Ondersteuningsstructuur VO Hoe het voortgezet onderwijs voor maatwerk zorgt zien we bij Echnaton Ook in het voortgezet onderwijs heeft men de voorbereidingen in het licht van de nieuwe wet uiteraard ter hand genomen. Het is wel goed om ook hier nog eens te melden dat het daarbij vooral gaat om voortborduren op wat er al was. Het onderwijs is vanzelfsprekend altijd al bezig om passende dingen te doen. Activiteiten Van Op De Rails naar Echnaton Plus (Ellen Biersteker; zorg coördinator Echnaton) Extra begeleiding was er al op Echnaton, we noemden dat Op de Rails. Kortweg gezegd was er een zorglokaal en daar konden leerlingen die extra ondersteuning nodig hadden terecht. Dat zorglokaal is weg. Er is een ontwikkeling geweest, je zou kunnen zeggen, van zorg naar ondersteuning. En die ondersteuning gebeurt niet meer op een aparte plek, maar in de klas. Het is daarmee tevens een ontwikkeling van GIS naar KIG (van Groep In School naar Kind In Klas). De gedachte hierachter is dat zorg de ander klein maakt, en minder zelf verantwoordelijk. Bij ondersteuning gaat het erom de leerling te helpen zelf goed te functioneren in de klas. Dat moet per definitie ondersteuning op maat zijn, want elk kind, elk mens heeft een eigen gebruiksaanwijzing. Bij kinderen die extra ondersteuning nodig hebben, is die gebruiksaanwijzing minder goed leesbaar en dan is het zaak om dingen te doen die die gebruiksaanwijzing helder krijgen. Als dat lukt, is beter functioneren in de klas het logische gevolg. De nieuwe naam voor de nieuwe wijze van ondersteuning is Echnaton Plus. Voor leerlingen die iets meer nodig hebben dan de standaard. Alle leerlingen hebben een mentor, en die is daarmee de spil in hun begeleiding. Het zijn vaak leerlingen met gedragsproblemen en leerlingen die in de klas niet goed functioneren, die voor Echnaton Plus in aanmerking komen. Dat gaat via een aanmelding en een bespreking in het ZAT (zorgen adviesteam). De begeleiders die de Plus verzorgen, ondersteunen de mentoren en de vakdocenten, want in de klas zelf moet het gebeuren. De leerling gaat de klas niet uit, de ondersteuning komt naar binnen. Het is wel al gebleken dat voorwaarde voor een geslaagde begeleiding is, dat er goed wordt samengewerkt met de mentoren en vakdocenten, en met de ouders, en met hulpverleners die ook vaak in beeld zijn. Passend Onderwijs Almere Jaarverslag 2013-2014 Ondersteuningsstructuur VO 1
Op Echnaton bestaat een vrij goed idee hoe de situatie er idealiter uitziet. Uitgangspunt in de begeleiding moet zijn dat het kind wordt (h)erkend. En dan uitgaan van de sterke kanten van de leerlingen en geloven in de ontmoeting, in de kracht van de goede relatie met de leerlingen. Het gebeurt in de ontmoeting, zei de filosoof Levinas (1906-1995) al. Vanuit een positieve relatie wordt gewerkt aan gedragsverandering en/of beter omgaan met de situatie. De basis is een geloof in de kansen van de leerling en werken aan vertrouwen, vaak op individuele basis. Want om te ontdekken waar je naartoe moet werken, is het belangrijk dat je op zoek gaat naar de kernkwaliteiten van elke leerling afzonderlijk. Dit is het ideale plaatje, maar daarmee ben je er nog niet. Dit schooljaar gaat men op Echnaton dan ook een aantal zaken verder ontwikkelen. Men gaat niet alleen werken aan de extra ondersteuning van de leerlingen maar gaat ook extra ondersteuning bieden aan de (vak)docenten. Zodat zij beter om leren gaan met leerlingen die de Plus nodig hebben. Het is niet veel minder dan een cultuuromslag, waaraan gewerkt wordt. Het gaat niet meer uitsluitend om de vraag: Hoe is dit kind, maar de kern is: Hoe gaan we verder met dit kind (Leon van Gelder, 1913-1981). Acties gericht op preventie, staan ook op het programma. Zo worden bijvoorbeeld de leerlingen die instromen van het OPDC al meteen bij binnenkomst begeleid en worden de nieuwe eerste klassen nauwgezet geobserveerd. Zo probeert men problemen te zien aankomen. Men werkt op Echnaton met verschillende teams van mentoren. De teams