aansprakelijkheid-advocaat.book Page v Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM v Inhoudstafel Inleiding bij de Bibliotheek Burgerlijk Recht Larcier................ i Inleiding.................................................. 1 Deel 1 De aansprakelijkheid tegenover de cliënt Hoofdstuk I Aard van de juridische verhouding en bewijs van de opdracht.......................... 7 Afdeling 1 Een contractuele relatie.......................... 7 Afdeling 2 Aard van de overeenkomst....................... 8 Afdeling 3 Beëindiging van de overeenkomst................. 12 Afdeling 4 Bewijs van de opdracht en van zijn draagwijdte...... 15 Hoofdstuk II De fout en het bewijs ervan...................... 21 Afdeling 1 Het foutcriterium............................. 21 Afdeling 2 Het bewijs van de fout......................... 23 Afdeling 3 Resultaats- en middelenverbintenissen.............. 24 Afdeling 4 Bewijsvoering ten aanzien van de plicht tot voorlichting en advies.......................... 27 Hoofdstuk III De schade en het oorzakelijk verband.............. 31 Afdeling 1 Toepassing van het gemeen recht................. 31 Afdeling 2 Schade uit kansverlies.......................... 32 1. Toepassing van de leer inzake kansverlies................... 32 2. Schade ingevolge het niet beslecht zien van zijn zaak ten gronde.......................................... 34 3. Rol van de aansprakelijkheidsrechter bij de beoordeling van het kansverlies....................................... 35 4. Het dossier van het bodemgeschil en de stand van het recht............................................ 38 5. De eigen opinie van de betrokken advocaat ten tijde van het bodemgeschil.................................. 40 6. De aansprakelijkheidsrechter is deze die kennis nam of zou genomen hebben van het bodemgeschil................. 44
aansprakelijkheid-advocaat.book Page vi Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM vi 7. Het vereiste van een meer dan hypothetisch kansverlies en de bewijslast...................................... 45 8. De wijze van evaluatie van de verloren kans en de begroting van de schade.............................. 47 9. Evaluatie van opeenvolgende kansen...................... 53 10. Een eventuele onderzoeksmaatregel of een gevraagde nadere toelichting......................... 54 11. Incidentie van de solvabiliteit van de schuldenaar in het bodemgeding................................... 56 Afdeling 3 Andere schade-elementen....................... 57 Afdeling 4 De schadebeperkingsplicht van de cliënt............ 60 Afdeling 5 Het oorzakelijk verband........................ 62 Hoofdstuk IV Exoneratie, beperking of verdeling van aansprakelijkheid............................. 65 Afdeling 1 Het gedrag of de bijzondere hoedanigheid van de cliënt................................. 65 1. Laattijdige vordering.................................. 65 2. Laattijdig rechtsmiddel................................. 67 3. Laattijdige conclusie................................... 72 4. De procesvoering..................................... 73 5. De naleving van een uitvoerbare uitspraak.................. 76 6. Buiten de procesvoering................................ 76 7. Aansprakelijkheidsverdeling met een rechtsbijstandsverzekeraar.............................. 80 Afdeling 2 Overmacht.................................. 81 Afdeling 3 De tussenkomst van meerdere advocaten........... 84 1. Meerdere advocaten optredend voor een cliënt............... 84 2. Bijstand door een medewerker of stagiair................... 86 3. Externe medewerking of vervanging....................... 88 4. Opvolging.......................................... 89 Afdeling 4 De tussenkomst van een vakorganisatie of een jurist.................................... 90 Afdeling 5 De tussenkomst van een gerechtsdeurwaarder........ 91 1. De driehoeksverhouding cliënt-advocaatgerechtsdeurwaarder.................................. 91 2. De respectieve aansprakelijkheid van de advocaat en de gerechtsdeurwaarder................................ 94 A. Een niet-tijdige betekening........................... 95 B. Het optreden ten aanzien van een verkeerde partij...... 100 Afdeling 6 De tussenkomst van een griffier................. 103
