Openbaar Vervoer in Gelderland 2008 Uitgave van de provincie Gelderland en de Stadsregio Arnhem Nijmegen
Colofon OV in Gelderland 2008 is een product van de dienst Uitvoering Werken van de provincie Gelderland en de Stadsregio Arnhem Nijmegen. Voor nadere informatie kunt u zich richten tot: Provincie Gelderland Uitvoering Werken Team MO & ROVG J.P. de Jong (026) 359 96 78 e-mail: j.de.jong@prv.gelderland.nl Deze brochure is mede samengesteld door: MuConsult BV Onderzoek- en adviesbureau op het gebied van Verkeer en Vervoer en Ruimtelijke Planning (033) 465 50 54 Grafische vormgeving en productie Provincie Gelderland FB DIV/OUT Foto omslag VBB foto in opdracht van Provincie Gelderland Bron kaartproductie Provincie Gelderland Afdeling GEO-informatie (026) 359 88 16 Druk Huisdrukkerij provincie Gelderland
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Doelstellingen OV 6 3 Ontwikkelingen in het OV-aanbod 9 3.1 Contractsectorlijnen 10 3.2 Streeklijnen 13 3.3 Stadslijnen 17 3.4 Regiotaxi 19 3.5 Buurtbussen 23 3.6 Scholierenlijnen 23 4 Kwaliteit 24 4.1 Kwaliteit van de uitvoering van de dienstregeling 24 4.2 kwaliteitsbeleving reizigers 27 4.3 Klachten reizigers 30 4.4 Sociale veiligheid 30 4.5 Toegankelijkheid 34 5 Ontwikkeling in het gebruik van het OV 37 5.1 Regionale treindiensten 37 5.2 Stads- en streeklijnen 38 5.3 Regiotaxi 43 5.4 Buurtbussen 45 5.5 Scholierenlijnen 46 3 OV in Gelderland 2008
4 OV in Gelderland 2008 Veluwe (12-12-2004) Stadsregio Z Rivierenland (1-1-2003) Stadsregio N Tiel ZHO (14-12-2003) Achterhoek (1-1-1999) CONCESSIEGEBIEDEN OV 2007 (Startjaar Gebiedsconcessies) Harderwijk Ede Nijmegen Arnhem Apeldoorn Zutphen Doetinchem Winterswijk
1 Inleiding Het Gelderse openbaar vervoer is een gemeenschappelijke aangelegenheid van de provincie Gelderland en de Stadsregio Arnhem Nijmegen. De provincie is concessieverlener voor het openbaar (bus)vervoer in vier gebieden en voor zes treindiensten (zie figuur 1). De Stadsregio Arnhem Nijmegen is concessieverlener voor het openbaar busvervoer in twee gebieden en voor drie treindiensten. Daarnaast zijn zowel de provincie als de stadsregio opdrachtgever voor een aantal Regiotaxisystemen in Gelderland (zie figuur 3). Om na te kunnen gaan of beleidsdoelstellingen worden gerealiseerd en vervoerbedrijven de in de concessies vastgelegde afspraken nakomen, volgen de provincie en de stadsregio de ontwikkelingen rond het openbaar vervoer op de voet. In deze brochure brengen de provincie en de stadsregio de prestaties van het Gelderse openbaar vervoer in de periode tot en met 2007 in beeld. Tevens geven zij inzicht in de maatregelen die in 2007 en 2008 zijn uitgevoerd om de positie van het openbaar vervoer te consolideren en waar mogelijk te versterken. Daarmee voorziet de brochure in de informatiebehoefte van de volgende doelgroepen: Het provinciale bestuur en het stadsregiobestuur, om toezicht te houden op de prestaties van de vervoerbedrijven en te bewaken of de provinciale doelstellingen worden gerealiseerd. Gemeenten, om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen rond het openbaar vervoer en de Regiotaxi in en rond hun gemeente. Gebruikers van het openbaar vervoer, vertegenwoordigd in het ROCOV Gelderland/Stadsregio Arnhem Nijmegen, om op de hoogte te blijven van de kwaliteit en het gebruik van het openbaar vervoer. Vervoerbedrijven, om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen rond het openbaar vervoer. 5 OV in Gelderland 2008
2 Doelstellingen OV De provincie Gelderland en de Stadsregio Arnhem Nijmegen werken samen om goed openbaar vervoer tot stand te laten komen. Tegelijkertijd streven beide overheden hun eigen gebiedsspecifieke doelstellingen op het gebied van openbaar vervoer na. Provincie Gelderland In de Herijking Netwerknota Verbinden en Ontsluiten noemt de provincie als drie grote ambities voor het openbaar vervoer: 1. De sociale bereikbaarheid optimaliseren: zorg dat mensen mobiel blijven en zorg voor een toegankelijk openbaar vervoer. Binnen de financiële mogelijkheden van de provincie moeten mensen kunnen blijven deelnemen aan het maatschappelijke leven. Het geïntegreerde netwerk van Snelnet, Regionet en Regiotaxi zorgt voor de basismobiliteit tegen OV-tarief. 2. De economische bereikbaarheid verbeteren: zorg voor aantrekkelijk openbaar vervoer, houd hier bij ruimtelijke ontwikkelingen ook rekening mee. Binnen de financiële kaders zet de provincie sterk in op bus- en spoorlijnen die groeipotentie hebben en beleidsmatig interessant zijn (= HOV-lijnen). 3. De ontwikkeling, aanbesteding en monitoring van het openbaar vervoer regisseren: de provincie is als OV-autoriteit de regisseur. De doelstelling van 10% reizigersgroei in 2010 in het streekvervoer ten opzichte van het peiljaar 1998, zoals vastgelegd in de Netwerknota OV, blijft gehandhaafd. Mede om deze groeidoelstelling te realiseren is in 2004 het Programma Innovatie OV gestart. Tot en met 2008 is in het kader van dit Programma 16 miljoen euro beschikbaar gesteld om middels innovaties bestaande voorzieningen te verbeteren, reizen makkelijker te maken en 6 OV in Gelderland 2008
nieuwe manieren van reizen mogelijk te maken. Dit programma wordt begin 2009 geëvalueerd en de leerervaringen worden gebruikt bij de komende aanbestedingen. Stadsregio Arnhem Nijmegen Het Masterplan openbaar vervoer 2008-2020 Openbaar vervoer in een nieuw perspectief beschrijft de ambities van de stadsregio voor het openbaar vervoer in 2020, te weten: 1. Ruimtelijke ontwikkelingen aan laten sluiten op openbaar vervoerknooppunten teneinde de kansen op knelpunten in de mobiliteit te verminderen; 2. Verknopen van het openbaar vervoer met de auto zodat reizigers snel en makkelijk kunnen overstappen tussen auto, fiets, trein, bus en Regiotaxi; en 3. Realiseren van een samenhangend en herkenbaar openbaar vervoernetwerk met Stadsregiorail als hoofddrager die door treinen en bussen wordt gevoed. Het Masterplan is een uitvoeringsplan waarin de stadsregio aangeeft hoe zij het Regionaal Plan, de Netwerkanalyse, de Regionale Nota Mobiliteit en de Visie Openbaar Vervoer uit zal gaan voeren. De nadruk ligt op de bereikbaarheid van de stadsregio (intern en extern), waarbij de stadsregio de samenhang tussen ruimtelijke ontwikkeling, wegen en openbaar vervoer als essentieel ziet. Dit betekent investeren in dikke vervoerstromen aan de bovenkant van de markt en maatwerkoplossingen aan de onderkant van de markt. 7 OV in Gelderland 2008
