PAT I Ë N T E N INFORMATIE vallen voorkomen wat kan je er zelf aan doen
Mevrouw, mijnheer, Vallen bij ouderen is een ernstig probleem. Eén op de drie thuiswonende ouderen valt minstens één keer per jaar en dit kan ernstige gevolgen hebben. Door veilig te handelen en gevaarlijke situaties in je eigen huis aan te pakken, kan je zelf het risico op vallen beperken. Met deze folder willen we je een aantal belangrijke tips geven. Indien je na het lezen van deze brochure nog vragen hebt, aarzel dan niet deze te stellen aan de ergotherapeut. Er zijn een aantal risicofactoren die een invloed kunnen hebben op het vallen. Deze factoren worden in de brochure behandeld, en er zijn een aantal praktische tips. Afbeelding: valpreventie.be 2
Medicatie Het risico op vallen neemt toe naarmate het ouder worden. Eén op de drie 65-plussers valt minstens één keer per jaar. Slaapmiddelen en kalmerende medicatie zijn risicofactoren die een valpartij (met botbreuken) kunnen veroorzaken. Als je slaapmiddelen of kalmerende medicatie neemt, neem deze dan als je al in bed ligt en sta niet meer op. Vermijd alcohol, dit zorgt voor een sterke stijging van het valrisico en het kan een negatief effect hebben op geneesmiddelen. Raadpleeg je arts bij volgende situaties: - ongewenste nevenwerkingen zoals duizeligheid, moe- en sufheid overdag, evenwichtsproblemen, problemen met je geheugen,... - indien je wenst te stoppen met je slaapmiddel - indien je wenst te stoppen met je kalmerende medicatie - indien je op minstens 1 van de volgende vragen ja antwoord 3
Hoeveel weet je over je slaapmedicatie? Zijn de onderstaande uitspraken juist of fout? 1 Het geneesmiddel dat ik neem is een mild slaap- of kalmeringsmiddel dat veilig gebruikt kan worden voor langere tijd. fout Wegens het risico op bijwerkingen is het niet aan te raden een slaapmiddel meer dan 2 weken te nemen en een kalmeringsmiddel langer dan 4 weken. je risico op een val en breuken (heup, pols) verdubbelt je risico als chauffeur op een verkeersongeval verdubbelt je hebt 4 keer meer risico om overdag moe te zijn je hebt 5 keer meer risico op geheugenverlies en concentratieproblemen je hebt meer kans op urineverlies 2 De dosis die ik inneem, veroorzaakt geen bijwerkingen. fout Alle slaap- en kalmeringsmiddelen beïnvloeden je reactievermogen, ook als je het niet merkt en ook als je een lage dosis inneemt. Ze kunnen sufheid, slappe spieren en concentratieproblemen veroorzaken. 3 Zonder dit geneesmiddel zal ik niet goed kunnen slapen of angst ervaren. juist Als je gedurende langere tijd een slaap- of kalmeringsmiddel gebruikt en je er plots mee stopt, kunnen de oude klachten weer terugkomen, soms nog heviger dan ervoor. Je kan dan tijdelijk problemen ervaren om te slapen en tijdelijk meer angstgevoelens hebben. Je lichaam is immers gewend aan dit geneesmiddel. Maar: met de juiste begeleiding, kunnen veel van deze problemen voorkomen worden. 4 Dit geneesmiddel is de beste keuze om goed te kunnen slapen of om te kalmeren. fout Ook al ervaar je onmiddellijk winst bij inname van het geneesmiddel, toch tonen studies aan dat slaap- en kalmeringsmiddelen op langere termijn niet de beste behandeling zijn. Deze middelen bestrijden de symptomen, maar lossen de oorzaak niet op. 4
