www.kws.com KWS Benelux BV Einsteinstraat 33 3281 NJ Numansdorp tel.: 0186-657506 fax: 0186-657507 E-mail J. Buis@kws.de www.kws.com Het begint met ons.
Inleiding Inhoudsopgave Bladgezondheid is een belangrijk punt voor een succesvolle bietenteelt. Slechts met een gezond bladapparaat wordt het genetisch potentieel van de biet van uitzaai tot rooien volledig benut.de groene bladeren zijn de groene energiecentrale en suikerfabriek van de biet. Bladgezondheid is een voorwaarde voor: volledige omzetting van zonne-energie in groei, opbrengst en suiker hoge interne kwaliteit door lagere hoeveelheid alpha amino N natuurlijke vervanging van blad, zonder verlies van opbrengst en kwaliteit gereduceerde inzet van gewasbeschermingsmiddelen vermijden van opbouw van infectiepotentieel in de grond door aangetast blad De bladziekten in suikerbieten (met name cercospora) nemen de laatste jaren toe, treden vroeger op en breiden zich verder noordwaarts uit. Bij onze zuiderburen in Belgie, Duitsland en Frankrijk is de chemische bestrijding van m.n. bladvlekkenziekte een gebruikelijk onderdeel van de bietenteelt. Het lijkt in Nederland helaas ook die kant op te gaan. Oorzaken voor deze toename in Nederland zijn met name de hogere temperaturen en vochthoeveelheden, gecombineerd met tamelijk intensieve bietenteelt in Nederland. De diverse bladziekten vereisen een goede diagnose, om vast te stellen of bestrijding mogelijk en noodzakelijk is. Met dit boekje willen we de bietenteler behulpzaam zijn bij met name de herkenning van de diverse bladziekten. Omdat toelating en toepassing van chemische middelen voortdurend aan wijziging onderhevig is verwijzen wij hiervoor naar de actuele informatie van het IRS, via internet of de bladen van de suikerindustrie. Cercospora bladvlekkenziekte Ramularia bladvlekkenziekte Phoma bladvlekkenziekte Roest Echte meeldauw Alternaria bladziekte Bacterieziekten Valse meeldauw Vergelingsziekte 4 5 7 8 9 10 11 12 13 2 3
Cercospora bladvlekkenziekte derland vooral in het zuidoosten, de laatste jaren door het gehele land. De schade bestaat vooral uit een daling van het suikergehalte en het wortelgewicht door hergroei van het bladapparaat. Cercospora beticola Symptomen: Kleine, lichtgrijze ronde vlekjes (2 3 mm) met een roodbruine rand. Bij sterke aantasting lopen de vlekjes in elkaar over, waardoor bladdelen en uiteindelijk gehele bladeren afsterven. Met een loep is in de vlekjes grijs schimmelmycelium met een zwarte sporendrager waarneembaar. De symptomen zijn eerst zichtbaar op afzonderlijke planten. Opspattend regenwater en wind zorgen voor verdere verspreiding over het perceel. Levenswijze: De schimmel overleeft d.m.v. sporen op de bladeren, zodat bij een nauwe rotatie met bieten een infectiepotentieel in de grond wordt opgebouwd. Bij vochtige, warme weersomstandigheden is de kans op besmetting het grootst. Risicofactoren: Meer risico is er bij een nauwe vruchtwisseling (bv. biet op biet), bij beregening en/of bij vochtig en warm weer. Economische betekenis: Cercospora is een van de belangrijkste bladziekten in suikerbieten in alle vochtige en warme teeltgebieden. Vroeger in Ne- Bestrijding: Chemische bestrijding is mogelijk. Raadpleeg voor actuele informatie over toegelaten middelen, dosering en toepassing de voorlichtingsboodschap van het IRS. Voor een effectieve aanpak is vooral het tijdstip van de eerste bespuiting van belang. Gedurende de eerste helft van september is een bespuiting alleen zinvol als vrij laat gerooid wordt. Houdt rekening met de veiligheidstermijnen. Indirecte bestrijding is mogelijk door inzet van tolerante/resistente rassen en door verruiming van de vruchtwisseling. Ramularia beticola Symptomen: Grote, onregelmatige bladvlekken (4 10 mm), lichter en niet zo regelmatig omrand als bij Cercospora. In het midden grijsbruin tot witgrijs. Het weefsel midden in de vlek droogt in en vertoont barsten. Ramularia bladvlekkenziekte 4 5
