Gemeentelijk maatwerk voor personen met een chronische ziekte en/of beperking voor de regio Noord-Limburg Juni 2014
Inhoud Samenvatting... 3 Inleiding... 4 Aanleiding... 4 Huidige regelingen ter tegemoetkoming en wijzigingen... 4 Gevolgen voor de doelgroep... 5 Mogelijkheden voor gemeentelijk beleid... 6 Optie 1: individuele bijzondere bijstand... 6 Optie 2: Collectieve (aanvullende) zorgverzekering... 6 Optie 3: Financiële tegemoetkoming vanuit de Wmo... 7 Optie 4: Verlagen eigen bijdrage Wmo... 8 Voorstel... 9 Beslispunten... 9 Voorbehoud...10 Tijdpad...10 Bijlagen...10 2
Samenvatting Op 3 juni 2014 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel dat de afschaffing regelt van chronisch ziekenregelingen Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) en de regeling Compensatie Eigen Risico (CER) aangenomen. Gemeenten worden hierdoor met terugwerkende kracht per 1 januari 2014 verantwoordelijk voor compensatie van chronisch zieken en gehandicapten voor meerkosten die zij hebben. Dit geven zij vorm onder de noemer gemeentelijk maatwerk voor personen met een chronische ziekte en/of beperking. In dit voorstel worden vier opties behandeld aan de hand waarvan gemeenten hun beleid over chronisch zieken en gehandicapten kunnen vormgeven. Voorgesteld wordt om in te stemmen met het voorstel dit beleid in zoveel mogelijk gevallen vorm te geven volgens de optie collectieve aanvullende zorgverzekering. Daar waar een individuele situatie hierom vraagt kan maatwerk geleverd worden via de optie individuele bijzondere bijstand. Op basis van deze keuze wordt voorgesteld goedkeuring te verlenen aan start van de onderhandelingen met zorgverzekeraars. Daarnaast wordt voorgesteld om in te stemmen met het voorstel op lokaal niveau de criteria voor de toegang tot deze regelingen en eventuele bedragen voor tegemoetkoming vast te stellen. 3
Gemeentelijk maatwerk voor personen met een chronische ziekte en/of beperking voor de regio Noord-Limburg Inleiding Leven met een chronische ziekte en/of beperking brengt vaak extra kosten met zich mee, bijvoorbeeld voor zorg, vervoer, hulpmiddelen en aanpassingen. Hierdoor is het dagelijks leven voor mensen met een chronische ziekte en/of beperking duurder dan voor anderen. Deze extra kosten noemen we in deze meerkosten. De meerkosten die mensen als gevolg van een chronische ziekte en/of beperking ervaren, kunnen sterk in aard en omvang variëren. Er kan sprake zijn van directe meerkosten zoals kosten of eigen bijdragen voor medische hulp, verzorging en hulpmiddelen. Daarnaast kunnen er zogenaamde verborgen meerkosten zijn. Dit zijn noodzakelijke kosten, zoals stookkosten, waskosten of kosten door kledingslijtage die hoger zijn als gevolg van een chronische ziekte of beperking. Aanleiding Het kabinet heeft besloten tot een voorstel te komen dat strekt tot de afschaffing van de algemene tegemoetkoming voor chronisch zieken en gehandicapten, van de compensatie voor het verplicht eigen risico, de korting op de eigen bijdrage bij intramurale zorg en, vanaf 2015, de korting op de eigen bijdrage extramurale zorg. De inkomensondersteuning wordt overgeheveld naar gemeenten. Aan het gemeentefonds wordt extra budget toegevoegd voor gericht maatwerk bij de ondersteuning van mensen met een chronische ziekte en of handicap. Gemeenten krijgen beleidsvrijheid om ondersteuning op maat te regelen: passend bij de individuele behoeften en mogelijkheden van de cliënt, gericht op zelfredzaamheid en participatie, via Wmo-voorzieningen of inkomenssteun (individuele bijzondere bijstand). Huidige rechthebbenden komen niet automatisch in aanmerking voor ondersteuning. Dat kan ook niet want gemeenten krijgen fors minder budget dan dat nu beschikbaar is. Gemeenten kunnen aanvullend beleid formuleren voor hoe zij de middelen willen inzetten. Huidige regelingen ter tegemoetkoming en wijzigingen Er bestaan verschillende regelingen op basis waarvan burgers met een chronische ziekte of een beperking hun eventuele meerkosten (deels) vergoed krijgen: 1. De Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg). Mensen met een chronische ziekte of een handicap krijgen via de Wtcg een algemene tegemoetkoming voor extra kosten die gerelateerd zijn aan hun aandoening. Het CAK beoordeelt aan de hand van inkomen, leeftijd en zorggebruik of de burger recht heeft op de tegemoetkoming en betaalt deze automatisch uit. De hoogte van de tegemoetkoming is afhankelijk van leeftijd en 4
zorggebruik. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een hoge en lage tegemoetkoming voor mensen jonger dan 65 en vanaf 65 jaar en ouder. Vanaf 2012 is de Wtcg inkomensafhankelijk. Vanaf dat moment komen alleen alleenstaanden met een inkomen tot 24.570 en (echt)paren met een inkomen tot 35.100 met extra kosten als gevolg van hun aandoening nog in aanmerking voor een tegemoetkoming vanuit de Wtcg. 2. Gemeenten kunnen een eigen bijdrage vragen voor een voorziening vanuit de Wmo. De hoogte van de eigen bijdrage voor een individuele voorziening en extramurale AWBZ zorg is afhankelijk van het inkomen en vermogen, het huishouden en de leeftijd van de desbetreffende persoon. Iedereen die een eigen bijdrage voor zorg thuis (extramuraal) betaalt, krijgt automatisch een korting van 33% op de te betalen eigen bijdrage. Samenhangend met het afschaffen van de Wtcg en CER is de regering conform het Regeerakkoord voornemens om de korting per 2015 te laten vervallen. 3. Compensatieregeling eigen risico (CER). Voor de zorgverzekering gold in 2013 een verplicht eigen risico van 350. Burgers met hoge zorgkosten betalen vaak het volledig eigen risico van de zorgverzekering. Burgers waarvan verwacht wordt dat zij als gevolg van hun chronische aandoening jaar in jaar uit hun eigen risico vol maken ontvangen een CER. Door de CER krijgen burgers een geldbedrag ter gedeeltelijke compensatie van het verplicht eigen risico. De CER 2013 was wettelijk vastgesteld op 99,-. De CER staat los van de algemene tegemoetkoming vanuit de Wtcg en is niet inkomensafhankelijk. Gevolgen voor de doelgroep Op 3 juni 2014 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel tot afschaffing van de Wtcg en CER aangenomen. Dit betekent dat de CER 2013 in december 2013 voor het laatst is uitbetaald. De Wtcg over 2013 zal vanaf oktober 2014 voor het laatst door het CAK worden uitgekeerd. Daarmee zal het wegvallen van de Wtcg voor voormalig Wtcg-rechthebbenden pas in 2015 merkbaar zijn. De financiële gevolgen van het afschaffen van de Wtcg en CER voor de doelgroep vertalen zich niet alleen naar de huishoudens met een inkomen op minimumniveau. Ook burgers met een inkomen boven het minimum kunnen extra uitgaven hebben als gevolg van hun chronische ziekte en/of beperking. Door de extra uitgaven kan het inkomen dalen tot minumumniveau. 5
