Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Samen schatbewaarders van de gemeente Losser Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 1
Voorwoord De gemeente Losser, de Schatkamer van Twente: het credo van onze gemeente. Het geeft aan dat wij onze leefomgeving als kostbaar bezit beschouwen: de vijf unieke en karakteristieke kerkdorpen Losser, Overdinkel, Beuningen, Glane en De Lutte,onze prachtige natuurgebieden zoals Boerskotten, Het Lutterzand en Het Beuninger achterveld, ons cultureel erfgoed als de Steenfabriek Werklust, Erve Kraesgenberg maar ook onze sportaccommodaties en de Kulturhusen. Het is allemaal gemeente Losser en het maakt ons trots. Ook onze samenleving is een schatkamer. De beste zorg, toeristische trekpleisters en mooie accommodaties, de stroom aan vrijwilligers die zich inzetten, jong en oud. Met elkaar realiseren we veel mooie dingen. En dat is te danken aan de gemeenschapszin die wij hier als vijf dorpskernen met elkaar ondervinden, verslingerd aan de Dinkel. Dat dit zo blijft is niet vanzelfsprekend. De wereld verandert razendsnel. De economische crises, de decentralisatie van overheidstaken, een zich terugtrekkende overheid die weer meer verantwoordelijkheid legt bij de gemeenschap,maar ook de steeds grotere invloed van de EU en de gemeente Losser als grensgemeente vragen om een heldere visie op onze toekomst en de rol die wij allen hebben bij het behouden en versterken van de kwaliteiten ervan. Alleen samen kunnen wij zorgen voor een blijvend mooie en unieke Schatkamer van Twente. Allemaal zijn wij schatbewaarders van de gemeente Losser. De gemeente neemt het voortouw bij het opstellen van deze visie. De ontwikkeling van deze visie startte in 2012. Velen binnen de gemeente hebben hieraan bijgedragen. Deze visie is geschreven voor iedereen die wil meedenken over de toekomst van onze mooie gemeente Losser. Samen met u: inwoners, ondernemers, dorpsraden en maatschappelijke partners zoeken wij naar wegen die gezamenlijk bewandeld moeten worden om de gemeente Losser een sterke toekomst te geven. Morgen begint immers nu! Deze toekomstvisie is geen blauwdruk voor de toekomst, maar het is een schets van onze huidige ambities. Het is een stip op de horizon die ons helpt bij het ontwikkelen van nieuw beleid en gemeenschappelijke projecten. Bij een visie hoort ook uitvoering. Daarom wil het bestuur in een dialoog met de partners binnen de gemeente: bedrijven, maatschappelijke organisaties en betrokken inwoners, komen tot een lijst met concrete projecten. Wisselende samenwerkingsverbanden kunnen hiermee dan de komende jaren aan de slag. Alleen samen kunnen wij zorgen voor een blijvend mooie en unieke Schatkamer van Twente. Allemaal zijn wij schatbewaarders van de gemeente Losser. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 2
Het is uiteindelijk de wil om er samen iets van te maken die ons verder moet brengen. Samen, als de vijf dorpen in de Schatkamer van Twente. Wij verheugen ons erop om samen met u aan een mooie gemeente Losser te werken waar onze kinderen en kleinkinderen ook graag wonen, werken of (terug)komen. College van Burgemeester en Wethouders Gemeente Losser Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 3
Inhoud Voorwoord Inleiding - Ook morgen (nog) de Schatkamer van Twente Onze identiteit, waar wij trots op zijn De gemeente Losser, vandaag en morgen Zicht op de gemeente Losser 2025, onze strategische doelen Visie in uitvoering, over hoe wij de strategische doelen nastreven Colofon Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 4
Inleiding - Ook morgen (nog) de schatkamer van Twente Hoe kunnen wij inhoud aan onze toekomst geven? Nadenken hierover betekent bezig zijn met verandering en vernieuwing, maar ook met continuïteit. Wat willen wij behouden en versterken en wat vinden wij voor verbetering vatbaar? Het gaat er om onze toekomstbeelden helder voor ogen te krijgen en de energie bij elkaar te brengen om de keuzes die wij daarbij maken ook te realiseren. Behoud van de gemeente Losser als de Schatkamer van Twente vereist inzet van iedereen die er deel van uitmaakt: inwoners ondernemers, bestuurders en ambtenaren. Stip op de horizon Deze toekomstvisie is tot stand gekomen door samen met de partners uit de gemeente Losser na te denken over hoe de gemeente er in 2025 uit moet zien, welke voorzieningen er zijn en hoe de gemeente Losser bestuurd zou moeten worden. Deze visie wijst ons de weg en helpt ons bij het maken van keuzes op grond van de wensen en behoeften die we hebben benoemd. Het is de stip op de horizon. In de strategische doelen zijn onze ambities vastgelegd. Dat vraagt om inzet en ondersteuning van alle partners. Bij ontwikkelingen in de komende jaren zou iedere partner zich de vraag moeten stellen: als we deze weg in slaan, werken we dan aan de perspectieven voor 2025? Deze visie wijst ons de weg en helpt ons bij het maken van keuzes op grond van de wensen en behoeften die we hebben benoemd. Het is de stip op de horizon. Denkkader