Phoma bladvlekkenziekte Levenswijze: De schimmel overleeft op afgestorven bladeren en in de grond. Een nauwe vruchtwisseling bevordert aantasting. Besmetting vindt plaats bij relatief koel en vochtig weer. Opspattend regenwater en wind verspreiden de sporen over het perceel. Risicofactoren: Een nauwe vruchtwisseling met bieten en beregening. Economische betekenis: Deze ziekteverwekker komt voor in alle gebieden waar suikerbieten worden geteeld. Bij een zéér vroege aantasting, gelijktijdig met andere schimmels, kan het bladapparaat van de biet bijna geheel verloren gaan. De vorming van nieuw blad leidt tot vermindering van de suikeropbrengst. Ramularia wordt vaak het eerst in het noorden van het land waargenomen, vanwege de koelere temperatuur, die optimaal is voor deze schimmel. Bestrijding: Momenteel zijn in Nederland geen chemische middelen toegelaten. Indirecte bestrijding kan door ruimere vruchtwisseling. Phoma betae (= Pleospora betae) Symptomen: Grote, lichte ronde vlekken op de bladeren met concentrische donkere ringen die bestaan uit talrijke pycnidiën van de schimmel. Dikwijls scheurt het afgestorven weefsel in. Economische betekenis: Bij normale bietenteelt is zelden sprake van schade van economische betekenis. Bestrijding: Op basis van de geringe schade is de ziekte nauwelijks het bestrijden waard. Vanwege besmetting van het zaaizaad vindt er een profylactische ontsmetting van het suikerbietenzaad met TMTD plaats. 6 7
Roest Echte meeldauw Uromyces betae Symptomen: Goudgele tot roestbruine kleine vlekjes op de boven- en onderkant van het blad van circa 1 mm grootte. Bij een hoge concentratie vlekjes verwelken en verdrogen de bladeren en sterven af. Levenswijze: De schimmel vormt bij voldoende vochtigheid in alle ontwikkelingsstadia van de biet sporen. De ziekteverwekker is gevoelig voor temperaturen boven 20 C. Risicofactoren: Aangrenzende percelen van zaadbieten en normale bieten, hoge stikstofgift. Economische betekenis: In het algemeen is de ziekte niet van economische betekenis. Ze komt vooral voor in gebieden met een hoge luchtvochtigheid (kustgebieden). Erysiphe betae Symptomen: In het begin een stervormig grijs schimmelmycelium. De bladeren zijn, voornamelijk op de bovenkant, met een witte of grijswitte poederaanslag bedekt. Bij een sterke aantasting worden de bladeren lichtgroen, vergelen en sterven af. Levenswijze: Temperatuuroptimum: 25 30 C, en een relatieve luchtvochtigheid van minder dan 50%. De schimmel gedijt goed in vochtig, warm weer met een geringe relatieve luchtvochtigheid en regelmatig dauw. Bij langdurige neerslag kan de poederaanslag van de bladeren gespoeld worden. Economische betekenis: De schimmel komt voor in alle gebieden waar suikerbieten worden geteeld. De schade is afhankelijk van het tijdstip waarop de ziekte voor het eerst optreedt en van de weersomstandigheden. Grote schade is slechts te verwachten in gebieden waar de omstandigheden klimatologisch gunstig zijn. 8 9
