Inhoudstafel Voorwoord Deel 1: Visietekst Daarom hebben auto s een bumper en potloden een gommetje. Mensen maken nu eenmaal fouten. 1. Waarom vraag je feedback? 2. Wat is feedback? 3. Waarover vraag je feedback? 4. Hoe organiseer je feedback? Deel 2: Stappenplan Daarom hebben IKEA-kastjes een handleiding en auto s een gps-toestel. Mensen moeten nu eenmaal op weg geholpen worden. Stap 1: Bereid je voor Stap 2: Bereid je leerlingen voor Stap 3: Organiseer het feedbackmoment Stap 4: Verwerk de feedback Stap 5: Zorg voor terugkoppeling Dankwoord Bibliografie SST, de leerkracht leert! - 25 manieren om te ontdekken hoe leerlingen je lessen ervaren. 3
Bijlage (Deze bijlagen zitten niet in boekje; = fiches achteraan de map) * De bijlagen kan je ook downloaden via www.knooppunt.net. Om het materiaal te activeren volg je de instructies bovenaan pagina 2. Stappenplan Overzichtsraster Fiches Fiche 1: Bereid je voor Fiche 2: Bereid je leerlingen voor Voor Fiche 3: Als ik een leerkracht was Fiche 4: Ideale leerkracht Fiche 5: Leerkrachtenroos Fiche 6: Goed gesprek Fiche 7: Hand Fiche 8: Klasboek Fiche 9: Leerlingencontact Fiche 10: Legoblokken Fiche 11: Lerarenrapport Fiche 12: Meest zinvolle toets Fiche 13: Poll Fiche 14: Post-its Fiche 15: Schrijfgesprek Fiche 16: Smileys Fiche 17: Spinnenweb Fiche 18: Stemmen Fiche 19: Stoort me datjes Fiche 20: Tijdslijn Fiche 21: Totem Fiche 22: Verbeterkader Fiche 23: Vragenlijst Fiche 24: Wall of teachers Tijdens Fiche 25: Verwerk en zorg voor terugkoppeling Na Werkmateriaal Werkmateriaal A: Adjectievenlijst Werkmateriaal B: Gesprekskaartjes Werkmateriaal C: Invulstrook Als ik een leerkracht was Werkmateriaal D: Lerarenrapport Werkmateriaal E: Smileys Werkmateriaal F: Totemkaarten Werkmateriaal G: Vragenlijst Werkmateriaal H: Verwerkingsschema 4 SST, de leerkracht leert! - 25 manieren om te ontdekken hoe leerlingen je lessen ervaren.
Voorwoord Beste leerkracht, Elke dag zien we u voor de klas. Elke dag zien we hoe u te werk gaat. Elke dag hebben we opmerkingen die we met u willen delen. Daarom willen we u vragen om feedbackmomenten te organiseren. Feedback is geen plan van leerlingen om u te veroordelen. We willen u verder helpen, zoals u ons ook dagelijks helpt door te vertellen wat we beter kunnen doen. Een feedbackmoment biedt voordelen voor leerkrachten en leerlingen. De leerkracht verbetert zijn of haar methode van lesgeven door te luisteren naar de opmerkingen van de leerlingen (welke leerkracht wil er niet beter worden in zijn eigen vak?) en de leerling voelt zich gewaardeerd omdat zijn mening ertoe doet. De Vlaamse Scholierenkoepel (VSK) bevroeg onlangs meer dan 3.500 leerlingen. We vroegen hun: wat wil je anders zien op school?. In de top 3 staat de mogelijkheid feedback te kunnen geven aan leerkrachten. Leerlingen liggen hier dus duidelijk wakker van! Om u te ondersteunen bij het organiseren van een feedbackmoment, stelde VSK deze map samen. De map Sst, de leerkracht leert! bestaat uit twee delen. Het eerste deel geeft algemene tekst en uitleg en maakt het hoe en waarom van feedback duidelijk. U vindt er ook een visietekst en een stappenplan. Het tweede deel bevat vijfentwintig praktische fiches. Elke fiche beschrijft een andere feedbackmethode. Want een feedbackmoment hoeft niet saai te zijn. Leerlingen en leerkrachten kregen inspraak bij het bedenken van de feedbackfiches. De methodes werden door hen uitgebreid getest en goedgekeurd. Wij raden wel aan eerst even de theorie door te nemen voor u aan de slag gaat. Het doel van deze map? Leerkrachten de mogelijkheid geven om op een dusdanige manier feedback te vragen dat iedereen er uiteindelijk beter van wordt. We hopen dat de methodes die we voorstellen een houvast bieden, om van een broodnodig instrument een mooie gewoonte te maken! Veel feedbackplezier! Timur Michelashvili (voorzitter VSK) Ruben Dhaese (ondervoorzitter VSK) SST, de leerkracht leert! - 25 manieren om te ontdekken hoe leerlingen je lessen ervaren. 5
