Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. Handinfo. handige informatie voor personen met een handicap

Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Handinfo handige informatie voor personen met een handicap Vijfde herziene uitgave Teksten bijgewerkt tot oktober 2010

Deze gids is te verkrijgen bij: Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Communicatiedienst Sterrenkundelaan 30 1210 Brussel T 02 225 85 97 F 02 225 84 05 E informatie@vaph.be www.vaph.be Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden, tenzij met de uitdrukkelijke vermelding van: uit: Handinfo Handige informatie voor personen met een handicap, een uitgave van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, 2010.

INHOUDSTAFEL Handinfo Voorwoord 1 Leven met een handicap 3 1. De diagnose: de vaststelling van de handicap 4 2. Het statuut: de erkenning van de handicap 11 2 Inkomen 21 1. Sociale verzekeringen 22 2. Sociale bijstand 29 3. Oorlogsinvaliden en -slachtoffers 36 4. Vermindering op inkomensbelasting 36 3 Kinderbijslag 39 1. Gewone kinderbijslag 40 2. Kinderbijslag voor kinderen met een handicap 41 3. Kinderbijslag voor kinderen van ouders met een handicap 43 4. Toeslag voor eenoudergezinnen 44 4 Onderwijs 47 1. De rol van het CLB 48 2. Leerplicht 49 3. Buitengewoon onderwijs 49 4. Geïntegreerd onderwijs 52 5. Inclusief onderwijs 52 6. Onderwijs aan huis 53 7. Hulpmiddelen of aanpassingen in het onderwijs 55 8. Andere vormen van ondersteuning 56 5 Werk en beroepsopleiding 61 1. Werk en gelijke kansen 62 2. Maatregelen van de Vlaamse overheid 63 3. Tegemoetkomingen, uitkeringen en loon 70 6 Ziekte- en zorgverzekering 75 1. Ziekteverzekering 76 2. Vlaamse zorgverzekering 84 7 Wonen 87 1. Huren van een (sociale) woning 88 2. Een woning kopen: goedkoper lenen 91 3. Uw woning aanpassen 94 4. Andere steunmaatregelen 96

Handinfo 8 Zorg: opvang, begeleiding en assistentie 99 1. Opvang- en begeleidingsvormen van het VAPH 100 2. Persoonlijke-assistentiebudget 110 3. Revalidatiecentrum 114 4. Thuiszorg 114 9 Vrije tijd 119 10 Mobiliteit 131 1. Gratis en goedkoper reizen met het openbaar vervoer 132 2. Toegankelijk openbaar vervoer 139 3. Georganiseerd vervoer 142 4. Vervoer van en naar school, werk of opleiding 143 5. Vervoer van en naar de voorziening 144 6. Persoonlijke mobiliteit 144 7. Andere maatregelen 151 11 Hulpmiddelen en aanpassingen 153 1. In de leefsituatie 154 2. In de werkomgeving 159 3. Op school 159 4. De rol van het Kenniscentrum Hulpmiddelen 160 5. Uitleen- en aankoopdiensten 161 12 Juridische beschermingsstatuten 163 1. De verlengde minderjarigheid 164 2. Het voorlopige bewindvoerderschap 165 3. Gedwongen opname 166 4. Internering 166 13 Fiscale en sociale maatregelen 169 1. Fiscale maatregelen 171 2. Sociale maatregelen 182 14 Non-discriminatie, gelijke kansen en toegankelijkheid 199 1. Non-discriminatie en gelijke kansen 200 2. Toegankelijkheid 206 15 Provinciale en gemeentelijke initiatieven 213 1. Provinciale initiatieven 214 2. Gemeentelijke initiatieven 222 16 Adressen 225 Trefwoordenlijst

VOORWOORD De levenskwaliteit van mensen met een handicap wordt sterk bepaald door de mate van participatie aan het maatschappelijk leven. Het gaat dan bijvoorbeeld over comfortabel wonen, gaan werken, een zinvolle vrijetijdsbesteding, zich vlot kunnen verplaatsen, een voldoende inkomen hebben, enz. Mensen met een handicap hebben soms tegemoetkomingen en aanpassingen nodig om een zo kwalitatief mogelijk leven te kunnen leiden. Drempels dienen hiertoe soms letterlijk te worden weggewerkt. De overheid speelt hierin een voortrekkersrol. Voor personen met een handicap en hun netwerk is het niet evident om pasklare antwoorden te vinden op de vele vragen die er leven. Diverse overheden en overheidsdiensten zijn bevoegd voor de zorg (of maatregelen) voor personen met een handicap. Dat resulteert in veel verschillende reglementen en tegemoetkomingen. Deze gids wil u een totaalbeeld bieden van alle tegemoetkomingen, maatregelen en initiatieven die er bestaan voor mensen met een handicap. We trachten een zo volledig mogelijk overzicht te geven van de huidige regelgeving en procedures, de bestaande structuren en organisaties in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Deze wegwijzer wil u helpen bij uw speurtocht naar een gepaste zorg, een geschikt hulpmiddel, een tegemoetkoming, enz. Uiteraard is het onmogelijk om op alle mogelijke vragen een antwoord te formuleren. We beperken ons daarom tot een opsomming van alle tegemoetkomingen en initiatieven, zonder hierbij alle voorwaarden en cijfers in detail te vermelden. Hebt u een concrete vraag, dan neemt u best contact op met de daartoe bevoegde dienst. De contactinformatie vindt u in het hoofdstuk zelf, of in hoofdstuk 16, waar een uitgebreide adressenlijst is opgenomen. Nieuw in vergelijking met de vorige uitgave is de uitgebreide trefwoordenlijst. Deze lijst is een handige wegwijzer om u snel bij uw gewenste onderwerp te brengen De basisstructuur van dit boek is opgebouwd uit diverse hoofdstukken die een logisch geheel vormen. Sommige hoofdstukken beschrijven de tegemoetkomingen van één levensthema (bijvoorbeeld vrije tijd); andere hoofdstukken behandelen een specifieker thema. Deze structuur kan de indruk wekken dat de materie voor personen met een handicap een mooi afgebakend gebied bestrijkt, waarbinnen zij gemakkelijk hun weg zullen vinden. De praktijk wijst echter uit dat dit soms niet eenvoudig is. Wij hopen u met deze gids alvast een eind op weg te helpen. Deze brochure is een momentopname. Daardoor beschrijft de informatie het tegenwoordige en specifieke aanbod. Tegenwoordig staat voor november 2010 en specifiek voor het aanbod dat zich richt naar personen met een handicap. De zaken veranderen soms heel snel. Daarom is het aangewezen om met de verschillende diensten in kwestie contact op te nemen, indien u een antwoord wenst op een persoonlijke situatie. 15 november 2010 Laurent Bursens Administrateur generaal VAPH Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