Het instrument voor gebiedsdekkende voorzieningen, het collegeakkoord en de inbreng uit de dorpsplannen Kies je kans vormen het denkkader voor deze visie. Ook is de inbreng uit verschillende bijeenkomsten met maatschappelijke organisaties, betrokken bewoners, bestuurders en dorpsraden van belang geweest voor de totstandkoming ervan. Instrument gebiedsdekkende voorzieningen Het instrument gebiedsdekkende voorzieningen brengt in kaart welke voorzieningen er in onze gemeente zijn op het gebied van sport, welzijn en zorg. Is dit voldoende of juist te veel of te weinig. De resultaten laten zien dat de gemeente goed is voorzien en de spreiding ervan over de dorpen ook in orde is. Een waarschuwing aan ons adres: het aantal ouderen dat over een aantal jaren in de gemeente zal wonen stijgt ten opzichte van het aantal jongeren en werkenden. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar het heeft vanzelfsprekend invloed op de keuzes die wij met het oog op de toekomst moeten maken. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 5
Maatwerk per kerkdorp: Kies je kans In het verlengde van deze toekomstvisie gemeente Losser 2025 liggen de dorpsplannen Kies je kans, waarin de ontwikkelingen van Losser, Overdinkel, Beuningen, Glane en De Lutte onder de loep worden genomen. Waar deze toekomstvisie vooral in grote lijnen wil aangeven hoe de gemeente Losser zich wil ontwikkelen op de middellange en lange termijn, zijn deze dorpsplannen juist bedoeld om concreet tot een actieplan te komen voor de komende vier jaar met het oog op een duurzame toekomst. Het gaat hier om maatwerk per dorp, immers ieder dorp biedt een schat aan eigen mogelijkheden en kent ook zo zijn eigen aandachtspunten. Regionale en (inter)nationale context Een visie op de toekomst van de gemeente Losser kan niet voorbij gaan aan de ontwikkeling in de rest van de provincie, Nederland, Europa of de wereld. Ontwikkelingen en maatschappelijke opgaven laten zich niet dwingen door gemeente- lands- of bestuurlijke grenzen. Klimaatverandering bijvoorbeeld heeft te maken met wereldwijde oorzaken. Maar ook de vrije EUarbeidsmarkt en het gemeenschappelijk landbouwbeleid heeft gevolgen voor ons. In de gemeente Losser kan de combinatie van landbouw en natuur door de Europese milieunormen ook een moeilijke opgave worden. Wat betreft de arbeidsmarkt kunnen wij profiteren van de relatief goed draaiende economie aan de andere zijde van de grens. De provincie Overijssel heeft samen met gemeenten en waterschappen in Noordoost-Twente een aantal kansen voor de toekomst geformuleerd in 2012. De gemeente Losser en het waterschap Regge en Dinkel horen hierbij. Het draait onder andere om: de ligging en de grenzen van het gebied beter benutten, de gebiedentoegankelijker maken voor bezoekers, de bronnen en beken geschikt maken voor recreatie, boerenerven inrichten voor anders wonen en werken en nieuwe vormen van ondernemen stimuleren evenals het nieuwe boeren. Beleidsmakers, bestuurders en maatschappelijke partners zullen zich moeten buigen over de manier waarop dit wordt gerealiseerd. Vier thema s Bij het in kaart brengen van de ontwikkelingen voor de toekomst en de opgaven die op onze weg zullen komen onderscheiden wij vier thema s. Ook worden de strategische doelstellingen per thema benoemd. Het gaat om: 1. Natuur en Ruimte, dit thema gaat over landschap, wonen, wegen, verkeer en bouwen. 2. Zorg en Welzijn, hieronder vallen onderwijs, sport, cultuur, participatie en volksgezondheid. 3. Recreatie, Toerisme en Economie, hier horen ondernemerschap, werkgelegenheid en inkomen bij. 4. Bestuur en Dienstverlening, dit thema draait om communicatie, veiligheid, toezicht en handhaving. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 6
Bouwstenen van deze toekomstvisie Deze toekomstvisie Gemeente Losser 2025 bestaat uit vier bouwstenen: Onze identiteit Onze identiteit bepaalt welke kenmerken de gemeente Losser uniek maken. Hierover is tijdens bijeenkomsten met inwoners, maatschappelijke partners en dorpsraden gesproken. Trends en ontwikkelingen Hierin staan trends en ontwikkelingen die op de gemeente Losser van toepassing (kunnen) zijn en die vaak op landelijk, maar soms ook op Europees niveau spelen. Zij zijn ook van invloed op het leven in De gemeente Losser, zoals de vergrijzing, de schaalvergroting in de landbouw, de klimaatverandering en ga zo maar door. Perspectieven en strategische doelen voor de toekomst De perspectieven geven een beeld van de gemeente Losser in 2025 op hoofdlijnen. Destrategische doelen voor de middellange termijn zijn opgesteld door de gemeente Losser en aangevuld en getoetst tijdens bijeenkomsten. Samen vormen zij het beeld van de toekomst en de ontwikkelingen die de gemeente voor ogen heeft. Visie in uitvoering Dit hoofdstuk geeft kort aan hoe de toekomstvisie alle beleidsvelden raakt en beïnvloedt. Een eerste aanzet tot een lijst van projecten vormt de concrete invulling van de doelen. Deze projecten kunnen door de gemeente, maar ook door maatschappelijke partners worden aangedragen en geïnitieerd. In de loop van 2013 is er een uitgewerkt overzicht van mogelijke projecten. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 7
