Fasciitis Plantaris en Hielspoor Fasciitis Plantaris is de meest voorkomende oorzaak van pijn aan de onderzijde van de hiel. Ongeveer 2 miljoen patiënten per jaar worden daaraan behandeld in de Verenigde Staten. In Nederland betreft het ongeveer 114.00 mensen. Fasciitis Plantar treedt op als de stevige weefselband die de voetboog ondersteunt geïrriteerd en ontstoken raakt. Anatomie De fascia plantaris is een lang, dun ligament dat direct onder de huid van de voetzool ligt. Het verbindt de hiel met de voorkant van de voet en ondersteunt de voetboog. Oorzaak De facsia plantaris is gemaakt om de hoge trekkrachten en spanningen die in de voetzool optreden te absorberen. Soms beschadigt teveel druk de weefsels. Het lichaam reageert normaal gesproken op beschadiging met een ontstekingsreactie, dat resulteert in de pijn en stijfheid zoals die bij fasciitis plantaris optreden.
Risico Factoren In de meeste gevallen ontwikkelt fasciitis plantaris zich zonder specifieke, aanwijsbare oorzaak. Er zijn echter vele factoren die u kwetsbaar kunnen maken voor deze aandoening: Korte kuitspieren die het moeilijk maken de voet met de tenen naar de neus te buigen. Overgewicht Holvoet Repetitieve schok voortbrengende activiteiten (hardlopen/sporten) Nieuwe of toegenomen inspanning Hiel Spoor Hoewel veel mensen met fasciitis plantaris een hielspoor hebben, zijn de hielsporen lang niet altijd de oorzaak van de klachten. Een op de tien mensen heeft een hielspoor, maar slechts een van de 20 (5%) van de mensen met een hielspoor heeft ook klachten van pijn in de hiel. Omdat de hielspoor niet de oorzaak is van de klachten is behandeling mogelijk zonder de hielspoor te verwijderen. Hiel sporen zijn niet de oorzaak van de pijn bij fasciitis plantaris. Symptomen De meest voorkomende symptomen van fasciitis plantaris zijn: Pijn onder de voet ter hoogte van de hiel. Pijn bij de eerste stappen s morgens na het opstaan of na een periode van rust, zoals na een lange autorit. De pijn zakt wat af na enkele minuten wandelen. Toename van de pijn na (niet tijdens) oefeningen of inspanning. Onderzoek door uw arts
Nadat u uw symptomen heeft beschreven en uw zorgen kenbaar gemaakt zal uw arts uw voet onderzoeken. Hij/zij zal letten op de volgende zaken: Een hoog gewelf (holvoet) Een gebied van maximale pijn in de voetzool, juist voor het hielbeen. Pijn die erger wordt als u uw voet buigt (met de tenen naar de neus) en uw arts op de fascia plantaris drukt. De pijn wordt minder als u uw tenen naar beneden beweegt. Beperkte beweeglijkheid van de enkel. Aanvullend onderzoek Uw arts kan aanvullend onderzoek laten doe nom te helpen vaststellen of uw klachten veroorzaakt worden door fasciitis plantaris of door een andere oorzaak. Röntgenfoto s Röntgenfoto s geven duidelijke afbeeldingen van botten. Ze zijn daarom bruikbaar voor het uitsluiten van andere oorzaken van hielpijn, zoals breuken of artrose. Hielsporen kunnen ook op een röntgenfoto gezien worden. Andere afbeeldingstechnieken Andere methoden voor het maken van afbeeldingen, zoals MRI en echo worden niet routinematig gebruikt om fasciitis plantaris vast te stellen. Ze worden slechts zelden aangevraagd. Een MRI kan wel zinvol zijn als de hielpijn niet opgelost kan worden met de eenvoudige behandelmethoden. Behandeling Conservatieve behandeling Meer dan 90% van de patiënten met fasciitis plantaris zal een klachtenvermindering ervaren binnen 10 maanden na het starten van een eenvoudige behandelmethode. Rust. Verminderen van de activiteiten die de klachten verergeren of daar helemaal mee stoppen is de eerste stap naar klachtenvermindering. Het kan zijn dat u moet stoppen met atletische activiteiten waarbij de voet hard op de grond terecht komt (bijvoorbeeld, hardlopen of steps aerobics). IJs. Uw voet over een koude of bevroren fles water rollen gedurende 20 minuten is een effectieve behandeling. U kunt dat 3-4 maal per dag doen. Nonsteroide anti-inflammatiore medicatie. Medicijnen zoals ibuprofen of naprosyne verminderen de pijn en de ontsteking. Als u die medicijnen langer dan 1 maand wilt gebruiken kunt u het best uw huisarts even vragen of dat verstandig is. Oefeningen. Fasciitis plantaris wordt verergerd door te korte spieren in uw kuit en voet. Rekoefeningen voor de kuit en de fascia plantaris is de meest effectieve manier om de pijn, die deze aandoening vergezelt, te verminderen.