1Leven met een handicap

1Leven met een handicap Het woord handicap is een overkoepelende term voor aangeboren en nietaangeboren functiebeperkingen. De beperkingen kunnen van lichamelijke, verstandelijke, psychische en/of sociale aard zijn. De handicap kan de dagdagelijkse activiteiten en de deelname aan het sociale leven belemmeren. Een handicap kan aangeboren zijn, maar kan ook het gevolg zijn van een ziekte of een ongeval. In beide gevallen maken de betrokkenen een aanvaardingsproces door. Dikwijls is het ook zoeken naar alternatieven om de levenskwaliteit optimaal te maken of te houden. Een aantal diensten hebben hierbij een functie als doorverwijzer. Een aantal andere, gespecialiseerde centra kunnen de diagnose van de handicap stellen. Een aantal overheidsdiensten, zowel federaal als regionaal, bepalen het beleid voor personen met een handicap en nemen de hoofdmoot van de subsidiëring van de sector van personen met een handicap voor hun rekening. 1. De diagnose: de vaststelling van de handicap Een vroegtijdige diagnose en behandeling kan de ontwikkelingskansen en ontplooiingsmogelijkheden van een persoon met een handicap in belangrijke mate beïnvloeden. Hoe vroeger de diagnose, hoe sneller een gerichte behandeling en begeleiding kan volgen. De hierna beschreven diensten bieden een gerichte doorverwijzing, ze helpen de problematiek van de handicap inschatten of zorgen voor informatie, begeleiding en ondersteuning. 1.1. Doorverwijzers Hebt u een kind met een (vermoeden van) handicap of wordt uzelf op latere leeftijd met een handicap geconfronteerd, dan kunnen de hierna vermelde diensten u voor een diagnose doorverwijzen naar de juiste instanties. 1.1.1. Kind en Gezin Kind en Gezin (K&G) richt zich tot gezinnen met jonge kinderen. K&G volgt de groei en ontwikkeling van kinderen tijdens de eerste levensjaren en staat de ouders daarin bij. 4

Consultatiebureau U kunt bij een consultatiebureau van K&G gratis terecht voor preventieve onderzoeken, voor vaccinaties en voor medisch, verpleegkundig en opvoedkundig advies. De arts en de regioverpleegkundige volgen de groei en ontwikkeling van uw kind op en verwijzen u eventueel door. U vindt de adressen van de consultatiebureaus in uw buurt op www.kindengezin.be. U kunt ze ook bij K&G opvragen. Regioverpleegkundige Bij de geboorte van uw kind komt de regioverpleegkundige van K&G in de eerste maanden een aantal keren bij u op huisbezoek. Hebt u een kind met een handicap, dan worden de huisbezoeken van de regioverpleegkundige van K&G langer aangehouden en is de begeleiding intensiever. De regioverpleegkundige volgt de verschillende fases van het diagnosticeren op en helpt u bij de verdere stappen. Hij verwijst, indien nodig, door naar andere diensten en hulpverleners zoals het OCMW, een thuisbegeleidingsdienst of een zelfhulpgroep. De regioverpleegkundige kan medische informatie in een begrijpelijke taal uitleggen. Hij kan u ook verzorgingstechnieken aanleren en helpen om de aanbevelingen van een thuisbegeleidingsdienst uit te voeren. Regiohuis Het regiohuis van K&G is het centraal dienstverleningspunt in uw streek. U kunt er terecht voor informatie of voor een afspraak voor een consultatie of huisbezoek. U vindt het adres van het regiohuis in uw streek op www.kindengezin.be. U kunt het ook bij K&G opvragen. INFO Kind en Gezin Hallepoortlaan 27 1060 Brussel T 02 533 12 11 T 078 15 01 00 F 02 534 13 82 E info@kindengezin.be www.kindengezin.be 5

1Leven met een handicap 1.1.2. Centrum Algemeen Welzijnswerk U kunt bij een Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) terecht voor al uw vragen over welzijn. Dat kan gaan om relationele of psychosociale problemen, financiële moeilijkheden of materiële problemen. Het CAW helpt u met informatie, advies, doorverwijzing, opvang, praktische hulp, crisishulp en begeleiding. Na de eerste contacten kan het CAW u verder een ambulante psychosociale begeleiding aanbieden of zelfs bemiddelen in conflictsituaties zoals bij een scheiding of in het geval van schuldoverlast. De CAW s streven naar een versterkt welzijn voor u, voor uw omgeving en voor de bredere samenleving. U vindt het adres van het CAW in uw buurt op www.caw.be. U kunt het ook opvragen bij het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk. INFO Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Diksmuidelaan 36a 2600 Berchem T 03 366 15 40 F 03 385 57 05 E post@steunpunt.be www.caw.be www.steunpunt.be 1.1.3. Trajectbegeleiding Hebt u het moeilijk om zelf inzicht te verkrijgen in de voor u aangewezen soort(en) ondersteuning, al dan niet vanwege het VAPH? Of vindt u uw weg niet in het ondersteuningsaanbod van het VAPH of van aanverwante diensten? Dan kan trajectbegeleiding iets voor u zijn. Trajectbegeleiding wordt aangeboden vanuit door het VAPH erkende diensten voor begeleid wonen en diensten voor thuisbegeleiding. U vindt de contactgegevens van die diensten op de website www.vaph.be. U kunt die ook bij het VAPH opvragen. Meer informatie over trajectbegeleiding vindt u in hoofdstuk 8 Zorg. 6

INFO Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) Communicatiedienst Sterrenkundelaan 30 1210 Brussel T 02 225 85 97 F 02 225 84 05 E informatie@vaph.be www.vaph.be 1.1.4. Andere doorverwijzers Dokters, ziekenfondsen, centra voor leerlingenbegeleiding (CLB s), OCMW s en andere diensten kunnen u ook op weg helpen om de gepaste hulp te vinden. Ook de verenigingen voor personen met een handicap kunnen u adviseren en ondersteunen. 1.2. Centra voor diagnose Voor de diagnose van een handicap moet u meestal een beroep doen op een van de volgende gespecialiseerde diensten. 1.2.1. Centrum voor ontwikkelingsstoornissen De centra voor ontwikkelingsstoornissen (COS) richten zich vooral tot kinderen met een (vermoeden van) een ontwikkelingsstoornis, met een hoog risico op een handicap of met (een vermoeden van) autismespectrumstoornis. Een COS heeft als taak om ontwikkelingsstoornissen bij kinderen zo vroeg mogelijk op te sporen. Het moet de handicap diagnosticeren, de graad en de ernst ervan vaststellen en eventueel bijkomende problemen opsporen en identificeren. Het centrum evalueert de mogelijkheden van het kind en geeft advies over de beste therapeutische aanpak. Het adviseert eventueel het gebruik van hulpmiddelen. Tenslotte oriënteert het ook naar de geschikte voorzieningen voor behandeling, begeleiding en onderwijs. 7