Uit informatie van het CAK blijkt dat circa 40.000 mensen in de regio Noord-Limburg een vergoeding op grond van de Wtcg of CER 1 hebben ontvangen. De verdeling ziet er als volgt uit: Gemeente Aantal personen Wtcg Aantal personen CER Beschikbaar budget 23 Beesel nnb nnb 255.929,- Bergen 1732 1905 164.850,- Gennep nnb nnb 237.578,- Horst aan de Maas 4929 5264 420.130,- Peel en Maas 5153 5288 535.635,- Venlo 13578 nnb 1.588.509,- Venray 5459 5873 485.639,- Totaal 30.851 + nnb 4 18.330 + nnb 3.688.270,- Mogelijkheden voor gemeentelijk beleid Er zijn verschillende mogelijkheden om in de meerkosten van de chronisch zieken of gehandicapten tegemoet te komen. De volgende scenario s zijn mogelijk: Optie 1: individuele bijzondere bijstand Wij kunnen individuele bijzondere bijstand verstrekken voor daadwerkelijk gemaakte en noodzakelijke kosten voorkomend uit bijzondere omstandigheden waar burgers niet zelf in kunnen voorzien. Individuele bijzondere bijstand kan daarom ook ingezet worden om chronisch zieken en gehandicapten met meerkosten te ondersteunen. Voordelen Alleen compensatie van daadwerkelijk gemaakte meerkosten Alle typen (directe en verborgen) meerkosten kunnen gecompenseerd worden. Maatwerk is mogelijk Nadelen Kosten van verstrekkingen zijn moeilijk beheersbaar; de gemeente heeft vooraf weinig zicht op de hoogte van de aanvragen Hoge uitvoeringskosten door beoordeling per individuele aanvraag Hoge administratieve lasten voor de burger Optie 2: Collectieve (aanvullende) zorgverzekering Wij bieden burgers met een minimuminkomen toegang tot een collectieve basisverzekering en een collectieve aanvullende zorgverzekering. Via het aanvullend pakket kunnen veelvoorkomende meerkosten van burgers met een chronische ziekte en/of beperking gedekt worden bij de zorgverzekeraar. Zowel directe kosten als het eigen risico kunnen in principe worden opgenomen in 1 Cijfers van de Wtcg over het jaar 2012, en cijfers van de CER over het jaar 2013. 2 Het is aan de gemeenteraad om te besluiten welk deel van het budget wordt ingezet voor een tegemoetkoming aan personen met een chronische ziekte en/of beperking. 3 Gebaseerd op macrobudget. Daarom onder voorbehoud van wijzigingen 4 Schatting nnb : Gezien lijn in aantallen verwachting dat Beesel en Gennep rond 2500-3000 personen uitkomen. Totaal Wtcg circa 35.000, totaal CER circa 40.000. 6
de collectiviteit. We kunnen een (door ons zelf te bepalen doelgroep ) een tegemoetkoming geven in de premie. Voordelen Gemeente heeft vrijheid in het bepalen van een inkomensgrens Kosten van de individuele verstrekking, i.e. bijdrage in de premie, zijn vooraf bekend Beperkte uitvoeringskosten voor gemeenten; claimafhandeling door verzekeraar Nadelen Sommige typen kosten kunnen niet worden opgenomen in een aanvullend pakket Beperkte keuzevrijheid voor burgers, zij moeten kiezen voor de verzekeraar(s) waarmee de gemeente een contract afsluit Gemeenten moeten onderhandelen met zorgverzekeraars over vergoedingen en premie Optie 3: Financiële tegemoetkoming vanuit de Wmo Op grond van de Wmo krijgen we de mogelijkheid om een tegemoetkoming te verstrekken aan personen met een chronische/beperking voor aannemelijke meerkosten. We zijn vrij om te bepalen hoe en aan wie de tegemoetkoming wordt verstrekt. We kunnen hierbij inkomensgrenzen en draagkrachtregels hanteren die afwijken van die van de bijzondere bijstand. Indien we hiervan gebruik willen maken, dienen we de doelgroep te bepalen en voor welke meerkosten we een tegemoetkoming willen verstrekken. Om te bepalen of het aannemelijk is dat mensen meerkosten hebben, is het nodig dat aanvragers beoordeeld worden op basis van vooraf vastgestelde criteria. Voordelen Gemeenten zijn vrij in het stellen van criteria De financiële tegemoetkoming kan worden verstrekt