TREINEN CONTRACTSECTOR ( Startjaar lijnconcessie ) Arnhem - Winterswijk (1-1-1999) Winterswijk - Zutphen (1-1-1999) ZHO (14-12-2003) Arnhem - Tiel (10-12-2006) Zutphen - Apeldoorn (31-05-2005) Valleilijn Ede-Amersfoort (10-12-2006) Maaslijn ( 10-12-2006 ) Tiel Figuur 1 Treinen contractsector Harderwijk Ede Apeldoorn Arnhem Nijmegen Zutphen Doetinchem Winterswijk 8 OV in Gelderland 2008
3 Ontwikkelingen in het OV-aanbod In principe kan vrijwel iedere inwoner van Gelderland gebruik maken van een vorm van openbaar vervoer. Zo stopt er in alle kernen met meer dan 1.500 inwoners minimaal een ontsluitende buslijn. Daarbij is sprake van een hiërarchische opbouw van het OV-systeem dat een Snelnet, een Regionet en de Regiotaxi omvat. Het Snelnet bestaat uit spoor- en streeklijnen met een hoogwaardig verbindend karakter tussen belangrijke relaties binnen en buiten de provincie. Het Regionet bestaat uit lijnen gericht op ontsluiting van (kleinere) kernen, verbinding over kortere afstanden en bediening van specifieke reizigersgroepen. Onder het Regionet vallen zowel streeklijnen, stadsvervoer en buurtbussen als scholierenlijnen, recreatievervoer, bedrijfsvervoer en nachtlijnen. De Regiotaxi, ten slotte, dient ter aanvulling op het openbaar vervoer op plaatsen en tijden waar het stads- en streekvervoer niet komt en voor mensen met een lichamelijke handicap. Ook de stadsregio maakt een onderscheid tussen hoogwaardige en overige buslijnen en de Stadsregiotaxi. Op termijn is op de regionale corridor Arnhem Nijmegen een belangrijke functie voorzien voor Stadsregiorail dat de ruggengraat van het openbaar vervoersysteem in de stadsregio moet gaan vormen. Verder zijn er plannen voor een tweede HOV-as tussen Arnhem en Nijmegen. 9 OV in Gelderland 2008
3.1 Contractsectorlijnen De basis van het Snelnet bestaat uit de volgende contractsectorlijnen: 1. Arnhem Doetinchem Winterswijk 2. Winterswijk Zutphen 3. Zutphen Hengelo Oldenzaal 4. Zutphen Apeldoorn 5. Ede / Wageningen Amersfoort (Valleilijn) 6. Tiel Arnhem 7. Geldermalsen Gorinchem 8. Roermond Nijmegen (Maaslijn) De provincie Gelderland is verantwoordelijk voor de eerste zes contractsectorlijnen, waarbij de verantwoordelijkheid voor de contractsectorlijnen Arnhem Doetinchem - Winterswijk en Tiel - Arnhem wordt gedeeld met de stadsregio en die voor de treindienst Zutphen Hengelo - Oldenzaal met de Regio Twente. Met instemming van de provincie Gelderland treedt de provincie Zuid-Holland als concessieverlener op voor de contractsectorlijn Geldermalsen Gorinchem. De contractsectorlijn Roermond Nijmegen (Maaslijn) valt onder de gedeelde verantwoordelijkheid van de stadsregio en de provincie Limburg. De Maaslijn is per 10 december 2006 aanbesteed. Resultaat hiervan is een forse frequentieverhoging (in de spits 4 treinen per uur tussen Nijmegen en Venray) en de inzet van nieuw materieel (vanaf eind 2007). Hiermee is een grote kwaliteitsslag gemaakt. Nieuwe stations In 2006 zijn in opdracht van de provincie de volgende stations gerealiseerd: Gaanderen (Arnhem Doetinchem Winterswijk), Apeldoorn/De Maten en Voorst/Empe (Apeldoorn Zutphen) en Apeldoorn/Osseveld en Twello (Apeldoorn Deventer). Voor de bediening van de laatste twee stations heeft de provincie een overeenkomst met NS afgesloten. Met ingang van 10 december 2006 rijdt de stoptrein Almelo Deventer tijdens de spits ieder half uur en daarbuiten ieder uur door naar Apeldoorn. Door de opening van de twee stations aan de spoorlijn Apeldoorn Zutphen is de rijtijd op dit traject met een paar minuten toegenomen. 10 OV in Gelderland 2008
Op 14 april 2007 is het station Tiel Passeway (Utrecht Tiel) geopend. Het station ontsluit de Vinex-wijk Passewaaij en het dorp Wadenoijen. Voor de komende jaren zijn nieuwe stations voorzien in Hoevelaken (provincie) en Mook-Molenhoek, Westervoort, Nijmegen Goffert en Zevenaar Oost (stadsregio). De voorbereidingen voor de realisatie van de stations Hoevelaken en Mook-Molenhoek zijn inmiddels in volle gang. De overige stations verkeren in studiefase. Overbelastverklaringen Wanneer meerdere vervoerbedrijven van een bepaalde spoorlijn gebruik willen maken en ProRail niet in staat is de beschikbare capaciteit naar ieders tevredenheid te verdelen, geeft ProRail een overbelastverklaring af. Voor de dienstregeling 2008 geldt voor de volgende contractsectorlijnen een overbelastverklaring: 1. Arnhem Doetinchem (conflict ICE en Syntus) 2. Ede / Wageningen Amersfoort (conflict Connexxion en goederenvervoer) 3. Zutphen Hengelo Oldenzaal (beperking vanwege geluidhinder) ProRail heeft voor deze knelpunten inmiddels capaciteitsanalyses uitgevoerd. Voor twee van de drie contractsectorlijnen stelt ProRail momenteel capaciteitsvergrotingsplannen op; voor de contractsectorlijn Ede / Wageningen Amersfoort is het probleem (voorlopig) opgelost. Uitbreidingen bij de treindiensten. Per 14 december 2008 is op werkdagen de kwartierdienst Arnhem Doetinchem uitgebreid tot de periode 07.00 tot 19.00 uur. Op de Valleilijn beginnen de pendeltreinen Barneveld Amersfoort voortaan in Barneveld Centrum, waarvoor speciaal een keervoorziening is gerealiseerd. 11 OV in Gelderland 2008
SNELNET 2008 Snelnet Bus Contractsectorlijn binnen beheer Provincie Contractsectorlijn buiten beheer Provincie Stoptrein gefinancierd door provincie Tiel Figuur 2 Snelnet 2008 Harderwijk Ede Apeldoorn Arnhem Nijmegen Zutphen Doetinchem Winterswijk 12 OV in Gelderland 2008
3.2 Streeklijnen Snelnet Daar waar geen railinfrastructuur voorhanden is, bestaat het Snelnet uit verbindende buslijnen: de Snelnetlijnen. Een Snelnetlijn is een snelle bus met relatief weinig haltestops. Deze bussen sluiten aan op andere Snelnetlijnen of op het spoor. In 2008 bestond het Snelnet uit 22 lijnen (zie tabel 1). Ten opzichte van de situatie in 2006 zijn er drie lijnen aan het Snelnet toegevoegd, te weten lijnen 51 (Doetinchem Vorden) en 88 (Wageningen Ede) in 2007 en lijn 56 (Deventer Borculo) in 2008. Daar staat tegenover dat in 2007 de Snelnetlijnen 85 (Ede Veenendaal) en 275 (Culemborg Maarssen) zijn opgeheven, terwijl lijn 86 (Wageningen Ede) aan het Regionet is toegevoegd. Ten slotte rijdt Snelnetlijn 101 (Nijkerk Harderwijk) vanwege de filedruk in de regio Amersfoort in 2008 niet langer door naar Amersfoort NS. In plaats daarvan kunnen reizigers in Nijkerk overstappen op de treindienst Zwolle Amersfoort. Om de kwaliteit en de betrouwbaarheid van de Snelnetlijnen te verbeteren heeft de provincie de afgelopen jaren een aantal infrastructurele maatregelen getroffen. Het gaat dan onder andere om de aanleg van vrije busbanen en aanpassing van verkeerslichten zodat bussen voorrang kunnen krijgen. Op een aantal lijnen hebben de maatregelen tot hogere snelheden en daardoor kortere reistijden geleid. Dat dit niet overal het geval is, is onder meer een gevolg van de toegenomen drukte op de wegen en de eisen om op specifieke haltes aansluitingen te bieden op andere (Snelnet)lijnen. 13 OV in Gelderland 2008