1Leven met een handicap INFO Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen (COS) Antwerpen Gouverneur Kinsbergencentrum Doornstraat 331 2610 Wilrijk T 03 830 73 10 F 03 828 69 64 E cos@vzwkinsbergen.be www.vzwkinsbergen.be Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen (COS) Brussel UZ Brussel Laarbeeklaan 101 1090 Jette T 02 477 56 95 F 02 477 57 86 E cos@uzbrussel.be www.cosbrussel.be Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen (COS) Gent UZ Gent De Pintelaan 185 2K5 9000 Gent T 09 332 57 44 F 09 332 38 06 E info.cosgent@uzgent.be www.cosgent.be Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen (COS) Leuven UZ Leuven Kapucijnenvoer 33 3000 Leuven T 016 33 75 07 F 016 33 75 00 E cos@uzleuven.be www.uzleuven.be/20jaarcos 1.2.2. Observatie- en behandelingscentrum De observatie- en behandelingscentra (OBC) heten voluit Centra voor Observatie, Oriëntering en Medische, Psychologische en Pedagogische Behandeling (zie ook hoofdstuk 8 Zorg ). Zij richten zich tot minderjarigen met gedragsmoeilijkheden, al dan niet in combinatie met een verstandelijke handicap, bij wie er onduidelijkheid heerst over de aard van de problematiek. De betrokken minderjarigen kunnen tot maximaal 3 jaar in een OBC opgenomen worden. Het centrum diagnosticeert de problematiek en geeft advies over de behandeling en ondersteuning. Om gebruik te kunnen maken van een OBC moet een kind hiertoe de goedkeuring hebben van het VAPH. U vindt de contactgegevens van de OBC s op www.vaph.be. U kunt ze ook opvragen bij het VAPH. 8

INFO Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) Communicatiedienst Sterrenkundelaan 30 1210 Brussel T 02 225 85 97 F 02 225 84 05 E informatie@vaph.be www.vaph.be 1.2.3. Revalidatiecentrum In een revalidatiecentrum worden kinderen en volwassenen met functionele/structurele beperkingen gediagnosticeerd en behandeld. De revalidatie is gericht op het herstel of de verbetering van de stoornis en op een zo goed mogelijk functioneren van de persoon in zijn omgeving (het gezin, de school, het werk, de vrije tijd, ). Sommige revalidatiecentra zijn verbonden aan een ziekenhuis, terwijl andere enkel ambulante revalidatie aanbieden. (Zie ook hoofdstuk 6 Ziekte- en Zorgverzekering en hoofdstuk 8 Zorg.) U vindt de contactgegevens van alle revalidatiecentra op www.riziv.be. U kunt die ook opvragen bij het RIZIV of bij uw ziekenfonds. U vindt de contactgegevens van de revalidatiecentra die erkend zijn door het VAPH op www.vaph.be. U kunt die contactgegevens ook opvragen bij het VAPH. INFO Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) Tervurenlaan 211 1150 Brussel T 02 739 71 11 F 02 739 72 91 E communication@riziv.fgov.be www.riziv.fgov.be Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) Communicatiedienst Sterrenkundelaan 30 1210 Brussel T 02 225 85 97 F 02 225 84 05 E informatie@vaph.be www.vaph.be 9

1Leven met een handicap 1.2.4. Centrum voor geestelijke gezondheidszorg De centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) bieden hulp aan personen met psychische, psychosociale of psychiatrische problemen. Dat kan onder meer gaan om drugsproblemen, problemen met sociale vaardigheden of eetstoornissen. De leeftijd speelt daarbij geen rol. De CGG s diagnosticeren de problematiek en bieden ondersteuning. INFO Federatie van Diensten voor Geestelijke Gezondheidszorg Martelaarslaan 204 B 9000 Gent T 09 233 50 99 F 09 233 35 89 E fdgg@fdgg.be www.fdgg.be 1.2.5. Centrum voor menselijke erfelijkheid De centra voor menselijke erfelijkheid onderzoeken het erfelijk karakter van aandoeningen en ontwikkelen technieken om erfelijke ziekten en/of handicaps te voorkomen. Ze verlenen advies, verduidelijken onderzoeksresultaten en begeleiden bij het verwerkingsproces. 10

INFO Centrum Medische Genetica Universiteit Antwerpen Prins Boudewijnlaan 43 2650 Edegem T 03 275 97 74 F 03 275 97 23 http://webh01.ua.ac.be/cmg/home.htm Centrum Medische Genetica UZ Gent De Pintelaan 185 0K5 9000 Gent T 09 332 36 03 F 09 332 49 70 http://medgen.ugent.be/cmgg/ Centrum Medische Genetica UZ Brussel Laarbeeklaan 101 1090 Jette T 02 477 60 71 F 02 477 68 60 E cmg@uzbrussel.be www.brusselsivf.be/cmg Centrum Menselijke Erfelijkheid UZ Leuven Herestraat 49 3000 Leuven T 016 34 59 03 T 016 34 59 04 T 016 34 59 05 F 016 34 60 60 E cme@uzleuven.be www.uzleuven.be/cme/ 2. Het statuut: de erkenning van de handicap door de overheid 2.1. Het beleid voor personen met een handicap België vormde 150 jaar lang een eenheidsstaat met drie niveaus: nationaal, provinciaal en gemeentelijk. Sinds 1993 is België een federale staat met gemeenschappen en gewesten. De bevoegdheid over het beleid voor personen met een handicap is versnipperd over meerdere beleidsniveaus. De federale overheid regelt materies als inkomensvervangende of inkomensaanvullende tegemoetkomingen, pensioenen, kinderbijslag, gezondheidszorg en revalidatie, juridische bescherming en belastingen. Onderwijs, huisvesting, welzijn, cultuur en vrije tijd zijn Vlaamse materies. De provinciale en gemeentelijke overheden hebben nog andere bevoegdheden. 11

1Leven met een handicap Voor de aanvraag van tegemoetkomingen, voor de verschillende compensatiemaatregelen en voor uw zoektocht naar de gepaste bijstand en zorg moet u dus bij verschillende overheidsinstanties aankloppen. U leest hierna meer over de twee voornaamste overheidsdiensten, met name de Federale Overheidsdienst (FOD) Sociale Zekerheid en het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Opmerking Is uw handicap het gevolg van een ongeval, een beroepsziekte of een medische fout? In dat geval is het op de eerste plaats aan de verzekeringsmaatschappij of aan het bevoegde fonds, zoals het Fonds voor Arbeidsongevallen of het Fonds voor Beroepsziekten, om de schadevergoeding op zich te nemen. Daarbij geldt het principe dat u, normaal gezien, slechts eenmaal vergoed kunt worden voor de geleden schade. Dat heeft als gevolg dat u voor eenzelfde bijstand niet tegelijk van de verzekering of het betrokken fonds een schadevergoeding én vanwege het VAPH, de FOD Sociale Zekerheid of het RIZIV een tegemoetkoming kunt ontvangen. Is de schadevergoeding vanwege de verzekering of het fonds echter ontoereikend, dan is het mogelijk dat bijvoorbeeld het VAPH u een aanvullende vergoeding toekent. 2.2. Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid Binnen de Federale Overheidsdienst (FOD) Sociale Zekerheid is de Directie-generaal Personen met een Handicap bevoegd voor de handicapspecifieke aangelegenheden. U kunt bij de Directie-generaal terecht voor de volgende tegemoetkomingen of andere vormen van dienstverlening: 3 De inkomensvervangende tegemoetkoming, de integratietegemoetkoming en de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden. (Zie ook hoofdstuk 2 Inkomen.) 3 Het medisch onderzoek met het oog op de inkomensvervangende tegemoetkoming, de integratietegemoetkoming, de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden, de bijkomende kinderbijslag en, tenslotte, een aantal fiscale en sociale maatregelen. (Zie ook hoofdstuk 2 Inkomen, hoofdstuk 3 Kinderbijslag en hoofdstuk 13 Fiscale en sociale maatregelen.) 3 De parkeerkaart voor personen met een handicap en de Nationale verminderingskaart voor het openbaar vervoer voor blinden en slechtzienden. (Zie ook hoofdstuk 10 Mobiliteit.) 12

