Onderwerp : Deelname aan project Breedband Buitengebied Achterhoek

Zaaknummer : 129650 Raadsvergaderin : 3 maart 2015 Agendapunt : g Commissie : Bestuur / Ruimte Onderwerp : Deelname aan project Breedband Buitengebied Achterhoek Collegevergadering : 20 januari 2015 Agendapunt : 14. Portefeuillehouder : J.B. Boer Meer informatie bij : E. Dijkman Telefoon : 0545 250 518 Te nemen besluit: 1 Te verklaren geen wensen en bedenkingen (als bedoeld in artikel 160, tweede lid van de Gemeentewet) te hebben bij deelname aan het project voor de aanleg en exploitatie van een breedbandnetwerk in het zogenaamde witte buitengebied van de Regio Achterhoek. Hiervoor een aandeel van 1 Euro te nemen in de op te richten Glasvezelmaatschappij Achterhoek B.V. (GABV); 2 Op grond van artikel 3 lid 1 van het Treasurystatuut Berkelland 2012 de aanleg van een glasvezelnetwerk in het buitengebied van de gemeente Berkelland als een publieke taak te beschouwen; 3 Het College van Burgemeester en Wethouders opdracht te geven een leningsovereenkomst uit te werken en af te sluiten met de GABV van maximaal 6 miljoen voor het aansluiten van de witte adressen in het buitengebied van de gemeente Berkelland op glasvezel; 4 Een budget van 80.000,- beschikbaar te stellen uit de algemene reserve voor de vraagbundeling en dit samen met de verwachte renteopbrengst van de te verstrekken geldlening via een begrotingswijziging te verwerken in de voorjaarsnota 2015; 5 Geen leges- en degeneratievergoeding aan de GABV te heffen op voorwaarde dat de onderhoudstermijn voor herstelde sleuven 24 maanden de verantwoordelijkheid is van de GABV en over de kosten van toezicht nadere afspraken worden gemaakt en bovenstaande onderdeel uitmaakt van de nog op te stellen bestuursovereenkomst; 6 De gronden voor bovengrondse infrastructurele werken, zoals PoP-stations en streetcabinets, in witte gebieden, onder voorwaarden, om-niet beschikbaar te stellen aan de GABV voor de duur van de exploitatie van het netwerk; 7 Het College van Burgemeester en Wethouders te machtigen het project samen met de provincie en de overige betrokken gemeenten voor te bereiden (o.a. door het afsluiten van een bestuursovereenkomst) en te (doen) realiseren. Waarom dit voorstel? Aanleiding De telecommunicatiemarkt is een vrije markt. In bepaalde gebieden zijn de kosten van aansluiting simpelweg te hoog, waardoor de terugverdientijd voor de marktpartijen te lang wordt. Marktpartijen zijn in de positie om nog voldoende rendement te halen uit het alleen aansluiten van de rendabele gebieden. Voor het buitengebied van Berkelland betekent dit dat de aanleg de komende jaren niet zal plaatsvinden. In te vullen door Griffie: Raadsvergadering 0 zonder hoofdelijke stemming Commissievergadering 0 met algemene stemmen Afhandelingsvoorstel voor raad: 0 stemmen voor, stemmen tegen 0 hamerstuk 0 aangenomen 0 bespreekstuk 0 verworpen 0 anders, nl 0

Als gesproken wordt over het buitengebied, gaat het om het gehele buitengebied van de gemeente Berkelland, inclusief de bebouwde kommen van de kleine kernen en buurtschappen m.u.v. Beltrum, Geesteren, Gelselaar en Haarlo. Deze laatst genoemde kernen hebben al een glasvezelvoorziening. Het gaat om zowel particuliere aansluitingen als aansluitingen van (agrarische en recreatieve) bedrijven. Bedrijventerreinen behoren niet tot het project. Hiervoor zal de provincie Gelderland in het voorjaar van 2015 een regeling lanceren. Breedbandbedrijf De gemeente Berkelland heeft verschillende scenario s onderzocht. Het plan dat nu voorligt, is (financieel) deel te nemen aan een breedbandbedrijf waarin de provincie Gelderland en 10 Achterhoekse gemeenten ( Berkelland, Bronckhorst, gemeenten Aalten, Doesburg, Doetinchem, Lochem, Montferland, Oude IJsselstreek, Oost Gelre en Winterswijk) participeren. Op 28 november hebben de Achterhoekse gemeenten samen met de provincie een intentieverklaring ondertekend voor het op te richten breedbandbedrijf. Het breedbandbedrijf wordt verantwoordelijk voor de aanleg en de exploitatie van het breedbandnetwerk voor een periode van 25-30 jaar. Wat is het effect? Het aanleggen van glasvezel in het buitengebied van Berkelland. In Berkelland gaat het om circa 4.000 adressen in zogenaamd wit gebied. Dit zijn gebieden waar geen breedbandvoorziening beschikbaar is. Deze gebieden beschikken niet over glasvezel, niet over kabel. Om daadwerkelijk tot aanleg over te gaan is er een deelname van minimaal 50% van de adressen in het buitengebied nodig. De ambitie van Berkelland is en blijft verglazing van het totale buitengebied. Dus ook in de grijze gebieden. Deze gebieden moeten echter door de markt opgepakt worden. In Berkelland zijn de bebouwde kommen van de kernen Rekken, Rietmolen en Noordijk grijs gebied. Hier ligt nu kabel van UPC. Daarnaast ligt er in delen van de voormalige gemeente Borculo kabel, dit is tevens grijs gebied. De COAX-kabel kan nog een zekere periode in de behoefte voorzien. Gezien de groeiende vraag naar datatransport is voor de langere termijn ook hier aanleg van glasvezel van belang. Voorwaarde voor deelname in het breedbandbedrijf is voor Berkelland dat het aan te leggen netwerk in de witte gebieden, voldoet aan de technische eisen om later het grijze gebied aan te koppelen. Of op termijn het netwerk te kunnen verkopen aan marktpartijen. Dit om in de toekomst het totale grondgebied van de gemeente van glasvezel te voorzien. Deze voorwaarde maakt onderdeel uit van de op te stellen bestuursovereenkomst (zie juridische paragraaf). Voor onze inwoners van het buitengebied wordt een eenmalige bijdrage en via de aanbieders van diensten een maandbijdrage gevraagd voor de glasvezelaansluiting. De exacte bedragen voor het realiseren van de aansluiting zijn 500. Argumentatie/onderbouwing: 1. Bij een groeiende vraag van datatransport zal de huidige telefoon- en coaxkabel vanwege de beperkte bandbreedte tekort schieten. Snelle verbindingen zijn zeer belangrijk om ons buitengebied vitaal te houden. Denk aan ondernemers, scholen, het verenigingsleven, thuiswerkende/ studerende inwoners, en natuurlijk zorg op afstand. 2. De telecommunicatiemarkt is een vrije markt. Aanleg en exploitatie van een breedbandnetwerk in de onrendabele gebieden komt alleen tot stand wanneer overheden zich hiervoor inspannen en bereid zijn om middelen en menskracht ter beschikking te stellen. 3. Met het plan van de provincie kan een versnelling ingezet worden voor de aanleg van glasvezel in de witte gebieden van de gemeente Berkelland 4. Doordat het aan te leggen netwerk voldoet aan de eisen om de grijze gebieden in de 2