Snelnetlijn Lengte Gem. per snelheid Traject (lijnnummer(s)) (km) (km/uur) Achterhoek Doetinchem Borculo (23) 2005 28,7 38,2 Doetinchem s Heerenberg (24) 2003 12,3 38,9 Gendringen Doetinchem (27/29) 2003 13,1 42,5 Doesburg Doetinchem (27/29) 2003 12,3 32,0 Doetinchem Vorden (51) 2008 19,4 33,7 Deventer Borculo (56) 2008 36,1 41,3 Winterswijk Haaksbergen (73) 2003 30,7 40,5 Doetinchem Haaksbergen (74) 2003 48,4 42,7 Rivierenland Tiel Druten (42) 2003 19,4 47,4 Tiel Wageningen (45) 2003 27,4 37,8 Gorinchem Geldermalsen (47) 2003 32,5 40,6 Veluwe Apeldoorn Dieren (43) 2005 26,1 29,9 Wageningen Ede (88) 2007 11,2 29,1 Apeldoorn Zwolle (90) 2005 42,7 34,2 Apeldoorn Zwolle (95) 2003 47,0 43,8 Nunspeet Zwolle (100) 2005 34,0 36,1 Nijkerk Harderwijk (101) 2006 24,2 36,3 Voorthuizen Apeldoorn (102) 2006 27,8 41,7 Hardewijk Barneveld (105) 2005 23,9 31,8 Ede Apeldoorn (108) 2005 35,2 38,4 Zwolle Elburg (200) 2003 23,7 41,8 Apeldoorn Arnhem (231) 2004 33,7 47,5 Tabel 1 Ritlengte en snelheid snelnetlijnen in 2007 Bron: Provincie Gelderland 14 OV in Gelderland 2008
Regionet In 2007 en 2008 hebben de vervoerbedrijven een aantal wijzigingen in de lijnvoering van het Regionet doorgevoerd. In Rivierenland maken de Regiolijnen 113 (Gorinchem Utrecht) en 164 (Kerkdriel Zaltbommel) sinds eind 2006 niet langer deel uit van het busaanbod van Arriva. In de Achterhoek zijn de Regiolijnen 51 (Vorden Station Doetinchem Station) en 56 (Deventer NS Borculo) in respectievelijk 2007 en 2008 tot Snelnetlijn opgewaardeerd en heeft Syntus lijn 72 (Lichtenvoorde Neede) in 2008 aan het Regionet toegevoegd. Lijn 74 is hierdoor weer een volwaardige Snelnetlijn geworden. Tenslotte rijdt lijn 40 vanaf Terborg weer door naar Doetinchem, waardoor er een rechtstreekse verbinding is ontstaan met het centrum van Doetinchem. De grootste wijzigingen in het Regionet hebben zich op de Veluwe voorgedaan. Eind 2006 zijn de Regiolijnen 111 (Apeldoorn NS Deventer NS) en 114 (Apeldoorn NS Zutphen NS) opgeheven en is een nieuwe Regiolijn, lijn 171 (Twello Deventer), in het kader van het Feederplan Stedendriehoek aan het Regionet toegevoegd. De wijzigingen hangen samen met de opening van vier nieuwe stations aan de spoorlijnen Apeldoorn Deventer en Apeldoorn Zutphen. De provincie en Veolia hebben diverse communicatie-instrumenten ingezet om (potentiële) reizigers te informeren over het Feederplan Stedendriehoek (= natransport vanaf het station Twello). Eind 2006 heeft Veolia Regiolijn 86 (Ede NS Arnhem CS) aan het busaanbod op de Veluwe toegevoegd, terwijl Regiolijn 83 (Ede NS Wageningen) is komen te vervallen. Een nieuwe Regiolijn op de Veluwe die Veolia eind 2007 heeft geïntroduceerd is Regiolijn 84 (Ede Ziekenhuis Veenendaal De Klomp NS). Daar staat tegenover dat Regiolijn 110 (Ede NS Otterlo) niet langer deel uitmaakt van het busaanbod van Veolia. Eind 2007 heeft Veolia ook het busaanbod in de driehoek Zwolle Busstation Wittenberg Amersfoort gewijzigd met als doel de overstapmogelijkheden van bus op trein en zo de verbindingen richting de grote steden te verbeteren. De wijzigingen betreffen de lijnvoering van de Regiolijnen 111 (Harderwijk Nunspeet) en 112 (Harderwijk Wittenberg). Ten slotte heeft Veolia twee Regiolijnen ingekort. Regiolijn 103 (Amersfoort NS Nijkerk) rijdt in de nieuwste dienstregeling niet langer 15 OV in Gelderland 2008
door naar Zeewolde en Regiolijn 107 (Ede NS Putten NS) heeft sinds eind 2007 Ede NS in plaats van Arnhem NS als begin- en eindpunt. Groene Halte-bus op de Veluwe Speciaal voor de vele wandelaars die jaarlijks de Veluwe bezoeken heeft de provincie de Groene Halte-bus ontwikkeld. Een Groene Halte is een bushalte in of nabij een natuurgebied met directe aansluiting op beginen/of eindpunt van één van de twaalf Groene Halte- wandelroutes (www. groenehaltes.nl). Groene Haltes worden elke dag minimaal één keer per uur door de bus bediend. In totaal zijn er 14 Groene Haltes op de Veluwe. Djopper op de Veluwe Eind 2004 heeft de provincie Gelderland aan BBA (nu Veolia) een bijdrage van 460.000 toegezegd voor het exploiteren van zogeheten Djoppers op het bedrijventerrein Ede-West (Frankeneng/Heestereng, Kievitsmeent, De Vallei en ISEV). De Djopper is een luxe 8-persoons bus met airco waarvan de chauffeur wordt geleverd door organisaties die meedoen met het Djopper-initiatief. Deze organisaties kunnen tegen OV-tarief abonnementen afsluiten voor hun medewerkers. Omdat de Djopper als openbaar vervoermiddel wordt ingezet kunnen ook andere mensen met de Djopper van en naar het bedrijventerrein reizen. Het aantal Djoppers dat door Veolia wordt ingezet is gestegen van drie in 2005 tot acht in 2007. Eind 2007 maakten circa 40 personen van de Djoppers gebruik. OV-fiets bij de bushalte De stichting OV-fiets heeft in 2007 in het kader van het Programma Innovatie Openbaar Vervoer de mogelijkheden onderzocht om OVfietsen bij bushaltes aan te bieden. Aansluitend zijn in 2007 en 2008 op meerdere locaties OV-fietskluizen en OV-fiets Bikedispensers geplaatst waaruit (bus)reizigers zelf met een pincode een OV-fiets kunnen huren. Het gaat om de volgende locaties: Arnhem Zuid, Ede Halte Cinemec, Ede Newtonstraat, Ede Pascalstraat, Ede Ziekenhuis, Ede-Wageiningen Zuidplein en Nijmegen Lent. 16 OV in Gelderland 2008