werken ieder in een deel van de school. De begeleiders van Echnaton Plus zijn dus een soort vliegende equipe tussen alle teams. De communicatie en afstemming met de mentoren verdient nog de nodige aandacht, niet alle teams zijn even ver in hun ontwikkeling. Dit alles betekent wel dat er nog een boel werk aan de winkel is. Om een slag te maken bij alle docenten organiseert Echnaton in het najaar een studiedag passend onderwijs voor het hele personeel. Intussen hoopt men dat er voldoende middelen van passend onderwijs zullen komen om deze ontwikkelingen verder vorm te geven. Van exit naar entree (Bas Vismans; directeur Onderwijs Passend Onderwijs Almere) Eerder merkten we in dit verslag al op: ook al is er pas nu een Wet passend onderwijs, het onderwijs heeft natuurlijk nooit anders gedaan dan proberen passend te onderwijzen. Een bewijs daarvoor is te vinden in Almeerkans, dat al 10 jaar bestaat. Het werd opgezet door de SLA (Stichting Leerlingzorg Almere), het voorgezet onderwijs in Almere, re-integratiebureau Mind At Passend Onderwijs Almere Jaarverslag 2013-2014 Ondersteuningsstructuur VO 2
Work en de gemeente. Het doel was om leerlingen die zonder diploma dreigden uit te vallen of de school al de rug hadden toegekeerd, om die via trainingen, stages en een aangepast onderwijsprogramma toch weer terug te leiden naar het onderwijs en hen hun schoolloopbaan te laten hervatten bij het Regionaal Opleidingen Centrum (ROC). Vier jaar geleden besloot het ROC, in het kader van het terugdringen van het aantal voortijdig schoolverlaters (aanval op de uitval), dat alle leerlingen die zich zonder vmbo-diploma aan de poort meldden eerst een Entreeopleiding op het ROC zouden moeten volgen. Dit gold ook voor de leerlingen uit Almeerkans, en ook voor die van het praktijkonderwijs. De bijdrage van de gemeente aan Almeerkans was verbonden aan de voorwaarde dat leerlingen moesten kunnen instromen in een niveau 2 opleiding op het ROC, zo vertelt Bas Vismans. Daarom zaten we snel om de tafel met het ROC. De uitkomst van deze gesprekken was dat we, met wat aanpassingen aan het onderwijsprogramma, de Entreeopleiding ook binnen Almeerkans konden aanbieden. Er werd een kleine pilot gestart met zes leerlingen, waarvan er vijf het AKA niveau 1 diploma haalden. Ze deden de opleiding bij Almeerkans, maar waren als extraneus (= je ontvangt er geen onderwijs maar doet er wel examen) ingeschreven op het ROC. Een jaar later werd de pilot uitgebreid met leerlingen van Praktijkonderwijs (PrO) Almere. Hiermee werd de Entreeopleiding dus op drie plekken in de stad aangeboden: op het ROC voor leerlingen met een enkelvoudige reden waarom ze geen diploma hadden behaald, bij Almeerkans voor leerlingen met een gecombineerde problematiek en op het PrO voor leerlingen met een lagere cognitie. Aan het einde van het schooljaar stroomden 30 leerlingen uit Almeerkans uit met een diploma in hun zak, dat hen of toegang gaf tot een niveau 2 opleiding of waarmee ze konden doorstromen naar de arbeidsmarkt. Het afgelopen schooljaar is Eduvier als vierde partner aangeschoven, zodat nu ook leerlingen met een gediagnostiseerde stoornis de Entreeopleiding op een aparte locatie kunnen volgen. Hiermee is er met recht sprake van een gedifferentieerde Entreeopleiding in Almere. Zodat voor heel veel verschillende leerlingen dit een passend aanbod is. Op 2 juli 2014 zijn er weer 40 diploma s uitgereikt aan leerlingen van Almeerkans. Een regelrecht succes, maar toch zijn we hiermee niet klaar met dit project. Volgend jaar wordt er gestart met een tweede instroommoment in het schooljaar en wordt het toeleiden van jongeren naar de arbeidsmarkt, samen met werkgevers, verder vormgegeven. Passend Onderwijs Almere Jaarverslag 2013-2014 Ondersteuningsstructuur VO 3