Daarom hebben auto s een bumper en potloden een gommetje. Mensen maken nu eenmaal fouten. 1. Waarom vraag je feedback? Feedback vragen aan leerlingen over je manier van lesgeven is in de meeste scholen geen gewoonte. Het ligt bij heel wat leerkrachten gevoelig. Je vreest negatieve opmerkingen, je bent bang je gezag te verliezen of je twijfelt aan de betrouwbaarheid van de reacties van je leerlingen. Dat is niet zo verwonderlijk, want het is niet makkelijk om op het ene moment je gezag te moeten handhaven en je daarna kwetsbaar op te stellen in je zoektocht naar verbeterpunten. Iedereen kan bijleren, ook leerkrachten. Vandaar de titel van deze map: Sst, de leerkracht leert!. Wie voor de klas staat, kan van zijn leerlingen heel wat zinvolle informatie krijgen over zijn manier van lesgeven. Leerlingen zien hun leerkrachten dagelijks aan het werk. Rudduck (1999) stelt dat de mening van de leerling over het functioneren van zijn of haar leraar uiterst waardevol is omdat de leerling een bevoorrechte getuige is. Op het einde van het secundair onderwijs hebben leerlingen ongeveer dertienduizend uur onderwijs ervaren. Dat leerlingen daarover een mening hebben, merk je als leerkracht elke dag aan opmerkingen, een lach of een boze blik. Als je jezelf als leerkracht in de klas wilt ontwikkelen, valt er dus heel wat informatie te rapen bij die leerlingen. Als je wilt weten of je aanpak in de klas werkt, heb je twee mogelijkheden. Je kunt een toets geven en bekijken of de leerlingen de vereiste kennis en vaardigheden verworven hebben. Daarmee meet je enkel het eindresultaat van een proces en blijven heel wat vragen onbeantwoord. Was jouw uitleg duidelijk? Zijn er extra oefeningen nodig? Was een leerling afgeleid door het gedrag van zijn of haar buur? Regelmatig stilstaan bij het grotere kader is belangrijk. Dat doe je door feedback te vragen aan je leerlingen. Op die manier krijg je informatie die je toelaat je aanpak bij te stellen en krijg je een beter overzicht van wat werkt. Zo draagt feedback van leerlingen bij aan je professionele ontwikkeling als leerkracht. Leraren (waaronder ikzelf) zijn over het algemeen behoudend (lees: lui), kritisch (lees: conservatief) en niet erg happig op kritiek over hun werkwijze (lees: snel op de tenen getrapt). Toch is feedback vragen aan je leerlingen een leuk en zinvol initiatief. SST, de leerkracht leert! - 25 manieren om te ontdekken hoe leerlingen je lessen ervaren. 7
Feedback vragen is waardevol in het kader van de leerprocessen in een klas. Eigenlijk zeg je: Vertel mij eens wat ik als leerkracht beter kan doen zodat jij nog beter kunt leren. Feedback schept kansen om lessen anders en beter te organiseren. Maar feedback draagt ook bij tot een positief klasklimaat. Je creëert een open sfeer waarin leerkrachten en leerlingen samen werken aan een toffe klas. Een sfeer waarin leerkrachten en leerlingen fouten mogen maken en samen kunnen leren. 2. Wat is feedback? Feedback is een boodschap over het gedrag van een persoon. De nadruk ligt op het effect van dat gedrag op andere personen. Feedback geven is niet hetzelfde als evalueren of beoordelen. We spreken in deze map dus heel bewust over feedback en niet over evaluatie. Leerkrachtenevaluatie is een opdracht van de directie en is geen taak voor leerlingen. Bij een evaluatie heb je specifieke criteria nodig en die heeft een leerling niet. Wel kunnen zij de leerkracht helpen bij het in kaart brengen van sterktes en zwaktes. In het Engelse begrip feedback zit het woord voeden. Leerlingen voeden je met informatie waarover je zelf niet beschikt. Ze vertellen je welke invloed je op hen hebt. Dat is belangrijk om jezelf als leerkracht beter te leren kennen en je manier van lesgeven bij te sturen. 8 SST, de leerkracht leert! - 25 manieren om te ontdekken hoe leerlingen je lessen ervaren.