Onze identiteit: waar wij trots op zijn Waar willen wij voor kiezen als het gaat om de toekomst van de gemeente? Wat maakt ons trots? En wat maakt de gemeente Losser uniek als het gaat om leefbaarheid van de gemeente en de welvaart die wij er ervaren? Onze identiteit rust op drie pijlers: De gemeente Losser, het beste van drie werelden De gemeente Losser is een landelijke gemeente met veel agrarisch landschap en unieke natuurgebieden als het Lutterzand en de stuwwallen die deel uitmaken van het nationaal landschap. De gemeente ligt dichtbij de netwerkstad Twente met onder andere de steden Enschede en Oldenzaal en hun stedelijke voorzieningen. En Losser is een grensgemeente met een goede buur aan de andere zijde met veel kansen voor onze ondernemers en toeristische sector. De vijf kerkdorpen zijn levendig, hebben een eigen karakter, zijn groen en prachtig gelegen aan de Dinkel. Woon-, werk en natuurgebied bestaan hier naast elkaar en bieden perspectief voor ruimtelijke, sociale en economische ontwikkelingen nu en in de toekomst. Als er bezoek komt uit het Westen, zeggen ze altijd dat het net lijkt alsof ze in het buitenland terechtkomen zodra ze de A1 verlaten. Zo mooi vinden ze het hier. Da s echt uniek. [Citaat opgetekend tijdens de bijeenkomst met maatschappelijke partners van 10 april 2013]. Onze cultuur: noaberschap en ons kent ons Rondleiders, mantelzorgers, feestgangers en meer. De gemeente Losser kent veel vrijwilligers, heel veel. Lossenaren hebben een groot organiserend vermogen en weten elkaar te vinden bij het organiseren van talloze activiteiten en feesten, maar ook bij het herstel van bijvoorbeeld het Kerkebos. Een rijk verenigingsleven is het resultaat. Ook zijn er diverse stichtingen die zich bijvoorbeeld inzetten ten behoeve van de mantelzorg of de geschiedenis van de gemeente Losser. Daar zijn wij trots op. Ons kent ons en zorg voor elkaar is vanzelfsprekend vanuit de kracht van de verbondenheid die inwoners voelen. Dat geldt voor jong en oud. Ook het bestuur en de dorpsraden staan dichtbij de mensen. Sterk in ondernemen en zorg De inwoners van de gemeente Losser zijn ondernemers in hart en nieren en sterk in de zorgverlening. Er is een gespreid aanbod aan toeristische activiteiten en verblijfsplaatsen, grote bedrijven en zorginstellingen. De Twentse gastvrijheid is er een begrip. De zorginstellingen bieden kansen voor een bloeiende zorg- en welzijnseconomie waar iedereen van profiteert. Deze factoren versterken ook de toekomstbestendigheid van een zelfstandige gemeente Losser. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 8
De gemeente Losser, vandaag en morgen Wat staat de gemeente Losser in de toekomst te wachten? Wat gebeurt er bijvoorbeeld met de bevolkingsgroei wat zijn de gevolgen hiervan op de woning- en arbeidsmarkt, onze voorzieningen en onze gemeenschap? Maar ook welke ontwikkelingen zijn er op landelijke en wereldschaal die invloed hebben op ons en kunnen en willen wij hierop inspelen? Hier leest u in het kort welke ontwikkelingen en trends de gemeente Losser op haar weg zal vinden. Meer ouderen De gemeente Losser heeft op dit moment 22.675 inwoners. De gemeente Losser heeft ten opzichte van het gemiddelde van de provincie Overijssel een iets oudere bevolking en minder jongeren. Over de jaren lijkt het inwoneraantal redelijk stabiel te blijven, maar er zullen in de toekomst wel meer inwoners op leeftijd zijn. De verminderde groei van de bevolking en van het aantal huishoudens met kinderen geldt vooral voor Beuningen (-5 % tot 2020) en Glane (-1% tot 2020). Tabel 1 Bevolking gemeente Losser tot 2040 (x 1000) 0 tot 20 jaar 20 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Totaal Gem Losser 2015 4,9 12,6 4,7 22,2 2020 4,7 12,2 5,4 22,3 2030 4,5 11,7 6,3 22,5 2040 4,9 11,5 6,6 23,0 De vergrijzing is de belangrijkste demografische ontwikkeling van de gemeente Losser. Het heeft gevolgen voor onze fysieke omgeving: denk daarbij bijvoorbeeld aan de vraag naar woningen, de zorg, de mobiliteitsbehoefte en het voorzieningenniveau. Krimp biedt voor- en nadelen Hoewel de bevolking in 2040 iets lijkt te groeien ten opzichte van het huidige niveau in de gemeente, is de voorspelling dat de bevolkingsgroei tot 2030 zal dalen. Het aantal huishoudens vermindert dan ook. Dit kan leiden tot leegstand van woningen en bedrijfspanden en tot het verdwijnen van voorzieningen. Maar krimp biedt ook de kans om de kwaliteit te verbeteren door herinrichting en ruimtelijke ordening. In de afgelopen 12 jaar is duidelijk te zien hoe de gemeente Losser zich ontwikkelt tot een gemeente waar steeds meer geld wordt verdiend in de handel, het toerisme en de zakelijke dienstverlening. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 9