in de vorm van een vergoeding van daadwerkelijk gemaakte kosten of in de vorm van vergoeding voor aannemelijke kosten (= forfaitaire vergoeding) De tegemoetkoming kan worden verstrekt aan personen met een inkomen boven de inkomensgrenzen die in de gemeentelijke uitvoeringspraktijk voor de individuele bijzondere bijstand worden gehanteerd. Bij een forfaitaire vergoeding: minder uitvoeringskosten en minder administratieve Nadelen Gemeenten moeten vooraf bepalen wie en in welke mate in aanmerking komt voor de financiële tegemoetkoming. Dit kunnen ook criteria zijn ter afbakening van het type meerkosten waarvoor de financiële tegemoetkoming wordt verstrekt Bij een vergoeding op basis van daadwerkelijk gemaakte kosten: hoge uitvoeringkosten en hoge administratieve lasten voor de burger 7
lasten voor burgers Optie 4: Verlagen eigen bijdrage Wmo Op dit moment kunnen we voor zowel een algemene voorziening als een individuele voorziening op grond van de Wmo een eigen bijdrage vragen. Tot 2015 krijgt iedereen die een eigen bijdrage voor een individuele voorziening verschuldigd is automatisch een korting van 33 procent op de eigen bijdrage. Deze korting op de bijdrage voor extramurale zorg wordt per 2015 afgeschaft. Vanaf 2015 is het mogelijk om op grond van de Wmo niet de maximaal mogelijke eigen bijdrage te vragen, maar een lagere eigen bijdrage waaronder een lagere kostprijs door te geven aan het CAK voor een individuele voorziening / maatwerkvoorziening. Ook kunnen we een lagere bijdrage of geen bijdrage vragen voor bepaalde algemene voorzieningen. Voordelen Geen sprake van definiëring / afbakening meerkosten Geen aanvullende uitvoeringskosten voor gemeenten Geen aanvullende administratieve lasten voor burgers Nadelen Alleen effect voor burgers met een Wmo voorziening waarvoor de gemeente een eigen bijdrage vraagt Een lagere compensatie voor burgers met een lagere eigen bijdrage dan voor burgers met een hogere eigen bijdrage Geen directe relatie met meerkosten 8
Voorstel Het voorstel is om het gemeentelijk maatwerk zoveel als mogelijk onder te brengen bij de optie collectieve aanvullende zorgverzekering. Dit gelet op de uitvoerbaarheid, de beheersbaarheid van de uitgaven en de toegankelijkheid van de ondersteuning. De collectieve aanvullende zorgverzekering is in feite collectief maatwerk. We spreken van collectief maatwerk, omdat: - middels dit instrument een specifieke doelgroep van gemeentelijk beleid wordt bereikt (collectief) - terwijl de feitelijke uitkering via de regeling op individueel niveau plaats vindt (maatwerk). Het is een voorziening die gemeenten bieden aan een gerichte groep (kwetsbare) inwoners om hen te compenseren voor de daadwerkelijk gemaakte meerkosten voor zorg en ondersteuning. De gemeenten in de regio Noord-Limburg hebben al een collectieve zorgverzekering bij VGZ. Deze verzekering is erop gericht mensen adequaat te verzekeren, om onvoorziene medische kosten te kunnen dragen en toegang tot goede zorg mogelijk te maken. Uit onderzoek van BS&F 5 is gebleken dat 80% van de kosten van chronisch zieken onder deze verzekering vallen. Naast het bestaan van de uitgebreide collectieve aanvullende zorgverzekering is het mogelijk om in individuele gevallen via de bijzondere bijstand maatwerk te leveren. Omdat deze regeling hoge administratieve lasten voor de burger kent en hoge uitvoeringskosten voor de gemeente, gaan we ervan uit dat inzet van de collectieve zorgverzekering een groot deel van de aanvragen zal voorkomen. Gemeenten in de regio