gemeente in de toekomst aan te koppelen, is de verwachting dat het aansluiten van de witte gebieden op glasvezel een vliegwieleffect voor de grijze gebieden in de gemeente heeft. 5. Het project is realiseerbaar en beheersbaar wanneer zowel de provincie Gelderland als de Achterhoekse gemeenten op basis van gelijkwaardigheid bereid zijn menskracht en middelen in te zetten en garant staan voor mogelijke financiële risico s en daarnaast bereid zijn solidariteitsafspraken met elkaar te maken. Financiële paragraaf De provincie levert financiële inbreng van 34 miljoen in de vorm van aandelenkapitaal en is hiermee primair risicodragende partij. Aan de Achterhoekse gemeenten wordt gevraagd gezamenlijk 35 miljoen in te brengen. Iedere gemeente levert naar rato van het aantal witte adressen financiële inbreng. Voor Berkelland gaat het om 3.955 adressen en een financiële inbreng van 5,8 miljoen. Er zijn verschillende mogelijkheden om deze financiële inbreng te leveren. Voor de gemeente Berkelland is het advies een lening te verstrekken aan de op te richten BV. De gemeente heeft hiermee de mogelijkheid de financiële middelen revolverend in te zetten, zoals ook aangegeven in het coalitieakkoord. Daarnaast heeft de gemeente - binnen de kaders van afspraken tussen gemeenten, provincie en BV - de mogelijkheid zelf de leningsvoorwaarden op te stellen en invloed uit te oefenen wanneer er betalingsachterstanden dreigen. Bovendien ontvangt de gemeente een rentevergoeding die aantrekkelijker is dan de vergoeding die ze ontvangt voor het schatkistbankieren vanuit de wet HOF. Om deze lening ook daadwerkelijk te kunnen verstrekken moet het volgens het Treasurystatuut van de gemeente Berkelland gaan om een publieke taak. De aanleg van glasvezel in de zogenaamde witte gebieden kan als zodanig bestempeld worden. De gemeenten dragen de kosten voor vraagbundeling. Over de kosten van beheer/onderhoud, degeneratie en ambtelijk toezicht op de uitvoering maken de gemeenten via een bestuursovereenkomst nadere afspraken. Zoals hierboven al genoemd, wordt aan gemeenten naast een financiële inbreng gevraagd het project niet te belasten met de gemeentelijke kosten van vraagbundeling, ambtelijke en leges- en degeneratiekosten en vergoedingen voor gronden voor verdeelstations (PoP s). Via de voorjaarsnota 2015 zullen de budgettaire effecten aan uw raad worden voorgelegd. Enkele aandachtspunten: - Wat betreft de leges- en degeneratiekosten wordt het niet heffen gecompenseerd doordat de BV 24 maanden de verantwoordelijkheid heeft voor het onderhoud van de herstelde sleuven. Over de kosten van toezicht moeten nadere afspraken worden gemaakt. - De kosten voor vraagbundeling (activiteiten gericht op het verkrijgen van 50% deelname voor het project) worden al eerder gemaakt. Wij vragen u het benodigde budget voor vraagbundeling van 80.000,- uit de algemene reserve beschikbaar te stellen. Uiteindelijk kunnen deze kosten samen met genoemde uitvoeringskosten en de verwachte rentebaten van de te verstrekken geldlening via een begrotingswijziging verwerkt worden in de voorjaarsnota 2015. Over de leningsvoorwaarden (waaronder het rentepercentage) moeten nog afspraken gemaakt worden. Om die reden is nog niet exact te benoemen wat de rentebaten zijn. Ervan uitgaande dat de te verstrekken lening 1% meer oplevert dan het schatkistbankieren, verwachten we een rentebate van 60.000,-. - De gronden voor bovengrondse infrastructurele werken, zoals PoP-stations en streetcabinets, in witte gebieden kunnen we onder voorwaarden met een opstalrecht om-niet beschikbaar stellen aan de GABV voor de duur van de exploitatie van het netwerk. Juridische paragraaf 3

Het aanleggen en exploiteren van het netwerk is een commerciële activiteit. Voor de aanleg en exploitatie van het netwerk wordt een B.V. opgericht. De provincie is de aandeelhouder met doorslaggevende zeggenschap binnen de BV. De Achterhoekse gemeenten worden voor een symbolisch bedrag van 1,- aandeelhouder en krijgen daarmee goedkeuringsrecht voor besluiten die rechtstreeks verband houden met de door haar verstrekte lening of garantstelling. De afspraken hierover worden vastgelegd in de statuten van de BV en de nog op te stellen bestuursovereenkomst. Beide stukken moeten nog besproken worden in het bestuurlijk overleg. In de bijlage zijn de concepten van beide stukken opgenomen. Volgens artikel 160, tweede lid van de Gemeentewet besluit het college slechts tot deelname in een vennootschap nadat aan de gemeenteraad een ontwerpbesluit is voorgelegd en de gemeenteraad gelegenheid heeft gehad ter zake wensen en bedenkingen uit te spreken. In het project participeren de provincie Gelderland en de 10 Achterhoekse gemeenten. Om het project te laten slagen is het belangrijk een aantal gezamenlijke afspraken te maken. In overleg met de 10 gemeenten zijn de volgende afspraken geformuleerd: - De tarieven voor de individuele aansluitingen op het glasvezelnet zijn in alle gemeenten gelijk; - Er wordt een gemiddelde prijs voor de aanlegkosten per aansluiting gerekend. Deze komt tot stand door de aanlegkosten over de betrokken gemeenten te middelen. De aanlegkosten zijn dus overal gelijk, ongeacht topografische verschillen tussen gemeentelijke buitengebieden; - Er is een ondergrens voor de aanvangsdeelname van 50%. Zolang een gemeente deze deelnamegraad niet behaald heeft, wordt er geen glasvezel op het grondgebied van deze gemeente aangelegd en is de gemeente geen medefinancier van de BV; - De gemeenten brengen geen vergoeding voor leges en degeneratie in rekening. De onderhoudstermijn voor de betreffende gronden is 2 jaar de verantwoordelijkheid van de aannemer. Over de kosten voor toezicht worden nadere afspraken gemaakt. - De kosten van vraagbundeling (het verkrijgen van de 50% deelname) en ambtelijke inzet worden door iedere gemeente zelf gedragen. Ook deze afspraken worden vastgelegd in de bestuursovereenkomst. De bestuursovereenkomst wordt de komende maanden verder uitgewerkt. De voorlopige inhoudsopgave van deze overeenkomst is in de bijlage bijgevoegd. Kanttekeningen/risicoparagraaf - Per 1 juli 2014 is de Europese AGVV (Algemene Groepsvrijstellings Verordening) van kracht. Het project moet passen binnen de voorwaarden van de Europese Unie voor geoorloofde staatssteun. De regelgeving en voorwaarden zijn echter niet op alle onderdelen eenduidig geformuleerd. De provincie heeft hierover via het ministerie duidelijkheid gevraagd aan de Europese commissie. Hierop is nog geen antwoord ontvangen. - Op grond van Europese regelgeving mogen de totale projectkosten maximaal 70 miljoen bedragen. De berekeningen laten nu zien dat de projectkosten hierbinnen blijven wanneer 10 gemeenten deelnemen. De gemeente Lochem en Doesburg zijn echter later aangesloten in het project. Uitgangspunt is en blijft dan ook dat de realisatie van de 8 Achterhoekse gemeenten geen negatieve effecten (zoals vertraging en extra financieel risico) mag ondervinden van deelname van deze twee gemeenten. - Het niet behalen van de benodigde deelname van 50% van de potentiele adressen in Berkelland betekent dat het project geen doorgang kan vinden in Berkelland. - Basis voor het project is een extern opgestelde business case breedband Achterhoek. In de business case zijn noodgedwongen diverse aannames gedaan als 4

het gaat om gemiddelde investeringskosten, aantal aan te sluiten adressen en de ramingen van exploitatiekosten, inflatiecijfers en rentepercentages. Mede gelet op de relatief beperkte ervaringscijfers en de lange looptijd van de exploitatie schuilt in de ramingen een bepaalde mate van onzekerheid. Het financiële rekenmodel in de business case is door een accountant getoetst en consistent en deugdelijk bevonden ten aanzien van de uitkomsten van de berekeningen met de gegeven uitgangspunten. Informatie en communicatie De communicatie wordt tussen provincie en deelnemende gemeenten afgestemd. Daarnaast heeft er op 9 december een informatieavond in de Radstake plaatsgevonden waar raads- en commissieleden van de Achterhoekse gemeenten inhoudelijk zijn geïnformeerd over de plannen. Ook heeft er in september 2014 een bijeenkomst met de belangenverenigingen van kleine kernen en buurtschappen plaatsgevonden. Vanaf maart zal een intensieve communicatiecampagne worden opgezet om de bewoners van het buitengebied te werven voor deelname aan het project. Planning en evaluatie Besluitvorming en uitvoering van het project zien er in grote lijnen als volgt uit: - Februari / maart 2015: besluitvorming Provinciale Staten en Achterhoekse gemeenteraden - 2 e kwartaal 2015 oprichting GABV en aanbesteding aanleg netwerk - 3 e kwartaal 2015 start aanleg. Bijlagen Bijlage I Bijlage II Bijlage III Intentieovereenkomst Voorlopige inhoudsopgave bestuursovereenkomst Concept statuten Burgemeester en wethouders van Berkelland, de secretaris, de burgemeester, J.A. Wildeman. drs. J.H.A. van Oostrum. 5