evenwicht, spierkracht en mobiliteit Het is belangrijk om door te bewegen je spierkracht, coördinatie en reflexen te onderhouden. Stilzitten verhoogt het risico op vallen. Om zelfstandig te blijven wonen is het van belang om fit te blijven. Hoe meer je beweegt, hoe beter, zo n 30 minuten bewegen per dag is ideaal. Het is niet nodig om zware en moeilijke turnoefeningen te doen. Ga na wat veilig en haalbaar is: wandelen, fietsen (eventueel op een hometrainer), petanque enz. Ook klussen zoals tuinieren, de auto wassen en andere dagelijkse activiteiten zoals boodschappen doen, op bezoek gaan, houden je in beweging. Wanneer het stappen minder vlot verloopt, kan je met je arts het inschakelen van een kinesist bespreken. Als je minder goed te been bent of onzeker stapt, maak dan gebruik van het voor jou meest geschikte hulpmiddel (wandelstok, rollator, rolstoel, enz.). Hiervoor kan je terecht bij de uitleendienst van je ziekenfonds (advies, huren of aankopen). Voeten en schoeisel Schoenen met een rubberen zool met een goede grip en een brede lage hak zijn aan te raden om te stappen. Maak je veters goed vast of kies voor schoenen met een velcrosluiting. Pantoffels moeten gesloten zijn en voorzien zijn van een antislipzool voor een goede steun. Laat je voeten verzorgen bij eelt, diabetesvoet, blaren, ingegroeide nagels enz. bij een pedicure of podoloog. 5
Duizeligheid Het gebeurt dat je duizelig wordt wanneer je te snel opstaat uit een bed of zetel of wanneer je je bukt. Dit komt doordat de bloeddruk zich niet snel genoeg aanpast en de hersenen hierdoor minder zuurstof krijgen. Dit vormt een belangrijk risico bij het vallen. Als je hier last van hebt, neem je best contact op met je huisarts die je bloeddruk zal controleren. Soms kan het nodig zijn om je schema van bepaalde geneesmiddelen aan te passen. Kom traag recht als je neerligt in een zetel of bed. Zet je eerst recht en blijf even zitten op de bedrand. Adem rustig in en uit en wacht tot een eventueel duizelig gevoel verdwenen is. Intussen kan je enkele bewegingen uitvoeren: in de handen knijpen, draaien met de enkels om de bloedcirculatie op gang te brengen. Sta pas dan traag op en blijf steun behouden door bijvoorbeeld de leuning van de zetel vast te houden. Vermijd plotse bewegingen. Plaats het hoofdeinde van je bed iets hoger. Sla geen maaltijden over en vermijd rechtstaan 15 tot 30 minuten na de maaltijd. Zicht Laat minstens één keer per jaar je ogen controleren bij de oogarts. Zorg ervoor dat de glazen van je bril altijd netjes zijn. Als je last hebt van een bril met dubbel zicht, kan je beter twee brillen gebruiken. 6
Veiligheid in en om je huis Verlichting Zorg in elke ruimte voor een goede verlichting, b.v. een automatisch lichtje in stopcontact tussen bed en toilet. Losliggende kabels Maak losliggende kabels vast met kabelklemmen. Trap Verwijder een traploper. Maak de eerste en de laatste trede zichtbaar met tape. Kleef een antisliprand op elke trede. Gebruik een traplift. Telefoon Plaats de telefoon op een centrale plaats, niet in een hoekje. Zorg dat de belangrijkste nummers in je telefoon geprogrammeerd staan. Een personenalarmsysteem dat je steeds bij je draagt is een goed hulpmiddel bij problemen. Vraag hierover informatie bij je ziekenfonds. Spreek af met vrienden, buren of familie om elkaar dagelijks in een beurtrol te contacteren. Dit is een efficiënte oplossing die ook het sociaal contact bevordert. Kasten - keuken Probeer veelgebruikte zaken (b.v. suiker, borden enz.) op een bereikbare hoogte te plaatsen in je kasten zodat je er gemakkelijk bij kan. Vermijd het gebruik van trapjes en krukjes om op te staan. Plaats geen voorwerpen op de grond. 7
Garage - bergruimte Laat geen materiaal en gereedschap rondslingeren. Berg alles veilig op, maak gebruik van rekken. Zorg voor ladders en opstapjes in goede staat. Tuin In de tuin zijn er meer oneffenheden, wees dus extra voorzichtig. Neem de draadloze telefoon, gsm of het personenalarmsysteem mee naar buiten. Let op voor losliggende tegels op voetpaden. Na sneeuwval of ijzel blijf je beter binnen. Badkamer Gevaarlijk: Loszittende snoeren Natte vloer Rommel op de vloer 8