Noord-Limburg zijn individueel aan zet om te bepalen welk deel van hun budget zij aan deze regeling besteden en welke verdeling zij maken tussen de opties. Ook hebben zij beleidsvrijheid in het bepalen van de doelgroep en de hoogte van een eventueel te verstrekken tegemoetkoming. Beslispunten 1. Vormgeven van gemeentelijk gericht maatwerk volgens primair de optie collectieve zorgverzekering, mogelijk aangevuld met secundair de optie individuele bijzondere bijstand ; 2. Verlenen van goedkeuring voor starten van onderhandelingen met zorgverzekeraars (zie voorbehouden b en c); 3. Gemeenten stellen op lokaal niveau vast: a. de criteria voor toegang tot de regeling; b. de eventueel te verstrekken tegemoetkoming. 5 BS&F is een onafhankelijk adviesbureau, dat als intermediair optreedt tussen gemeenten en zorgverzekeraars. 9
Voorbehoud De volgende voorbehouden worden uitgesproken bij het vaststellen van dit document: a. Het aanbod van zorgverzekeraars moet matchen met de wensen van de gemeenten in Noord- Limburg. b. Op dit moment onderzoekt VGZ of zij een aparte aanvullende verzekering bieden voor chronisch zieken en gehandicapten per 2015, of dat zij pas een dergelijk aanbod doen per 2016. Via BS&F en via de bestaande contacten over het regionaal convenant met VGZ melden wij dat we deze optie graag verder met hen willen onderzoeken (per 2015 en niet pas in 2016). VGZ zal begin juli uitsluitsel geven. c. CZ biedt wél een aanvullende collectieve zorgverzekering aan voor de doelgroep per 2015. Gezien naar ons inziens de optie via de aanvullende collectieve zorgverzekering het meest passend is voor de grote doelgroep (in combinatie met lage uitvoeringslasten) wordt aangeraden om in te stemmen om ook met CZ een gesprek te voeren naar de mogelijkheden. a. Dit zal ook aan VGZ worden gemeld, met daarbij de voorkeur voor een overeenkomst met VGZ (gezien het regionale convenant), maar indien zij besluiten pas vanaf 2016 een pakket te kunnen bieden zijn we het aan onze inwoners verplicht deze opties verkennen. b. Het is mogelijk om twee contracten af te sluiten: met VGZ (voor de minima die geen uitgebreide verzekering nodig hebben) én CZ (alleen voor chronisch zieken en gehandicapten) Tijdpad - 17 juli 2014: Voorliggend voorstel bespreken in het regionaal bestuurlijk overleg: gevraagd wordt om in te stemmen met de koers voor gemeentelijk gericht maatwerk en het verlenen van goedkeuring om te starten met onderhandelingen met zorgverzekeraars. - Medio juli 2014: Aanbod zorgverzekeraars is bekend; - Medio augustus 2014: Start onderhandelingen met zorgverzekeraars - Oktober 2014: In regionaal bestuurlijk overleg van oktober wordt gevraagd in te stemmen met de uitwerking van het gemeentelijk maatwerk; o Lokale criteria (zoals de hoogte van de tegemoetkoming en de doelgroep) worden lokaal bepaald. - November 2014: Start van brede communicatiecampagne om de collectieve zorgverzekering bij de doelgroep onder de aandacht te brengen. Bijlagen 1. Wetsvoorstel Eerste Kamer, Vergaderjaar 2013-2014 33 726: Afschaffing van de algemene tegemoetkoming voor chronisch zieken en gehandicapten, de compensatie voor het verplicht eigen risico, de fiscale aftrek van uitgaven voor specifieke zorgkosten en de tegemoetkoming 10
specifieke zorgkosten en wijziging van de grondslag van de tegemoetkoming voor arbeidsongeschikten; 2. Transitiebureau Wmo, maart 2014. Handreiking gemeentelijk maatwerk voor personen met een chronische ziekte en/of beperking. 3. VGZ, Gemeentepakket. Vergoedingenoverzicht 2014. 11