Steeds meer werk in horeca, zakelijke dienstverlening en handel In de afgelopen 12 jaar is duidelijk te zien hoe de gemeente Losser zich ontwikkelt tot een gemeente waar steeds meer geld wordt verdiend in de handel, het toerisme en de zakelijke dienstverlening. Het totaal aantal arbeidsplaatsen is wel iets gedaald ten opzichte van 2000, maar kent een opgaande lijn sinds 2010. Voor 2025 verwachten wij een stabilisatie van de groei van de werkgelegenheid in de toeristensector en de zakelijke dienstverlening. Tabel 2 Ontwikkeling werkgelegenheid gemeente Losser 2000-2012 (naar tabel trendbureau Overijssel) Werkgelegenheid gem Losser Aantal 2012 Ontwikkeling 2000 2012 Landbouw 552-35% Industrie en nutsbedrijven 942-42% Bouw 272-27% Handel 1588 +23% Vervoer en opslag 218-16% Horeca 623 +40% Zakelijke diensten 652 +109% Overheid 233 +89% Onderwijs 320 +22% Zorg 1408-13% Overige diensten 332-4% Eindtotaal 7140-5% Trends en ontwikkelingen binnen de thema s 1 Hieronder worden de vier thema s en hun trends en ontwikkelingen kort geschetst. Natuur & Ruimte Landelijk gebied verandert Door een betere verkaveling is schaalvergroting voor de landbouw mogelijk. De vrijwillige ruilverkaveling die nu al binnen de gemeente is ingezet biedt perspectief op een structuurverbetering van de gronden. Het zal op langere termijn leiden tot minder maar grotere bedrijven. De gemiddelde omvang van bijvoorbeeld melkveehouders zal gaan van 60 naar 120 koeien om rendabel te kunnen draaien. Tegelijkertijd is er een trend dat steeds meer staltypes worden ontwikkeld die de milieudruk verminderen en waardoor er meerwaarde kan ontstaan voor de landbouw. Het biologisch vervaardigd product en het product uit de streek wordt steeds belangrijker voor de consument. 1 Voor de analyse van trends maakten wij gebruik van de studie Welvaart en Leefomgeving van CPB, NMP en RP, verkenningen van Trendbureau Overijssel, de monitor vrije tijd en toerisme en ontwikkelingen die zijn geschetst tijdens de bijeenkomsten over deze visie Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 10
In 2040 zal circa 10 tot 15% van de huidige Nederlandse landbouwgronden een andere functie hebben. Volgens het CPB zal in 2040 circa 10 tot 15% van de huidige Nederlandse landbouwgronden een andere functie hebben. De kracht van de gemeente Losser is steeds geweest dat de landbouw geïntegreerd is binnen ons landschap. Grootschalige landbouw kan een bedreiging vormen voor de variatie in het landschap, maar ook de biodiversiteit aantasten. Denk daarbij aan bijvoorbeeld de weidevogels. Maar daar tegenover staat dat de vervolmaking van de herijkte EHS de kwaliteit van het landschap en de natuur weer kan verhogen. Waarbij het belangrijk is dat de gemeente Losser niet meer beperkingen oplegt dan door de Provincie Overijssel wordt aangegeven. Gevolgen klimaatverandering ook hier voelbaar Mocht de uitstoot van broeikasgassen mondiaal worden teruggebracht, toch hebben we in de toekomst en ook nu al te maken met klimaatverandering. Dit merken wij aan extremen in het weerbeeld: lange periodes van droogte, hoosbuien met als gevolg wateroverlast, langdurige hitte en een hoge stand van De Dinkel. Deze klimaatverandering heeft tot gevolg dat de diversiteit van de flora en fauna onder druk staat, dat de waterkwaliteit verslechterd en dat het groeiseizoen verschuift. Nodig: levensloopbestendige woningen Hoe meer ouderen in de gemeente Losser, hoe meer vraag naar aangepaste woningen. Steeds meer mensen blijven langer thuis wonen. Digitale hulpverlening biedt uitkomst, maar ook zal in een andere woonbehoefte moeten worden voorzien. De opkomst van kleinschalige woonvormen waar zorg en welzijn zijn gecombineerd is nu al een feit. Ook mensen met een beperking kunnen hiervan gebruik maken. Zorg & Welzijn Minder vraag naar onderwijs, meer vraag naar zorg Doordat er steeds minder jonge mensen en kinderen in de gemeente Losser wonen en er naar verwachting ook geen stijging zal zijn van deze leeftijdsgroep zal het behoud van scholen in de verschillende kerkdorpen onder druk komen te staan. Voor de vraag naar zorg geldt het omgekeerde. Door de vergrijzing is een toename in vraag naar zorg, hoewel de noaberplicht zich hier sterk zal laten gelden. Met de komst van het jeugdbeleid naar de gemeenten zal ook de jeugdhulp- en zorgverlening een impuls krijgen. Volgens het CPB is de waardering voor het landelijk gebied als woonomgeving hoog. Inwoners zijn er over het algemeen meer betrokken, gelukkiger en gezonder en de bereikbaarheid is goed. [uit de presentatie trendbureau Overijssel van 10 april 2013] Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 11
