LEZEN EN DYSLEXIE 19-5-2016 Nicole Verkerk
Dyslexie en lezen. 1 is geen lekkere combinatie: Weinig dyslecten lezen voor hun plezier Lezen kost veel moeite: leestempo laag, vaak stukken overlezen, snel leesfouten maken Om zelf te ervaren: artikel nrc
2 Slecht lezen maakt onzeker: je kunt niet aan verwachtingen voldoen Problemen in onderwijs en in werk door slechte leesvaardigheid
De kern van dyslexie is 3 moeite met aanleren en onvoldoende automatisering van de technische kant van het lezen (decoderen) en het schrijven (m.n. toepassen juiste spelling)
Wat is geautomatiseerd? 4 Auto rijden en tegelijk praten. Lezen is inspanning en geen ontspanning Spelling: welke woorden automatiseren niet bij goede spellers en welke niet bij dyslectici?
5 Lees is 'n manier om inligting te verkry uit 'n geskrewe bron. Lees behels om die simbole wat 'n taal uitmaak, te erken. Lees en luister is die twee mees algemene maniere om inligting te verkry. Inligting wat deur lees verkry word kan vermaak insluit, veral wanneer fiksie of humor gelees word. Mense lees meestal vanaf papier, maar inskrywings op kliptablette of kryt op 'n swartbord kan ook gelees word. Mense kan ook van rekenaarskerms en tablette af lees. Mense lees gewoonlik vir hulself, maar hulle kan ook hardop lees, byvoorbeeld wanneer hulle inligting aan ander voorlees. Hardoplees kan ook die leser help om te konsentreer op wat gelees word. Proeflees is 'n vorm van lees, met die doel om foute in 'n skryfstuk
Dyslecten lezen anders 6 Gecompenseerde volwassen: afwijkende hersenactiviteit Sterk (sub)vocaliserend, met bewuste aandacht
Positieve invloed training 7 De leraar met de bal (Douwe Sikkes) Dyslecten blijven doorontwikkelen door veel te lezen / schrijven
Goede teksten 8 Zoals het onmogelijk is zonder krachttraining de spieren sterker te maken, zo is het ook onmogelijk te werken aan een goede leesvaardigheid zonder uitdagende teksten. The challenge of challenging text. Shanahan, Fisher & Frey (2012)
Dus: 9 Goed onderwijs (instructie!) helpt! Stimuleren is belangrijk! Verrijken is belangrijk! Positieve verwachtingen zijn reëel!
Knelpunten 10 Nederlandse kinderen zijn geen gemotiveerde lezers; bijna 50% van de kinderen leest thuis nooit (PISA 2009) Op veel scholen nemen na groep 6 de leesresultaten af (Hacquebord e.a., 2010): de leesvaardigheid van zwakke lezers neemt af als ze niet meer lezen (Willms en Murray, 2007) Veel leerlingen vinden zich geen competente lezer (Jolles e.a. 2013)
Wat we weten over het verbeteren van leesvaardigheid 11 Positieve leesattitude Minimale tijdsbesteding van 10 minuten per dag of het wekelijks lezen van één boek Gematigd gebruik van andere media (computer/tv) Veel verschillende tekstsoorten lezen Beheersen van verschillende leesstrategieën Bron: http://www.leesmonitor.nu/leesvaardigheidstimuleren
Wat we weten over Woordenschat? 12 4.000 woorden dragen bij voor 96% van de gesproken taal. Het aantal verschillende woorden in populaire hedendaagse artikelen is 500.000. Woordenschat gesproken taal is onvoldoende om teksten na groep 5 te begrijpen.
Effect thuis lezen 13 5 min. thuis lezen per week: 21.000 woorden 10 min. thuis lezen per dag: 620.000 woorden 15 min. thuis lezen p.d.: 1.146.000 woorden 1 uur thuis lezen p.d.: 4.358.000 woorden Voorlezen: 3-5 x per week voorlezen leidt tot leesontwikkelings-voorsprong van half jaar 6-7x per week voorlezen: voorsprong 1 jaar
Effect van lezen 14 Print exposure correleert met mondelinge taalvaardigheid: 12% op kleuterleeftijd 19% in bovenbouw basisschool 30% in bovenbouw voortgezet onderwijs 34% in hbo en wo Studenten die veel lezen zijn succesvoller Mol & Bus (2011) Psychological Bulletin
Lezen doe je niet om je techniek te oefenen 15 Landen die goede resultaten boeken met hun leesonderwijs hebben het lezen van boeken daarin centraal staan: veel aandacht voor stillezen, voorlezen, leesbeleving. Veel methodes hebben slechte teksten. Zijn wij niet het land van Annie?
Zwakke lezers 16 Hoe zwakker de lezer, des te minder er (vaak) aandacht is voor leesbeleving. Technische leesoefeningen hebben heel weinig effect. Het gaat om: leesmotivatie, falen voorkomen, kilometers lezen.
Leesmotivatie 17 De beste, mooiste boeken! Aansluiten bij belangstelling! Praten over de tekst! Herlezen! Op zoek naar beslissende boek
Falen voorkomen, faciliteren 18 Voorlezen-nalezen strategie Voorlezen-Koorlezen strategie Om-en-om lezen (oa toneelleesboeken) Geen focus op leesfouten Eerste hoofdstuk voorlezen, dan stillezen Luisterboeken inzetten Series lezen (context is bekend) Herlezen!
Leeskilometers maken 19 Veel stillezen stimuleren Docent of kind leest stukje voor uit leuk boek Boekendiploma, kadootjes Boekintroducties door docent Boekenkring
Hulpmiddelen? 20 Ja! Tekst-naar-spraaksoftware Tablet: daisylezer, lex Yoleo Voorgelezen boeken
Rol bibliotheek 21 Belangrijk! Expertise leesbeleving en leesplezier Kennis van (écht goéde) boeken Makkelijk Lezen Plein
22 Vragen?