3 Attesten voor de kinderbijslag voor kinderen van een persoon met een handicap en voor een aantal fiscale en sociale maatregelen, zoals de vermindering van de personenbelasting, de vermindering van de onroerende voorheffing, de vermindering van de registratierechten, de belastingvoordelen voor de auto van een persoon met een handicap en de sociale maximumprijs voor gas en elektriciteit. (Zie ook hoofdstuk 3 Kinderbijslag en hoofdstuk 13 Fiscale en sociale maatregelen.) De sociale dienst van de FOD Sociale Zekerheid helpt u bij de aanvragen voor de verschillende tegemoetkomingen en andere vormen van dienstverlening. Die dienst heeft zitdagen in de provincies. Ook voor de medische onderzoeken door de Centra voor Medische Expertise kunt u in de provincie terecht. tip Handinfo is een uitgave van het VAPH. De FOD Sociale Zekerheid heeft ook een overzicht gemaakt van de diverse maatregelen voor personen met een handicap. Het heet De maatregelen voor personen met een handicap in vogelvlucht. Het bestaat echter enkel in elektronische vorm en is te raadplegen op www.handicap.fgov.be. Dat overzicht omvat de maatregelen in heel België. INFO FOD Sociale Zekerheid Directie-generaal Personen met een Handicap Kruidtuinlaan 50/150 1000 Brussel T 0800 987 99 (gratis telefoonnummer) F 02 509 81 85 E handin@minsoc.fed.be www.handicap.fgov.be Voor klachten kunt u terecht bij de klachtendienst. FOD Sociale Zekerheid Directie-generaal Personen met een Handicap Klachtendienst Kruidtuinlaan 50/150 1000 Brussel T 0800 987 99 (gratis telefoonnummer) F 02 509 85 50 E klachten.dghan@minsoc.fed.be http://klachten.dghandicap.be/ 13

1Leven met een handicap 2.3. Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap 2.3.1. Doelstelling en doelpubliek Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) bestaat sinds 1 april 2006. Het is de voortzetting van het vroegere Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap (VFSIPH). Het VAPH heeft als taak de sociale integratie van personen met een handicap te bevorderen. Zo komt het tussen in de meerkosten waarmee personen met een handicap in hun leven te maken krijgen ten opzichte van personen zonder handicap in gelijkaardige situaties. Om van de dienstverlening van het VAPH gebruik te kunnen maken moet u een handicap hebben die overeenstemt met de volgende, ruime definitie van het begrip handicap: "Elk langdurig en belangrijk participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren." 2.3.2. Aanbod De dienstverlening van het VAPH bestaat uit drie delen: Zorg Het VAPH maakt voor personen met een handicap begeleiding door een ambulante dienst of opvang in een (semi-)residentiële voorziening mogelijk. Het VAPH erkent en subsidieert die voorzieningen (zie ook hoofdstuk 8 Zorg ). Tegemoetkomingen voor hulpmiddelen en aanpassingen Het VAPH verstrekt financiële tegemoetkomingen waarmee u zelf hulpmiddelen, woningaanpassingen en wagenaanpassingen kunt financieren. (Zie ook hoofdstuk 11 Hulpmiddelen en aanpassingen.) Persoonlijke-assistentiebudget U kunt via het VAPH een budget krijgen waarmee u, in de hoedanigheid van werkgever, één of meerdere assistenten in dienst kunt nemen voor uw dagelijkse, persoonlijke assistentie. (Zie ook hoofdstuk 8 Zorg.) 14

2.3.3. Residuariteit Het VAPH is niet de enige organisatie waarop personen met een handicap een beroep kunnen doen. Er is veel kans dat u ook gebruik maakt van de maatregelen van de FOD Sociale Zekerheid, van uw ziekenfonds en, in sommige gevallen, ook van een verzekeringsmaatschappij. Het VAPH hanteert hierbij het principe van de residuaire bevoegdheden. Dit betekent dat het enkel tegemoetkomingen verstrekt voor zaken waarvoor u nergens anders terechtkunt. 2.3.4. Aanvraagcriteria Om van de dienstverlening van het VAPH gebruik te kunnen maken, moet u voldoen aan de volgende criteria: Handicap U moet voldoen aan de definitie van handicap die het VAPH stelt (zie eerder dit hoofdstuk 2.3.1. Doelstelling en doelpubliek ). Leeftijd U moet jonger zijn dan 65 bij uw eerste aanvraag. Kreeg u voor die leeftijd vanwege het VAPH al een goedkeuring voor ondersteuning, dan kunt u op uw 65e en later blijven gebruik maken van de dienstverlening van het VAPH. Hierbij geldt echter de beperking dat de ondersteuning betrekking moet hebben op de reeds gekende aandoening(en) van voor uw 65ste. Verblijfplaats U moet in Vlaanderen wonen of verblijven. Dit houdt het volgende in: 3 wettig verblijf: u bent in Vlaanderen ingeschreven in het bevolkings- of vreemdelingenregister; 3 werkelijk verblijf: u verblijft werkelijk in Vlaanderen, dat wil zeggen in een van de 5 Vlaamse provincies of in een van de 19 gemeenten van de Brusselse agglomeratie; 3 voorafgaand verblijf: u verblijft, voorafgaand aan uw inschrijving, al 5 jaar ononderbroken (of 10 jaar in de loop van uw leven) in België. 15

1Leven met een handicap Zowel op de voorwaarden van wettig verblijf als van voorafgaand verblijf zijn er uitzonderingen. Soms is bijstand ook mogelijk over de grenzen van de gemeenschappen en gewesten heen. Voor meer informatie wendt u zich het best tot de provinciale afdeling van het VAPH in de provincie waar u woont. Opmerking Valt u op basis van bovenstaand leeftijdscriterium uit de boot bij het VAPH, dan kunt u een beroep doen op de voorzieningen en maatregelen in de ouderenzorg. Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid is voor die materie bevoegd. INFO Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg Koning Albert II-laan 35/33 1030 Brussel T 02 553 36 47 F 02 55 36 05 E zorg-en-gezondheid@vlaanderen.be rusthuisinfofoon@vlaanderen.be www.zorg-en-gezondheid.be 2.3.5. Aanvraagprocedure Een aanvraag voor ondersteuning bij het VAPH verloopt in 2 stappen: Stap 1 U of uw wettelijke vertegenwoordiger vult het formulier Aanvraag voor Ondersteuning in. Op dat formulier moet u de problemen tengevolge van uw handicap beschrijven. U moet ook vermelden welke vorm van ondersteuning u van het VAPH wenst te ontvangen. U vindt het aanvraagformulier op www.vaph.be. U kunt het ook aanvragen bij de provinciale afdelingen van het VAPH. 16