Recreatie, Toerisme en Economie Nieuwe vormen van financiering De economische crisis wordt in alle lagen van de bevolking ervaren. Ook de bestedingen van de overheid staan onder druk. De verwachting is dat dit de komende 3 tot 5 jaar zo blijft. Inwoners en overheid hebben hierdoor minder te besteden.dit noopt tot creatieve oplossingen als het gaat om financiering van projecten: burgerinitiatieven, fondsvorming, crowdfunding, coöperatievorming en meer kunnen soelaas bieden. Mensen verenigen zich in netwerken om projecten van de grond te krijgen, doen aan voorfinanciering om er op termijn hun voordeel mee te doen en er zijn ook initiatieven met ruilsystemen van producten of diensten. Bestuur & Dienstverlening Meer taken naar de gemeente, maar ook meer oog voor elkaar Verantwoordelijkheden worden lager belegd binnen de overheid. Denk daarbij aan de wet op de jeugdzorg of de nieuwe Wmo. Het idee: hoe dichter je het bij de inwoners organiseert hoe effectiever en beter. Dit is een goede ontwikkeling maar het zorgt wel voor een complexe omgeving, door bijvoorbeeld het grootschalig inkopen bij talloze uitvoerende organisaties. Wij kiezen ervoor om dit in regionaal verband te organiseren. Dit bevordert het delen van kennis en ervaring. Andersom geldt dat deze stelselwijzigingen aan de gemeenschap eisen stellen. Het doet een beroep op de solidariteit van mensen en op de participatie. Kortom, inwoners zullen oog voor elkaar moeten houden en hebben. Binnen onze gemeente kunnen wij bogen op een lange traditie van noaberplicht maar er is inzet nodig om ook de jongere generaties hiervan te doordringen. Binnen onze gemeente kunnen wij bogen op een lange traditie van noaberplicht maar er is inzet nodig om ook de jongere generaties hiervan te doordringen. Digitalisering Het digitale tijdperk is een feit. Op sociaal-, cultureel- en economisch gebied en op het vlak van zorg, wonen en communicatie hebben ICT-ontwikkelingen veel invloed. Zorg wordt digitaal verleend, denk aan het flexibele werken waardoor veel kantoren overbodig lijken en de druk op de wegen vermindert, de ontwikkeling van het 3D-printen en ga zo maar door. Het gaat ook over het inzetten van social media op alle hoofdthema s om meer maatwerk te kunnen leveren en om dichterbij inwoners te staan. Ontwikkelingen en trends zeggen veel maar kunnen ons niet vertellen hoe het er in 2025 werkelijk voor staat. Toekomst altijd onzeker, ontwikkel dus robuust beleid Ontwikkelingen en trends zeggen veel maar kunnen ons niet vertellen hoe het er in 2025 werkelijk voor staat. Zo zijn vergrijzing en klimaatverandering redelijk goed te voorspellen. Dat maakt het mogelijk goed te anticiperen op de effecten die deze trends hebben op onze omgeving. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 12
Andere trends zijn weliswaar van grote invloed, maar zijn ook onvoorspelbaar, zoals veranderingen in de voorkeuren van mensen en hun gedrag en behoeften zoals de zorgvraag en de belangstelling voor cultuur en erfgoed. Met deze onzekerheden moeten beleidsmakers rekening houden. Dat betekent dat zij beleid zullen formuleren dat flexibel genoeg is om in te springen op alternatieve ontwikkelingen, zogenaamd robuust beleid. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 13
Zicht op de gemeente Losser 2025, onze strategische doelen Hoe zorgen wij ervoor dat de gemeente Losser ook in 2025 de kwaliteiten die de gemeente uniek maken behoudt en zelfs nog meer heeft weten in te zetten en te benutten? Welke keuzes moeten wij daarvoor maken als wij kijken naar de trends en ontwikkelingen die op ons afkomen? De kernkwaliteiten die de gemeente Losser tot de gemeente Losser maken, zetten wij in bij het bepalen van onze strategische doelen. Het is een uitdaging om te zoeken naar de versterking ervan. Eerst wordt een aantal perspectieven op hoofdlijnen van de gemeente Losser 2025 geschetst. Het geeft een beeld van onze ambities. Daarna staan kort en bondig onze strategische doelen op een rij. Beide elementen laten zien hoe wij in de gemeente Losser willen omgaan met onze Schatkamer van Twente en welke kansen wij zien om deze te behouden en te versterken. Perspectief 1: Lossers landschap een recreatie landschap Wij zetten ons in om de bijzondere natuurgebieden die onderdeel zijn van het nationaal landschap nog verder te ontsluiten voor recreanten. De stuwwallen, het Lutterzand en De Dinkel zijn ook in 2025 beeldbepalend voor de gemeente Losser. Het Losserse landschap is uniek door haar variëteit en de on-nederlandse schoonheid ervan. De agrarische gebieden zijn weliswaar vergroot, maar de variatie van het landschap is niet aangetast. Door goed natuurbeheer, ook particulier georganiseerd, en versterkte milieueisen in Europa zijn flora en fauna gevarieerd. De wandelaar en fietser komt hier aan zijn trekken door het uitgebreide netwerk aan fiets- en wandelpaden. Ook voor de automobilist of de OV-reiziger zijn de dorpskernen en buitengebieden makkelijk bereikbaar. Perspectief 2: Een vitaal Losser: aantrekkelijk voor alle leeftijden om er te wonen en te werken Wij willen een vitale samenleving in 2025. Voorzieningen als sport, cultuur, bibliotheken en scholen zijn evenwichtig verspreid over de vijf dorpen. Er is een gevarieerd aanbod. Omdat steeds meer inwoners ouder worden organiseren wij sportactiviteiten en bewegen in de buurt. Ieder kerkdorp behoudt zijn eigen karakter. Woningen