Raadsvergadering : 3 maart 2015 Agendanummer : De raad van de gemeente Berkelland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 20 januari 2015; b e s l u i t : 1. te verklaren geen wensen en bedenkingen (als bedoeld in artikel 160, tweede lid van de Gemeentewet) te hebben bij deelname aan het project voor de aanleg en exploitatie van een breedbandnetwerk in het zogenaamde witte buitengebied van de Regio Achterhoek en hiervoor een aandeel van 1 Euro te nemen in de op te richten Glasvezelmaatschappij Achterhoek B.V. (GABV); 2. op grond van artikel 3 lid 1 van het Treasurystatuut Berkelland 2012 de aanleg van een glasvezelnetwerk in het buitengebied van de gemeente Berkelland als een publieke taak te beschouwen; 3. het College van Burgemeester en Wethouders opdracht te geven een leningsovereenkomst uit te werken en af te sluiten met de GABV van maximaal 6 miljoen voor het aansluiten van de witte adressen in het buitengebied van de gemeente Berkelland op glasvezel; 4. een budget van 80.000,- beschikbaar te stellen uit de algemene reserve voor de vraagbundeling en dit samen met de verwachte renteopbrengst van de te verstrekken geldlening via een begrotingswijziging te verwerken in de voorjaarsnota 2015; 5. geen leges- en degeneratievergoeding aan de GABV te heffen op voorwaarde dat de onderhoudstermijn voor herstelde sleuven 24 maanden de verantwoordelijkheid is van de GABV en over de kosten van toezicht nadere afspraken worden gemaakt en bovenstaande onderdeel uitmaakt van de nog op te stellen bestuursovereenkomst; 6. de gronden voor bovengrondse infrastructurele werken, zoals PoP-stations en streetcabinets, in witte gebieden, onder voorwaarden, om-niet beschikbaar te stellen aan de GABV voor de duur van de exploitatie van het netwerk; 7. het College van Burgemeester en Wethouders te machtigen het project samen met de provincie en de overige betrokken gemeenten voor te bereiden (o.a. door het afsluiten van een bestuursovereenkomst) en te (doen) realiseren Aldus vastgesteld in de raadsvergadering van 3 maart 2015 de griffier, de voorzitter, 6

Toelichting raadsvoorstel Raadsvergadering : 3 maart 2015 agendapunt : Onderwerp : Deelname aan project Breedband Buitengebied Achterhoek Waarom dit voorstel? Aanleiding De telecommunicatiemarkt is een vrije markt. In bepaalde gebieden zijn de kosten van aansluiting simpelweg te hoog, waardoor de terugverdientijd voor de marktpartijen te lang wordt. Marktpartijen zijn in de positie om nog voldoende rendement te halen uit het alleen aansluiten van de rendabele gebieden. Voor het buitengebied van Berkelland betekent dit dat de aanleg de komende jaren niet zal plaatsvinden. Als gesproken wordt over het buitengebied, gaat het om het gehele buitengebied van de gemeente Berkelland, inclusief de bebouwde kommen van de kleine kernen en buurtschappen m.u.v. Beltrum, Geesteren, Gelselaar en Haarlo. Deze laatst genoemde kernen hebben al een glasvezelvoorziening. Het gaat om zowel particuliere aansluitingen als aansluitingen van (agrarische en recreatieve) bedrijven. Bedrijventerreinen behoren niet tot het project. Hiervoor zal de provincie Gelderland in het voorjaar van 2015 een regeling lanceren. Snelle verbindingen zijn zeer belangrijk om ons buitengebied vitaal te houden. Denk aan ondernemers, scholen, het verenigingsleven, thuiswerkende/ studerende inwoners, en natuurlijk zorg op afstand. Breedbandbedrijf De gemeente Berkelland heeft verschillende scenario s onderzocht. Het plan dat nu voorligt, is (financieel) deel te nemen aan een breedbandbedrijf waarin de provincie Gelderland en 10 Achterhoekse gemeenten ( Berkelland, Bronckhorst, gemeenten Aalten, Doesburg, Doetinchem, Lochem, Montferland, Oude IJsselstreek, Oost Gelre en Winterswijk) participeren. Op 28 november 2014 hebben de Achterhoekse gemeenten samen met de provincie een intentieverklaring ondertekend voor het op te richten breedbandbedrijf. Het breedbandbedrijf wordt verantwoordelijk voor de aanleg en de exploitatie van het breedbandnetwerk voor een periode van 25-30 jaar. De financiering die gevraagd wordt, wordt ingezet voor de aanleg van het kabelnetwerk (laag 1). De belichtingsapparatuur die het kabelnetwerk laat functioneren (laag 2) en het aanbod van diensten (laag 3) wordt aan marktpartijen overgelaten. Wat is het effect? Het aanleggen van glasvezel in het buitengebied van Berkelland. In Berkelland gaat het om circa 4.000 adressen in zogenaamd wit gebied. Dit zijn gebieden waar geen breedbandvoorziening beschikbaar is. Deze gebieden beschikken niet over glasvezel, niet over COAX-kabel. Volgens Europa is in deze gebieden de urgentie het hoogst en mag de overheid steun leveren. Om daadwerkelijk tot aanleg over te gaan is er een deelname van minimaal 50% van de adressen in het buitengebied nodig. De ambitie van Berkelland is en blijft verglazing van het totale buitengebied. Dus ook in de grijze gebieden. Deze gebieden moeten echter door de markt opgepakt worden. In Berkelland zijn de bebouwde kommen van de kernen Rekken, Rietmolen en Noordijk grijs gebied. Hier ligt nu kabel van UPC. Daarnaast ligt er in delen van de voormalige gemeente Borculo COAX-kabel, dit is tevens grijs gebied. De COAX-kabel kan nog een zekere periode in de behoefte voorzien. Voor de langere termijn is ook hier aanleg van glasvezel van belang. 7

