Uitnodiging Zet je in voor mensen die wel wat afleiding kunnen gebruiken! Doe wat goeds voor je medemens en word bijvoorbeeld buddy van een jongere met psychiatrische problemen. Je kunt dit doen door je aan te melden als vrijwilliger. Natuurlijk zijn er, naast buddy worden, nog veel andere opties. Wil je een ander helpen en ben je geïnteresseerd in vrijwilligerswerk, kijk dan op www.vrijwilligerscentrale.nu! Op deze site kun je in je woonplaats de verschillende mogelijkheden bekijken. Je kunt je dan inschrijven en aanmelden voor een leuke vacature. Doe je ook mee? Bedankt voor jullie inzet! subgroep 5 instructieboek (ondersteunend lesmateriaal) Jongeren in dialoog over de beeldvorming rondom mensen met een psychiatrisch probleem
Wie is er nou raar??? colofon auteurs: n.a.g.a van den eertwegh, m. bussink, n.g.r.g keijzer lectoraat locale dienstverlening vanuit klantperspectief: dr. m.a.w van Biene & drs. a. schimmel-spreeuw, j. j. klein gunnewiek uitgave: eerste druk juni 2011, drukkerij efficiënt nijmegen vormgeving: bureau ketel grafisch ontwerp producent ondersteunend beeldmateriaal: louis de mast bestellen via: www.wmowerkplaatsen.nl. alles uit deze uitgave mag, mits bronvermelding, worden vermenigvuldigd en openbaar gemaakt. een digitale versie van deze set leerproducten is te downloaden via www.wmowerkplaatsen.nl. dit lespakket is financieel mogelijk gemaakt door vws, wmo werkplaatsen. Jullie maken kennis met de psychiatrie. Vaak roept het woord psychiatrie geen fijne gedachten op. Hoe komt dat eigenlijk? Waarom vinden wij mensen die 'anders' zijn eigenlijk raar? Allemaal vragen waarmee wij willen afrekenen! Want eigenlijk is iedereen toch wel een beetje raar? Dus hoe raar zijn mensen met een psychiatrisch probleem dan eigenlijk nog? In dialoog Deze les is gericht op het verhaal van Esther. Jullie gaan in groepjes over het verhaal van Esther in dialoog. In dialoog wil zeggen dat jullie vragen aan elkaar stellen. Daarbij probeer je elkaar niet te overtuigen van je eigen mening. Als je die al hebt schort je die mening even op. Eigenlijk wil je weten van elkaar hoe je over de situatie van Esther denkt zonder er een oordeel over te hebben. Je bent nieuwsgierig hoe het is om een psychiatrisch probleem te hebben en hoe dat je leven bepaalt. Wat valt jou op bij jezelf als jij je inleeft in haar verhaal? Je leert Esther kennen door haar verhaal te lezen en te begrijpen. Je geeft met je subgroepje aan je groepsgenoten een terugkoppeling van jullie kijkje in het leven van Esther. Hoe kwam het dat zij het zo moeilijk had? Welke invloed had dat op haar leven? Je bent als het ware de stem van Esther! Wat wil jij je groepsgenoten meegeven als we ervan uitgaan dat Esther is wie ze is? Wat? Het verhaal van Esther is de rode draad in alle lessen. In dit instructieboek staan zes werkvormen beschreven. Elke werkvorm hoort bij een les. Les 1: kennismaking Les 2: over de streep Les 3: complimentenspel Les 4: rollenspel Les 5: face to face Les 6: creatieve presentatie Er staat telkens per stap beschreven wat jullie in die les gaan doen. Aan de icoontjes kun je zien of een bepaalde stap in je subgroep of in de grote groep moet worden uitgevoerd. Ook de filmfragmenten op de DVD zullen onderdeel zijn van de eerste vier lessen. Hierin vertellen Esther en de andere hoofdpersonen telkens iets over zichzelf. Hetgeen ze vertellen heeft weer te maken met het onderwerp van de les. In de laatste les zullen jullie aan de klas op een creatieve manier presenteren wat jullie geleerd hebben gedurende de lessen en wat jullie aan anderen willen meegeven. Wij hopen dat jullie na het volgen van de lessen op een open en respectvolle manier kijken naar en omgaan met mensen die net een beetje anders zijn! Marloes Bussink Nikky van den Eertwegh Nicky Keijzer