zijn er voor alle levensfasen, starters op de woningmarkt, gezinnen en voor ouderen. Steeds meer zullen er kleinschalige woonvormen bestaan voor ouderen waar zorg en welzijn gecombineerd worden. Ook mensen met een beperking maken hiervan gebruik. Nieuwe coalities tussen maatschappelijke partners en met inspraak en inspanningen van bewoners maken dit mogelijk. Ook zijn nieuwe financieringsmogelijkheden ingezet. Of je nu oud of jong bent, iedereen binnen de gemeente draagt zijn steentje bij aan de samenleving van 2025. Perspectief 3: Jong en oud doen en tellen mee Of je nu oud of jong bent, iedereen binnen de gemeente draagt zijn steentje bij aan de samenleving. Langs de kant staan doe je alleen nog bij een sportwedstrijd van je kinderen. Of je nu betaald meedoet of als vrijwilliger. Maatschappelijke betrokkenheid is er vanzelfsprekend en bepaalt het welzijn van de inwoners. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 14
De straat, wijk of het buurschap en de dorpsraden regelen wat zij zelf willen regelen en zij dragen zelf de verantwoordelijkheid voor de leefbaarheid. Ook zullen inwoners betrokken zijn bij de uitvoering van beleid. Denk daarbij aan het beheer van natuur, maar ook aan bijvoorbeeld het Collectief Particulier Opdrachtgeverschap. Ook is er nog steeds een bloeiend verenigingsleven door het grote aantal vrijwilligers dat zich inzet. Perspectief 4: Recreanten en toeristen kennen de Schatkamer van Twente en komen er terug Het erfgoed zoals de steenfabriek de Werklust, Erve Kraesgenberg, de Staring-groeve, en het Arboretum worden bezocht door veel toeristen en recreanten. De beleveniseconomie doet ook hier zijn intrede. Er is een digitale recreatieve infrastructuur ontwikkelt waarmee de recreant zijn eigen fiets- of wandeltocht op basis van eigen voorkeur kan samenstellen. Voor de recreant is kwaliteit, variëteit, recreatie op maat en vernieuwing belangrijk. En dat vinden zij allemaal in de gemeente Losser. Daarom willen wij ook in 2025 de beste groepsaccommodatie hebben, veel goede hotels en B&B s. Veel boerenbedrijven organiseren dan ook neven activiteiten op het gebied van bijvoorbeeld recreatie, zoals boerengolf. Perspectief 5: Ondernemers vestigen zich hier gemakkelijk en graag Losser kent een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Dat geldt voor ondernemers die er zitten, maar ook voor nieuwkomers en starters. Minder regels helpen bij de vestiging. Onze aantrekkingskracht zit m in onze ligging aan de grens met alle mogelijkheden van dien, de prachtige natuur en natuurlijk de mogelijkheden die de aanwezige grote zorginstellingen en de toeristische sector te bieden hebben. Wij zijn een grensgemeente. De gemeente Losser ligt ook in het hart van de Euregio en nabij de netwerkstad Twente. Dat biedt economisch perspectief. Perspectief 6: de gemeente Losser, hart van Euregio Wij zijn een grensgemeente. De gemeente Losser ligt ook in het hart van de Euregio en nabij de netwerkstad Twente, die zichzelf als Europees stedelijk netwerk een positie toekent op de internationale verbindingsas Amsterdam - Berlijn - Moskou. Dat biedt economisch perspectief. Deze drie elementen zetten wij in bij het aantrekken van toeristen en ondernemers. Over de grens in Duitsland zijn veel vacatures en er zijn mogelijkheden voor de bedrijven uit de gemeente Losser om samenwerking aan te gaan of afzetmarkten te vinden. Ook de Duitse toerist weet ons te vinden. Zij zetten dus in op meer samenwerking met buurgemeenten als Bad Bentheim, Gronau, onze zustergemeente Emsbüren en onze carnavalsbroer Munster. In de verbinding met de Duitse buren ligt de kracht om ons in de EU op de kaart te zetten. Perspectief 7: Losser en maatschappelijke partners werken in nieuwe allianties aan projecten In 2025 zijn wij ervaren netwerkers. De samenwerking met en tussen organisaties, maatschappelijke partners en andere gemeenten ook die aan de andere zijde van de grens, maar ook met de inwoners zorgt voor een breed gedragen aanpak van projecten en maatschappelijke opgaven. Dat betekent dat de gemeente steeds meer initiatieven belegt bij de inwoners. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 15
Met andere woorden, de gemeente zal minder organiseren, meer laten ontstaan; minder opleggen, meer initiatieven van anderen volgen en faciliteren; minder geld geven, meer verbinden met het doel om geld te genereren. En alleen dan geld geven als er helder zicht is op het resultaat of effect. Uit onderzoek van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid blijkt dat burgers inventief zijn, veel kunnen en tot veel bereid zijn. De gemeente Losser wist dit al, maar wij kunnen het nog meer inzetten. Het trefwoord van een samenleving die bouwt op burgerbetrokkenheid is vertrouwen; vertrouwen van beleidsmakers in burgers, vertrouwen van burgers in beleidsmakers en in elkaar. Geen blind vertrouwen, maar vertrouwen met een gezonde dosis van wantrouwen. Dat is niet vanzelfsprekend maar verlangt denken vanuit burgers, voortdurend investeren in dat vertrouwen, en het scheppen van voorwaarden voor verandering: stapje voor stapje, experimenterend, lerend en waar nodig achteraf corrigerend. 