Voorwaarde voor deelname in het breedbandbedrijf is voor Berkelland dat het aan te leggen netwerk in de witte gebieden, voldoet aan de technische eisen om later het grijze gebied aan te koppelen. Of op termijn het netwerk te kunnen verkopen aan marktpartijen. Dit om in de toekomst het totale grondgebied van de gemeente van glasvezel te voorzien. Deze voorwaarde maakt onderdeel uit van de op te stellen bestuursovereenkomst (zie juridische paragraaf). Voor onze inwoners van het buitengebied wordt een eenmalige rechtstreekse bijdrage en via de aanbieders van diensten (providers) een maandbijdrage gevraagd voor de glasvezelaansluiting. De exacte bedragen voor het realiseren van de aansluiting zijn 500,-. Toelichting op de argumentatie/onderbouwing: 1. Noodzaak breedband Breedbandverbindingen zijn snelle verbindingen met het internet. Het gaat dan om de snelheid om data te ontvangen (downloaden) en data te verzenden (uploaden). Breedbandinternet kan via ADSL (telefoonnetwerk, eigenaar netwerk KPN), via de coaxkabel (vaak in A hoek UPC als eigenaar) of glasvezel (diverse aanbieders). Bij een groeiende vraag van datatransport zal de huidige telefoon- en COAXkabel vanwege de beperkte bandbreedte tekort schieten. De technische staat van de COAX kabel zal vaak nog wel dusdanig zijn dat er 120 mbps snelheid gehaald kan worden. Naar de toekomst gekeken wordt er toch gezocht naar alternatieven die nog hogere snelheden aankunnen. Tot nu toe is de glasvezelverbinding de verbinding waarmee de hoogste snelheden gehaald kunnen worden. Het gaat dan om de toepassing voor internet, telefoon, tv en radio. In Nederland gaat het om een snelheid van 1 Gbps. De COAX-kabel heeft een snelheid van maximaal 120 mbps. Bovendien is de down- en uploadsnelheid bij glasvezel gelijk. Bij de kabel of adsl ligt de uploadsnelheid beduidend lager. Alternatieven naast bovenstaande opties zijn de 4G (en 5G) netwerken of de satellietverbinding. Deze alternatieven halen het op dit moment niet bij glasvezel wanneer gekeken wordt naar de dekking, de mogelijkheden om ook televisie via het netwerk aan te bieden en storingsgevoeligheid. De nieuwe techniek van KPN waarbij zij het kopernetwerk opwaarderen (vectoring), leidt alleen tot hogere snelheden voor adressen op korte afstand van de centrale. Voor het buitengebied van Berkelland is deze techniek geen oplossing. 2. Aanleg en exploitatie van een breedbandnetwerk in de onrendabele gebieden komt alleen tot stand, als de overheden zich hiervoor inspannen en bereid zijn om middelen en menskracht ter beschikking te stellen. De telecommunicatiemarkt is een vrije markt. De aanleg van breedband in het buitengebied blijft achter bij de aanleg in de kernen. De hogere aanlegkosten worden veroorzaakt door relatief lange afstanden tussen aansluitadressen. De relatief hoge kosten maken aanleg van glasvezel voor marktpartijen in het buitengebied simpelweg te hoog, waardoor de terugverdientijd voor de marktpartijen te lang wordt. Marktpartijen zijn in de positie om nog voldoende rendement te halen uit het alleen aansluiten van de rendabele gebieden. Voor het buitengebied van Berkelland betekent dit dat de aanleg de komende jaren niet zal plaatsvinden. Er zijn technieken in ontwikkeling die de kosten van aanleg lager moeten maken, zoals de aanleg door de drukriolering. Deze techniek is bij wijze van proef in een aantal gemeenten toegepast, maar er zijn weinig ervaringen met de (onderhouds)kosten op lange termijn en de houdbaarheid van de combinatie van 2 verschillende systemen (riool en glasvezel). 8

3. Met het plan van de provincie kan een versnelling ingezet worden voor de aanleg van glasvezel in de witte gebieden van de gemeente Berkelland Vanaf 2008 is de gemeente Berkelland voorloper als het gaat om de aanleg van glasvezel in buitengebied van de gemeente. In 2009 start de gemeente met de gemeente Bronckhorst een project. Door de economische crisis en Europese en landelijke regel- en wetgeving kwam dit project niet van de grond. Aanleg breedband door glasvezel in het buitengebied is speerpunt in het coalitieakkoord 2014-2018. De gemeente heeft diverse scenario s onderzocht om tot aanleg te komen. De gemeente heeft gesprekken met marktpartijen gevoerd met als inzet aansluiting van het totale grondgebied van de gemeente. De gemeente speelt dan alleen een rol in de vraagbundeling en het ondersteunen van inwoners in de financiering van de eenmalige bijdrage. Deze ondersteuning aan de inwoners richtte zich op de financiering van de eenmalige bijdrage vergelijkbaar met in het verleden de aanleg van riolering in het buitengebied. Voorlopige berekeningen bij voldoende deelname (minimaal 65%) leverden een eigen bijdrage per aansluiting op tussen de 1.500 (100% deelname) en 3.000 euro (65% deelname). Voordeel is dat door de bijdrage van de provincie en het accepteren van een lange terugverdientermijn en laag rendement de eigen bijdrage van de inwoner bij aanvang echt aanzienlijk lager zal zijn. Dit is positief voor de bereidheid tot deelname. Met de marktpartijen die zorgen voor de belichting van het netwerk en de providers zullen zo gunstig mogelijke tarieven voor de beschikbaarstelling van het netwerk overeengekomen worden. Recente ervaringen in Twente tonen aan dat inwoners voldoende keuzevrijheid willen hebben in de verschillende digitale diensten. De huidige berekeningen laten zien dat het abonnementsgeld voor een aansluiting in het buitengebied weliswaar beperkt hoger is dan voor inwoners in de kernen, maar dat het concurrerend zal zijn ten opzichte van de totale huidige kosten voor een triple play dienstenpakket in het buitengebied. Door de opzet van het business model geldt er een lagere deelname eis (50%) bij de start. Hierdoor komt daadwerkelijke aanleg in Berkelland op korte termijn in zicht. 4. Vliegwieleffect voor aanleg in grijs gebied Nadeel van het plan van de provincie is dat door Europese regelgeving alleen de zogenoemde witte adressen glasvezel kunnen krijgen. Adressen in wit gebied beschikken nu en de komende drie jaar over geen enkele breedbandvoorziening. Geen glasvezel, maar ook geen COAX-kabel. Bewoners van de grijze gebieden beschikken over COAX-kabel. In Berkelland zijn o.a. de bebouwde kommen van de kernen Rekken, Rietmolen en Noordijk en van het buitengebied van de voormalige gemeente Borculo. Hier ligt nu kabel van UPC of van de CIF (opvolger van de Stichting Centrale Antenne Inrichting Borculo). De bebouwde kommen van de kernen Beltrum, Geesteren en Gelselaar zijn van glasvezel voorzien. De kabel is nog redelijk toekomstvast (tot 120 mbps) in vergelijking tot de koperdraad (deze haalt op adressen met erg slechte verbinding in Berkelland soms maximaal 1-5mbps). Gezien de groeiende vraag naar datatransport is voor de langere termijn ook de aanleg van glasvezel in grijs gebied van belang. Deze gebieden moeten door de markt opgepakt worden. Berkelland heeft dan ook als voorwaarde gesteld dat het aan te leggen netwerk in de witte gebieden, voldoet aan de technische eisen om later het grijze gebied aan te koppelen. Of op termijn het netwerk te kunnen verkopen aan marktpartijen. Dit om in de toekomst het totale grondgebied van de gemeente van glasvezel te voorzien. De verwachting is dat de aanleg van glasvezel in de witte gebieden een vliegwieleffect voor de grijze gebieden in de gemeente heeft. De netwerken komen letterlijk dichter bij elkaar te liggen. 9

5. Het initiatief - zoals dat door de Achterhoekse gemeenten en de provincie Gelderland is voorbereid - is realiseerbaar en beheersbaar indien de betrokken partijen op basis van gelijkwaardigheid bereid zijn menskracht en middelen in te zetten en garant staan voor mogelijke financiële risico s. Omdat de aanleg en exploitatie van een breedbandnetwerk in het zogenaamde witte buitengebied van de Regio Achterhoek een commerciële activiteit betreft, wordt een BV opgericht. Naast de provincie Gelderland en Berkelland, participeren ook de gemeenten Bronckhorst, gemeenten Aalten, Doesburg, Doetinchem, Lochem, Montferland, Oude IJsselstreek, Oost Gelre en Winterswijk. De gemeenten Lochem en Doesburg zijn recentelijk aangesloten bij het project. Uitgangspunt is dat de realisatie van glasvezel voor de 8 Achterhoekse gemeenten geen negatieve effecten (zoals vertraging en extra financieel risico) mag ondervinden van deelname van deze laatste twee gemeenten. Uitgangspunt is dat de provincie 50% en de gezamenlijke gemeenten 50% financiering inbrengen. 6. Door de geografische samenhang in de Achterhoek is een bepaalde mate van solidariteit tussen de gemeenten van belang In het project participeren de provincie Gelderland en de 10 Achterhoekse gemeenten. Om het project te laten slagen is het belangrijk een aantal gezamenlijke afspraken te maken. In overleg met de 10 gemeenten zijn de volgende afspraken geformuleerd: - De tarieven voor de individuele aansluitingen op het glasvezelnet is in alle gemeenten gelijk; - Er wordt een gemiddelde prijs voor de aanlegkosten per aansluiting gerekend. Deze komt tot stand door de aanlegkosten over de betrokken gemeenten te middelen. De aanlegkosten zijn dus overal gelijk, ongeacht topografische verschillen tussen gemeentelijke buitengebieden; - Er is een ondergrens voor de aanvangsdeelname van 50%. Zolang een gemeente deze deelnamegraad niet behaald heeft, wordt er geen glasvezel op het grondgebied van deze gemeente aangelegd en is de gemeente geen medefinancier van de BV; - De gemeenten brengen geen vergoeding voor leges en degeneratie in rekening. De onderhoudstermijn voor de betreffende gronden is 2 jaar de verantwoordelijkheid van de aannemer die in opdracht van de GABV het netwerk aanlegt. Over de kosten voor toezicht worden nadere afspraken gemaakt. Deze afspraken worden in de bestuursovereenkomst vastgelegd. - De kosten voor vraagbundeling (het verkrijgen van de 50% deelname) en de ambtelijke inzet worden door iedere gemeente zelf gedragen. Financiële paragraaf Verstrekken van een lening aan de GABV Op grond van Europese regelgeving mogen de totale projectkosten maximaal 70 miljoen bedragen. Binnen dit plafond streven provincie en gemeenten er naar om naast de 8 Achterhoekse gemeenten ook Lochem en Doesburg mee te laten doen. De provincie levert haar financiële inbreng van 34 miljoen in de vorm van aandelenkapitaal. De provincie is hiermee primair risicodragende partij. Definitieve besluitvorming hierover valt eind februari 2015 in de vergadering van Provinciale Staten. In die besluitvorming wordt ook de oprichting van een besloten vennootschap waarin de investeringsactiviteiten, exploitatie en financiering worden ondergebracht betrokken. 10