Stap 2 U laat een verslag opmaken over uw aanvraag voor ondersteuning bij het VAPH door een multidisciplinair team (MDT) dat daartoe door het VAPH erkend is. Zo n team is samengesteld uit een aantal deskundigen zoals een arts, een psycholoog of (ortho) pedagoog, en een sociaal agoog of sociaal verpleegkundige. Het verslag van het MDT is gratis. In elke provincie zijn er ongeveer 50 erkende MDT s. U vindt hun contactgegevens op www.vaph.be. U kunt die ook opvragen bij het VAPH. Het MDT onderzoekt uw handicapspecifieke problematiek. Het voert daarbij een eigen onderzoek uit, maar kan ook verslagen van eerdere onderzoeken en behandelingen door andere diensten overnemen. Het MDT-verslag is een motivatie van uw aanvraag voor ondersteuning. De Provinciale Evaluatiecommissie (PEC) van het VAPH baseert zich op dat verslag om uit te maken of u door het VAPH erkend wordt als persoon met een handicap en of u voor de gevraagde vorm van ondersteuning in aanmerking komt. Op de hierboven beschreven gewone aanvraagprocedure zijn er afwijkingen mogelijk. Wenst u daarover meer informatie, raadpleeg dan de website www.vaph.be of neem contact op met de provinciale afdeling van het VAPH. 2.3.6. Beroep tegen een (voornemen tot) negatieve beslissing Beroep tegen een voornemen van beslissing : verzoek tot heroverweging Oordeelt het VAPH dat u niet in aanmerking komt voor de gevraagde ondersteuning, dan ontvangt u meestal een voornemen van beslissing. Zo n voornemen is nog geen definitieve weigering. Gaat u niet akkoord met het voornemen, dan verstuurt u binnen de 30 dagen een verzoekschrift tot heroverweging naar het hoofd van de provinciale afdeling van het VAPH. Dit betekent dat u vraagt om uw aanvraag nogmaals te onderzoeken. Beroep tegen een definitieve beslissing : beroep bij de arbeidsrechtbank Is de definitieve beslissing van het VAPH negatief, dan kunt u per aangetekende brief beroep aantekenen bij de arbeidsrechtbank. U hebt daarvoor 3 maanden de tijd. 17

1Leven met een handicap 2.3.7. Klachten Het VAPH en de door het VAPH erkende diensten en voorzieningen proberen u de best mogelijke dienstverlening aan te bieden. Bent u over bepaalde aspecten van die dienstverlening toch niet tevreden, dan kunt u klacht neerleggen. Heeft uw klacht betrekking op de werking van het VAPH zelf, dan dient u uw klacht rechtstreeks bij de klachtendienst van het VAPH in. Heeft uw klacht betrekking op de werking van een door het VAPH erkende dienst of voorziening, dan moet u eerst de interne klachtenprocedure van die dienst of voorziening volgen. Pas als het resultaat van die procedure u geen voldoening schenkt, kunt u klacht neerleggen bij de klachtendienst van het VAPH. In de meeste gevallen schakelt de klachtendienst dan de Zorginspectie in voor een onderzoek. INFO Voor informatie over uw persoonlijk dossier kunt u terecht bij de provinciale afdelingen van het VAPH. Voor algemene informatie kunt u terecht op het hoofdbestuur. Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Sterrenkundelaan 30 1210 Brussel T 02 225 84 11 (onthaal) T 02 225 85 97 (communicatiedienst) F 02 225 84 05 E informatie@vaph.be www.vaph.be Voor klachten kunt u terecht bij de Klachtendienst. Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Klachtendienst Sterrenkundelaan 30 1210 Brussel T 02 225 85 97 F 02 225 84 05 E klachten@vaph.be www.vaph.be 18

Provinciale afdeling Antwerpen Potvlietlaan 5 2600 Berchem T 03 270 34 40 (enkel in de voormiddag) F 03 270 34 41 E antwerpen@vaph.be Provinciale afdeling Limburg Ilgatlaan 7 3500 Hasselt T 011 27 43 54 (enkel in de voormiddag) F 011 28 51 09 E hasselt@vaph.be Provinciale afdeling Oost-Vlaanderen Kortrijksesteenweg 788 9000 Gent T 09 269 23 11 (enkel in de voormiddag) F 09 269 23 39 E gent@vaph.be Provinciale afdeling West-Vlaanderen Madgalenastraat 20 8200 Brugge T 050 40 67 11 (enkel in de voormiddag) F 050 39 36 80 E brugge@vaph.be Provinciale afdeling Vlaams-Brabant Brouwersstraat 3 3000 Leuven Nieuw adres! (vermoedelijk vanaf 01/02/2010) VAC Vlaams-Brabant VAPH PA Vlaams-Brabant Diestsepoort 6 3000 Leuven T 016 31 12 11 (enkel in de voormiddag) F 016 31 12 29 E leuven@vaph.be Antennepunt Brussel Sterrenkundelaan 30 1210 Brussel T 02 225 84 62 F 02 225 84 05 E brussel@vaph.be Open op maandag en woensdag (in juli en augustus: enkel op woensdag). 19

2Inkomen

2Inkomen Sommige personen met een handicap verkrijgen hun inkomen uit arbeid. Dit hoofdstuk zoomt echter niet in op de mogelijkheden op vlak van tewerkstelling voor personen met een handicap, daarover vindt u immers meer informatie in hoofdstuk 5 Werk en beroepsopleiding. Voor sommige personen met een handicap is het (al dan niet tijdelijk) onmogelijk om een job uit te oefenen, of volstaat het inkomen dat uit arbeid werd bekomen niet. Dit hoofdstuk focust enerzijds op de maatregelen die bedoeld zijn voor personen met een handicap die geen inkomen hebben en anderzijds op de maatregelen die het basisinkomen aanvullen. 1. Sociale verzekeringen 1.1. Ziekte- en invaliditeitsuitkering Een ziekte- of invaliditeitsuitkering is bestemd voor personen die omwille van een ziekte of ongeval niet meer kunnen gaan werken. Het is een vervangingsinkomen dat u via het ziekenfonds aanvraagt. Om in aanmerking te komen moet u als meer dan 66 procent arbeidsongeschikt erkend zijn. U moet uw werk volledig hebben stopgezet omwille van gezondheidsredenen. U meldt uw arbeidsongeschiktheid aan de adviserend geneesheer van het ziekenfonds. Dit gebeurt via een Getuigschrift van arbeidsongeschiktheid dat ingevuld en ondertekend is door de arts die u behandelt. In principe gebeurt de melding binnen de eerste twee dagen nadat u arbeidsongeschikt bent geworden. De adviserend geneesheer gaat na of u erkend kunt worden als meer dan 66 procent arbeidsongeschikt. Het eerste jaar is de periode van de primaire ongeschiktheid. U ontvangt in deze periode een ziekte-uitkering. Vanaf het tweede jaar spreekt men eerder van invaliditeit. Vanaf dan is de Geneeskundige raad voor invaliditeit van het Rijksinstituut voor Invaliditeits- en Ziekteverzekering (RIZIV) bevoegd om de arbeidsongeschiktheid verder te erkennen. U krijgt dan een invaliditeitsuitkering. De uitkering is een daguitkering. Het bedrag bestaat uit een percentage van uw vroeger loon. Dit percentage is anders bij een ziekte-uitkering (het eerste jaar) dan bij een invaliditeitsuitkering (vanaf het tweede jaar). Het is ook afhankelijk van uw gezinssituatie. In elk van deze situaties geldt een maximumbedrag van de uitkering. Op de website van het RIZIV vindt u de maximumbedragen. 22