3.3 Stadslijnen De stadslijnen in Arnhem en Nijmegen maken deel uit van het stadsgewestelijk OV-netwerk in de stadsregio. Daarnaast beschikken Apeldoorn, Doetinchem, Ede, Harderwijk, Lochem en Zutphen over stadslijnen. Het stadsvervoer in Arnhem maakt deel uit van de concessie Stadsregio- Noord en wordt uitgevoerd door Connexxion. De concessie is begin 2006 verlengd en loopt tot 1 januari 2010. Het stadsvervoer in Nijmegen maakt deel uit van de concessie Stadsregio-Zuid die eveneens tot 1 januari 2010 loopt. De concessie wordt uitgevoerd door Novio in samenwerking met Hermes, beiden dochter van Connexxion. Vanaf 1 januari 2010 wil de stadsregio nog maar één concessie verlenen voor zowel bus, trein en Regiotaxi. Op hoofdlijnen is het busaanbod in de stadsregio sinds 2006 gelijk gebleven. Wel is in 2006 en 2007 het busaanbod van en naar de nieuwbouwwijk Schuytgraaf in Arnhem uitgebreid; dit als tussenfase voor de uiteindelijke bediening met trolleylijn 5. Verder zijn tijdens de spits de frequenties van de Regiolijnen vanuit de stadsregio richting Brabant en Rivierenland verhoogt. Ten slotte is in 2007 bij wijze van experiment de Waalsprinter, de busverbinding tussen het Transferium Ovatonde en het Heyendaal complex in Nijmegen van start gegaan. Vanwege het succes van deze verbinding wordt momenteel gewerkt aan het verder doorontwikkelen en uitbreiden van deze verbinding. De stadsdiensten Apeldoorn, Ede en Harderwijk maken deel uit van de concessie Veluwe. Sinds 2006 heeft Veolia twee wijzigingen in de lijnvoering van de stadsdienst Apeldoorn doorgevoerd. In 2007 is lijn 15 (Apeldoorn Teuge) aan de stadsdienst toegevoegd; een jaar later is lijn 14 (richting ROC Aventus) komen te vervallen. Daarnaast heeft Veolia de dienstregeling van de stadslijnen 6 (Rijkskantoren Busstation) en 8 (Busstation Rivierenkwartier) in februari 2008 uitgebreid. Het busaanbod in Ede is sinds 2006 niet gewijzigd. Ten slotte maakt seizoenslijn 4 (Harderwijk NS Harderwijk Vischpoort) in 2008 niet langer deel uit van de stadsdienst Harderwijk. 17 OV in Gelderland 2008
De stadslijnen in Doetinchem en Zutphen maken deel uit van de concessie Achterhoek; de stadslijn in Lochem maakt deel uit van de concessie ZHO. In de routes van de stadsdienst Zutphen heeft Syntus eind 2007 enkele wijzigingen doorgevoerd. Lijn 80 (Zutphen Warnsveld GGNet) rijdt in 2008 altijd door naar Warnsveld GGNet en lijn 83 (Zutphen Warnsveld GGNet Vorden) rijdt in 2008 via de Oude Begraafplaats en Leesten naar Warnsveld GGNet. De lijnvoering in Doetinchem is per december 2008 aangepast op verschillende lijnen. Zo rijdt lijn 23 (Borculo Doetinchem) doordeweeks overdag vanaf station Doetinchem door als lijn 24 naar s-heerenberg, terwijl lijn 24 ( s-heerenberg Doetinchem) vervalt tussen het station en De Huet. Dit traject wordt overgenomen door lijn 28. In s-heerenberg wordt de route in omgekeerde richting gereden en vanaf s-heerenberg wordt doorgereden als lijn 74 naar Groenlo via het centrum en Graafschapcollege. Lijn 25 (Stadsdienst Doetinchem) rijdt voortaan op de heen- en op de terugweg langs het gemeentehuis en de bibliotheek. De vertrektijden zijn aangepast, vanaf het station wordt doorgereden als lijn 40 naar Terborg/Dinxperlo. Deze lijn gaat weer tussen Terborg en Doetinchem rijden. Vanaf station Doetinchem wordt doorgereden als lijn 25, waardoor een directe verbinding van Dinxperlo en Terborg met het centrum van Doetinchem en het Slingeland Ziekenhuis ontstaat. Op lijn 27/29 (Arnhem Doetinchem Gendringen vervalt het gedeelte Doetinchem - Gendringen en wordt overgenomen door lijn 28. Ook zijn de vertrektijden aangepast. Lijn 28 (Doetinchem De Huet Gendringen) is een nieuwe lijn die tussen De Huet en station Doetinchem de route van lijn 24 overneemt en tussen Doetinchem en Gendringen via de rechtstreekse route van lijn 27/29 rijdt. s Avonds en zondag wordt de route van lijn 27 via Terborg gereden. 18 OV in Gelderland 2008
3.4 Regiotaxi Regiotaxi is een belangrijk onderdeel van het collectief vervoer in de provincie Gelderland. Regiotaxi biedt reizigers een alternatief op plaatsen waar en tijden waarop het reguliere openbaar vervoer niet rijdt. Daarnaast kunnen mensen die in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hiervoor zijn geïndiceerd gebruik maken van Regiotaxi. In het provinciale streven om iedere inwoner in staat te stellen tegen een redelijk tarief van het collectief vervoer gebruik te maken (= basismobiliteit) is een belangrijke rol voor Regiotaxi Gelderland weggelegd. Regiotaxi Gelderland is op 1 januari 2007 gestart en verzorgt het vervoer in de regio s Achterhoek, Rivierenland, IJsselstreek en De Vallei. Op 1 januari 2009 treedt ook de regio Noord Veluwe toe tot Regiotaxi Gelderland. In het grootste deel van Gelderland wordt Regiotaxi dan met dezelfde kwaliteit tegen dezelfde voorwaarden en tarieven aan reizigers aangeboden. De nieuwe organisatie, met een apart callcenter los van het vervoer en een provinciaal projectbureau voor de kwaliteitsborging, klachtenafhandeling en financieel administratieve afhandeling, zorgt daarbij voor een betere informatie over de geleverde prestaties. Sinds de start van Regiotaxi Gelderland is het product verder doorontwikkeld. Zo krijgen Regiotaxireizigers waarvoor het reguliere openbaar vervoer een goed alternatief vormt het advies van dit vervoer gebruik te maken. Ook zijn als proef bij vijf stations meldzuilen geplaatst waar treinreizigers contact kunnen leggen met het callcenter voor een snel vervolg van hun reis per Regiotaxi. Regiotaxi Gelderland rijdt niet in de Stadsregio Arnhem Nijmegen en de gemeente Apeldoorn. In alle gemeenten binnen de stadsregio met uitzondering van Millingen aan de Rijn rijdt de Stadsregiotaxi. In 2007 is een Verbeterplan Stadsregiotaxi opgesteld om de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren. Als onderdeel van het plan zijn de inhoud en vormgeving van folders en andere communicatiemiddelen aangepast, is de herkenbaarheid van voertuigen en chauffeurs vergroot en hebben chauffeurs en medewerkers van het callcenter extra opleidingen gevolgd. 19 OV in Gelderland 2008
20 OV in Gelderland 2008 Stadsregio Veluwe Amersfoort Figuur 3 Regio s regiotaxi 2008 Rivierengebied Tiel 2008 IJsselstreek De Vallei Achterhoek Apeldoorn REGIO'S REGIOTAXI Harderwijk Ede Nijmegen Arnhem Apeldoorn Zutphen Doetinchem Winterswijk
