Citatie analyse Walaeus Bibliotheek (LUMC) 2014 Dit is de algemene introductie citatie analyse, bedoeld voor onderzoekers en academici die interesse hebben in het publiceren van een (wetenschappelijk) artikel. Wat is citatie analyse? Citatie analyse is het meten van de waarde van een publicatie op basis van citaties uit deze publicatie. Dit meten bestaat uit een kwantitatieve (telling van het aantal citaties) en een kwalitatieve component (weging van deze citaties). Aanvankelijk vindt citatie analyse plaats op het niveau van een publicatie, maar u kunt ook citatie analyse op het niveau van een auteur verrichten. Citatie analyse kan gebruikt worden als een instrument om wetenschappelijke prestaties te evalueren. Waarom citatie analyse? Organisaties en instellingen gebruiken citatiescores als een meetlat voor het wetenschappelijk functioneren van een onderzoeker. Onderzoekers wordt bij de aanvraag van onderzoeksgelden gevraagd hun persoonlijke citatiescores in te sturen. Citatie analyse kan ook worden gebruikt voor het beantwoorden van vragen als: "In welk vaktijdschrift kan ik het beste publiceren? en "wat zijn de beste tijdschriften uit een vakgebied?" In deze introductie komen de meest gebruikte citatiescores aan bod, te weten: de Impact Factor, de Hirsch Index en de Mediane Impact Factor per vakgebied. Centrale vragen bij citatie analyse Bij citatie analyse staan de volgende kwantitatieve vragen centraal hoeveel artikelen heeft een auteur gepubliceerd? hoe vaak is een auteur geciteerd? hoe vaak is een artikel geciteerd? hoe vaak is een tijdschrift geciteerd? Met deze tellingen wordt geprobeerd de volgende kwalitatieve vragen te beantwoorden wat is de score van de citaties naar een artikel? wat is de score van het citeren naar een auteur? Voor deze weging(scores) zijn formules ontworpen die hieronder aan bod komen. 1
De meest gebruikte scores binnen de citatieanalyse De Impact Factor De Hirsch Index De Mediane Impact Factor per vakgebied De Impact Factor De bekendste citatiescore is de Impact Factor (IF). Deze combineert de kwantitatieve vraag "hoe vaak is een tijdschriftartikel geciteerd?" met de kwalitatieve vraag "wat is de weging van de citaties uit deze publicatie?", met andere woorden, hoe verhoudt een wetenschappelijk tijdschrift zich ten opzichte van een ander binnen hetzelfde vakgebied. Op de website van een wetenschappelijk tijdschrift wordt vaak de Impact Factor vermeld. De formule voor de Impact Factor is: A = het aantal keer dat artikelen gepubliceerd in 2010 2011 werden geciteerd gedurende 2012 gedeeld door: B = het totale aantal artikelen gepubliceerd in 2010 2011 De Impact Factor van 2012 is dus A/B (A gedeeld door B) Belangrijke aspecten van de Impact Factor De Impact Factor is een score van een tijdschrift, dus niet van een artikel of een auteur. De Impact Factor wordt over een afgesloten jaar berekend. De Impact Factor bestaat uit een getal dat minimaal één (en maximaal drie) cijfer(s) achter de komma heeft. 2
De Hirsch Index De Hirsch Index is een citatiescore die iets zegt over een auteur. De formule voor de Hirsch Index is: H publicaties van een auteur zijn tenminste H maal geciteerd bij een totaal van N publicaties van deze auteur. Ook: N minus H publicaties zijn (per artikel) minder dan H keer geciteerd. Met deze score worden (op artikelniveau) uitschieters in uitersten in citatie van een auteur gecompenseerd; een enkel artikel van een auteur, dat extreem veel wordt geciteerd, wordt in verhouding gebracht met (weinig tot) nooit geciteerde artikel(en) van deze auteur. Een Hirsch Index van een auteur daalt nooit, tenzij een artikel wordt teruggetrokken. Zie het voorbeeld in de afbeelding: 3
