Beroepenoriëntatie zorg en welzijn Voor decanen en docenten
2016 Utrechtzorg I www.utrechtzorg.nl T 030 634 08 08 E secretariaat@utrechtzorg.net Deze map is tot stand gekomen na interviews met decanen en stakeholders. Het is een initiatief van Utrechtzorg en in samenwerking met Mylène van Riemsdijk, decaan Havo Revius Lyceum Wijk bij Duurstede
Doel en doelgroep van Beroepenoriëntatie Zorg en welzijn Optimale loopbaanoriëntatie voor leerlingen van het VMBO, HAVO en VWO, daar staat Utrechtzorg voor. Zo kunnen de leerlingen een bewuste en kansrijke keuze maken voor de zorg. Met een realistisch beeld van de opleidingsmogelijkheden in de sectoren zorg en welzijn, trachten we meer jongeren in zorg en welzijnsopleidingen te laten instromen en het risico op vroegtijdig schoolverlaten te verlagen. En minder uitval betekent gemotiveerde toekomstige werknemers voor zorg en welzijn! Mentoren, decanen en docenten Doel van deze informatie map is dat u, als decaan of mentor, snel beschikt over informatie en producten met betrekking tot loopbaanoriëntatie, gericht op zorg en welzijn. Deze informatie kunt u ter inzage bieden aan leerlingen, teamleiders, docenten en/of ouders. Uit gesprekken die wij gevoerd hebben met decanen in de provincie Utrecht, blijkt dat het voorhanden hebben van tastbaar materiaal als prettig ervaren wordt, maar men daarnaast behoefte heeft aan een overzicht van alle opleidingen HBO / WO met beroepsperspectief. Op basis van deze behoefte heeft Utrechtzorg de bestaande map herzien. Diversiteit aan interventies Voor elk jaar en iedere leerling zijn andere interventies gewenst. Sommige leerlingen zijn al verder in hun beroepskeuze, waardoor de basisinformatie overgeslagen kan worden. Onderscheid wordt gemaakt naar de fases: wie ben ik; wat kan ik; wat kies ik. Vervolgens is de keuze aan u om een interventie of product groepsgericht of individueel aan te bieden. Inhoud Doel en doelgroep van deze map Arbeidsmarktperspectieven in zorg en welzijn Overzicht opleidingen en beroepen Wanneer welk product / interventie inzetten Gastlessen voor leerlingen Vakkennis: docentenstages / decanenkring Flyers Overzicht opleidingsrichtingen in zorg en welzijn HBO Overzicht opleidingsrichtingen in zorg en welzijn Universiteit LOB informatie over zorg en welzijn Beroepenoriëntatie Algemene zorg en informatie welzijn Werken in zorg & welzijn 3
Arbeidsmarktperspectieven in zorg en welzijn Actuele ontwikkelingen Werkgelegenheid gaat weer stijgen In de regio Utrecht, Amersfoort en Gooi- en Vechtstreek werken circa 120.000 medewerkers in zorg en welzijn. Maatschappelijke, politieke en demografische ontwikkelingen hebben uitwerking op de zorg- en welzijnssector. Zo hebben de bezuinigingen, de inzet van vrijwilligers en mantelzorgers en de technologische toepassingen invloed op de inrichting en uitvoering van de zorg. De vergrijzing, medische toepassingen en toename van welvaartsziekten leiden tot een complexere en toenemende zorgvraag. De verwachting is dat dit vanaf 2018 zichtbaar is in een toenemende vraag naar personeel. Er zijn al branches waar de werkgelegenheid eerder toeneemt. Zorgvraag verandert Het werk ziet er anders uit dan een aantal jaren geleden. De benodigde vaardigheden en het niveau van medewerkers verandert als gevolg van de toenemende inzet van vrijwilligers en mantelzorgers, de toenemende zorgcomplexiteit, het ontstaan van zelforganiserende teams en toename van zorg thuis. Onder andere zelfstandigheid, ondernemerschap, coördinatie