In de gemeente Apeldoorn biedt de TaxiBUS deur tot deur vervoer voor iedereen die niet met het normale stads- en steekvervoer mee kan. Er gelden verschillende tarieven voor Wmo-geïndiceerden, 65-plussers en overige passagiers. Integratie Regiotaxi en bus In het kader van het Programma Innovatie Openbaar Vervoer Gelderland zijn in de Achterhoek en Rivierenland in 2006 twee projecten gestart die tot doel hebben van bus en Regiotaxi één geïntegreerd OV-systeem te vormen. In de Achterhoek ging het om de pilot Syntus Plus. Eind 2006 is vanwege achterblijvende reizigersaantallen en de nieuwe opzet van Regiotaxi Gelderland besloten dit concept niet over de hele Achterhoek uit te rollen. In Rivierenland gaat het om het 3B-project of Buxi-systeem dat een alternatief biedt voor lange Regiotaxi-ritten doordat een naadloze overstap van bus op Regiotaxi en vice versa gegarandeerd is. Het project liep tot en met 2008. In 2007 maakten per maand ca. 70 reizigers gebruik van het Buxi-systeem en werden per maand ca. 650 buxikaarten verkocht. Ook in de stadsregio Arnhem Nijmegen is het regiotaxisysteem, Stadsregiotaxi, een belangrijk onderdeel van het collectief vervoer. Stadsregiotaxi is in de eerste plaats een aanvullend openbaar vervoer-systeem voor reizigers op plaatsen waar en tijden waarop het reguliere openbaar vervoer niet rijdt. Daarnaast kunnen ook reizigers met een WMO indicatie gebruik maken van Stadsregiotaxi In 2008 is de uitvoer van maatregelen uit het verbeterplan Stadsregiotaxi 2007 voortgezet en is de kwaliteit weer verder verbeterd. In 2008 is ook het eerste Taxipoint gerealiseerd in het UMC St Radboud in Nijmegen. Het realiseren van Taxipoints zal verder worden uitgebreid in ziekenhuizen en andere (zorg) instellingen. Momenteel wordt een nieuwe aanbesteding van de Stadsregiotaxi voorbereid. Nadruk in het nieuwe PvE ligt op het verder verbeteren van de uitvoeringskwaliteit voor de gebruikers. Het nieuwe contract moet volgens de huidige planning uiterlijk 1 april 2010 ingaan. 21 OV in Gelderland 2008
BUURTBUS 2008 Buurtbus : in beheer Provincie Buurtbus: in beheer Stadsregio Buurtbus : in beheer IJsselmond Stadsregio 503 263 264 262 Tiel 248 268 267 266 Figuur 4 Buurtbus 2008 Harderwijk 513 501 509 505 Ede 237 265 161 514 Apeldoorn Arnhem 560 Nijmegen 162 506 502 506 508 507 Zutphen 515 196 193 Doetinchem 194 195 197 192 191 Wintersw 22 OV in Gelderland 2008
3.5 Buurtbussen De buurtbus is een bijzondere openbaar vervoer voorziening. Buurtbussen hebben een vaste dienstregeling en lijnvoering die in overleg met de buurtbusvereniging en het vervoerbedrijf tot stand komt. De uitvoering wordt gedaan door vrijwilligers, de 8-persoonsbusjes worden ter beschikking gesteld en onderhouden door de vervoerbedrijven en betaald door de provincie of stadsregio. In 2007 en 2008 is het aanbod aan buurtbussen op een aantal punten gewijzigd. Op de Veluwe zijn de routes van buurtbuslijnen in de Stedendriehoek gewijzigd en zijn in deze regio de buurtbuslijnen 306 (Twello Teuge) en 315 (Zutphen Leuvenheim) aan het netwerk toegevoegd. Verder rijdt buurtbuslijn 503 met ingang van 2007 tussen Nijkerk en Eemdijk en rijdt buurtbuslijn 509 sinds 2008 tussen Barneveld en Hoevelaken (was Nijkerk). Daar staat tegenover dat buurtbuslijn 510 (Lunteren Station Overberg Schoolstraat) in 2008 is komen te vervallen. Binnen de stadsregio rijdt per 10 december 2007 in de gemeente Rijnwaarden buurtbuslijn 560 (Aerdt Zevenaar) en is in de gemeente Wijchen buurtbuslijn 163 op 10 juni 2008 van start gegaan. Buurtbuslijn 163 verbetert de bereikbaarheid van de Wijchense kerkdorpen Hernen, Leur, Bergharen en Batenburg, mede omdat de buurtbus aansluit op de treinen naar Den Bosch en Nijmegen. 3.6 Scholierenlijnen In 2008 rijden op de Veluwe 35 buslijnen die specifiek gericht zijn op het vervoer van scholieren. Ten opzichte van 2007 is het scholierennetwerk op de Veluwe met twee lijnen uitgebreid, te weten scholierenlijnen 603 (Bunschoten/Spakenburg Nijkerk) en 659 (Doelen Hoenderloo). Daarnaast heeft Veolia in 2008 de routes van acht scholierenlijnen gewijzigd. De lijnvoering van de negen scholierenlijnen in Rivierenland is sinds 2006 niet gewijzigd. Ten slotte rijden in de Achterhoek en in de stadsregio geen aparte scholierenlijnen. 23 OV in Gelderland 2008
4 Kwaliteit Om de doelstellingen van het OV-beleid te kunnen realiseren is kwalitatief hoogwaardig OV een absoluut vereiste. Indicatoren die een indruk van de kwaliteit geven, zijn de punctualiteit van de uitvoering van de dienstregeling, het reizigersoordeel en het aantal klachten dat bij vervoerbedrijven binnenkomt over de uitvoering van de dienstregeling. Maar ook de sociale veiligheid en toegankelijkheid zijn bepalend voor de kwaliteit van het openbaar vervoer. 4.1 Kwaliteit van de uitvoering van de dienstregeling Een belangrijk kwaliteitsaspect is de betrouwbaarheid van het openbaar vervoer. Het gaat dan om de vraag of de bussen en treinen op tijd vertrekken en aankomen. De provincie Gelderland vindt dit kwaliteitsaspect zo belangrijk dat zij door een onderzoeksbureau en reizigersvereniging Rover onafhankelijk onderzoek laat doen naar de punctualiteit van bussen en treinen. Contractsectorlijnen In 2007 reden drie van de zes contractsectorlijnen die onder verantwoordelijkheid van de provincie vallen vrijwel altijd op tijd. Daarmee is de punctualiteit van deze lijnen vergelijkbaar met die in eerdere jaren en voldoen deze lijnen ruimschoots aan de norm van 90% die geldt voor de contractsectorlijn Zutphen - Apeldoorn. In de concessies voor de andere treindiensten zijn (nog) geen minimumeisen ten aanzien van punctualiteit opgenomen. 24 OV in Gelderland 2008
De drie andere contractsectorlijnen voldoen in 2007 niet (meer) aan deze norm. De lage(re) punctualiteit van de contractsectorlijnen Arnhem Winterswijk en Arnhem Tiel is terug te voeren op de drukbereden trajecten tussen Arnhem en respectievelijk Zevenaar en Elst en de beperkte perroncapaciteit op station Arnhem. ProRail verwacht dat na afronding van het project Sporen in Arnhem (gepland in 2012) en een betere benutting van de Betuweroute de punctualiteit van deze contractsectorlijnen sterk kan verbeteren. Grafiek 1 Ontwikkeling punctualiteit vertrektijden regionale treindiensten Bron: Provincie Gelderland De punctualiteit van vertrektijden zoals reizigersvereniging Rover die op een aantal dagen in 2006 en 2007 heeft waargenomen, ligt in het algemeen net iets lager. Dit is een gevolg van het beperkt aantal waarnemingen en is in tegenstelling tot de in grafiek 1 vermelde punctualiteit niet representatief. Uit de cijfers van Rover blijkt eveneens dat in 2006 en 2007 de punctualiteit van de treindienst Arnhem Winterswijk, met name tussen Arnhem en Doetinchem, sterk is verslechterd. Verder blijkt uit de cijfers dat de punctualiteit van vertrektijden in het algemeen hoger is dan die van aankomsttijden. Reden is dat treinen die te laat aankomen nog op tijd kunnen vertrekken wanneer sprake is van wachtof buffertijden in de dienstregeling van de contractsectorlijnen. Reizigers die een aansluitende bus of trein moeten halen ondervinden echter veel hinder van de onbetrouwbaarheid van aankomsttijden. 25 OV in Gelderland 2008