Als u na een periode van arbeidsongeschiktheid terug deeltijds wilt gaan werken, dan kan dit onder bepaalde voorwaarden. Meer informatie vindt u in hoofdstuk 5 Werk en beroepsopleiding. Opmerking Alleen de regeling voor werknemers uit de privésector wordt hier uitgewerkt. Ambtenaren kunnen hieromtrent terecht bij de personeelsdienst van hun administratie. Zelfstandigen vinden op de website van het RIZIV relevante informatie. Voor informatie over hun persoonlijk dossier kunnen zij terecht bij hun ziekenfonds. INFO In de eerste plaats is het aangewezen om uw ziekenfonds te contacteren voor meer informatie. Daarnaast kunt u ook terecht bij het RIZIV. Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) Dienst uitkeringen Tervurenlaan 211 1150 Brussel T 02 739 71 11 (algemeen) T 02 739 76 90 (dienst uitkeringen) F 02 739 72 91 E communication@riziv.fgov.be www.riziv.be 1.2. Tegemoetkoming voor hulp van derden De tegemoetkoming voor hulp van derden is bedoeld voor personen die thuis wonen maar die hulp van anderen nodig hebben in het dagelijks leven. Dit is een forfaitaire tegemoetkoming. U kunt deze tegemoetkoming alleen krijgen als u een ziekte- of invaliditeitsuitkering ontvangt en u kunt er ten vroegste aanspraak op maken vanaf de vierde maand van uw arbeidsongeschiktheid. 23

2Inkomen U richt uw aanvraag tot de adviserend geneesheer van uw ziekenfonds. Die zal uw behoefte aan hulp beoordelen op basis van uw mogelijkheden om: 3 u te verplaatsen; 3 voedsel te nuttigen of te bereiden; 3 in te staan voor uw persoonlijke hygiëne en u te kleden; 3 uw woning te onderhouden en huishoudelijk werk uit te voeren; 3 te leven zonder toezicht, zich van gevaar bewust te zijn en dit te vermijden; 3 te communiceren en sociaal contact te leggen. Indien u erg zorgbehoevend bent, zal de adviserend geneesheer een voorstel opmaken waarin hij aangeeft dat u de hulp van derden nodig hebt. Het is uiteindelijk de Hoge Commissie van de Geneeskundige Raad voor Invaliditeit van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) die beslist of u de tegemoetkoming krijgt. Opmerking De tegemoetkoming hulp van derden werd hervormd op 1 januari 2007. Voor personen die voordien recht hadden op de tegemoetkoming en voor wie de nieuwe regeling nadeliger is, blijft de oude regeling van toepassing zolang hun erkenning loopt. INFO In de eerste plaats is het aangewezen om uw ziekenfonds te contacteren voor meer informatie. Daarnaast kunt u ook terecht bij het RIZIV. Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) Dienst uitkeringen Tervurenlaan 211 1150 Brussel T 02 739 71 11 (algemeen) T 02 739 76 90 (dienst uitkeringen) F 02 739 72 91 E communication@riziv.fgov.be www.riziv.be 24

1.3. Vergoeding voor arbeidsongeschiktheid ten gevolge van een beroepsziekte of arbeidsongeval 1.3.1. Vergoeding voor arbeidsongeschiktheid ten gevolge van een beroepsziekte Er is sprake van een beroepsziekte als er een oorzakelijk verband is tussen het ontstaan van uw ziekte en het beroep dat u uitoefent. De overheid bezit een lijst van beroepsziekten waarvoor een vergoeding mogelijk is. Als uw ziekte niet op de erkende lijst vermeld is, kunt u toch een aanvraag voor een vergoeding indienen. U moet in dat geval het oorzakelijke verband bewijzen tussen uw ziekte en de blootstelling aan het risico. Als werknemer dient u uw aanvraag in bij het Fonds voor Beroepsziekten. Dit gebeurt via een specifiek formulier. Het Fonds voor Beroepsziekten kan zowel een vergoeding geven in geval van tijdelijke als van blijvende arbeidsongeschiktheid. De vergoeding is ten eerste afhankelijk van het basisloon. Dit is het loon dat u verdiende in het jaar voordat uw beroepsziekte voor het eerst werd vastgesteld. Daarnaast is de graad van arbeidsongeschiktheid van belang. Het Fonds voor Beroepsziekten kan u daarnaast een vergoeding geven voor de medische kosten in het kader van de behandeling van uw beroepsziekte en voor de hulp van derden. Als iemand overlijdt door een beroepsziekte, dan kent het Fonds voor Beroepsziekten een jaarlijkse vergoeding toe aan de overlevende echtgeno(o)t(e) en aan de kinderen. Opmerking Enkel de regeling voor werknemers uit de privésector wordt hier uitgewerkt. Voor ambtenaren is er een specifieke regeling. Zij kunnen terecht bij de personeelsdienst van hun administratie voor meer informatie. Het zelfstandigenstatuut voorziet geen dekking tegen beroepsziekten. Zij vallen terug op het stelsel van ziekte- en invaliditeitsverzekering voor zelfstandigen. INFO Fonds voor Beroepsziekten Sterrenkundelaan 1 1210 Brussel T 02 226 62 11 F 02 219 19 33 E secr@fbz.fgov.be www.fbz.fgov.be 25