Bacterieziekten Bestrijding: Chemische bestrijding is niet rendabel in Nederland. Er zijn geen middelen toegelaten. Indirecte bestrijding is mogelijk door te kiezen voor een ras met een gezond bladapparaat. Alternaria bladziekte Pseudomonas syringae Alternaria tenuis Symptomen: De bladeren worden vanaf de rand of vanaf de punt van het blad bruin. Deze verkleuring zet zich naar het midden van het blad voort. Er ontwikkelt zich een zwarte, fluweelachtige aanslag op het weefsel (a-sexuele voortplantingsorganen van de schimmel). Levenswijze: De ziekteverwekker is een zwakteparasiet die in eerste instantie bladeren aantast die primair al beschadigd zijn, bijvoorbeeld door een mechanische beschadiging, na een virusinfectie of schade door droogte of een voedingstekort. Symptomen: Bruin tot zwart gekleurde vlekken, onregelmatig van vorm en grootte, vooral aan de rand en/of in verdikkingen van de bladschijf. Het dode weefsel in het midden van de vlek valt uit elkaar. De beschadigingen groeien eruit onder droge en warme omstandigheden. Levenswijze: Langdurig vochtige en koele weersomstandigheden stimuleren de infectie. De bacterie dringt het bladweefsel binnen door scheurtjes of wondjes (hagel of insecten). Risicofactoren: Lange periodes van regenval, beschadigingen van het blad. Economische betekenis: Gering Bestrijding: Bestrijding is niet mogelijk. Economische betekenis: Omdat de economische betekenis gering is, is de ziekte het bestrijden niet waard. 10 11
Valse meeldauw Vergelingsziekte Peronospora farinosa Symptomen: Grijze schimmeldraden op de onderkant van het blad. De bladeren die zijn aangetast krullen naar beneden om, zijn verdikt en verkleuren aan de bovenkant. De aangetaste bladeren blijven achter in groei. Levenswijze: Vochtige, koele weersomstandigheden (een hoge luchtvochtigheid en temperaturen tussen 10 17 C) zijn gunstig voor deze infectie. De besmetting kan plaatsvinden in het vroege voorjaar en (opnieuw) in de herfst. Risicofactoren: Bron van infectie kunnen zaadbieten en schieters zijn. Jonge bietenplanten zijn zéér vatbaar. Economische betekenis: De ziekte komt zelden voor bij normale bietenteelt. Economisch relevante schade is er alleen in gebieden waar zaadteelt plaats vindt. Bestrijding: Bestrijding is in Nederland niet noodzakelijk. Vergelingsziekte (sterk en zwak vergelingsvirus) Symptomen: Op de oudere bladeren is het weefsel tussen de bladnerven lichter gekleurd. Later geelverkleuringen, de bladschijf wordt dikker en broos. In het begin treedt de ziekte pleksgewijs op, later over het hele perceel. Symptomen: Zwak vergelingsvirus (BMYV): oranje-gele verkleuring, dikwijls vervolgaantasting met een parasitaire schimmel (bijvoorbeeld Alternaria) en het vroegtijdig afsterven van de bladeren. Symptomen: Sterk vergelingsvirus (BYV): geelverkleuring, later met kleine rode necrosen. Aantasting door beide virussen komt vaak voor. Levenswijze: Verspreiding geschiedt door bladluizen (vooral de groene perzikbladluis Myzus persicae en de zwarte bonenluis Aphis fabae). De bladluizen nemen het virus op bij het zuigen aan geïnfecteerde planten. Ganzevoetachtigen (spinazie, witte ganzevoet en melde) vogelmuur of doorgroei van bietenhopen kunnen de bron van het virus zijn. 12 13
Voorwaarden: Een milde winter en een warm voorjaar creëren een gunstig klimaat voor de overleving en een snelle uitbreiding van de virusoverbrengende bladluis. Risicofactoren: Overwintering van bladluizen in zachte winters, gunstige weersomstandigheden in het voorjaar. Insecticidenresistentie, toename van koolzaadteelt omdat koolzaad dienst doet als overwinteringplaats. Bevestiging: ELISA-test op bladmonsters Economische betekenis: Een vroege aantasting kan tot aanzienlijke opbrengstverliezen leiden. Bestrijding: Directe bestrijding van het virus is niet mogelijk. Een indirecte bestrijding vindt plaats door het bestrijden van de vectoren (bladluizen) met daarvoor toegelaten insecticiden. Bij het gebruik van Gauchopillenzaad is onder normale omstandigheden bestrijding van bladluizen niet nodig. Door de toepassing van Gaucho is de vergelingsziekte sterk naar de achtergrond gedrongen. 14 15