aansprakelijkheid-advocaat.book Page vii Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM vii Afdeling 7 De tussenkomst van een notaris................. 105 Afdeling 8 Contractuele aansprakelijkheidsbeperking......... 107 Hoofdstuk V De aansprakelijkheid als mandataris ad litem....... 109 Afdeling 1 Kenmerken en bewijs van het mandaat ad litem..... 109 1. Voorwerp: de vertegenwoordiging in rechte................ 109 2. De vertegenwoordiging buiten het gerecht................. 110 3. De gevolgen ten aanzien van de lastgever en derden.......... 112 4. Het vereiste van een bijzondere lastgeving................. 113 A. Een afstand...................................... 114 B. Een berusting.................................... 115 C. Een akkoord..................................... 115 D. Een fiscaal verhaal................................ 116 E. Een bekentenis................................... 116 5. Toepassing van het schijnmandaat....................... 116 6. De bewijsregeling.................................... 117 A. De algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid.......... 117 B. De gevallen van uitdrukkelijke lastgeving............... 118 7. Vertegenwoordiging van een rechtspersoon................ 119 Afdeling 2 De ontkentenis van proceshandeling.............. 123 1. De regeling inzake ontkentenis.......................... 123 A. Voorwerp en verhouding tot de beroepsaansprakelijkheid........................... 123 B. Toepasselijkheid in strafzaken?...................... 124 C. Proceshandelingen................................ 124 D. Een bijzonder geval: de berusting..................... 126 E. Ontkentenis en schijnmandaat....................... 127 F. Voorwerp van de gevorderde ontkentenis............... 129 G. Een (stilzwijgend) toelaten of bekrachtigen.............. 130 H. De bewijslast.................................... 130 I. Gedane onderzoeksverrichtingen en gewezen beslissingen...................................... 131 J. Ontkentenis op verzoek van andere partijen............. 131 2. De rechtspleging inzake ontkentenis...................... 132 A. Het in zake zijn van de betrokken lasthebber ad litem..... 132 B. Het vereiste belang................................ 133 C. De wijze van instellen van de vordering................ 134 D. Mededeelbaarheid aan het Openbaar Ministerie?......... 136 3. Bijkomende veroordeling tot schadevergoeding............. 136 Afdeling 3 Fout van de advocaat en overmacht voor de cliënt.................................... 138
aansprakelijkheid-advocaat.book Page viii Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM viii Afdeling 4 Onderzoek van de aansprakelijkheidsgevallen....... 141 1. Laattijdige rechtspleging............................... 142 A. Niet-tijdige vordering in tienjarige aansprakelijkheid...... 142 B. Niet-tijdige vordering inzake verzekering............... 142 C. Niet-tijdige vordering inzake arbeidsrecht.............. 143 D. Laattijdige vordering inzake koop of huur.............. 144 E. Laattijdige administratief- of fiscaalrechtelijke procedure....................................... 144 2. Een niet-tijdig (hernieuwen van een) beslag................ 144 3. Afwezigheid van (tijdige) burgerlijke partijstelling........... 145 4. Afwezigheid van vordering............................. 146 5. Onontvankelijke of onrechtmatig ingestelde vordering........ 146 6. Het nemen van conclusie en het verschijnen ter zitting........ 148 7. Niet-tijdig rechtsmiddel............................... 149 A. Laattijdig verzet.................................. 149 B. Laattijdige vordering in herziening.................... 149 C. Laattijdig beroep................................. 150 8. Onregelmatig cassatieberoep........................... 151 9. Ontbrekend of verkeerd rechtsmiddel..................... 151 10. Een handelen buiten of zonder mandaat................... 152 Hoofdstuk VI De aansprakelijkheid als leider van het proces....... 153 Afdeling 1 De aansprakelijkheid in het kader van de plicht tot bijstand, voorlichting en advies............... 153 1. De plicht tot bijstand................................. 154 A. Het miskennen van een rechtsregel.................... 155 B. Een ondoeltreffende reactie......................... 156 C. Onderzoek van de gegevens van het dossier............. 158 D. Het nota nemen van onjuiste gegevens................. 159 E. Een ontoereikende conclusie......................... 160 F. Bijstand door een medewerker of correspondent......... 161 G. Plicht tot diligente behandeling van een zaak............ 161 H. Aansprakelijkheid bij opvolging...................... 163 I. Het overmaken van fondsen, of het beheren ervan........ 163 J. De plicht tot medewerking van de cliënt................ 164 2. De plicht tot voorlichting en advies...................... 165 A. Beoordeling volgens de gegevens in tempore en niet in functie van het resultaat.......................... 165 B. Beoordeling volgens de stand van het recht in tempore..... 166 C. Het wijzen op juridische risico s of gevaren............. 167 D. Voorlichting ten aanzien van een mogelijke veroordeling
