00 Een tekort aan botmassa Osteopenie Osteoporose poli
Wat is osteopenie? Osteopenie is het voorstadium van osteoporose (botontkalking). Letterlijk betekent het: minder bot. Dat wil niet zeggen dat u te weinig bot heeft. Maar wel dat uw botten minder botmassa hebben. Onze botten bestaan onder andere uit kalk (calcium), fosfor, merg en andere stoffen. Deze stoffen vormen samen een hechte structuur met kleine openingen ertussen. Is de botdichtheid goed, dan heeft u gezond, stevig bot dat tegen een stootje kan. Worden die kleine openingen in het bot echter groter en groter, dan wordt het bot poreuzer en daarmee steeds minder stevig; de botdichtheid neemt af. Van osteopenie merkt u niets; het doet geen pijn en u heeft geen klachten. Als er nog meer botverlies optreedt, kan osteopenie overgaan in osteoporose (botontkalking). Bij osteoporose is de botdichtheid zo laag geworden dat de botten heel makkelijk breken. Ook kunt u pijnklachten hebben door bijvoorbeeld ingezakte wervels. Bot is levend weefsel Ons bot bestaat niet alleen uit kalk, maar ook uit levende cellen. Die cellen maken nieuw bot aan maar er zijn ook cellen die bot afbreken. Dit gaat ongeveer gelijk op. Op ongeveer 30 jarige leeftijd heeft u de grootste hoeveelheid botmassa. Na uw 35 e jaar wordt er meer bot afgebroken dan aangemaakt. Uw botmassa neemt dus bij het ouder worden af. Bij het ouder worden is het dus normaal dat er meer bot wordt afgebroken en de botten brozer worden. 1
Risicofactoren voor osteopenie Er kunnen omstandigheden (factoren) zijn waardoor het risico (de kans) op osteopenie groter is. Dit worden risicofactoren genoemd. De risicofactoren die kunnen bijdragen aan osteopenie, zijn onder andere: U heeft een calcium- (kalk) en/of vitaminetekort. U heeft een botbreuk gehad na uw 50 e levensjaar. Uw moeder heeft een gebroken heup gehad. Osteoporose kan een erfelijkheidsfactor hebben. U heeft voor uw lengte een te laag lichaamsgewicht. U heeft maandenlang weinig lichaamsbeweging gehad. U gebruikt(e) bepaalde medicijnen, zoals prednison en ontstekingsremmers. Daarnaast vergroten bepaalde ziekten de kans op osteopenie. Hierbij moet u denken aan: tekort aan geslachtshormonen (bijvoorbeeld door een vroege overgang) eetstoornissen afwijkingen van de schildklier of bijschildklier reuma. Hoe kan de arts testen op osteopenie? De meest gebruikte manier om osteopenie vast te stellen is het meten van uw botmineraaldichtheid (BMD). Dit gebeurt met het maken van een DEXA botdichtheidsmeting. Meestal van uw heup en wervelkolom. Dit geeft de internist informatie geeft over de gezondheid van uw botten. Uw uitslag worden vergeleken met een BMD-meting bij gezonde jonge volwassenen. Dit bepaalt uw T-score. Met deze score weet de internist of u normaal bot hebt, osteoporose of osteopenie. Status BMD Normaal T-score van -1 of hoger Osteopenie (lage botmassa) T-score tussen -1 en -2,5 Osteoporose T-score van -2,5 of lager Een lage BMD betekent niet automatisch dat u een botbreuk krijgt. 2
Wat kunt u doen om uw botten gezond te houden? U kunt de kans op osteoporose en/of botbreuken verkleinen door met enkele eenvoudige dingen rekening te houden. Gezond eten Gezond eten kan de kans op botverlies helpen verminderen. Zorg dat u voldoende eiwitten, calcium en vitamine D binnenkrijgt. Vooral calcium en vitamine D zijn heel belangrijk voor het behoud van sterke, gezonde botten. Voor vrouwen na de overgang die osteopenie hebben. Hieronder leest u hoeveel calcium en vitamine D u dagelijks wordt aangeraden, om de kans op botbreuken zo klein mogelijk te maken. Voedingsmiddel Calcium Vitamine D Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid Minstens 1000 mg per dag, beter is 1300 mg per dag 800 IE per dag Calcium Calcium is een belangrijke bouwsteen van uw botweefsel. 99% van de voorraad calcium in uw lichaam zit in uw botten. Bij het ouder worden kan uw lichaam minder goed de calcium opnemen. Daarom is het belangrijk dat u meer calciumrijk voedsel eet. Calcium zit in: melk, kaas, yoghurt, groen groenten en noten. 3