De Mediane Impact Factor per vakgebied Voor het berekenen van deze score worden de tijdschriften van het vakgebied van hoge naar lage Impact Factor gerangschikt. De Impact Factor van het middelste tijdschrift uit deze rangschikking is de Mediane Impact Factor van het vakgebied. Zie het voorbeeld in de afbeelding: 4
Welke instrumenten heeft u nodig om citatie analyse te verrichten? Voor het verrichten van citatie analyse is gebruik van een databank of een zoekmachine met bibliografische referenties een vereiste. De mogelijkheden tot citatie analyse verschillen sterk per databank/zoekmachine. Web of Science Journal Citation Reports De meest uitgebreide functionaliteit om citatie analyse te verrichten bevindt zich in de Journal Citation Reports van de databank Web of Science van Thomson Reuters. Naast de Impact Factor, de Hirsch Index en de Mediane Impact Factor per vakgebied zijn hiermee verschillende citatiescores te berekenen. Web of Science is een betaalde databank waar het LUMC en de Universiteit Leiden een licentie voor hebben aangekocht. De databank omvat de Science Citation Index, de Social Sciences Citation Index en de Arts & Humanities Citation Index. Google Scholar Google Scholar Citations Sinds 2011 heeft Google Scholar de geïntegreerde dienst Google Scholar Citations. Deze dienst is gratis en u kunt als auteur een Google Scholar Citations account aanmaken. Google Scholar Citations vermeldt citatietellingen (per publicatie) en de Hirsch index van een auteur. Alleen bij publiek gestelde accounts, kunnen derden de Google Scholar citatiegegevens raadplegen. Via de link Metrics van Google Scholar treft u enkele citatiegegevens van tijdschriften aan, waaronder de H5 index. De formule die Google hiervoor hanteert is de volgende: Als een tijdschrift H artikelen heeft dan zijn die ten minste H maal geciteerd. Deze score geldt voor artikelen van de laatste vijf complete kalenderjaren. 5
Overige databanken Een aantal databanken vermeldt citatietellingen per publicatie. Voorbeelden hiervan zijn: CINAHL (Cumulative Index to Nursing & Allied Health Literature) EMBASE Het LUMC en de Universiteit Leiden hebben toegang tot beide databanken. Overige citatiescores berekenen is met deze databanken (nog) niet mogelijk. Scopus van Elsevier is eveneens een databank voor citatie analyse; het LUMC en de Universiteit Leiden hebben geen toegang tot deze databank. De bekendste citatiescore die Scopus berekent is de Source Normalized Impact per Paper (SNIP) die u via de website www.journalindicators.com kunt raadplegen. Sinds 2013 kunt u via de website www.biowebspin.com/pubadvanced met PubAdvanced citatiescores uit de databank PubMed abstraheren. Sommige websites van tijdschriften vermelden citatiegegevens (zie afbeelding). citatiegegevens op de website van het tijdschrift Academic Radiology (aangeleverd door Scopus) 6
Waarom zijn de resultaten van citatie analyse verschillend per databank/zoekmachine? De kwantitatieve gegevens verschillen per databank/zoekmachine; tellingen van citaties van een publicatie kunnen uiteen lopen. Berekeningen van scores op basis van deze tellingen, de kwalitatieve gegevens, zullen ook verschillen. Voornaamste oorzaken van de verschillen in tellingen per databank/zoekmachine zijn de volgende: publicaties welke (tijdschrift)titels zijn opgenomen? jaren welke jaargangen zijn geı ndexeerd? Publicaties welke (tijdschrift) titels zijn opgenomen per databank/ zoekmachine? Op de webpagina van de Walaeus Bibliotheek staat per databank vermeld welke type publicaties door de databank is opgenomen. Op de website van de databank(uitgever) is hierover gedetailleerde informatie te vinden. Zo is er bijvoorbeeld een webpagina met de opgenomen publicaties in de Science Citation Index van Web of Science. Google Scholar profileert zich als zoekmachine die documenten op websites indexeert. Een overzicht