2Inkomen 1.3.2. Vergoeding voor arbeidsongeschiktheid ten gevolge van een arbeidsongeval Een arbeidsongeval is een ongeval dat zich door of tijdens het werk voordoet, ofwel op weg van en naar het werk. Het is belangrijk dat u elk ongeval dat zich voordoet tijdens het uitoefenen van de arbeid of op de arbeidsweg aan uw werkgever aangeeft. Uw werkgever dient dit ongeval op zijn beurt aan te geven aan zijn verzekeraar. Het is de verzekeraar die uitmaakt of het over een arbeidsongeval gaat. Als de verzekeraar het voorval als arbeidsongeval weigert te beschouwen, dan kunt u het Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO) vragen een onderzoek in te stellen. De verzekeraar betaalt de vergoeding voor tijdelijke arbeidsongeschiktheid voor elke kalenderdag, totdat u het werk hervat (ongeveer 90% van uw loon). De vergoeding voor blijvende arbeidsongeschiktheid vangt aan op de datum waarop de restletsels gestabiliseerd zijn (consolidatie). Indien u door uw ongeval in het dagelijkse leven nood hebt aan hulp van een derde persoon, dan kan hiervoor een vergoeding worden bepaald. De verzekeraar betaalt levenslang alle medische en farmaceutische kosten die rechtstreeks het gevolg zijn van uw ongeval. De medische kosten worden terugbetaald op basis van de RIZIVtarieven. U betaalt geen remgeld. De verzekeraar neemt ook de prothesen die u door uw ongeval nodig hebt, levenslang volledig ten laste. Onder bepaalde voorwaarden betaalt de verzekeraar uw verplaatsingskosten terug. Bij een dodelijk arbeidsongeval kunnen de naaste familieleden (echtgeno(o)t(e), kind, ouder) onder bepaalde voorwaarden recht hebben op een tijdelijke rente of lijfrente, en op een vergoeding voor de begrafeniskosten. Opmerking Zowel werknemers uit de privésector als werknemers uit de overheidssector zijn verzekerd tegen het risico op een arbeidsongeval. Het zelfstandigenstatuut voorziet geen dekking tegen arbeidsongevallen. Zij vallen terug op het stelsel van ziekte- en invaliditeitsverzekering voor zelfstandigen. INFO Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO) Troonstraat 100 1050 Brussel T 02 506 84 11 F 02 506 84 15 E info@faofat.fgov.be www.faofat.fgov.be 26

1.4. Werkloosheidsuitkering Personen die onvrijwillig werkloos zijn, kunnen onder bepaalde voorwaarden een werkloosheidsuitkering krijgen. Deze voorwaarden gelden ook voor personen met een handicap. Zo bijvoorbeeld moet u in een bepaalde periode voor uw aanvraag een specifiek aantal arbeidsdagen in loondienst hebben gewerkt. Om een werkloosheidsuitkering te kunnen krijgen, dient u zich als werkzoekende in te schrijven bij de Vlaams Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) of bij ACTIRIS als u in Brussel woont. Het bedrag van de uitkering hangt onder meer af van de samenstelling van uw gezin, de duur van de werkloosheid en het loon dat u voorheen verdiende. De werkloosheidsuitkering wordt uitbetaald door een vakbond of door een uitbetalingsbureau van de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (HVW). U kiest zelf of u lid wordt van een vakbond of zich inschrijft bij de HVW. tip De voorwaarden en het bedrag van de werkloosheidsuitkering zijn sterk afhankelijk van uw persoonlijke situatie. Meer informatie vindt u op de websites van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) en van de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (HVW). Voor vragen over uw persoonlijk dossier, kunt u terecht bij uw vakbond of bij uw uitbetalingsbureau van de HVW. De contactinfo van de uitbetalingsbureaus van de HVW vindt u op de website van de HVW, of kunt u bij deze overheidsinstelling opvragen. Ook lokale werkwinkels kunnen u verder informeren. INFO Rijksdienst Voor Arbeidsbemiddeling (RVA) Keizerslaan 7 1000 Brussel T 02 515 41 11 F 02 514 11 06 www.rva.fgov.be Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (HVW) Brabantstraat 62 1210 Brussel T 02 209 13 13 F 02 209 13 97 E info@hvw.fgov.be www.hvw.fgov.be 27

2Inkomen Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) Keizerslaan 11 1000 Brussel T 0800 30 700 (gratis telefoonnummer) F 02 506 15 90 E info@vdab.be www.vdab.be ACTIRIS Anspachlaan 65 1000 Brussel T 02 800 42 42 F 02 511 30 52 E werkzoekenden@actiris.be www.actiris.be 1.5. Pensioen In België ligt de wettelijke pensioensleeftijd op 65 jaar voor zowel vrouwelijke als mannelijke werknemers, zelfstandigen en ambtenaren. De berekening van het pensioen hangt van verschillende factoren af. Zo speelt onder andere het feit of u als werknemer, zelfstandige en/of ambtenaar werkte een belangrijke rol. Daarnaast zullen ook de bruto jaarlonen (of inkomsten als zelfstandige) die u verdiende in de loop van uw carrière, de duur van uw loopbaan en uw gezinssituatie uw pensioensbedrag mee bepalen. Bent u ooit werknemer geweest, woont u in België en wenst u op uw 65e op pensioen te gaan, dan wordt uw pensioendossier automatisch onderzocht door de Rijksdienst voor Pensioenen (RVP). Die dienst zal u dat ongeveer een jaar op voorhand schriftelijk laten weten. Wenst u echter voor of na de leeftijd van 65 jaar op pensioen te gaan, dan moet u uw pensioen aanvragen in de hoofdzetel van de RVP, in een van de gewestelijke kantoren of tijdens een van de zitdagen. U kunt uw aanvraag ook indienen bij het gemeentebestuur van uw hoofdverblijfplaats. Zelfstandigen kunnen hun aanvraag eveneens indienen bij het gemeentebestuur van hun woonplaats, of kunnen hiervoor rechtstreeks terecht bij het Rijksinstituut voor Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ). Ambtenaren dienen hun pensioen aan te vragen via de personeelsdienst van hun administratie. Weduwen en weduwnaars kunnen onder bepaalde voorwaarden een overlevingspensioen krijgen. Dit is een pensioen dat toegekend wordt op basis van de loopbaan van de overleden echtgeno(o)t(e). Opmerking Bepaalde periodes van arbeidsongeschiktheid worden gelijkgesteld aan arbeidsjaren en tellen dus mee voor de pensioenberekening. 28

tip 65-plussers met beperkte bestaansmiddelen, komen onder bepaalde voorwaarden in aanmerking voor een bijkomende uitkering, meer bepaald de Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO; zie verder in dit hoofdstuk; 2.3. Inkomensgarantie voor Ouderen). INFO Rijksdienst voor Pensioenen Zuidertoren 1060 Brussel T 0800 50 246 (gratis telefoonnummer) F 02 529 21 67 E info@rvponp.fgov.be www.rvponp.fgov.be Rijksinstituut voor Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) Jan Jacobsplein 6 1000 Brussel T 02 546 42 11 F 02 511 21 53 E info@rsvz-inasti.fgov.be www.rsvz.be Pensioensdienst voor de overheidssector (PDOS) Victor Hortaplein 40 bus 30 1060 Brussel T 02 558 60 00 F 02 558 60 10 E info@pdos.fgov.be www.pdos.fgov.be 2. Sociale bijstand 2.1. Tegemoetkomingen voor personen met een handicap Tegemoetkomingen aan personen met een handicap zijn uitkeringen die onder bepaalde voorwaarden worden toegekend aan personen die erkend zijn als persoon met een handicap. Deze tegemoetkomingen vallen niet onder de sociale zekerheid, maar wel onder de sociale bijstand. Dit betekent onder meer dat deze gefinancierd worden met belastingsgelden. Personen dienen bij voorkeur een inkomen zien te verkrijgen via de gewone kanalen, meer bepaald een inkomen uit arbeid of een inkomen via het stelsel van de sociale verzekering (zie eerder dit hoofdstuk; 1. Sociale verzekeringen). De tegemoetkomingen worden enkel toegekend op aanvraag. Tijdens de aanvraagprocedure zal steeds een onderzoek worden gevoerd naar het aanwezige inkomen. 29