Aan de Achterhoekse gemeenten wordt gevraagd gezamenlijk 35 miljoen financiering mogelijk te maken. Iedere gemeente levert naar rato van het aantal witte adressen haar financiële inbreng. Voor Berkelland gaat het om 3.955 adressen en een financiële inbreng van 5,8 miljoen. Zie hieronder een overzicht van de gevraagde financiële inbreng voor de verschillende gemeenten: gemeente aantal adressen wit gebied hoogte financiële deelname, lening of garantstelling Aalten 1.610 2.348.308 Berkelland 3.955 5.768.670 Bronckhorst 4.867 7.098.892 Doesburg 84 122.520 Doetinchem 2.148 3.133.022 Lochem 2.991 4.362.602 Montferland 1.668 2.432.905 Oost Gelre 1.717 2.504.376 Oude IJsselstreek 2.756 4.019.837 Winterswijk 2.200 3.208.868 totalen 23.996 35.000.000 Gemeenten kunnen op drie manieren zorgen voor financiering: I. DEELNEMEN ALS AANDEELHOUDER NAAST DE PROVINCIE Wanneer de gemeente Berkelland ervoor kiest om haar financiering in de vorm van een aandelenkapitaal te verstrekken, dan loopt de gemeente (naar rato) hetzelfde ondernemersrisico als de provincie. Aandelenkapitaal levert echter ook zeggenschap op en eventuele winstkansen op langere termijn. De business case voor dit model laat zien dat de winstkansen marginaal zijn. De uitgevoerde gevoeligheidsanalyse geeft aan dat de risico s voor de aandeelhouder(s) hoger liggen dan voor gemeenten. Afwijkingen van de gehanteerde uitgangspunten leiden sneller tot een situatie waarbij na 25 jaar het ingebrachte eigen vermogen is afgenomen. Bij het theoretisch hogere risico hoort ook een kanttekening. In het rekenmodel wordt het netwerk in 20 jaar volledig afgeschreven. Mede afhankelijk van de technologische ontwikkelingen is het echter niet ondenkbaar dat de infrastructuur ook na 20 jaar nog een waarde vertegenwoordigt. De businesscaselaat zien dat het ingebrachte eigen vermogen door de provincie na 22 jaar is terugverdiend. Vanaf dat jaar wordt (op grond van de huidige aannames een aantrekkelijke winst na belastingen verwacht. Ook het klantenpakket met bestaande abonnees vertegenwoordigt een bepaalde waarde. Bij verkoop van het netwerk inclusief het klantenpakket zou de onderneming een (aanzienlijke) boekwinst kunnen behalen. Het is lastig om deze winstkansen op waarde te schatten. De duur van de exploitatieperiode en de daarmee gepaard gaande mate van onzekerheid geeft wat ons betreft onvoldoende onderbouwing om als aandeelhouder vermogen in te brengen. Een element dat hierbij ook mee speelt is dat de andere gemeenten naar verwachting niet zullen kiezen voor het aandeelhouderschap. Dat zou betekenen dat de gemeente Berkelland voor 6 miljoen aandelen participeert en de provincie voor 34 miljoen. Het minderheidsbelang geeft voor ons daarom slechts zeer beperkte invloed op de besluitvorming in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van de besloten vennootschap. 11

II. GARANT STAAN VOOR RENTE EN AFLOSSING VAN LENINGEN RICHTING EXTERNE FINANCIERS; De tweede mogelijkheid om te voorzien in voorziening van de onderneming is de garantstelling. De onderneming gaat dan met een bank een financieringsovereenkomst aan. De gemeenten staan richting de bank garant voor betaling van rente en aflossing van de aangetrokken leningen. Dat geeft veel zekerheid voor de bank. Zij zullen daarom bereid zijn een lagere rente te hanteren. In de businesscaseis rekening gehouden met deze lage rentetarieven. Het risico voor gemeenten neemt af naarmate leningen door de vennootschap zijn afgelost. Voor onze gemeente zou het betekenen dat wij richting de bank borg staan voor een bedrag van afgerond maximaal 6 miljoen. Ter informatie: een dergelijke garantstelling heeft de gemeente Berkelland in 2010 ook afgegeven in het kader van de financiering van Gebiedsonderneming Laarberg. In de concept statuten van de onderneming is voor gemeenten een bijzonder soort aandelen opgenomen. In de statuten worden dit stemrechtloze aandelen genoemd. Deze aandelen moeten niet verward worden met de gewone aandelen en het aandeelhouderschap zoals dat hiervoor onder I is bedoeld. De stemrechtloze aandelen zijn slechts bedoeld om gemeenten zeggenschap in de onderneming te geven over alle besluiten die rechtstreeks samenhangen met de verleende garanties. Letterlijk staat in de concept statuten: Naar verwachting zullen de meeste gemeenten kiezen voor deze wijze van financiering. De betreffende overeenkomst tot garantstelling (ook wel akte van borgtocht genoemd) kan pas door gemeenten worden aangegaan nadat de vennootschap is opgericht en de externe financier is geselecteerd. Deze overeenkomst zal te zijner tijd door betreffende gemeenten aan het college van burgemeester en wethouders worden voorgelegd. Als het college met de overeenkomst instemt kan de burgemeester de overeenkomst ondertekenen. Een afzonderlijk raadsbesluit is alleen aan de orde als de dan gevraagde garantstelling het huidige bepaalde maximum van 6 miljoen onverhoopt overschrijdt. Wij adviseren echter om in te stemmen met de financiering volgens punt III hieronder. III. AANGAAN MET DE ONDERNEMING Gemeenten kunnen er ook voor kiezen om zelf een leningsovereenkomst met de onderneming aan te gaan. Slechts enkele gemeenten zullen hier naar verwachting voor kiezen. Dat is vooral te verklaren doordat niet alle gemeenten beschikken over een voldoende overschot aan liquide middelen. Gemeente Berkelland verkeert wel in die positie. Het verstrekken van leningen of garanties uit hoofde van de publieke taak past GELD VERSTREKKEN IN DE VORM VAN EEN LENING EN HIERVOOR EEN OVEREENKOMST 12