Esther (24) woont in Elburg en gaat binnenkort verhuizen naar de binnenstad. Ze doet vrijwilligerswerk omdat ze graag met mensen bezig is en anderen wil helpen waar dat kan. het verhaal van Esther 'Ik ben niet eng, je kunt gewoon met mij praten' Ik ben altijd een heel gevoelig kind geweest, kon erg slecht tegen veranderingen. Ook hing ik enorm aan mijn moeder, had veel last van heimwee en was bang voor de wereld. Ik voelde me vaak niet begrepen. Ik ben drie jaar lang misbruikt. Door verschillende personen. Dit heeft diepe sporen achtergelaten. Ook omdat ik er met niemand over kon of durfde te praten. Ik dacht dat ze me zouden veroordelen en me vies zouden vinden. Dus voor de buitenwereld deed ik me altijd voor als dat vrolijke, extraverte meisje. In die tijd ging ik naar weekenden van de EO. En daar durfde ik voor het eerst te praten over mijn problemen. Daar waren veel lieve mensen en wat nog beter was, was dat ze op afstand stonden. Ik kon ze niet zomaar in mijn eigen omgeving tegenkomen en dat voelde veilig. Ze steunden me en gaven me liefde, en veroordeelden mij niet. Wat dat betreft draag ik de EO nog steeds een heel warm hart toe. Nadat ik de MAVO had afgerond en een diploma op zak had, ging ik naar het MBO ik deed de opleiding sociale dienstverlening. Maar die overgang was te veel voor mij. Ik heb de middelbare school volgehouden omdat dat toch een veilige omgeving was en ik daar het reilen en zeilen gewend was, maar op het moment dat ik hulp ben gaan zoeken en ook nog naar een andere school ging, ging het in een stroomversnelling bergafwaarts. Ik stond mezelf voor het eerst toe om te voelen, maar deze gevoelens waren zo heftig dat ik het niet meer aankon. Ik raakte in een diepe depressie. En deed toen ook mijn eerste zelfmoordpoging. Hierdoor werd ik opgenomen. Ik ben toen in 4 maanden tijd op 5 verschillende plaatsen ondergebracht tot er plek vrijkwam in Ermelo op de Rietschans. Ik kwam op een gesloten afdeling terecht en daar heb ik ruim een jaar gezeten. Daarna nog een tijdje op de open afdeling en daarna ben ik in deeltijdbehandeling gegaan. Dit was een hele zware tijd, ik was erg depressief en suïcidaal. Toch kijk ik er nu met een goed gevoel op terug. Het heeft mijn leven gered! Op mijn 18de ben ik naar de volwassenzorg gegaan. Daar had ik elke week gesprekken en volgde ik een jaar lang intensieve therapie. Ook heb ik therapie gevolgd om de trauma's uit mijn jeugd te verwerken. Hierdoor heb ik veel minder last van de herinneringen en voor het eerst in mijn leven kon ik mezelf weer op waarde schatten. Ik ben begeleid gaan wonen en sinds ruim een jaar woon ik op mezelf. Door de medicatie die ik kreeg en nog steeds krijg gaat het goed nu. Uiteindelijk heb ik meerdere diagnoses gehad in mijn leven. Dit vond ik wel lastig omdat er vaak vooroordelen bestaan over bepaalde diagnoses. Uiteindelijk kreeg ik de diagnose depressie, posttraumatische stressstoornis en een borderline persoonlijkheidsstoornis. Over deze laatste diagnoses zijn heel veel vooroordelen en dat is niet altijd