2Inkomen Er bestaan drie vormen van tegemoetkomingen voor personen met een handicap, namelijk de inkomensvervangende tegemoetkoming, de integratietegemoetkoming en de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden. Hieronder worden deze tegemoetkomingen beknopt omschreven, om vervolgens kort stil te staan bij de algemene voorwaarden en de aanvraagprocedure voor deze tegemoetkomingen. Opmerking De tegemoetkomingen voor personen met een handicap zijn vrijgesteld van belastingen. 2.1.1. Inkomensvervangende tegemoetkoming De inkomensvervangende tegemoetkoming is een vervangingsinkomen. U krijgt deze tegemoetkoming als u, omwille van een handicap, minder dan een derde kunt verdienen van wat een gezonde persoon op de algemene arbeidsmarkt verdient. Er wordt dus rekening gehouden met de gevolgen van uw handicap, en niet met uw handicap op zich. Het bedrag van de inkomensvervangende tegemoetkoming is afhankelijk van de inkomsten van uw huishouden en van uw gezinssituatie (o.a. burgerlijke staat, gezinssamenstelling, woonachtig in een voorziening voor personen met een handicap of een instelling, ). 2.1.2. Integratietegemoetkoming U krijgt een integratietegemoetkoming als u door een verminderde zelfredzaamheid bijkomende kosten hebt om u te integreren in het sociale leven. Dit is een aanvullend inkomen. Uw zelfredzaamheid wordt beoordeeld op basis van uw mogelijkheden op zes criteria, meer bepaald de mogelijkheid om: 3 u te verplaatsen; 3 voedsel te nuttigen of te bereiden; 3 in te staan voor uw persoonlijke hygiëne en u te kleden; 3 uw woning te onderhouden en huishoudelijk werk uit te voeren; 3 te leven zonder toezicht, u van gevaar bewust te zijn en dit te vermijden; 3 te communiceren en sociale contacten te leggen. Op deze zes criteria krijgt u telkens een score van 0 (geen moeilijkheden) tot 3 punten (onmogelijk te doen zonder hulp). Het bedrag van de tegemoetkoming is van het puntentotaal afhankelijk. Vanaf 7 punten kunt u een integratietegemoetkoming krijgen. 30

Het bedrag van deze tegemoetkoming is eveneens afhankelijk van de inkomsten van uw huishouden en van uw gezinssituatie (o.a. burgerlijke staat, gezinssamenstelling, woonachtig in een voorziening voor personen met een handicap of instelling, ). 2.1.3. Tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden U krijgt een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden als u 65 jaar of ouder bent en door een vermindering aan zelfredzaamheid bijkomende kosten te dragen heeft. U mag geen inkomensvervangende of integratietegemoetkoming ontvangen. De criteria om de graad van zelfredzaamheid te bepalen, zijn dezelfde als voor de integratietegemoetkoming. Net als de integratietegemoetkoming, is dit een aanvullend inkomen. Naast de graad van zelfredzaamheid, is het bedrag van de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden eveneens afhankelijk van de inkomsten van uw huishouden en van uw gezinssituatie (onder andere burgerlijke staat, gezinssamenstelling, woonachtig in een voorziening voor personen met een handicap of instelling, ). Wilt u de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden aanvragen, dan dient u eerst uw rechten te doen gelden op uw pensioen en/of de Inkomensgarantie voor Ouderen (zie elders dit hoofdstuk; 1.5. Pensioen en 2.3. Inkomensgarantie voor Ouderen). tip Indien u reeds voor uw 65e verjaardag recht had op een inkomensvervangende of integratietegemoetkoming, behoudt u dit recht ook na uw 65e. Indien u alsnog een aanvraag voor de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden aanvraagt, zal een vergelijkend onderzoek in de twee systemen worden uitgevoerd. Vervolgens zal de meest voordelige regeling worden toegepast. 2.1.4. Voorwaarden Om in aanmerking te komen voor een tegemoetkoming moet u aan meerdere voorwaarden voldoen. Hieronder worden de algemene voorwaarden beknopt omschreven. Voor meer informatie hieromtrent, kunt u terecht bij de FOD Sociale Zekerheid, Directie-generaal Personen met een Handicap. Leeftijd U kunt als persoon met een handicap recht hebben op een inkomensvervangende en/of een integratietegemoetkoming vanaf de eerste dag die volgt op de maand waarin u 21 wordt. 31

2Inkomen De aanvraag gebeurt altijd voor de leeftijd van 65 jaar. Wie voor de leeftijd van 65 jaar tegemoetkomingen krijgt, ontvangt die na zijn 65ste verder. Als u ouder bent dan 65 jaar en geen inkomensvervangende en/of integratietegemoetkoming ontvangt, dan kunt u in aanmerking komen voor een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden. Nationaliteit en verblijf Om in aanmerking te komen voor een tegemoetkoming van de FOD Sociale Zekerheid, Directie-generaal Personen met een Handicap, moet u voldoen aan de nationaliteits- en verblijfsvoorwaarden zoals bepaald door de regelgeving. Inkomsten Uw belastbare inkomsten en die van de persoon waarmee u een huishouden vormt, bepalen of u in aanmerking komt. Deze inkomsten mogen een bepaalde grens niet overschrijden. Is dit wel zo, dan worden deze inkomsten afgetrokken van de basisbedragen van de tegemoetkoming. Opmerking 3 In bepaalde situaties kan een 21-jarige worden gelijkgesteld met een 21-jarige. Zo bijvoorbeeld kunnen 21-jarigen die gehuwd zijn of een kind te laste hebben, ook in aanmerking komen voor een tegemoetkoming. 3 Als u het land verlaat, brengt u de FOD Sociale Zekerheid, Directie-Generaal Personen met een Handicap op de hoogte. U vermeldt de reden en de duur van uw verblijf. 2.1.5. Aanvraagprocedure Aanvraag Wilt u een tegemoetkoming van de FOD Sociale Zekerheid, Directie-generaal Personen met een Handicap aanvragen, dan gaat u naar het gemeentehuis van de gemeente waar u in het bevolkingsregister bent ingeschreven. Een personeelslid van de gemeente zal uw aanvraag rechtstreeks elektronisch richten tot de FOD Sociale Zekerheid. De toegang tot de gegevens is beveiligd. Het personeelslid van de gemeente geeft u vervolgens een ontvangstbewijs van uw aanvraag en de nodige administratieve en medische formulieren. Op deze formulieren staat een unieke barcode voor deze specifieke aanvraag. Het is dus belangrijk dat u de verkregen formulieren alleen voor deze aanvraag gebruikt. 32