en samenwerking met informele zorgverleners en andere organisaties zijn belangrijke vaardigheden. Ook nieuwe beroepen ontstaan, bijvoorbeeld op het snijvlak van technologie en zorg. Uitstroom pensioengerechtigden Bij het personeel dat nu al in zorg en welzijn werkt, zal de komende tijd een groot aantal medewerkers uitstromen door het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De komende vijf jaar zullen circa 10.000 medewerkers als gevolg van pensionering de sector verlaten. Het aantal leerlingen dat de afgelopen jaren heeft gekozen voor een opleiding in zorg en welzijn is als gevolg van slechtere arbeidsmarktperspectieven gedaald. Op dit moment is er in vrijwel alle branches sprake van een aanbodoverschot. De grootste overschotten doen zich voor de in ouderenzorg, de gehandicaptenzorg en de kinderopvang. Na 2015 neemt het aanbodoverschot geleidelijk af en in 2019 zullen er in vrijwel alle branches tekorten zijn. Er bestaan verschillen tussen de branches en tussen functies. Instroom opleidingen De afgelopen jaren is het aantal inschrijvingen voor zorg- en welzijnsopleidingen gedaald. De verminderde arbeidsmarktperspectieven in zorg en welzijn leiden tot een gestage afname van het totaal aantal leerlingen. De opleidingen tot verpleegkundigen zijn hierop een uitzondering. Deze instroom is, zowel op MBO als HBO niveau, redelijk constant gebleven. Gezien de toenemende vraag naar HBO verpleegkundigen is voldoende instroom in deze opleiding erg belangrijk. Het voorkomen van uitval, het ontwikkelen van maatwerk- en verkorte opleidingen, passende stageplaatsen en leerwerkbanen, en een reëel en goed imago van de sector zijn daarvoor belangrijk. Kortom De baanperspectieven zijn, zeker vanaf 2018 voor veel functies, gunstig. vooral het perspectief voor verpleegkundigen op niveau 6 is goed. Voor verpleegkundigen op niveau 4, verzorgenden (niveau 3), maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 6) en pedagogisch werk (niveau 4) worden al in 2017 tekorten verwacht. Ook de kansen voor doktersassistenten (niveau 4) en praktijkondersteuners (niveau 4 en 6) zijn goed. Vooral in de thuiszorg, geestelijke gezondheidszorg en ziekenhuizen zijn de perspectieven goed. De kansen in welzijn zijn minder goed dan in zorg. 4 Beroepenoriëntatie zorg en welzijn
Arbeidsmarktperspectieven in zorg en welzijn Ouderenzorg In de ouderenzorg zien we een verschuiving naar complexere en zwaardere zorg een toename van kleinschalige woonvormen. Dit heeft consequenties voor het gevraagde kwalificatieniveau en de vaardigheden van medewerkers. De verwachting is dat de arbeidsmarktperspectieven in de ouderenzorg voor personeel op niveau 3 t/m 6 zeer goed blijft. Met name voor verpleegkundigen op niveau 6 is dit het geval. Ook voor verzorgenden (niveau 3) en verpleegkundigen op niveau 4 wordt een groeiende markt verwacht. Voor helpenden (niveau 2) en zorghulpen (niveau 1) zal het lastig zijn een baan te vinden. Gehandicaptenzorg De gewijzigde bekostiging in de gehandicaptenzorg heeft geleid tot krimp en veranderingen binnen organisaties, een toename van extramurale zorg en tot meer concurrentie met andere zorgorganisaties. Ook in de gehandicaptenzorg leidt de toenemende complexiteit van de zorg tot een toenemende vraag naar hoger en anders opgeleid personeel. Technologie en domotica vergroten de zelfstandigheid van cliënten en leiden tot meer zorg op afstand. Er is behoefte aan meer verpleegkundige expertise in teams. Er wordt een toenemende