Regionale treindienst Aankomst- Vertrekpunctualiteit punctualiteit 2006 2007 2006 2007 Arnhem Tiel 84% 53% 93% 77% Arnhem Doetinchem 76% 56% 89% 39% Arnhem Doetinchem Winterswijk 72% 57% 70% 60% Winterswijk Zutphen 71% 61% 85% 91% Zutphen Hengelo Oldenzaal 75% 86% 92% 96% Zutphen Apeldoorn 91% 96% 95% 92% Ede / Wageningen - Amersfoort 93% 82% 98% 78% Totaal Gelderland 79% 70% 85% 76% Tabel 2 Punctualiteit regionale treindiensten in 2006 en 2007 Bron: Provincie Gelderland/Rover Stads- en streeklijnen De punctualiteit van vertrektijden van stads- en streeklijnen die onder verantwoordelijkheid van de provincie vallen is in 2006 verslechterd ten opzichte van 2005 1. Dit geldt zowel voor Snelnet- als Regiolijnen. In 2007 heeft deze daling zich doorgezet voor de Veluwe en de stadsdiensten in Apeldoorn. In Rivierenland vertrok in 2006 78% en in 2007 86% van de bussen op tijd (= niet te vroeg en met minder dan drie minuten vertraging) terwijl de norm 95% is. Ook het busvervoer op de Veluwe blijft met een score van 83% achter bij de eis van 93%. Het stadsvervoer in Apeldoorn had in 2006 nog een score van 91%, maar dit percentage is in 2007 gedaald naar 79%. Ten slotte bevat de concessie van Syntus voor de Achterhoek geen concrete eisen ten aanzien van punctualiteit, maar met een score van 83% in 2007 wordt het streefcijfer van 90% nog niet gerealiseerd. 1 Anders dan de provincie laat de Stadsregio geen onafhankelijk onderzoek doen naar de punctualiteit van het busvervoer dat onder haar verantwoordelijkheid valt. 26 OV in Gelderland 2008
Grafiek 2 Ontwikkeling punctualiteit vertrektijden stads- en streeklijnen Bron: Provincie Gelderland/Probit 4.2 Kwaliteitsbeleving reizigers Reizigers waardeerden de kwaliteit van het busvervoer in Gelderland in 2007 met gemiddeld een 7,0 (Achterhoek) tot een 7,7 (Rivierenland). Dit is vergelijkbaar of hoger dan het landelijk gemiddelde (7,0). Voor de meeste concessies geldt daarbij dat het kwaliteitsoordeel van reizigers tussen 2004 en 2007 niet of nauwelijks is gewijzigd. Uitzondering is de concessie Rivierenland (kwaliteitsoordeel gestegen van 7,2 in 2004 naar 7,7 in 2007). Ook voor de concessie Stadsregio Zuid is het kwaliteitsoordeel is in 2007 hoger dan in 2006. Voor alle concessies geldt dat de informatievoorziening bij vertragingen het laagst (veelal onvoldoende) en het gemak van het vinden van een zitplaats het hoogst scoort. Om de informatievoorziening naar reizigers te verbeteren hebben de provincie en de stadsregio een investeringsprogramma gestart dat tot doel heeft bushaltes te voorzien van dynamische reisinformatie. De doelstelling van de provincie met betrekking tot haltes met dynamische reisinformatie is om de klant te voorzien van statische (de dienstregeling) en actuele gegevens 27 OV in Gelderland 2008
(wijzigingen op de dienstregeling, waaronder vertragingen) met betrekking tot bus- en treinverbindingen. Eind 2008 had de provincie 40 haltedisplays en 6 overzichtsdisplays gerealiseerd. In de stadsregio gaat het om 200 haltes die van lijnreisinformatie zullen worden voorzien. Concessiegebied 2004 2005 2006 2007 Achterhoek 6,9 7,0 7,1 7,0 Apeldoorn 7,3 7,4 7,5 7,5 Stadsregio-Noord 7,2 7,3 7,2 7,1 Stadsregio-Zuid 7,2 7,1 6,8 7,4 Rivierenland 7,2 7,3 7,3 7,7 Veluwe 7,3 7,4 7,2 7,3 ZHO-bus - - - 7,3 Landelijk 7,1 7,1 7,0 7,0 Tabel 3 Ontwikkeling kwaliteitsoordeel lokaal en interlokaal busvervoer Bron: OV-Klantenbarometer van het KPVV De provincie laat de kwaliteit van het spoor- en vooral busvervoer ook monitoren door OV-scouts. De OV-scouts beoordelen tijdens hun reizen een aantal kwaliteitsaspecten van het materieel (zitplaatskans, reinheid en sociale veiligheid), de chauffeur (rijgedrag en hulpvaardigheid) en de vertrekhalte (sociale veiligheid, informatie, reinheid en verlichting) aan de hand van een registratieformulier. In 2007 was een overgrote meerderheid van de OV-scouts tevreden over de kwaliteit van het openbaar vervoer. Alle aspecten, afgezien van de reinheid van de binnenkant van het materieel, worden in 2007 even goed of beter beoordeeld dan in 2006. OV-scouts zijn het minst te spreken over de reinheid van de haltes. Hoewel dit kwaliteitsaspect in 2007 door meer OV-scouts als goed werd beoordeeld dan in 2004, blijft de reinheid van de haltes een aandachtspunt voor de provincie Gelderland en de stadsregio. OV-scouts voelden zich in 2006 en 2007 wel veiliger bij haltes dan in eerdere jaren. 28 OV in Gelderland 2008
Kwaliteitsaspect 2004 2005 2006 2007 Zitplaatskans 82% 85% 85% 90% Reinheid materieel binnenkant 76% 82% 84% 78% Reinheid materieel buitenkant¹ n.b.¹ 82% 86% 85% Sociale veiligheid materieel 96% 98% 99% 98% Rijgedrag chauffeur 87% 91% 89% 90% Hulpvaardigheid chauffeur 91% 91% 94% 98% Sociale veiligheid halte 78% 81% 90% 90% Reisinformatie halte² 99% 98% - - Vertrektijdentabel aanwezig² n.b. 97% 96% 97% Reinheid halte 61% 69% 69% 70% Verlichting halte³ 86% 87% - - 1 De categorie Reinheid buitenkant materieel is een nieuw onderdeel. ² De categorie Reisinformatie halte is medio 2005 vervangen door de categorie Vertrektijdentabel aanwezig. ³ De categorie Verlichting halte is medio 2005 komen te vervallen. Tabel 4 Percentage OV-scouts dat een kwaliteitsaspect als goed beoordeelt. Bron: Provincie Gelderland/OV-scouts 29 OV in Gelderland 2008
