashley, Liene, Ines, Hannelore, Lotte, Jana, Stien, Tara, Nina, Eline, Jens, Sari, Astrid, Elisse, Mara, Elke, Celine, Kaat, Louis, Maud, Clara, Ghislaine, Seppe, Axelle, Noriko, Seppe, Liesbeth Sint- Pietersinstituut Jubileumlaan 1 2300 Turnhout www.spt.be 20