2 De strategische doelen op een rij Hieronder volgen de strategische doelen die wij voor de gemeente Losser 2025 voor ogen hebben. Het laat onze ambitie zien. Zoals al gezegd in hoofdstuk 1, het vormt de stip op de horizon en bij alle ontwikkelingen in de komende jaren zou iedere partner zich de vraag moeten stellen: als we deze weg in slaan, werken we dan aan deze doelen voor de gemeente Losser 2025? Bij alle ontwikkelingen in de komende jaren zou iedere partner zich de vraag moeten stellen: als we deze weg in slaan, werken we dan aan de perspectieven voor de gemeente Losser 2025? Ons streven is een gemeente Losser, Natuur en Ruimte waarin het unieke landschap behouden blijft en de variëteit van flora en fauna is gegarandeerd met ruimte voor de landbouwsector. waarin voor iedereen die hier wil wonen een kwalitatief goede en levensloopbestendige woning beschikbaar is in één van de vitale karakteristieke kerkdorpen. met goede verbindingen tussen de kerkdorpen onderling, de natuurgebieden en de steden Oldenzaal en Enschede. Maar ook tussen ons en onze Duitse buren. Zorg en Welzijn waarin het voorzieningenniveau en goede zorg anno 2013 waar mogelijk behouden blijft en met een gevarieerd aanbod aan sport en cultuur, waardoor inwoners zich lichamelijk en geestelijk gezond en goed voelen. waarin inwoners participeren en meehelpen zoals een goed noaber betaamt. 2 Uit het rapport Vertrouwen in burgers, WRR 2012 Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 16
Recreatie, Toerisme en Economie met een groot aanbod aan cultureel erfgoed en dat wij waar het kan willen inzetten als trekpleister voor toeristen. waarin het aantrekkelijk is voor ondernemers om er te blijven of er zich te vestigen. Dat geldt voor ondernemers die er zitten, maar ook voor nieuwkomers en starters. Bestuur en Dienstverlening waarin het dagelijks bestuur dichtbij de mensen staat en zich daadkrachtig toont met een heldere visie op de toekomst en onze dienstverlening aan de inwoners optimaal is. waarin ruimte is voor samenwerking met en tussen organisaties, maatschappelijke partners, inwoners en andere gemeenten ook die aan de andere zijde van de grens. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 17
Visie in Uitvoering over hoe wij de strategische doelen nastreven En nu? Met het schetsen van toekomstperspectieven en het bepalen van strategische doelen voor ons toekomstige gemeente Losser zijn wij er nog niet. Hiermee is alleen omschreven wat wij belangrijk vinden, maar niet hoe wij dit gaan realiseren. De manier waarop wij de doelen zullen bereiken gaat in samenwerking met u. Natuurlijk neemt het gemeentebestuur zijn aandeel in deze visie en de toekomst van de gemeente Losser. Wij zullen actief zijn op die opgaven van de maatschappelijke agenda waar de gemeente het verschil kan maken en die vanzelfsprekend binnen de kerntaken en belangrijkste bevoegdheden van de gemeente vallen. Wat betekent een toekomstvisie nu voor de praktijk? Bij een visie hoort natuurlijk uitvoering. Het bereiken van de strategische doelen die wij gezamenlijk voor ogen hebben vereist een lange adem. Om resultaat te boeken moeten wij nagaan wat er op de middellange en korte termijn mogelijk is. Op de korte termijn zal eerst overeenstemming moeten zijn over de visie en de doelen en opgaven die daaruit voortvloeien, het uitwerken ervan in de beleidsnota s en de start van de projecten. Op de middellange termijn zal de gemeente de vruchten kunnen plukken van deze eerste stappen. Naar aanleiding van het succes of falen ervan kan de samenleving bijsturen of de ingeslagen weg blijven volgen. En dit alles met het oog op dat vergezicht: de gemeente Losser, ook morgen de Schatkamer van Twente. De doorwerking in beleid Deze toekomstvisie beslaat vier thema s. Voor deze vier thema s zijn beleidsplannen beschikbaar, zie hiervoor het onderstaande schema. In de komende jaren zullen deze beleidsplannen worden herzien. De nota s zullen de vergezichten uit deze toekomstvisie als uitgangspunt nemen en vertalen naar middellange termijn doelstellingen en korte termijn acties. Grote en kleine projecten De toekomstvisie gemeente Losser 2025 noopt tot grensoverschrijdend en integraal denken en nieuw ondernemerschap. De gemeente wil werken aan een toekomstbestendige gemeente Losser door het starten van grote en kleine projecten. Bij een groot project kan worden gedacht aan de totstandkoming van de Losser Dome. Een klein project kan bijvoorbeeld gaan om de lobby voor meer rechten van overpad bij boerderijen. Gezamenlijke aanpak Het succes van de toekomstvisie hangt samen met het onderschrijven van de waardevolle kenmerken van de gemeente Losser en kennis te nemen van de strategische doelen die daarbij horen door allen die in de gemeente Losser leven, werken en recreëren. Dan heeft iedereen hetzelfde beeld van de toekomst voor de gemeente Losser voor ogen. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 18