4.3 Klachten reizigers In alle concessiegebieden, met uitzondering van Zutphen Hengelo Oldenzaal, zijn in 2007 meer klachten van reizigers binnengekomen dan in eerdere jaren. De sterkste toename doet zich voor in Rivierenland waar het aantal klachten bijna is verdrievoudigd. Concessiegebied 2004 2005 2006 2007 Index (2004 = 100) Achterhoek 545 679 602 865 158 Stadsregio-Noord 1.343 1.495 1.562 1.695 126 Stadsregio-Zuid 1.160 1.134 870 1.585 137 Rivierenland 363 308 560 968 267 Veluwe 1.071 2.758 1.865 2.044 191 Zutphen Hengelo Oldenzaal 1 - - 264 196 74 1 Indexcijfer Zutphen Hengelo Oldenzaal gebaseerd op basisjaar 2006 Tabel 5 Aantal binnengekomen klachten per concessiegebied Bron: Vervoerbedrijven 4.4 Sociale veiligheid Sociale veiligheid is voor de provincie Gelderland een belangrijk thema in het openbaar vervoer. In 2002 is een Meerjarenplan Sociale Veiligheid opgesteld. Doel van dit plan is om samen met de vervoerders en veiligheidspartners een maximaal sociaal veilig openbaar te bieden aan passagiers en personeel. De benadering is integraal. Dat wil zeggen dat de aandacht uitgaat naar de sociale veiligheid in het voertuig, op de halteplaatsen en stations en in de directe omgeving daarvan. De maatregelen zijn zowel repressief als preventief en gericht op schoon, heel en veilig. Ofwel op beheer, inrichting, toezicht en handhaving, training van personeel en een goede communicatie richting reiziger. Van de vervoerbedrijven wordt verwacht dat zij deze aanpak jaarlijks uitwerken in een sociaal veiligheidsplan. 30 OV in Gelderland 2008
De basis voor de integrale aanpak is een intensieve samenwerking tussen de vervoerbedrijven, politie en gemeenten. Vooral in dit laatste heeft de provincie Gelderland in 2006 en 2007 geïnvesteerd. In 2006 heeft de provincie naar aanleiding van ernstige overlast op de scholierenlijn 109 en buslijn 43 te Apeldoorn het initiatief genomen voor een veiligheidsarrangement. In de zomer van 2006 zijn chauffeurs en leerlingen van het Edison college en De Heemgaard uit Apeldoorn met elkaar om tafel gegaan. Samen hebben zij een aantal gedragsregels opgesteld. Daarnaast zijn er tussen Veolia, beide scholen en de politie duidelijke samenwerkingsafspraken gemaakt. Deze afspraken zijn vastgelegd in een arrangement dat op 10 januari 2007 door alle partijen is ondertekend. Verder heeft de provincie Gelderland in 2007 opdracht gegeven tot het realiseren van een veiligheidsarrangement voor de spoorlijn Arnhem-Winterswijk. Aanleiding vormde het aantal en de aard van de incidenten en de grote onderlinge verschillen in netheid, uitstraling en comfort tussen de stations. Op 7 november ondertekenden de provincie Gelderland, de Stadsregio Arnhem Nijmegen, gemeenten, regiopolitie, Syntus, NS, ProRail en het openbaar ministerie het veiligheidsarrangement Spoorlijn Arnhem-Winterswijk. Sociale veiligheid heeft een objectieve en subjectieve component. De objectieve component betreft het aantal incidenten. De subjectieve component betreft de veiligheidsbeleving van de reizigers. De veiligheidsbeleving wordt jaarlijks gemeten in de Klantenbarometer van het Kennisplatform Verkeer en Vervoer. In dit onderzoek geven reizigers hun mening aan de hand van rapportcijfers over de veiligheid algemeen, de veiligheid tijdens de rit en op de halteplaats. De meeste cijfers zijn ongeveer gelijk aan of hoger dan de streefcijfers van de provincie Gelderland (streefcijfer 7,5). 31 OV in Gelderland 2008
Concessiegebied (bussen) 2 2004 2005 2006 2007 Achterhoek bus Algemeen 7,3 (7,7) 7,7 (7,8) 7,5 (7,8) 7,8 (7,7) Rit 7,7 (8,0) 7,9 (8,1) 7,9 (8,1) 8,0 (8,0) Instaphalte 7,6 (7,7) 7,7 (7,8) 7,7 (7,8) 7,9 (7,7) Stadsregio Noord Algemeen 7,6 7,7 7,7 7,6 (7,7) Rit 7,9 7,9 8,0 7,8 (8,0) Instaphalte 7,6 7,7 7,9 7,6 (7,7) Stadsregio Zuid Algemeen 7,6 7,7 7,6 7,8 (7,7) Rit 7,9 8,0 7,9 8,2 (8,0) Instaphalte 7,6 7,6 7,6 7,7 (7,7) Rivierenland bus Algemeen 7,6 (7,7) 7,7 (7,8) 7,9 (7,8) 7,7 (7,7) Rit 8,0 (8,0) 8,0 (8,1) 8,2 (8,1) 8,0 (8,0) Instaphalte 7,7 (7,7) 7,7 (7,8) 7,9 (7,8) 7,7 (7,7) Veluwestreek bus Algemeen 7,7 (7,7) 8,0 (7,8) 7,8 (7,8) 7,9 (7,7) Rit 8,1 (8,0) 8,2 (8,1) 8,2 (8,1) 8,1 (8,0) Instaphalte 7,7 (7,7) 8,0 (7,8) 7,9 (7,8) 7,9 (7,7) Stadsvervoer Apeldoorn Algemeen 7,6 (7,7) 7,8 (7,7) 7,9 (7,7) 7,9 (7,8) Rit 7,8 (7,9) 8,0 (8,0) 8,2 (8,0) 8,1 (8,0) Instaphalte 7,8 (7,7) 7,9 (7,7) 8,0 (7,7) 7,9 (7,7) ZHO bus Algemeen - - - 8,0 (7,7) Rit - - - 8,1 (8,0) Instaphalte - - - 7,8 (7,7) Landelijk gemiddelde Algemeen 7,4 7,3 7,5 7,4 Rit 7,7 7,6 7,8 7,7 Instaphalte 7,5 7,4 7,5 7,5 Tabel 6 Oordeel van reizigers over de sociale veiligheid in en rond de bussen, uitgedrukt in rapportcijfers in 2004 tot en met 2007. Bron: OV-Klantenbarometer van het KPVV 2 Tussen haakjes staat het gemiddelde oordeel van reizigers in vergelijkbare openbaar vervoergebieden. 32 OV in Gelderland 2008
Concessiegebied (treinen) 3 2004 2005 2006 2007 Trein Ede-Amersfoort (Valleilijn) Algemeen - - - 7,7 (7,9) Rit - - - 7,5 (7,5) Instaphalte - - - 7,5 (7,5) Trein Arnhem-Tiel Algemeen - - - 7,6 (7,6) Rit - - - 7,9 (7,9) Instaphalte - - - 7,5 (7,5) Trein Arnhem-Winterswijk Algemeen - - - 7,4 (7,6) Rit - - - 7,7 (7,9) Instaphalte - - - 7,3 (7,5) Trein Winterswijk-Zutphen Algemeen - - - 7,7 (7,6) Rit - - - 8,1 (7,9) Instaphalte - - - 7,5 (7,5) Trein Zutphen-Apeldoorn Algemeen - 7,4 (7,3) 7,6 (7,4) 7,7 (7,6) Rit - 7,9 (7,7) 8,0 (7,7) 8,1 (7,9) Instaphalte - 7,5 (7,2) 7,7 (7,4) 7,7 (7,5) Trein Zutphen-Oldenzaal Algemeen - - - 7,7 (7,6) Rit - - - 8,1 (7,9) Instaphalte - - - 7,6 (7,5) Tabel 7 Oordeel van reizigers over de sociale veiligheid in en rond de treinen, uitgedrukt in rapportcijfers in 2004 tot en met 2007. Bron: OV-Klantenbarometer van het KPVV 3 Tussen haakjes staat het gemiddelde oordeel van reizigers in vergelijkbare openbaar vervoergebieden. 33 OV in Gelderland 2008
Het aantal gerapporteerde incidenten 4 hangt onder andere samen met de grootte en andere karakteristieken van het concessiegebied. Maar ook het feit dat vervoerbedrijven geen uniforme registratiemethode hanteren leidt tot verschillen in het aantal gerapporteerde incidenten. Zo rapporteerde Arriva in 2005 met betrekking tot het busvervoer in Rivierenland slechts één incident. In 2006 waren dit er 3 en in 2007 ging het om 7 incidenten. In het concessiegebied Stadsregio-Noord werden in 2005 77 incidenten geregistreerd, in 2006 waren dit er 69 en in 2007 114. Het ging daarbij met name om agressie tegen personen. In het concessiegebied Stadsregio- Zuid bedroeg het aantal incidenten in de laatste drie kwartalen van 2005 149, waarvan bijna de helft in het laatste kwartaal van 2005 plaatsvond. In 2006 werden 165 incidenten geregistreerd en in 2007 96. Ook hier gaat het vooral om agressie gericht tegen personen. Op de concessies van Syntus (Achterhoek, Arnhem-Tiel en ZHO) werden in 2006 in totaal 383 incidenten geregistreerd. Deze hadden vooral te maken met problemen met de infrastructuur en onverwachte stremmingen. In 2007 ging het om een totaal van 280 incidenten (vooral problemen met de infrastructuur). Voor het bus- en spoorvervoer in en op de Veluwe ontbreekt informatie over het aantal incidenten. 