even gemakkelijk! Uiteindelijk ben ik nu al 8 jaar bezig mijn leven leefbaar te maken. Na jaren van veel nare ervaringen en gevoelens word ik sinds een jaar weer wakker zonder tegenzin. Ik geniet weer van de mooie dingen in het leven en zie het leven niet meer als een grote boze wereld. Wat ik wel nog lastig vind is dat mijn stemming erg wisselt. Het ene moment ben ik vrolijk en het andere moment voel ik me heel erg down. Ook vind ik drukke plekken waar veel mensen zijn die ik niet ken soms nog lastig. Dit komt omdat ik al snel denk dat mensen over mij praten. Ik ben een heel open persoon. Ik schaam mij niet voor het feit dat ik psychiatrische stoornissen heb. Ik heb er zelf niet voor gekozen. Wat dat betreft is het gewoon een ziekte. Wat ik graag zou willen is dat andere mensen er ook zo naar kijken. En dat het taboe en de vooroordelen over de psychiatrie verbroken worden. Dat het niet zwak is om over je gevoelens te praten maar juist heel sterk. Ik ben niet gek. En niet eng. Je kunt gewoon met mij praten! Wat ik anderen mee zou willen geven is dat als je problemen hebt: praat erover, niks is gek, en je zult merken dat er ook niets is wat nog nooit iemand anders al heeft meegemaakt. Of in elk geval een soortgelijke situatie. En de oordelen die je zelf misschien hebt, schaamte, schuld etc., zijn niet nodig. Het is zo belangrijk om te praten. Dat lucht zoveel op. En voor mensen die in hun omgeving zien dat iemand ergens mee worstelt, probeer er voor diegene te zijn. Laat merken dat je om iemand geeft. En oordeel niet. Luister eerst naar de andere kant van het verhaal, dan kun je je mening pas onderbouwen.
Stap 1. Introductie les 1 Stap 1. Introductie les 2 Deze eerste les is de kennismakingsles. Jullie zijn subgroep 5. In deze les maken jullie kennis met Esther. Esther is een leuke spontane jonge meid. Zij heeft een heleboel meegemaakt in haar leven. In les 1 t/m 6 leren jullie Esther steeds beter kennen! Jullie oefenen de dialoog. Bekijk samen de DVD, film 1: 'Ik ben ' Op de DVD zien jullie een filmfragment waarin Esther iets over zichzelf vertelt. Esther is vroeger misbruikt. Dit heeft diepe sporen achtergelaten in haar jeugd. Toen ze naar de middelbare school ging kreeg ze een depressie en deed ze een zelfmoordpoging. Ze is toen een tijdje opgenomen geweest in een instelling. In dit filmfragment stellen, behalve Esther, ook de andere hoofdpersonen zich voor. Iemand uit de subgroep leest het verhaal voor. Het verhaal staat op de vorige pagina. Vragen stellen Stel je zou Esther morgen ontmoeten, wat zou je aan haar willen vragen? Eenieder schrijft zijn vraag op een dialoogkaart. Je hebt hier 1 minuut de tijd voor. Ga met je subgroep in dialoog over de vragen. Stel elkaar vragen, luister naar elkaar en toon begrip voor ieders inbreng, maak samenvattingen van wat er gezegd wordt. Zorg dat jullie niet in discussies terechtkomen (gelijk willen hebben, de ander overtuigen). Zoek samen naar passende antwoorden, positieve oplossingsrichtingen, tips en ideeën die Esther helpen te mogen zijn wie ze is. In de volgende lessen gaan jullie op zoek naar de antwoorden op de overgebleven vragen. Jullie krijgen in deze les weer een kijkje in het leven van Esther en de andere hoofdpersonen die een psychiatrisch probleem hebben. In stap 2 van deze les krijg je de kans om je in te leven in wat zij tegen zijn gekomen in hun leven. Zou je daar begrip voor op kunnen