vraag verwacht voor verpleegkundigen (niveau 4 en 6). De vraag naar sociaal pedagogisch hulpverleners neemt af. De opleiding Persoonlijk Begeleider Gehandicaptenzorg sluit kwalitatief goed aan op de behoefte aan een combinatie van sociale, agogische en verzorgende vaardigheden. Geestelijke gezondheidszorg In de geestelijke gezondheidszorg vindt een verschuiving plaats van intramurale naar ambulante zorg. De consequentie is: een grotere behoefte aan hoger opgeleid personeel (niveau 6) en dat er meer nadruk komt te liggen op verpleging. E-health toepassingen leiden tot veranderingen in de zorgvraag, klantengroepen en het zorgaanbod. De arbeidsmarktperspectieven voor verpleegkundigen (niveau 6) zijn zeer goed. De vraag naar sociaal pedagogisch hulpverleners (niveau 6) en de verpleegkundig en sociaal opgeleiden op niveau 4 neemt af. Ziekenhuizen De verschillen tussen ziekenhuizen zullen naar verwachting toenemen door een concentratie van complexe zorg. De verwachting is dat de planbare zorg afneemt en de acute zorg gelijk blijft. De gemiddelde ligduur zal naar verwachting afnemen en de complexiteit van zorg zal toenemen. We zien ook een taakherschikking van medisch specialiteiten naar verpleegkundigen. Er wordt een toenemende vraag naar verpleegkundigen op niveau 6 verwacht en een afnemende vraag voor verpleegkundigen op niveau 4. Jeugdzorg We zien in de jeugdzorg een verschuiving van taken tussen provincie, gemeenten, zorgorganisaties en burgers. Een buurtgerichte, preventieve aanpak is daarbij belangrijk. Nieuwe technologieën en internet zullen een steeds belangrijkere rol gaan vervullen in de dienstverlening. In de branche wordt een overschot aan personeel verwacht. Er zal vooral vraag zijn naar sociaal agogisch opgeleiden op niveau 6. Welzijn en maatschappelijke dienstverlening In de branche welzijn en maatschappelijke dienstverlening zullen de bezuinigingen zich nog verder doorzetten. De nadruk komt steeds meer te liggen op preventie en we zien dat er in de zorg een verschuiving plaatsvindt naar welzijn. We verwachten een toenemende vraag naar sociaal agogisch en maatschappelijk werk (niveau 6) en een afname van de vraag op niveau 3 en 4. Kinderopvang De kinderopvang heeft te maken gekregen met diverse bezuinigingsmaatregelen en veel organisaties hebben dan ook te maken met krimp. De verwachting is dat de krimp zich in een gematigder tempo zal voortzetten. De vraag naar sociaal agogisch opgeleiden op niveau 4 en 6 zal toenemen en op niveau 3 zal afnemen. Huisartsenzorg De huisartsenzorg krijgt een steeds omvangrijkere rol en dit leidt tot uitdagende, zelfstandige en verantwoordelijke functies. Er is veel vraag naar doktersassistenten (niveau 4) en praktijkondersteuners (niveau 4 en 6). Beroepenoriëntatie zorg en welzijn 5
Opleid Beroe Werken in zorg en w VMBO VMBO VMBO VM BASIS KADER GEMENGD THEORE MBO 1 Assistent dienstverlening zorg MBO 2 Helpende zorg en welzijn MBO 3 Medewerker Maatschappelijke Zorg Verzorgende IG Sociaal pedagogisch werker MB Medewerker Maatschappelij MBO-Verpleegk Doktersassisten Apothekersassi Sociaal Pedago Sociaal Culture Helpende Pedagogische thuishulp (Woon)- begeleider Apothekersassistent Doktersassistent (Praktijk Verpleegkundige Persoonlijk begeleider Activiteitenbegeleider (Ambulant-, Gezins-) be (Praktijk)opleider (Kraam) Verzorgende Pedagogisch medewerker jeugdzorg Thuishulp Zorghulp Helpende (Persoonlijk) Begeleider Verzorgende IG Verpleegkundige in de wijk (Praktijk)opleider Verpleegkundige Sociaal cultureel werker (Pr Voedingsassistent Helpende Verzorgende Telefonische Hulpdienstmedewerker Pedagogisch medewerker kinderopvang Woonbegeleider Activiteitenbegeleider Pedago medewerker Sociaal maatschappelijk dienstverle Sociaal cultureel werker Medewerker maatschap Persoonlijk begeleider Verpleegkundige (Praktijk)opleider 6 Eerstelijnszorg Gehandicaptenzorg Geestelijke Gezondheidszorg Jeugdzorg