Mogelijke aanpassingen: Handgrepen Badsteun Antislipmat Antislipstrips Zitje in bad Toiletverhoger Opklapstoeltje Handgreep Badstaander Toiletverhoger Badplank 9
Woon- en slaapkamer Gevaarlijk: Loszittende snoeren Tapijt Voorwerpen op de vloer Onvoldoende verlichting Er zijn een aantal hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden bij een verminderde mobiliteit. De ergotherapeut zal hierbij advies geven om het juiste hulpmiddel te kiezen en te gebruiken. Mogelijke aanpassingen Plaats een bed op de benedenverdieping indien traplopen niet meer vlot gaat. Je kan hierbij een zelfoprichter huren, dit vergemakkelijkt het opstaan. Tapijt stevig vastmaken of verwijderen of laat antisliplaag aanbrengen. Plaats een bed op de benedenverdieping indien traplopen niet meer vlot gaat. 10
Wat als je gevallen bent? Oudere mensen die gevallen zijn, raken vaak niet meer uit zichzelf recht. Hieronder volgen enkele tips om recht te komen na een val. Rol je om tot je op je buik ligt. Deze beweging is essentieel om zonder hulp terug recht te geraken. Probeer dit uit. Druk je omhoog en kruip op handen en knieën tot aan een stevig meubelstuk dat voldoende steun biedt om recht te komen (tafel, zetel). Houd dit meubelstuk stevig vast. Zet één voet plat op de grond en probeer met de steun van beide armen en één been recht te komen. Een trap kan ook een plaats zijn om je langzaam op te trekken tot je in een houding komt van waaruit je opnieuw recht kan staan. Indien je bij de val een arm of pols gebroken hebt of je hebt pijnlijke knieën, dan zullen bovenstaande tips niet werken. Probeer dan toch om op het achterwerk of liggend op één zijde rond te schuifelen en zo je telefoon of personenalarmsysteem te bereiken om hulp te vragen. Blijf niet op een koude vloer liggen zonder te zoeken naar isolatie door bijvoorbeeld kussens, handdoeken, tapijtjes of kledingstukken naar je toe te trekken. Je kan anders op korte tijd veel afkoelen. Vragen? Voor meer informatie over dit onderwerp kan je contact opnemen met onze ergotherapeuten. Ergotherapeut geriatrie 09 340 81 60 Ergotherapeut fysiotherapie: 09 340.85.53 Ergotherapeut geriatrische liaison 09 340 83 44 11
Hoe vind ik een ergotherapeut? Wie een beroep wil doen op de diensten van ergotherapie aan huis, kan hieronder de erkende diensten vinden waar je met je vragen terecht kan: CM Midden-Vlaanderen CM Waas en Dender Dagverzorgingscentrum De Sprankel Dagverzorgingscentrum De Triangel Dagverzorgingscentrum Ons Zomerheem Dienst Maatschappelijk Werk Bond Moyson Familiehulp Oost-Vlaanderen en Pajottenland vzw Familiezorg Oost-Vlaanderen vzw Liberale Mutualiteit Oost-Vlaanderen OCMW Gent Onafhankelijk Ziekenfonds 501 Partena Ziekenfonds Solidariteit voor het Gezin vzw Vzw Thuishulp Vlaams Ergotherapeutenverbond vzw Vlaamse Neutrale Ziekenfondsen MOB Thuiszorg De Zon 12
13
Hoeveel moet ik betalen? ErgoThuis.be is een samenwerking van het provinciebestuur Oost-Vlaanderen met het Oost-Vlaams netwerk ambulante ergotherapie. Wie ouder is dan 65 jaar kan gratis een beroep doen op een ergotherapeut. De eerste keer komt de ergotherapeut gratis aan huis. Mits een eenmalige persoonlijke bijdrage van 5 kan je verder gratis een beroep doen op de diensten van ErgoThuis.be. 14
60500197 - AZ Lokeren 2015 Algemeen Ziekenhuis Lokeren Partner van het UZ Gent Lepelstraat 2 9160 LOKEREN Onthaal tel. 09 340 81 11 fax 09 340 81 91 GIL 09/340 82 57 www.azlokeren.be info@azlokeren.be Auteur/verantwoordelijke: Vanessa De Schouwer