bovendien binnen de kaders van het door de raad vastgestelde treasurystatuut. Daarin staat in artikel 3 lid 1 letterlijk: De gemeente mag leningen of garanties uit hoofde van de publieke taak uitsluitend verstrekken aan door de gemeenteraad vastgestelde derde partijen. Toelichting begrip publieke taak Volgens de toelichting op de wet Fido bepaalt het gemeentebestuur de publieke taak. Het project glasvezel voor het buitengebied geeft uitvoering aan het coalitieakkoord. Daarin staat ook dat een eventuele inzet van revolving fund middelen tot de mogelijkheden behoort. Bovendien heeft de Europese commissie specifiek voor de aanleg van glasvezel netwerken met ondersteuning van overheden vrijstellingen verleend in het kader van mededinging. Daarmee is het publieke belang voor de leefbaarheid van het platteland en de digitale bereikbaarheid ook Europees onderstreept. Het risicoprofiel voor het verstrekken van leningen verschilt voor gemeenten niet wezenlijk van de hiervoor genoemde garantstelling. Als de onderneming niet aan haar betalingsverplichtingen richting de bank kan voldoen, dan zal zij ook niet in staat zijn de financieringslasten van leningen aan gemeenten te betalen. Er zijn wel enkele verschillen aan te geven tussen een indirecte garantstelling en een rechtstreekse lening. Als de bank een beroep op de garantstelling doet dan heeft de gemeente geen ruimte meer om daarop zelf nog invloed uit te oefenen. In de situatie van een leningsovereenkomst kunnen onderneming en gemeente(n) nog gewijzigde afspraken proberen te maken over het oplossen van een dreigende betalingsachterstand. Een tweede verschil is dat gemeenten door het uitlenen van gelden een rentevergoeding ontvangen. Voor een garantstelling ontvangen de gemeenten geen enkele vergoeding. Die rentevergoeding is weliswaar zeer beperkt: afhankelijk van de aflossingswijze varieert de rente die de onderneming aan de bank moet betalen voor 10-20 jarige looptijden tussen circa 1 tot maximaal 2%. Dit percentage moeten wij echter afzetten tegen de huidige rentevergoeding die wij over overtollige liquide middelen ontvangen. Als gevolg van de Wet HOF (houdbare overheidsfinanciën) is het zogenaamde schatkistbankieren ingevoerd. Momenteel bedraagt de rentevergoeding voor kortlopende uitzettingen 0%. Zelfs als geld voor 10 jaar zou worden vastgezet levert dit bij schatkistbankieren slechts een vergoeding van 0,58% op (peildatum 7 januari 2015). De onderneming zal verschillende leningen aan gaan trekken die variëren in looptijd en wijze van aflossing. Daaraan gekoppeld zullen rentepercentages overeengekomen worden. Het is voor de hand liggend dat de bancaire leningsvoorwaarden de basis zullen vormen voor de leningsovereenkomsten tussen de onderneming en de betreffende gemeenten. Voor de onderneming is het immers financieel niet interessant om aan gemeenten hogere rentevergoedingen te betalen dan zij verschuldigd is aan de bank. Evenzeer is het voor gemeenten niet interessant om genoegen te nemen met een lagere rente. Temeer omdat de gemeente in tegenstelling tot de bank geen beroep kan doen op een garantstelling. Als we als uitgangspunt nemen dat het uitzetten van overtollige gelden bij de onderneming 1% meer rente oplevert dan via schatkistbankieren dan levert dit een rentevoordeel op van afgerond 60.000 per jaar (aflopend naar gelang er afgelost wordt). De budgettaire effecten van deze rentebate, de gemeentelijke kosten voor vraagbundeling, beheer/onderhoud- en degeneratiekosten en ambtelijke kosten voor toezicht op de uitvoering zullen via de voorjaarsnota 2015 aan uw raad worden voorgelegd. 13

Het advies is om, gelet op de hiervoor onder I t/m III genoemde argumenten, in te stemmen met het verstrekken van een lening aan de onderneming uit hoofde van de publieke taak tot een bedrag van maximaal 6 miljoen. De bevoegdheid voor het uitwerken en afsluiten van de leningsovereenkomst ligt volgens artikel 16 van het gemeentelijke treasurystatuut overigens bij het college van burgemeester en wethouders. Leges- en degeneratiekosten Zoals hierboven al genoemd, wordt aan gemeenten naast een financiële inbreng gevraagd het project niet te belasten met de gemeentelijke kosten van leges- en degeneratiekosten. Volgens de Legesverordening 2015 van de gemeente Berkeland zijn de kosten voor de vergunning voor de aanleg van glasvezel 280,85 (1.17.1). Daarnaast wordt er gerekend met herstelkosten per m1 sleuflengte. De Achterhoekse gemeenten stellen deze tarieven jaarlijks volgens de algemene voorwaarden UNOG vast. De herstel- en onderhoudskosten voor sleuven in wegbermen zijn voor 2015 vastgesteld op een tarief van 1,21 per m1 sleuflengte. Het herstel van sleuven in wegbermen kan op drie verschillende wijzen worden geregeld: 1 Herstel en onderhoud door gemeente. Gemeente draagt zorg voor herstel en onderhoud van sleuven in wegbermen. Per m1 sleuflengte wordt 100% van 1,21 in rekening gebracht. 2 Herstel door netbeheerder, onderhoud door gemeente. Netbeheerder draagt zorg voor herstel van de sleuf, de gemeente zorgt voor toekomstig onderhoud aan de herstelde sleuf (nazakkingen, ed). Per m1 sleuflengte wordt 37% van 1,21 in rekening gebracht. 3 Herstel en onderhoud door netbeheerder. Netbeheerder draagt zorg voor herstel en gedurende 12 maanden onderhoud van sleuven in wegbermen. Per m1 sleuflengte wordt 20% van 1,21 in rekening gebracht. Binnen Berkelland wordt meestal de verrekening conform optie 2 gebruikt. Wordt gekozen voor optie 3, dan komen de verschuldigde degeneratiekosten voor Berkelland uit op een bedrag van ruim 120.000,-. Dat is gebaseerd op een indicatieve berekening van circa 500 km sleuflengte x 1,21 x 20%. Een meer juiste berekening kan pas worden gemaakt zodra een ontwerp van het netwerk is opgesteld. Naast bovenstaande kosten kan het college ambtenaren aanwijzen die zij belasten met toezicht op de naleving van het bepaalde volgens de AVOI en deze kosten in rekening brengen. Voor dit project worden de kosten voor toezicht voor de gemeente Berkelland geschat op 1 jaar toezicht a 136.000,-. Het college van burgemeester en wethouders kan nadere regels geven met betrekking tot de heffing en de invordering van de leges. Wij adviseren om in afwijking van de legesverordening geen leges- en degeneratiekosten te heffen voor de aanleg van glasvezel bij de witte adressen in het buitengebied van Berkelland omdat dit een absolute voorwaarde is om het project te laten slagen. In plaats hiervan de voorwaarde te stellen dat de onderhoudstermijn voor herstelde sleuven 24 maanden de verantwoordelijkheid is van de op te richten vennootschap. De kosten van beheer en onderhoud vormen dan geen materieel risico meer voor gemeenten. De grondslag voor het doorberekenen van de UNOG tarieven vervalt dan. Over de kosten van toezicht worden nadere afspraken gemaakt. Deze afspraken zullen onderdeel zijn van de op te stellen bestuursovereenkomst tussen gemeenten en provincie. Vraagbundelingskosten De kosten voor vraagbundeling betreffen de kosten om de benodigde deelname van 50% te behalen. Hieronder vallen onder andere de kosten van drukwerk, website, reclame en informatiebijeenkomsten. De bedragen voor vraagbundeling die gemeenten (o.a. ervaringscijfers uit Winterswijk) rekenen liggen tussen de 20 en de 70 per adres. 14