elzijn, iets voor jou? ingen BO HAVO / VWO HAVO VWO TISCH VAN 3 e NAAR 4 e LEERJAAR O 4 HBO WO ke Zorg unde t stent gisch Werker el Werker Fysiotherapie HBO-Verpleegkunde Logopedie Ergotherapie Sociaal Pedagogisch Hulpverlening Pedagogiek Maatschappelijk Werk Dienstverlening, Verloskunde, Mondzorgkunde, Medisch Hulpverlening Geneeskunde Tandheelkunde Gedragswetenschapper Farmacie Gezondheidswetenschappen pen )opleider geleider aktijk)opleider gisch ner pelijke zorg Fysiotherapeut Logopedist Mondhygiënist Diëtist Maatschappelijk werker Verloskundige Specialisatie: Praktijkondersteuner (Ambulant-, Gezins-) Begeleider Verpleegkundige Fysiotherapeut Ergotherapeut Logopedist (Ambulant-, Gezins-) Begeleider Psychiatrisch verpleegkundige Maatschappelijk werker Jongerenwerkers Jeugdzorgwerkers Sociaal verpleegkundige Job coach Wijkverpleegkundige (Praktijk)opleider Specialisatie: Oncologieverpleegkundige Kindererpleegkundige Kwaliteitsverpleegkundige Casemanager Dementie Maatschappelijk werker Verpleegkundige (Praktijk)opleider Jongerenwerker Maatschappelijk werker Sociaal cultureel werker Jeugdhulpverlener Verpleegkundige Operatieassistent Ambulance chauffeur Medisch Hulpverlener Specialisatie: Intensive care verpleegkundige Revalidatieverpleegkundige Endoscopieverpleegkundige Spoedeisende hulp verpleegkundige Apotheker Tandarts Specialisatie: Huisarts Gedragsdeskundige Arts Psychiater Psycholoog Psychotherapeut Arts Specialisatie: Specialist Ouderengeneeskunde Geriater (Ortho)pedagoog Kinderpsycholoog Arts Orthopedagoog Specialisatie: Internist Chirurg Cardioloog Anesthesioloog Thuiszorg Verpleeg- & Verzorgingstehuis Welzijn Ziekenhuis 7
Wanneer welk product / interventie inzetten Wie ben ik, wat kan ik, wat kies ik? Afhankelijk van de fase en de groepsgerichte of individuele aanpak kunt u kiezen uit de meest passende interventie. 8 Beroepenoriëntatie zorg en welzijn
Gastlessen / bezoek organisaties / Studiekeuzebeurs voor leerlingen Enthousiasmeren Om jongeren te enthousiasmeren voor zorg en welzijn organiseert Utrechtzorg ieder schooljaar gastlessen. Goede voorlichting en het verbeteren van het imago van zorg en welzijn is nodig om de beeldvorming over zorg en welzijn positief te beïnvloeden. Door het verzorgen van gastlessen streven wij er naar om, in samenwerking met zorgorganisaties en medewerkers, leerlingen met een hernieuwde en frisse blik naar de mogelijkheden die zorg en welzijn te bieden heeft te laten kijken. Doel van de gastlessen Gastdocenten verzorgen, in koppels, een interactieve gastles over zorg en welzijn voor de leerlingen. De leerlingen zullen op ludieke wijze betrokken worden tijdens deze kennismakingsles. Met deze gastles wil Utrechtzorg, samen met de scholen en gastdocenten, leerlingen bewust maken van het feit dat werken in zorg en welzijn afwisselend en interessant is Dat er volop mogelijkheden zijn in zorg en welzijn en dat niet alleen behoefte is aan verzorgenden. Maar juist ook aan technici, ICT-ers en andere ondersteunende beroepen. Het nieuwe team van gastdocenten staat voor u klaar. Van directeur