Kuit stretch Leun met een voet tegen een muur met de grote teen maximaal naar boven gebogen, de knie gestrekt en de hiel op de grond. Zet het andere been achteruit met de knie gebogen. Om de kuit en de achillespees te rekken dient u de heupen gecontroleerd naar voren, richting de muur te brengen. Houdt deze positie 10 seconden vol, daarna kunt weer ontspannen. Herhaal deze oefening 20 keer voor iedere been. Tijdens het rekken moet u een sterk trekkend gevoel in de kuit ervaren. Fascia plantaris stretch Deze rekoefening wordt zittend uitgevoerd. Leg uw aangedane voet kruislings over het andere been. Grijp de tenen van de pijnlijke voet vast en trek ze langzaam en gecontroleerd naar u toe. Als u moeilijk bij uw voet kunt komen, neem dan een handdoek en sla die om uw grote teen om op die manier te helpen de tenen naar u toe te trekken. Leg uw andere hand over de fascia plantaris (voetzool). De fascie moet aanvoelen als een strak gespannen koord in de voetzool als u die rekt. Houdt de rekoefening 10 seconden aan en herhaal deze oefening 20 keer voor elke voet. U kunt deze oefening het beste s morgens voor het opstaan doen. Cortison injecties. Cortison, een soort steroïd, is een krachtige ontstekingsremmer. Het kan worden ingespoten in de fascia plantaris om de pijn en de ontsteking te remmen. Uw arts kan het aantal injecties dat u krijgt beperken omdat meerdere injecties, kot achter elkaar de fascia plantaris kunnen laten scheuren, wat kan leiden tot een pijnlijke platvoet. Zachte hiel cups kunnen wat extra ondersteuning bieden. Ondersteunende schoenen en orthosen. Schoenen met dike zolen en extra zachte inlays of zolen kunnen de pijn bij het staan en lopen wat verminderen. Als u loopt en uw hiel de grond raakt komt er veel trekkracht op de fascia plantaris. Dat zorgt voor microtrauma (microscopisch kleine scheurtjes in het weefsel). Een zachte schoen of inlay vermindert deze trekkracht en de microscheurtjes die optreden bij iedere stap. Zachte siliconen hielcups (bv Viscoheel) zijn goedkoop en werken door de hiel iets op te tillen en een zacht kussentje te vormen onder de hiel. Confectie of maatwerk steunzolen helpen soms ook wel. Nachtspalken. De meeste mensen slapen met gestrekte voeten. Dat geeft rust aan de fascia plantaris en is een van de redenen voor pijn onder de hiel in de ochtend. Een nachtspalk rekt de fascia plantaris tijdens het slapen. Hoewel het lastig kan zijn te slapen met een nachtspalk is dat erg effectief tegen de pijn en hoeft bovendien niet meer gebruikt te worden als de pijn weg is. Fysiotherapie. Uw arts kan voorstellen te starten met fysiotherapie om een oefenprogramma op te starten dat de nadruk legt op rekken van uw kuitspieren en fascia plantaris. In aanvulling op de boven beschreven oefeningen kan een fysiotherapieprogramma gespecialiseerde ijs behandelingen, massages en medicatie bevatten om de ontstekingsreactie rond de fascia plantaris tot rust te brengen.
Extracorporeal shockwave therapy (ESWT). Tijdens deze procedure stimuleren hoog energetische schokgolven het genezingsproces van de beschadigde fascia plantaris. ESWT heeft echter geen overtuigende resultaten laten zien in wetenschappelijk onderzoek en wordt daarom niet algemeen toegepast of aanbevolen. ESWT is niet invasief er is geen operatie voor nodig. Omdat de risico s beperkt zijn wordt ESWT soms overwogen voorafgaand aan een operatieve procedure. Operatieve behandeling Operaties worden alleen overwogen als er meer dan 12 maanden agressieve niet chirurgische behandeling is vooraf gegaan zonder effect. Gastrocnemius recessie. Dit is een operatieve verlenging van de kuitspier (gastrocnemius). Omdat de te korte kuitspieren een verhoogde trekkracht op de fascia plantaris uitoefenen is dit een zinvolle procedure voor die patiënten die een korte kuitspier houden ondanks een jaar lang rekoefeningen. Bij gastrocnemius recessie word teen van de twee spieren die de kuit vormt verlengt om de beweeglijkheid van de enkel te verbeteren. Deze procedure kan worden uitgevoerd via een traditionele open procedure of met een kleinere snede en een endoscoop (kijkoperatie). Uw arts zal met u overleggen welke methode voor u het meest geschikt is. Complicatie percentages van gastrocnemius recessie zijn laag maar er kan wel een zenuwbeschadiging optreden. Fascia plantaris release. Als u een normale beweeglijkheid van de enkel heeft en toch aanhoudend hielpijn door een fasciitis plantaris kan uw arts aanbevelen een gedeeltelijke release (losmaken) van de fascia plantaris te doen. Tijdens deze operatie wordt de fascia plantaris gedeeltelijk losgemaakt van het hielbeen om de spanning te verminderen. Als u een lange hielspoor heeft zal deze ook verwijderd worden. Hoewel deze operatie via een kijkoperatie kan worden uitgevoerd is dat veel moeilijker dan via een open procedure. Daarnaast is het risico op zenuwbeschadiging bij een kijkoperatie in dit gebied groter. Complicaties. De meest voorkomende complicaties van de release van de fascia plantaris zijn onvoldoende effect op de pijn en zenuwbeschadiging. Herstel. De meeste patiënten hebben baat bij een operatie. Omdat operaties echter in chronische pijn en ontevredenheid kunnen eindigen wordt dit soort therapie alleen aanbevolen als alle niet operatieve behandelingen zijn uitgeprobeerd en onvoldoende resultaat hebben gegeven. Last reviewed: June 2010 Vertaald en aangepast aan de Nederlandse situatie, sept. 2013, Care to Move.