Gezien de sociale samenhang in de gemeente Berkelland en het werk dat al verzet is als het gaat om vraagbundeling, verwachten wij 50% deelname te kunnen halen met 20 per adres. Wij stellen u voor deze 80.000 nu beschikbaar te stellen uit de algemene reserve en tezamen met de verwachte rente-opbrengst van de te verstrekken geldlening door middel van een begrotingswijziging te verwerken in de komende Voorjaarsnota 2015. Gronden POP stations Voor de aanleg van de zogenaamde POP stations (uitleg) zal de gemeente gronden om niet beschikbaar moeten stellen. De gronden voor bovengrondse infrastructurele werken, zoals PoP-stations en streetcabinets, in witte gebieden kunnen we onder voorwaarden met een opstalrecht om-niet beschikbaar stellen aan de GABV voor de duur van de exploitatie van het netwerk. Juridische paragraaf 1 aandeelhouder in op te richten BV Het aanleggen en exploiteren van het netwerk is een commerciële activiteit. Voor de keuze van de juridische opzet is gezamenlijk advies ingewonnen bij AKD advocaten. AKD adviseert de oprichting van een BV die het netwerk realiseert en exploiteert. Ervan uitgaande dat de 10 Achterhoekse gemeenten niet kiezen voor het inbrengen van eigen vermogen, heeft de provincie met de inbreng van haar eigen vermogen het totale aandelenkapitaal van de BV in haar bezit. Om toch zeggenschap te verkrijgen over die onderwerpen van bedrijfsvoering die het financiële risico kunnen beïnvloeden (zoals condities en aflossingsschema van de lening) kunnen de Achterhoekse gemeenten voor 1,- aandeelhouder worden van de BV in de vorm van zogenaamde stemrechtloze aandelen. Zie ook de financiële paragraaf punt II. De afspraken rond het project breedband in het buitengebied worden vastgelegd in de statuten van de besloten vennootschap en in een bestuursovereenkomst tussen provincie en gemeentes. De inhoudsopgave van de bestuursovereenkomst is als bijlage toegevoegd. Evenals de concept statuten. Volgens artikel 160, tweede lid van de Gemeentewet besluit het college slechts tot deelname in een vennootschap nadat aan de gemeenteraad een ontwerpbesluit is voorgelegd en de gemeenteraad gelegenheid heeft gehad ter zake wensen en bedenkingen uit te spreken. Het advies is voor 1,- aandeelhouder te worden van de BV en daarmee zeggenschap te krijgen over onderwerpen die het financiële risico van Berkelland kunnen beïnvloeden. Daarnaast is het advies om het college opdracht te geven om bij het verstrekken van de lening aan de GABV zodanige leningsvoorwaarden op te nemen dat het risico verder beperkt wordt. Formeel geldt ook voor de provincie dat zij deze toestemming moeten geven om te participeren. Bestuursovereenkomst In het project participeren de provincie Gelderland en de 10 Achterhoekse gemeenten. Om het project te laten slagen is het belangrijk een aantal gezamenlijke afspraken te maken. In overleg met de 10 gemeenten zijn de volgende afspraken geformuleerd: - De tarieven voor de individuele aansluitingen op het glasvezelnet is in alle gemeenten gelijk; - Er wordt een gemiddelde prijs voor de aanlegkosten per aansluiting gerekend. Deze komt tot stand door de aanlegkosten over de betrokken gemeenten te middelen. De aanlegkosten zijn dus overal gelijk, ongeacht topografische verschillen tussen gemeentelijke buitengebieden; - Er is een ondergrens voor de aanvangsdeelname van 50%. Zolang een gemeente deze deelnamegraad niet behaald, wordt er geen glasvezel op het grondgebied van deze gemeente aangelegd en is de geen medefinancier van de BV; 15

- De gemeenten brengen geen vergoeding voor leges en degeneratie in rekening. De onderhoudstermijn voor de betreffende gronden is 2 jaar de verantwoordelijkheid van de aannemer. Over de kosten voor toezicht worden nadere afspraken gemaakt. Deze afspraken worden in de bestuursovereenkomst vastgelegd. - De kosten voor vraagbundeling (het verkrijgen van de 50% deelname) en de ambtelijke inzet worden door iedere gemeente zelf gedragen. Ook deze afspraken worden vastgelegd in de bestuursovereenkomst. De bestuursovereenkomst wordt de komende maanden verder uitgewerkt. De voorlopige opzet van deze overeenkomst is in de bijlage bijgevoegd. Voor de gemeente Berkelland is het belangrijk dat in deze bestuursovereenkomst afspraken over kosten van beheer en onderhoud worden opgenomen en afspraken over dat het aan te leggen netwerk in de witte gebieden, voldoet aan de technische eisen om later het grijze gebied aan te koppelen. Kanttekeningen/risicoparagraaf - Per 1 juli 2014 is de Europese AGV (Algemene Groepsvrijstellings Verordening) van kracht. Het project moet passen binnen de voorwaarden van de Europese Unie voor geoorloofde staatssteun. De AGV biedt voor overheden de mogelijkheid om overheidssteun te geven aan de realisatie van breedbandnetwerken in de zogenaamde witte gebieden. Kortweg gezegd is staatssteun aan netwerkinitiatieven in witte gebieden toegestaan wanneer de investering niet meer dan 70 mln. bedraagt. Ook is een van de voorwaarden dat het gaat om een open netwerk. Dit houdt in dat alle aanbieders van breedbanddiensten onder gelijke condities hun diensten over het netwerk moeten kunnen leveren. Voor de consumenten en bedrijven die diensten afnemen betekent dit keuzevrijheid. Daarnaast gelden nog een aantal andere (formele) voorwaarden. De provincie stelt hierover het volgende in haar voorstel aan de vergadering van Provinciale Staten eind februari: Juridische aspecten Binnen voorwaarden is de staatssteun geoorloofd In het bovenstaande wordt voorgesteld voor de realisatie van een glasvezelnetwerk in de Achterhoek een BV op te richten. De BV gaat buizen met daarin glasvezelkabels en aansluitkasten (POP s) voor het netwerk aanleggen en treedt op als eigenaar en verhuurder daarvan. Operators (die belichtingsapparatuur plaatsen) en providers (die internet via de belichtingssignalen over die apparatuur leveren) kunnen ruimte op het netwerk huren tegen marktconforme prijzen. Bij het ontwerp wordt er rekening mee gehouden dat voldoende ruimte beschikbaar is. De (revolverende) investering die de provincie in de BV doet, de leningen die de gemeenten aan de BV verstrekken en de garantie die de Achterhoekse gemeenten op leningen van de BV aan de bank verlenen worden gezien als staatssteun. Als de BV zorgvuldig werkt binnen de eisen van de Europese Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV) is dat geoorloofde staatssteun. Wordt afgeweken van de AGVV dan moet de steun worden gemeld. Er treedt dan een onaanvaardbare vertraging op ook al zou de steun alsnog goedgekeurd worden. Besluit de Europese Commissie dan dat die steun ongeoorloofd zou zijn, dan moet die worden terugbetaald en failleert de BV. Afwijkingen van de AGVV moeten dus pertinent vermeden worden. Voor zover de regelgeving duidelijk is is vermijden goed mogelijk. Waar de regelgeving onduidelijk is hebben wij via het ministerie van BZK vragen aan de commissie gesteld. Het ministerie probeert de beantwoording te bespoedigen. De belangrijkste eisen van de AGVV zijn: Het netwerk mag alleen aangelegd worden in witte gebieden. Dat zijn gebieden waarin geen ander zogenaamd Next Generation Netwerk (snelle breedband) beschikbaar is en in de komende 3 jaar ook niet zal komen. Andere gebieden mogen niet aangesloten worden. De steun mag alleen verleend worden aan projecten met een totaal investering van maximaal 70 miljoen Euro. Wholesaletoegang is een voorwaarde. Dat betekent dat het netwerk voor iedere dienstenaanbieder die dat wenst onder duidelijke en gelijke condities beschikbaar moet zijn. 16