4.5 Toegankelijkheid Verbetering van de toegankelijkheid door het creëren van obstakelvrije en veilige routes naar de haltes en een gelijkvloerse instap is een belangrijk aandachtspunt binnen het Gelderse openbaar vervoer. Ook de stadsregio is inmiddels een programma gestart dat ertoe moet leiden dat op korte termijn 870 haltes van stads- en streeklijnen in de stadsregio aan dit criterium voldoen. Daarbij geldt dat het overgrote deel van het busvervoer in de provincie en de Stadsregio inmiddels met lagevloerbussen wordt uitgevoerd. Reizigers oordelen in het algemeen positief over de toegankelijkheid van het Gelderse openbaar vervoer. Het busvervoer scoort daarbij net iets beter dan de regionale treindiensten (cursief in de tabel). 4 De kwaliteit van de incidentenregistratie laat nog te wensen over. Dit geldt met name voor de opgave van Syntus. Derhalve is een verdere uitsplitsing niet mogelijk. 34 OV in Gelderland 2008
Concessiegebied 2004 2005 2006 2007 Achterhoek - bus 8,1 8,3 7,8 8,3 Arnhem-Winterswijk - - - 7,8 Winterswijk-Zutphen - - - 8,1 Stadsregio -Noord 8,2 8,3 8,1 7,9 Stadsregio -Zuid 8,1 8,2 7,2 8,1 Rivierenland 8,3 8,2 8,3 8,2 Arnhem-Tiel - - - 8,3 Veluwe 8,2 8,5 8,3 8,5 Apeldoorn 8,0 8,6 8,5 8,4 Apeldoorn - Zutphen 8,0 7,9 8,0 8,1 Ede-Amersfoort - - - 7,6 ZHO-bus - - - 8,3 Zutphen-Oldenzaal - - - 8,3 Landelijk 8,0 7,9 8,0 7,8 Tabel 8 Ontwikkeling gemak van in- en uitstappen in stads- en streekvervoer Bron: OV-Klantenbarometer van het KPVV 35 OV in Gelderland 2008
36 OV in Gelderland 2008 2007 Tiel Figuur 5 Intensiteiten contractsector - stations 20001-100000 10001-20000 5001-10000 1001-5000 50-1000 Reizigers per werkdag (in-/uitstappen) STATIONS 8001-15000 5001-8000 4001-5000 2501-4000 1501-2500 0-1500 Reizigers per werkdag INTENSITEITEN 2007 CONTRACTSECTOR Harderwijk Ede Nijmegen Arnhem Apeldoorn Zutphen Doetinchem * Kernnet-stations bediening gefinancierd door provincie. Winterswijk
5 Ontwikkeling in het gebruik van het OV 5.1 Regionale treindiensten Tussen 2000 en 2007 is sprake van een toename van het aantal reizigers op de regionale treindiensten in de provincie Gelderland (+24%). De ontwikkelingen verschillen echter per traject. Opvallend is de sterke toename van het aantal treinreizigers tussen Ede/Wageningen en Amersfoort (+71%) en tussen Zutphen en Oldenzaal (+61%). Ook op de trajecten Tiel Arnhem, Winterswijk Zutphen en Arnhem Winterswijk is sprake van een toename van het aantal treinreizigers. Alleen op het traject Zutphen Apeldoorn is in 2007 het aantal treinreizigers afgenomen. Deze afname is terug te voeren op de verminderde overstapmogelijkheden tussen deze contractsectorlijn en de Intercity s van en naar Apeldoorn. Treindienst 2004 2005 2006 2007 (absoluut) Tiel - Arnhem 117 119 106 131 (1.300) Arnhem - Winterswijk 100 104 109 112 (5.900) Winterswijk - Zutphen 91 100 100 114 (2.100) Zutphen Hengelo Oldenzaal 169 168 171 161 (2.700) Zutphen - Apeldoorn 116 116 128 92 (3.100) Ede/Wageningen - Amersfoort 101 110 n.b. 171 (4.100) Totaal regionale treindiensten 111 115 n.b. 124 (19.200) Tabel 9 Ontwikkeling totaalbelasting (in duizenden reizigers) op een werkdag (index 2000 = 100) Bron: ProRail 37 OV in Gelderland 2008
5.2 Stads- en streeklijnen 5 Wanneer gekeken wordt naar het aantal mensen dat op een werkdag met stads- of streeklijnen naar en van geselecteerde plaatsen in de concessiegebieden reist, valt alleen voor Rivierenland tussen 2000 en 2007 een toename van het aantal busreizigers te constateren (+14%). In positieve zin springt vooral de toename van het aantal busreizigers van en naar Kesteren in het oog. Daarentegen is het aantal busreizigers van en naar Den Bosch en Druten afgenomen. Tellingen in de Achterhoek en de Veluwe duiden op een afname van het aantal busreizigers tussen 2000 en 2007. In de Achterhoek is de daling van 24% onder andere te wijten aan dienstregelingwijzigingen en dan vooral aan het schrappen van enkele buslijnen die parallel aan de treindiensten in dit gebied reden. Zo is een deel van de reizigers die vanuit de Achterhoek naar Zutphen reizen sinds het opheffen van twee buslijnen in 2004 aangewezen op de trein. En sinds 2007 geldt een zelfde ontwikkeling voor reizigers vanuit de Stedendriehoek. Mogelijke verklaringen voor de daling van het busgebruik op de Veluwe met 18% zijn (i) de wijzigingen in de lijnvoering onder andere in verband met de opening van een aantal nieuwe stations in de Stedendriehoek en (ii) het opheffen van bushaltes langs de trajecten van Snelnetlijnen hetgeen de nodige negatieve publiciteit heeft opgeleverd. 5 De inhoud van deze paragraaf is gebaseerd op NVS-tellingen die niet altijd even nauwkeurig en op dezelfde punten gehouden worden. Uitspraken over de ontwikkelingen in de tijd moeten daardoor in ieder geval ten dele worden teruggevoerd op de minder goede vergelijkbaarheid van gegevens tussen de jaren. 38 OV in Gelderland 2008
Concessie- Kordon 1 2004 2005 2006 2007 (absoluut) gebied Achterhoek Doetinchem 102 100 97 78 (6.100) Groenlo 84 66 83 71 (2.800) Neede/Borculo 94 89 86 93 (3.100) Zutphen 63 55 61 49 (800) Totaal 93 85 88 76 (12.900) Rivierenland Culemborg 96 101 109 112 (400) Den Bosch 87 91 85 87 (1.000) Druten 76 77 77 80 (1.900) Gorinchem 126 84 116 127 (800) Kesteren 388 321 369 385 (1.000) Tiel 122 115 124 133 (2.300) Totaal 109 101 108 114 (7.300) Veluwe Amersfoort 82 80 80 72 (1.600) Apeldoorn 97 92 97 84 (8.900) Barneveld 78 69 25 20 (0) Deventer 93 86 90 53 (1.500) Ede 102 95 75 91 (5.900) Harderwijk 97 93 96 96 (5.400) Nijkerk 95 83 78 78 (1.900) Scherpenzeel 111 111 111 111 (400) Voorthuizen 90 88 90 69 (1.300) Wageningen 104 103 48 72 (7.200) Zwolle 113 86 93 93 (5.100) Totaal 101 93 80 80 (39.100) Totaal 100 92 84 82 (59.300) 1 Een kordon is een verzameling vaste telpunten rond een plaats. Een kordon is elk jaar sluitend, zodat alle reizigers van en naar de betreffende plaats worden geteld, ongeacht wijzigingen in het OV-aanbod. Reizigers die met scholierenlijnen reizen zijn daarbij niet meegenomen. Tabel 10 Ontwikkeling gebruik streekvervoer in aantal getelde reizigers op een kordon per werkdag. Bron: Provincie Gelderland 39 OV in Gelderland 2008