brengen? SPEL! over de streep Bij welke vragen zal Esther over de streep gaan? Ga goed na bij welke vragen jij denkt dat Esther over de streep zou zijn gelopen. Ga over elke vraag met elkaar in gesprek en kom er zo achter waarom jullie denken dat Esther over de streep zou lopen. Bekijk samen de DVD, film 2: Mijn kwetsbaarheid Op de DVD zie je een filmfragment waarin Esther vertelt over wat borderline voor haar betekent. Ze geeft informatie over zichzelf en haar omgeving waar je in de komende lessen wat aan hebt. Nadenken over les 2 met de 3 B s Les 1 Kennismaking Nadenken over les 1 met de 3 B s Les 2 Over de streep
Stap 1. Introductie les 3 Stap 1. Introductie les 4 In deze les ervaren jullie hoe het is om complimenten te krijgen en te geven. Je ervaart wat een compliment met jou en de ander doet. In deze les kijkt een ieder op een positieve manier naar de ander. Je gaat bij jezelf na of jij complimenten geeft en wat dat met jou en de ander doet. Want complimenten geven, doen we dat eigenlijk niet veel te weinig? Waar ging het laatste compliment over dat jij kreeg? Les 3 Complimenten SPEL! Het complimentenspel Bekijk samen de DVD, film 3: 'Mijn omgeving' In dit filmfragment vertellen Esther en de andere hoofdpersonen welke invloed andere mensen hebben op hun ziek zijn. Ze vertellen wat de positieve aandacht en houding van anderen met hen heeft gedaan. Welke complimenten wil jij Esther geven? Denk terug aan de filmfragmenten die jullie gezien hebben en lees het verhaal van Esther nogmaals door. Welk compliment wil jij Esther geven? We bespreken de verschillende complimenten en de achterliggende motieven van de complimenten. Wat wil je haar meegeven met jouw compliment? Wat kan het effect van het compliment zijn voor Esther als je het compliment geeft in een periode dat ze niet lekker in haar vel zit? Nadenken over les 3 met de 3 B s In deze les spelen jullie met je subgroep een rollenspel. Dit is het naspelen van een deel van een verhaal. Jullie kruipen in de huid van Esther op het moment dat haar borderline opspeelt. Jullie ervaren hoe Esther zich in die situaties voelt. Na het oefenen laten jullie het rollenspel aan de rest van de groep zien. Jullie nodigen de rest van de groep uit te reageren op de situatie die jullie hebben gespeeld. Les 4 Rollenspel Jullie bekijken de DVD, film 4: Mijn boodschap aan jou Je kiest Esther als personage uit het verhaal (tekst of de film) en laat haar personage spreken, bewegen, reageren zoals jij denkt dat zij in het echt zou doen. Esther heeft borderline. Ze heeft last van flinke wisselingen in haar stemming, waardoor ze het ene moment bijvoorbeeld heel vrolijk en het andere moment heel boos kan zijn. Oefenen rollenspel en in dialoog met je groepsgenoten Jullie spelen met je subgroep Esther na in een rollenspel. Bedenk een situatie waarin de borderline stoornis van Esther een probleem kan zijn en speel dit na (denk aan de filmfragmenten en het verhaal!). Zorg dat iedereen een rol krijgt. Verdeel de rollen. Jullie spelen de rollenspelen voor de grote groep deelnemers. Eerst oefenen, dan presenteren. Bespreek en laat zien aan elkaar hoe jullie de situatie levensecht kunnen naspelen (denk aan emoties die je wel of niet laat zien, attributen die je gebruikt, etc.). Jullie nodigen de rest van de groep uit te reageren op het rollenspel: wat valt je op?', 'welke oplossingsrichting heb jij?', 'waar ben je door geraakt?. Beantwoord de vragen uit les 1 Welke vragen uit les 1, die jullie op de dialoogkaartjes hebben geschreven kon je in les 1 nog niet beantwoorden en nu wel? Nadenken over les 4 met de 3 B s