tot senior verpleegkundige ziekenhuis tot ICT specialist in gehandicaptenzorg, heel veel diverse functies worden vertegenwoordigd in onze pool van gastdocenten. Heeft u een gerichte vraag of wilt u een algemene kennismakingsles? Samen met u kunnen wij de inhoud van een gastles vormgeven. Wilt u uw leerlingen laten kennis maken met de grootste werkgever van Nederland? Wilt u hen de diversiteit van de sector zorg en welzijn laten zien? Dan kunt u via onze website: http://www.utrechtzorg.net/leren-en-werken/gastlessen/aanmelden-scholen een gastles inplannen. Bezoek organisaties Wilt u ook met uw leerlingen een organisatie bezoeken? Laat het ons weten. Studiekeuzebeurs Midden Nederland Elk jaar staat Utrechtzorg op de studiekeuzebeurs in Utrecht en vertegenwoordigen we de zorg- en welzijnssector samen met professionals uit zorg en welzijn. De beurs richt zich met name op het MBO de afgelopen 2 jaar merken wij dat er ook steeds meer HAVO- en VWO-ers de beurs bezoeken en zij ook veel interesse tonen in de beroepen in zorg & welzijn en welke opleiding hier bij past. Beroepenoriëntatie zorg en welzijn 9
Vakkennis: Docentenstages, decanenkring, filmpjes vernieuwingen in zorg en welzijn De directe aanspreekpunten voor leerlingen zijn (vak)docenten en mentoren. U heeft daarom recente kennis nodig van de ontwikkelingen in zorg en welzijn. De werkomgeving, functies en competenties veranderen. In de praktijk zie je pas echt hoe dat is en wat dat betekent voor de leerlingen. Door de docenten en mentoren een kijkje in een zorg- of welzijnsorganisatie te laten nemen kunnen ze deze ontwikkelingen van dichtbij zien en meemaken. Veel zorgorganisaties zijn bereid mee te werken aan een dergelijke uitwisseling. Docentenstages Utrechtzorg kan in overleg met zorg- of welzijnsorganisaties docentenstages faciliteren. Wanneer u een gerichte vraag heeft, gaan wij op zoek naar een geschikte stageplek die aansluit bij uw vraag. De afspraken tussen betrokken organisaties en vakdocenten worden daarna onderling geregeld. Voor meer informatie over het opzetten van docentenstages en kunt u contact opnemen met Utrechtzorg via secretariaat@utrechtzorg.net Decanenkring Utrechtzorg heeft met een zorg- en welzijnsorganisaties en onderwijs in het najaar van 2014de toekomstige veranderingen gepresenteerd. FocusCura heeft hier ook een bijdrage aangeleverd. Het doel van deze bijeenkomst was en is om decanen mee te nemen in de ontwikkelingen binnen zorg en welzijn. Mocht u interesse hebben in een bijeenkomst of concreet een vraag hebben dan kunt u contact opnemen met Utrechtzorg via secretariaat@utrechtzorg.net Filmpjes vernieuwingen in zorg en welzijn In 2015 heeft Utrechtzorg vanuit diverse sectoren professionals geïnterviewd over de vernieuwingen in zorg en welzijn. U kunt de filmpjes bekijken op: http://www.bartatwork.com/utrechtzorg/#start Het is ook mogelijk om Utrechtzorg uit te nodigen tijdens een thema bijeenkomst om de filmpjes nader toe te lichten. Ideeën Utrechtzorg staat open voor ideeën / tips en vragen. Dus heeft u ideeën, laat het ons weten! Via secretariaat@utrechtzorg.net 10 Beroepenoriëntatie zorg en welzijn
Beroepenoriëntatie zorg en welzijn Voor decanen en docenten Voor informatie over werken en leren in de regio Utrecht, Amersfoort en Gooi & Vechtstreek ga je naar: www.utrechtzorg.nl De laatste vacatures De loopbaanportal (Om)scholingsmogelijkheden Uitgebreide informatie over beroepen en opleidingen Presentatie van 70 zorgen welzijnsorganisaties