Aarde LES 1 LEVEN IN HET DONKER Hoi, ik heet Melvin. Ik kon vannacht niet slapen. Ineens hoorde ik buiten gepiep en toen gefladder. Ik rende naar het raam om te kijken. Weet je wat ik zag? Een uil. Met een rat in zijn bek! JE LEERT dat er dagdieren en nachtdieren zijn; hoe mollen onder de grond kunnen leven; hoe dieren in de diepzee voedsel vinden. BEGRIPPEN het dagdier het nachtdier de graafpoot de snorhaar de diepzee de hengelvis Dagdieren en nachtdieren Veel dieren eten en drinken overdag. s Nachts slapen ze. Deze dieren noemen we dagdieren. Nachtdieren gaan pas in het donker op zoek naar eten. Denk maar aan egels en vleermuizen. Veel nachtdieren voelen zich in het donker veiliger. Toch moeten ze goed oppassen. Want s nachts zijn er ook roofdieren op pad! Maak opdracht 1 opdracht 1 paard Waar horen de dieren bij? Trek lijnen. dagdieren nachtdieren uil egel rat hond vleermuis 58
Les 1 Leven in het donker JE LEERT dat er dagdieren en nachtdieren zijn. BEGRIPPEN dagdier nachtdier Hoe vinden nachtdieren hun eten in het donker? Kijken en horen Uilen jagen op muizen, konijnen en ratten. Met hun grote ogen kunnen ze heel goed zien in het donker. Net als katten. Uilen en katten hebben ook heel goede oren. Ruiken en horen Egels zoeken s nachts naar torren, wormen en slakken. Ze kunnen niet zoveel zien. Maar ze hebben wel een heel goede neus en ze kunnen uitstekend horen. Horen Vleermuizen jagen op muggen en nachtvlinders. Ze kunnen heel goed horen. Dat kun je ook wel zien aan hun enorme oren. Voelen en horen Ratten zijn alleseters. Ze hebben lange haren op hun snuit, net als katten en muizen. Hiermee kunnen ze goed voelen. Ze hebben ook een goede neus en goede oren. Ruiken Nachtvlinders hebben een soort veertjes op hun kop. Hiermee kunnen ze heel goed ruiken. Zo kunnen ze in het donker toch bloemen vinden. Maak opdracht 2 opdracht 2 Roofdieren jagen op andere dieren. Die dieren noem je prooidieren. Welke nachtdieren zijn roofdieren? Kleur blauw. Welke nachtdieren zijn prooidieren? Kleur geel. slak egel muis vleermuis nachtvlinder uil kat 59
Aarde Altijd nacht: onder de grond Mollen hebben maar weinig licht nodig. Ze leven de meeste tijd onder de grond, in holen en gangen die ze zelf gegraven hebben. Mollen zijn het gewend om onder de grond te leven. Dat kun je aan alles zien. Kijk maar eens mee. Een mol heeft een korte, zachte vacht. Er blijft geen grond in zitten. Onder de grond heb je niets aan goede ogen. De ogen van de mol zijn daarom maar heel klein. Ze zitten onder zijn vacht. Jammie jammie! Dit eet een mol: Met zijn grote graafpoten kan een mol goed graven. Maak opdracht 3 opdracht 3 Waarom wijzen de poten van een mol naar de zijkant? 60
Les 1 Leven in het donker JE LE E RT hoe mollen onder de grond kunnen leven. Een mol heeft heel goede oren. Ze zitten onder zijn vacht. Er zit een klepje over de oren. Zo kan er geen grond in komen. B EG RIPPE N graafpoot snorhaar Mijn vader loopt te mopperen: We hebben een mol in de tuin. Kijk maar: ons hele grasveld is naar de knoppen. Molshopen. Een mol heeft ook een heel goede neus. Een mol kan goed voelen met zijn snorharen. Waar is die mol? Mollen zie je niet zo vaak. Toch zie je het meteen wanneer er een mol in de tuin is. Als de mol een gang graaft, gooit hij een deel van de grond naar buiten. Zo ontstaan kleine bergjes. Die bergjes noem je molshopen. opdracht 4 Maak opdracht 4 Wat hoort bij een mol? Kleur. vleeseter planteneter dikke wollen vacht goede oren goede neus snorharen geen oren goede ogen 61
Aarde WEET JE HET NOG? C Zonder licht kunnen planten en dieren niet leven. Altijd nacht: in de diepste zeeën s Nachts is het nooit helemaal donker buiten. Er is altijd wel wat licht, bijvoorbeeld van de maan of van de sterren. Alleen in de diepzee is het echt pikdonker. s Nachts, maar ook overdag. Want de diepzee is soms kilometers diep. Zelfs het licht van de zon kan daar niet komen. Er groeien dus geen planten op de bodem van de diepzee. Maar er zijn daar wel dieren. Waar leven zij van? Ik heb gelezen dat de diepste zee meer dan 11 kilometer diep is. Wat zal het daar donker en koud zijn. Maak opdracht 5 opdracht 5 Wat hoort bij de diepzee? Kruis aan. Het is er licht en koud. Het is er donker en koud. Het is er donker en warm. Het is er licht en warm. 62
JE LEERT hoe dieren in de diepzee voedsel vinden. Les 1 Leven in het donker BEGRIPPEN diepzee hengelvis Een kwal die licht geeft. Doe het licht eens aan Veel dieren in de diepzee leven van restjes planten en beestjes die langzaam naar de bodem zakken. Zeesneeuw heet dat. Maar hoe vinden zij hun voedsel in het donker? Door zelf licht te geven! Vissen in het donker Je kunt zelf op zoek gaan naar je eten. Maar je kunt ook wachten tot het eten naar jóú toekomt. Dat doet de hengelvis. Deze vis heeft een lichtgevend staafje op zijn kop. Er komt altijd wel een vis op het licht af. En die zwemt dan zo de bek van de hengelvis binnen. De hengelvis. Een reuzenpissebed uit de diepzee kan wel 30 centimeter lang worden. Reuzen van de diepzee Het is ijskoud in de diepzee en er is weinig voedsel. Daarom groeien sommige dieren heel langzaam. Maar ze kunnen wel heel oud worden, soms wel 150 jaar. En al die jaren groeien ze gewoon door. Sommige inktvissen worden wel meer dan 10 meter lang! Zo groot eh klein wordt een gewone pissebed op het land. Maak opdracht 6 opdracht 6 De vissen op deze foto hebben mooie, opvallende kleuren. Vissen in de diepzee hebben dat niet. Waarom niet? Kruis aan. In het donker heb je niets aan al die mooie kleuren. Daar is het veel te koud voor. Ze hebben wel mooie kleuren, maar die zie je niet in het donker. Anders worden ze meteen opgegeten door de hengelvis. 63