Stap 1. Introductie les 5 Stap 1. Introductie les 6 Aan deze les neemt een ervaringsdeskundige deel. Een ervaringsdeskundige heeft zelf ervaring met een bepaalde ziekte of stoornis. Hij of zij heeft hier in het verleden mee te maken gehad of heeft nog steeds een ziekte of stoornis. Deze ervaringsdeskundige deelt in deze les zijn levensverhaal met jullie. In de subgroepjes bereiden jullie (open) vragen voor waarover jullie met de ervaringsdeskundige in dialoog gaan. Voorbereiden bezoek ervaringsdeskundige Ieder van jullie schrijft een vraag op zijn dialoogkaartje. In je subgroepje bespreken jullie deze vragen en jullie selecteren de meest belangrijke vragen (maximaal twee). In de subgroep vragen jullie aan elkaar: wat willen wij nu graag weten?, waar gaat het voor ons nu echt om?. Met de ervaringsdeskundige in dialoog! De ervaringsdeskundige is uitgenodigd om zijn verhaal te vertellen. Spreek met jullie begeleider af of jullie de vragen tussendoor stellen of wanneer het hele verhaal is verteld. Jullie gebruiken deze gelegenheid als een kans om te laten zien wat je in de afgelopen lessen hebt geleerd en hoe je naar iemand met een psychiatrische stoornis kijkt. Hoe laat je zien dat je respect hebt voor mensen die misschien een beetje anders zijn?. Wat heb je geleerd? Voordat je afscheid neemt van de ervaringsdeskundige schrijf je een compliment op voor hem of haar. Je gebruikt het dialoogkaartje. Je leest het compliment voor en geeft het aan de ervaringsdeskundige. Jullie gaan na het vertrek nog in gesprek over: waar ben ik echt van onder de indruk geraakt?, wat vind ik goed om te horen?, wat stoort mij nog steeds?, wat grijpt mij aan? (emoties), waar denk ik anders over nu ik echt iemand met zijn eigenaardigheden heb gesproken?. In deze laatste les komt alles samen wat jullie in de afgelopen lessen hebben geleerd. Gebruik je creatieve kwaliteiten voor de presentatie! Jullie gaan met je subgroep een eindopdracht maken. Dit kan een poster zijn, een toneelstuk, een presentatie, een film of een andere creatieve werkvorm. Jullie laten zien wat je hebt geleerd, wat je bezighoudt, wat nog meer aandacht moet hebben, etc. Uitleg over de opdracht Jullie gaan per subgroep op een creatieve manier elkaar laten zien wat jullie de afgelopen lessen hebben geleerd. Wat in ieder geval terug moet komen in de presentaties: Hoe keken wij eerst aan tegen mensen die anders zijn? Hoe kijk ik nu aan tegen mensen met een psychiatrisch probleem? Wat nemen we mee uit de verhalen van de ervaringsdeskundigen in onze omgang met mensen met een psychiatrisch probleem? Maak in je subgroep een eigen leus waarmee je een positieve boodschap uitdraagt. Zoals wie is er nu raar?'. Vertel aan de deelnemers waarom jullie juist voor deze boodschap kiezen. Presentatie aan de groep Bedenk een CREATIEVE werkvorm om jullie boodschap over te brengen aan de rest van de groep. Allerlei werkvormen zijn denkbaar! Zet vooral de andere deelnemers aan het denken en doen! Maak een duidelijke start en afronding/ afsluiting. Overleg van tevoren welke subgroep begint, wie de volgende is, etc. Spreek af wie de tijd bewaakt. Heel veel plezier en succes! Les 5 Face to Face Nadenken over les 5 met de drie B s Les 6 Creatieve presentatie