Onderzoek naar succes- en faalfactoren (Henriët Speth; teamleider Passend Onderwijs Almere) De eisen die de Wet passend onderwijs oplegt, betekenen hoe dan ook dat op reguliere scholen de zorg aan leerlingen die iets extra s nodig hebben meer zal worden aangesproken. Er zullen immers meer zorgleerlingen moeten worden opgenomen in de school dan tot nu toe gebruikelijk was. Om erachter te komen hoe je dat het beste zou kunnen doen, is er in het afgelopen schooljaar door een begeleider onderwijs en een mentor van Nautilus onderzoek gedaan naar de kansen die er in Almere zijn. Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) zijn gevolgd in hun schoolloopbaan op zoek naar de factoren die maken dat deze leerlingen in het regulier onderwijs zouden kunnen slagen en factoren die maken dat dat niet lukt en zij de overstap moeten maken naar een school voor VSO (voortgezet speciaal onderwijs). Dit onderzoek leverde nuttige handreikingen op voor de scholen. Zoals gebruikelijk in Almere bepaalt iedere school zelf zijn taak en de wijze waarop die wordt uitgevoerd. Veel scholen hebben een plan gemaakt om komend schooljaar aan de slag te gaan op vele niveaus. De meest voorkomende keuzes zijn: een ruimte/lokaal waar leerlingen die overprikkeld zijn onder begeleiding tot rust kunnen komen, eventueel schoolwerk kunnen doen; een buddy/coach voor de docent/mentor om te sparren over de ondersteuningsvraag die de leerling aan de docent stelt; scholing over het afstemmen van docenten op gedrag van leerlingen. Baken Stad, Baken Trinitas, Helen Parkhurst, OVC gaan hier zeer zeker mee aan de slag en hebben ook al hun eerste leerlingen binnen. Op het OPDC (OrthoPedagogisch Didactisch Centrum Almere) wordt een aparte klas ingericht voor leerlingen met kenmerken van een stoornis in het autistisch spectrum. Hier wordt, door een voorzichtiger opbouw in een speciale groep, naar een reguliere groep op het OPDC toegewerkt en vervolgens naar reguliere uitstroom na twee jaar OPDC. De contacten met Nautilus zijn binnen dit project bewust gezocht. Het Nautilus College is een speciale school voor kinderen en jongeren met een vorm van autisme. Samen kijken welke leerlingen de overstap naar regulier kunnen maken en wat zij nodig hebben, maar ook het onderzoeken van mogelijkheden om meer samen te werken op docentniveau en eventueel te komen tot uitwisseling en collegiale consultatie. Dat is het streven. Extra middelen uit het innovatiebudget worden voor dit doel vrijgemaakt. Passend Onderwijs Almere Jaarverslag 2013-2014 Ondersteuningsstructuur VO 4
Versterken zorgstructuur in het havo/vwo (Henriët Speth; teamleider Passend Onderwijs Almere) Afgelopen jaar hadden ze dat, maar ook komend jaar hebben alle scholen in het voortgezet onderwijs (VO) de opdracht om hun basisondersteuning te versterken. Zij hebben hieraan gewerkt met ondersteuning vanuit Passend Onderwijs Almere. Begeleiders van Passend Onderwijs Almere dachten mee met de scholen op ieder niveau. Alle betrokkenen bij de begeleiding van een leerling of klas werden in stelling gebracht om samen een omgeving te scheppen die was afgestemd op wat de leerling/klas/docent/mentor nodig had. Met name op de Meergronden en het OVC zijn de eerste stappen gezet. Handelingsgericht Werken (HGW) presentatie voor het VO (Magda van der Heijden; begeleider Passend Onderwijs Almere) De ervaringen zijn nog pril, omdat er als we dit schrijven pas één presentatie gegeven is, maar die is wel goed ontvangen. Bij het Arte College (Almere Poort) is na de presentatie een plan van aanpak gemaakt voor een zestal vervolgsessies. Het plan van aanpak ligt bij de school ter inzage en kan voor de docenten een leidraad zijn om ook die vervolgsessies zo passend mogelijk te maken. Handelingsgericht werken is het proces van de docent. Via scholing, mentale ondersteuning, samenwerking en vertrouwen kan op elke school het handelingsgericht werken gestalte krijgen, met de daarbij horende mindset en de benodigde handelingsbekwaamheid. Als een school daarvoor wil gaan, begeleid door een begeleider van Passend Onderwijs Almere, dan komt het in onze ogen goed met dat passende onderwijs. Passend Onderwijs Almere Jaarverslag 2013-2014 Ondersteuningsstructuur VO 5