van publicaties (en websites) die Google Scholar doorzoekt is niet beschikbaar. Beschrijving van de criteria die Google Scholar hanteert, om een publicatie op te nemen, staan in de inclusion guidelines. Jaren welke jaargangen zijn opgenomen/ geı ndexeerd? Het aantal opgenomen jaren per databank staat op de webpagina van de Walaeus Bibliotheek vermeld. Toch verschilt dit per opgenomen tijdschrift. De Journal Citation Reports staan als aparte databank op deze webpagina vermeld. Ook op de website van een databank(uitgever) vindt u informatie over de jaren die worden bestreken. 7
Google Scholar Citations vermeldt niet welke jaren worden doorzocht. In de afbeelding hieronder treft u citatietellingen van publicaties van Boerhaave aan (en momenteel zijn de oudste citerende werken gevonden in Google Scholar van het einde van de negentiende eeuw). Kritiek op (gebruik van) citatie analyse De laatste jaren is de kritiek op het gebruik van citatie analyse toegenomen; vooral het gebruik van de Impact Factor als prestatie indicator en indicator voor de verdeling van onderzoeksgelden. Als bezwaar wordt aangevoerd dat de meting van de academische impact van één artikel of auteur afhangt van de Impact Factor op niveau van het tijdschrift. Aan de andere kant kan één veel geciteerd artikel de Impact Factor van een tijdschrift onevenredig doen stijgen. Een ander bezwaar is dat de Impact Factor geen recht doet aan de verschillen in de wijze en tradities van publiceren per vakgebied. Eind 2013 heeft een groep onderzoekers uit de Verenigde Staten kritiek geuit op de wijze waarop wetenschappelijke output wordt geëvalueerd. Op de website http://am.ascb.org/dora hebben zij de Declaration on Research Assessment (DORA) geplaatst met aanbevelingen waarmee zij pleiten voor een nieuw evaluatie systeem. Een vergelijkbaar initiatief in Nederland is www.scienceintransition.nl De Jonge Akademie van de KNAW heeft in december 2012 het rapport Kennis over publiceren http://www.dejongeakademie.nl/shared/resources/documents/kennis_over_publiceren_121218.pdf gepresenteerd waarin het debat over 'het waarderen' van wetenschappelijke publicaties centraal staat. 8
Citatie analyse 2.0 Altmetrics Altmetrics is een afkorting van de term alternative metrics. Deze richt zich niet op de traditionele gegevens van citatie, maar op gegevens afkomstig van social media ( crowd sourcing ). In de praktijk zijn dit de tellingen van het aantal views, downloads, shares, bookmarks, comments, likes, etc. van een publicatie. De voordelen van altmetrics is dat er sneller metingen verricht kunnen worden; dit in tegenstelling tot het verstrijken van een volledig jaar in het geval van de Impact Factor. Ook betreft het een bredere meting, namelijk binnen èn buiten de academische wereld. Vooralsnog wordt altmetrics toegepast als aanvulling op de traditionele methode van citatie analyse. Via almetrics websites kunt u altmetrics verrichten. Eén voorbeeld hiervan is de website van het bedrijf Altmetric.com (zie de afbeelding). Via (b.v.) de DOI, de Digital Object Identifier ( streepjescode ), van een artikel worden social media websites doorzocht en wordt de altmetrics score per dienst weergegeven. 9
Meer informatie Op de website van de Walaeus Bibliotheek (LUMC): Wegwijzer Citaties / IFs E learning module Web of Science Actuele informatie treft u in het blog van het CWTS (Centre for Science and Technology Studies Leiden University) http://citationculture.wordpress.com Kennis over publiceren publicatietradities in de wetenschap red.: J. Salman (2012 De Jonge Akademie) MEDBIB WZ 345/2012 KENNIS online vindt u het document via www.dejongeakademie.nl/nl/organisatie/projecten met financiering van de jonge akademiebeurs/projecten 2010/publicatietradities in de wetenschap 1 10