aansprakelijkheid-advocaat.book Page ix Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM ix uit hoofde van onrechtmatig procesgedrag.............. 169 E. Grens van de voorlichting........................... 170 F. Voorlichting ten aanzien van termijnen................ 171 G. Voorlichting ten aanzien van een afwezigheid ter zitting of te verwachten registratierechten op een vonnis......... 173 H. Voorlichting ten aanzien van een uitspraak en het rechtsmiddel ertegen............................ 174 I. Voorlichting ten aanzien van kosten van juridische of technische bijstand.............................. 176 J. Voorlichting in strijd met de werkelijkheid.............. 177 Afdeling 2 De aansprakelijkheid van de advocaat-opvolger in het licht van een tijdige aansprakelijkheidsvordering tegen een voorganger.......................... 177 Afdeling 3 De aansprakelijkheid van de advocaat als strateeg............................... 181 Hoofdstuk VII De aansprakelijkheid buiten of vóór een rechtspleging................................ 189 Afdeling 1 Aansprakelijkheid als lasthebber van gemeen recht... 189 Afdeling 2 Aansprakelijkheid in het kader van de plicht tot bijstand, voorlichting en advies.................. 190 1. De plicht tot bijstand................................. 190 A. Gebruiken of overeenkomsten contra legem............. 190 B. Plicht tot voorafgaande controle, en eventueel navolgende voorlichting............................ 192 C. Bijstand overeenkomstig de feitelijke gegevens........... 193 2. De plicht tot voorlichting en advies...................... 193 A. Draagwijdte..................................... 193 B. Onderhandelingen en overeenkomsten rol van de cliënt.. 195 C. Het opvragen van relevante stukken................... 196 Hoofdstuk VIII De aansprakelijkheid van de advocaat bij het Hof van Cassatie....................... 199 Afdeling 1 Aard van de juridische verhouding............... 199 Afdeling 2 Het foutcriterium............................ 200 Afdeling 3 Beslechte aansprakelijkheidsgevallen.............. 201
aansprakelijkheid-advocaat.book Page x Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM x Deel 2 De aansprakelijkheid ten aanzien van derden Hoofdstuk I Inleiding................................... 207 Hoofdstuk II Aansprakelijkheid ten aanzien van de tegenpartij van de cliënt..................... 209 Afdeling 1 Een optreden namens een onbestaande vennootschap............................... 209 Afdeling 2 Een toegeving ten aanzien van de tegenpartij zonder instructie van de cliënt................... 210 Afdeling 3 Beweerde leugens en verzwijgingen in processen..... 212 Afdeling 4 Het overmaken van een voorstel tot afbetaling...... 212 Afdeling 5 Het niet (tijdig) overmaken van een cheque......... 213 Afdeling 6 Het terugstorten of doorstorten van ontvangen gelden..................................... 214 Afdeling 7 Een inbreuk op een deontologische regel........... 215 Hoofdstuk III Aansprakelijkheid ten aanzien van een medecontractant van de cliënt................................ 221 Deel 3 De aansprakelijkheidsvordering Hoofdstuk I De afwikkeling van het eventuele bodemgeschil..... 227 Hoofdstuk II Het aansprakelijkheidsgeschil................... 229 Hoofdstuk III De verjaring van de aansprakelijkheidsvordering.... 235 Afdeling 1 De vijfjarige verjaring en haar toepassingsgebied.... 235 Afdeling 2 De taakbeëindiging als aanvangspunt van de verjaringstermijn....................... 238 1. De beëindiging van de taak als relevant criterium............ 238 2. De taak............................................ 244 3. Diverse wijzen van taakbeëindiging en het bewijs ervan....... 244 A. De formele beëindiging door de advocaat van zijn tussenkomst, met een eindstaat van kosten en erelonen.... 245 B. De opvolging door een confrater..................... 245 C. Een brief van de cliënt............................. 246