Ook zijn er aanbestedingseisen, de aanleg van het netwerk moet Europees worden aanbesteed. De beschikbaarheid van het netwerk moet worden gepubliceerd. Tenslotte moet er vanuit de aanleg een stimulerend effect voor de Achterhoek optreden. Op grond van Europese regelgeving mogen de totale projectkosten maximaal 70 miljoen bedragen. De berekeningen laten nu zien dat de projectkosten hierbinnen blijven wanneer 10 gemeenten deelnemen. De gemeente Lochem en Doesburg zijn echter later aangesloten in het project. Uitgangspunt is en blijft dan ook dat de realisatie van de 8 Achterhoekse gemeenten geen negatieve effecten (zoals vertraging en extra financieel risico) mag ondervinden van deelname van deze gemeenten. Basis voor het project is een extern opgestelde businesscasebreedband Achterhoek. In de extern opgestelde evaluatie van de businesscasebreedband Achterhoek zijn alle investeringen, exploitatiekosten en opbrengsten geraamd. De doorrekening is vertaald in een verloopoverzicht van de balansposten van de onderneming, de winsten verliesrekening en het kasstroomoverzicht over een periode van 25 jaar. Daarvoor zijn noodgedwongen diverse aannames gedaan. Zo is gerekend met een gemiddeld bedrag aan investeringskosten per aansluiting op basis van ervaringen in de gemeente Winterswijk. Het aantal daadwerkelijk aan te sluiten adressen en het aantal deelnemers zijn in dit stadium nog gebaseerd op zo betrouwbaar mogelijke aannames. Dat geldt ook voor ramingen van exploitatiekosten, inflatiecijfers en rentepercentages. Mede gelet op de relatief beperkte ervaringscijfers en de lange looptijd van de exploitatie schuilt in de ramingen per definitie een bepaalde mate van onzekerheid. Na oprichting van de onderneming zal een aanbesteding van het ontwerp en de aanleg van het netwerk plaatsvinden. Ook zal de onderneming overeenkomsten aangaan om de benodigde externe financiering tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden aan te trekken. In het voorjaar zal de vraagbundeling worden opgestart, waardoor ook een beter inzicht ontstaat in het aantal deelnemende abonnees. De extern opgestelde berekeningen zijn getoetst door een accountant. Daarbij heeft de accountant zich gericht op de consistente werking van het gebruikte rekenmodel op basis van de gehanteerde uitgangspunten. De review door de accountant geeft voldoende vertrouwen in de juistheid van de financiële uitkomsten van het model. Bovendien heeft de accountant geconstateerd dat de uitgevoerde analyse van mogelijke afwijkingen van de gehanteerde uitgangspunten onderdeel van de businesscase- juist is uitgevoerd. Overigens wijzen wij er nadrukkelijk op dat alle financiële gegevens uit de businesscasestrikt vertrouwelijk zijn. Allereerst omdat het feitelijk gaat om economische gegevens die de basis vormen voor een (nog op te richten) private partij. Bovendien schaadt openbaarmaking van deze gegevens de kansen op een succesvolle aanbesteding. Gevoeligheidsanalyse: een benadering van financiële risico s Voor het uitwerken van de businesscasezijn aannames gedaan. Om te kunnen beoordelen wat het effect is van bepaalde afwijkingen op de gehanteerde uitgangspunten is een gevoeligheidsanalyse opgesteld. Daarbij is onderscheid gemaakt naar de effecten voor de provincie als aandeelhouder en de effecten voor gemeenten in de rol van garantsteller voor of verstrekker van financiering. Als criterium voor gemeenten geldt dat geen negatieve kaspositie mag ontstaan. Dat zou immers betekenen dat de onderneming niet volledig aan haar betalingsverplichtingen 17

richting financiers kan voldoen waardoor een beroep op de afgegeven gemeentegaranties gedaan wordt. De conclusies van de gevoeligheidsanalyse voor gemeenten lichten we hieronder voor de belangrijkste uitgangspunten kort toe. Opgemerkt wordt dat voor het inzicht telkens slechts van één uitgangspunt het effect van een afwijking is beoordeeld. Het cumulatieve effect van meerdere nadelige afwijkingen is niet beoordeeld. o o o o o Hogere aanlegkosten vormen volgens de businesscaseeen reëel maar goed controleerbaar risico. In het ontwerp, de aanbestedingsprocedure en de opdracht tot gunning van de aanleg kunnen maatregelen worden genomen om de totale investeringssom binnen bepaalde grenzen te houden. Zonodig kunnen zelfs bepaalde zeer onrendabele percelen worden uitgesloten. De vraagbundeling is gericht op een deelname bij aanvang van 50% van het aantal adressen. Het risico voor de financiering door (garantstelling van) gemeenten is beperkt: een lager deelnamepercentage zal er namelijk toe leiden dat het netwerk in die gemeente niet aangelegd zal worden en er dus geen financiering benodigd is. Wel van wezenlijk belang is de ontwikkeling van het aantal abonnees gedurende de exploitatieperiode. In het rekenmodel is een beperkte jaarlijkse groei verondersteld van 5% van het resterende aantal potentiële adressen, waarbij 75% van alle adressen als bovengrens is gehanteerd. Als er echter onverhoopt sprake is van een afname van meer dan 1% per jaar dan leidt dit op enig moment tot een negatieve kaspositie. Dat heeft twee oorzaken. Allereerst is een groei van het aantal aansluitingen in het model positief voor de verwachte aansluitbijdrage. Abonnees die later instappen betalen meer voor de aansluiting dan dat die aansluiting gemiddeld kost. Wegvallen van de groei betekent dus wegvallen van inkomsten. Daarnaast levert iedere actieve aansluiting maandelijks een vergoeding op van de dienstenaanbieder of provider. Deze maandelijkse vergoeding is evenzeer noodzakelijk voor een verantwoorde exploitatie. Het is dus zaak voor de onderneming om het netwerk open te stellen aan providers die er in blijven slagen een interessant dienstenpakket aan te bieden aan de eindgebruikers. In het model is gerekend met twee externe financieringen met een looptijd van 10 jaar respectievelijk 20 jaar. Daarbij horen rentepercentages die in de huidige markt zeer laag zijn. Uit de analyse volgt dat de rente voor de 10 jaarslening ruim 3x zo hoog mag worden (meer dan 200% stijgen) voordat een negatief kassaldo optreedt. Voor de 20 jaarstermijn geldt dat de rente bijna tot een factor 2,5x kan oplopen (bijna 150% stijgen) voordat het genoemde risico optreedt. De rente effecten vormen volgens het extern beoordeelde rapport dan ook een beperkt risico. Ten aanzien van de doorlopende organisatiekosten en de kosten van beheer van het netwerk is het risico volgens het opgestelde rapport (zeer) beperkt. De geraamde organisatiekosten mogen tot een factor 2,8 toenemen voordat een negatieve kaspositie optreedt. Voor de beheerskosten van het netwerk geldt zelfs een factor 3,2. Tot slot is de gevoeligheid van indexatiecijfers beoordeeld. In het rekenmodel is zowel over de exploitatiekosten als de opbrengsten een indexatie van 1% gehanteerd. Na de investeringen in de eerste jaren zijn de exploitatiekosten in de toekomst beperkt ten opzichte van de opbrengsten. Er treedt een risico op voor gemeenten als in tegenstelling tot de geraamde stijging een daling optreedt. We spreken dan niet over inflatie maar over deflatie. Modelmatig kan een deflatie van ruim 4% optreden voordat negatieve kasposities optreden. Dit risico wordt als beperkt gekwalificeerd. Informatie en communicatie 18

De communicatie wordt tussen provincie en deelnemende gemeenten afgestemd. Daarnaast heeft er op 9 december2014 een informatieavond in de Radstake plaatsgevonden waar raads- en commissieleden van de Achterhoekse gemeenten inhoudelijk zijn geïnformeerd over de plannen. Het verslag van de avond is aan u toegezonden. Ook heeft er in september 2014 een bijeenkomst met de belangenverenigingen van kleine kernen en buurtschappen plaatsgevonden. Vanaf maart zal een intensieve communicatiecampagne worden opgezet om de bewoners van het buitengebied te werven voor deelname aan het project. Planning en evaluatie Besluitvorming en uitvoering van het project zien er in grote lijnen als volgt uit: - Februari 2015: besluitvorming Provinciale Staten en Achterhoekse gemeenteraden - 2 e kwartaal 2015 oprichting GABV en aanbesteding aanleg netwerk - 3 e kwartaal 2015 start aanleg. Bijlagen Bijlage I Bijlage II Bijlage III Intentieovereenkomst Voorlopige inhoudsopgave bestuursovereenkomst Concept statuten 19