Maatschappelijke organisaties, ondernemers en anderen zijn uitgenodigd om met voorstellen voor projecten te komen. Van deze partners wordt verwacht dat zij zelf substantieel bijdragen aan de totstandkoming van het project en de financiering ervan. Een dergelijke vorm van samenwerking betekent dat de gemeente een andere rol gaat vervullen. Een dergelijke netwerksamenwerking zal nog enige tijd vergen voordat het gestalte krijgt. Hieronder staan per thema de belangrijkste beleidsplannen en een aanzet tot een projectenlijst die nog verder moet worden ontwikkeld samen met de Lossenaren. Toekomstvisie Gemeente Losser 2025 Beleid Eerste aanzet tot Projectenlijst Natuur & Ruimte * nota grondbeleid * woonvisie * welstandsnota * bestemmingsplan buitengebied * landschapsontwikkelingsvisie & plan * dorpsvisies *Projectplan Centrum Losser: met eenvoudige ingrepen in de openbare ruimte het centrumgebied aantrekkelijker maken. Horecaplein op Martinusplein in Losser. VVV en Centrum Management Losser trekken hierin samen op. * Beuningen Dichterbij. Zorg & Welzijn Recreatie, Toerisme & Economie * meerjarenbeleidsplan Weer Samen naar School * nota algemeen sportbeleid * nota cultuurbeleid * nota integraal jeugdbeleid * nota Armoedebeleid * nota participatievisie * nota ouderenbeleid * nota lokaal gezondheidsbeleid * beleidsnota Recreatie en Toerisme * marketingplan Recreatie en Toerisme * nota verblijfsrecreatie gemeente Losser * nota sociaal Economische Strategie *bedrijventerreinenvisie * Losser Dome, grote sporthal voor jong en oud, met de mogelijkheid van multifunctionele inzet voor bijvoorbeeld evenementen, evt. in combinatie met welness en verblijf. * Losser, de gezondste gemeente van Nederland:bijvoorbeeld pilot Sport, Gezondheid, Vitaliteit Overdinkel. * pilot Zorg Zwaarte Pakketten ten behoeve van ouderenwelzijn. Betrokkenen zijn wijkagent, cluster, zorggroep St. Maarten, Domijn, Corint en huisartsen. * Schatkamer van Twente: initiatieven op het gebied van recreatie en toerisme. Daarbij kan worden gedacht aan kleinschalige horeca in Overdinkel.Beoogd projecteigenaar is de VVV-Dinkeldal. * De Lutte Toeristisch recreatief verbinden met Duitsland - kansen voor toeristische recreatieve verbindingen met Duitsland onderzoeken en een 'grensproject' ontwikkelen. Valt onder het concept van de Schatkamer van Twente. *Losser Steengoed: verdienmodel vrijetijdseconomie. Projecteigenaar is Steenfabriek de Werklust. * Kleurrijk Glane * Recreatieve infrastructuurverbetering door middel van Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 19
Bestuur & Dienstverlening * collegeprogramma * kadernota recht van overpad - een lobby starten voor recht van overpad bij boerderijen. * Digitalisering bevordert deregulering Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 20
Colofon De toekomstvisie gemeente Losser 2025 is een uitgave van de gemeente Losser, Mei 2013 Met dank aan: Carmel College Protestantse gemeente Losser Rooms-katholieke kerk H. Plechelmus O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand Parochie Mariavlucht Bestuur KPJ, Losser Bestuur KPJ, Beuningen Politie Losser Culturele raad Wmo-raad Losser Cliëntenraad WWB Sportraad Seniorenraad Losser Stichting Centrum Ondernemers Losser Overdinkels Zakenleven Stichting Parkmanagement Belangenvereniging Ondernemers De Lutte Rabobank Twente Oost Locatie Losser Johma Makelaar Straatman Notariskantoor Poppinghaus Keizers Bouwmaterialen en Sanitair Henri Brookhuis de heer H. Nijhuis Woningcorporatie Domijn Sylva Bouw, vestiging Losser The art of Hans Paus VVV Dinkeldal Zorggroep Sint Maarten SKE kinderopvang Losser Carint Reggeland De Twentse Zorgcentra Stichting Cluster Bibliotheek Losser Bruegheliaans festijn St. Gemeenschapswerk De Helle Hond Stichting Euregiofeesten Overdinkel Carnaval De Gaffel Aöskes Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 21
LTO Losser Natuurmonumenten CPO Losser IVN ANBO voor 50-plussers, Overdinkel KBO Overdinkel KBO De Lutte Ouderenbond Beuningen Landgoedhotel De Wilmersberg Restaurant Paviljoen t Lutterzand Hotel Overleg Twente Horeca Dinkeldal Pannenkoekenhuis De Stroper Niels Stijger Lucien Game t Keampke Landgoedboerderij buitenverblijf Erve Punte Erve Naatsboer Overdinkel Plus Supermarkt Losser Overdinkelgenerator, de heer B. Koenen Stichting Dorpsbelangen De Lutte Dorpsraad Beuningen Dorpsraad Overdinkel Stichting Dorpsraad Glane Eindredactie Monike van Duren Tekst Cornelie Wiarda, Muzemare Voor meer informatie over deze toekomstvisie, de projecten en het indienen van projectvoorstellen kunt u mailen met Monike van Duren m.vanduren@losser.nl Wilt u op de hoogte blijven van initiatieven en projecten rond de Toekomstvisie gemeente Losser 2025, erover lezen of discussiëren dan kunt u zich aanmelden voor de LinkedIn-group Gemeente Losser de Schatkamer van Twente. Toekomstvisie gemeente Losser 2025 Pagina 22