Gezonde voeding voor de botten bevat calciumrijk voedsel uit deze lijst. (De dagelijkse behoefte is 1300 mg.) Voeding Portie Calcium Halfvolle melk Glas, 200 ml 240 mg Sojadrank, verrijkt met calcium Glas, 200 ml 178 mg Vetarm (fruit) of yoghurt Bakje 150 gr 210 mg Karnemelk Glas, 200 ml 170 mg Vla Schaaltje 160 mg Danish blue kaas Portie á 40 gr 195 mg Edammer kaas Portie á 40 gr 318 mg Camembert Portie á 40 g 94 mg Gekookte broccoli Portie á 85 gr 34 mg Boerenkool Portie á 95 gr 143 mg Amandelen 12 hele 62 mg Walnoten 12 halve 38 mg Tahinpasta Volle theelepel 129 mg Sardines in olie Portie á 100 gr 500 mg Pasta zonder saus Portie á 230 gr 85 mg Vijgen 4 stuks 506 mg Tofoe, sojabonen, (gestoomd) 100 gr 510 mg Natuurlijk kunt u door iedere dag verschillende soorten voedsel te eten aan uw dagelijkse behoefte voldoen. Bijvoorbeeld: Voeding Calcium Portie Melk Glas, 200 ml 480 mg 2 porties Edammer kaas Plak 318 mg 1 portie Boerenkool 95 gr 286 mg 2 porties Yoghurt Bakje 210 mg 1 portie Walnoten 38 mg 6 stuks Totaal 1332 mg 4
Vitamine D Ook vitamine D is belangrijk voor de gezondheid van uw botten. Vitamine D helpt ons lichaam om de calcium op te nemen uit het voedsel dat we eten. Ook is vitamine D goed voor uw afweer (het immuunsysteem) en gezonde spieren. Door te weinig vitamine D is er meer kans op osteoporose. Ook hebben ouderen meer kans op vallen als de spieren zijn verzwakt door een te kort aan vitamine D. Een goede manier om zelf vitamine D aan te maken is iedere dag een half uurtje in de zon te zijn. Wie geregeld fietst, wandelt of in de tuin werkt, krijgt minder snel vitamine-d-tekort. Als u niet veel in de zon komt of gedurende de wintermaanden, kan het extra belangrijk zijn dat u een voedingssupplement neemt. 5
Het kan zijn dat u een kauwtablet of een sachet met bruispoeder met calcium en vitamine D krijgt voorgeschreven. Als alleen uw vitamine D-gehalte laag is of als u alleen een calciumtekort heeft, krijgt u hierover aparte adviezen van de verpleegkundig van de osteoporosepoli. Regelmatige lichaamsbeweging Net als spieren kunnen botten sterker worden door lichaamsbeweging. Om uw botten te helpen moet u regelmatig bewegen, zoals: Hardlopen Wandelen Dansen Traplopen Gewicht dragende lichaamsbeweging (zoals hierboven genoemd) heeft een groter effect op de botmassa dan gewichtsondersteunende lichaamsbeweging (fietsen en zwemmen). Het standaardadvies is om een half uur per dag matig intensief te bewegen: de hond uitlaten, lopend of op de fiets naar de winkel, de trap nemen in plaats van de lift. Controle Wij raden u aan om na 2 tot 3 jaar via de huisarts een verwijzing te vragen om opnieuw een DEXA botdichtheidsmeting te laten maken. Of u vraagt een verwijzing om opnieuw via de Osteoporose poli dit onderzoek te laten doen. 6
Meer informatie Osteoporose Stichting Postbus 245 3620 AE Breukelen E-mail: info@osteoporosestichting.nl Website: www.osteoporosestichting.nl De Osteoporose Stichting geeft onafhankelijke brochures uit over osteopenie en osteoporose. Osteoporosevereniging Postbus 90522 2509 LM Den Haag Telefoon: 070 82 00 611 (Ma t/m do: 09:00-13:00 uur) E-mail: info@osteoporosevereniging.nl Website: www.osteoporosevereniging.nl De Osteoporose Vereniging is een belangenvereniging voor mensen met osteoporose en osteopenie (botontkalking) en direct betrokkenen. Heeft u nog vragen? Als u na het lezen van deze informatie vragen heeft kunt u contact opnemen met de poli Interne Geneeskunde. Bereikbaar maandag - vrijdag: van 08:30-17:00 uur. Telefoon: 0495 57 26 26. De osteoporose verpleegkundige is te bereiken via dit nummer. Ze is aanwezig op maandagmiddag en woensdagochtend R320.32 2016-04 1246024