Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 23 DECEMBER 2010 C F /1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F M. B., eiser, vertegenwoordigd door mr. Michel Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen V. C., verweerder, vertegenwoordigd door mr. Jacqueline Oosterbosch, advocaat bij het Hof van Cassatie.

2 23 DECEMBER 2010 C F /2 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen een arrest, op 26 maart 2009 gewezen door het hof van beroep te Luik. Raadsheer Albert Fettweis heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft geconcludeerd. II. DE FEITEN Uit het bestreden arrest blijken de volgende feiten : 1. Voor de eerste rechter dagvaardt de verweerder, bij deurwaardersexploot van 13 mei 2002, de eiser tot tussenkomst en vrijwaring, in een procedure tussen de verweerder en de personenvennootschap met beperkte aansprakelijkheid First Event Agency. Die dagvaarding wordt aan het parket betekend, daar het uittreksel uit het rijksregister van de natuurlijke personen vermeldt dat de eiser op 25 mei 2000 ambtshalve is geschrapt uit zijn laatste bekende woonplaats te Luik,. 2. Op 25 juli 2002, 15 november 2002 en 13 oktober 2006 legt de eiser, via zijn raadsman, Meester D., een conclusie en een aanvullende conclusie neer, waarin vermeld wordt dat hij met het oog op deze procedure woonplaats kiest in het kantoor van zijn raadsman. 3. In een mail van 25 mei 2007 deelt Meester D. de raadsman van de verweerder mee dat hij geen instructies heeft ontvangen en dat hij dus niet zal verschijnen op de (pleit)zitting (van 29 mei 2007) van de eerste rechter. 4. Op de zitting van 29 mei 2007 verklaart de raadsman van de verweerder, volgens het proces-verbaal van terechtzitting, dat de eiser geen raadsman meer heeft en dat hij tegen laatstgenoemde verstek vordert. 5. De eiser wordt bij het beroepen vonnis van 27 juni 2007, dat overeenkomstig artikel 751 van het Gerechtelijk Wetboek is geacht op tegenspraak te zijn gewezen, hoofdelijk met de vennootschap First Event Agency veroordeeld om aan de verweerder ,43 euro te betalen, vermeerderd met de interest tegen de wettelijke interestvoet met ingang van 22 oktober 1999 en de kosten.

3 23 DECEMBER 2010 C F /3 6. Op 17 september 2007 wordt dat vonnis, op verzoek van de verweerder, aan de eiser betekend, de betekening geschiedt aan de procureur des Konings bij de rechtbank van eerste aanleg te Luik. 7. Op 8 maart 2008 stelt de eiser tegen dat vonnis hoger beroep in. 8. Het bestreden arrest verklaart het hoger beroep niet-ontvankelijk omdat het laattijdig is ingesteld. III. CASSATIEMIDDEL De eiser voert volgend middel aan. Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 39 en 40 van het Gerechtelijk Wetboek en, voor zover nodig, artikel 111 van het Burgerlijk Wetboek ; - artikel 440 van het Gerechtelijk Wetboek ; - de artikelen 1319, 1320, 1322 en 2003 tot 2010 van het Burgerlijk Wetboek. Aangevochten beslissing Het arrest verklaart het hoger beroep niet-ontvankelijk omdat het laattijdig werd ingesteld, veroordeelt (de eiser) om (aan de verweerder) een schadevergoeding van euro te betalen wegens tergend en roekeloos hoger beroep, laat zijn eigen kosten te zijnen laste en veroordeelt hem in de kosten, die door (de verweerder) zijn begroot op euro, om alle redenen en inzonderheid om de volgende redenen : (De eiser) werd door (de verweerder) tot gedwongen tussenkomst en vrijwaring gedagvaard, met het aan het parket betekende exploot van 13 mei Het bij de dagvaarding gevoegde uittreksel uit het rijksregister van de natuurlijke personen geeft als wettelijke inlichtingen dat (de eiser), op die datum, op 25 mei 2000 ambtshalve was geschrapt uit zijn laatste bekende woonplaats, in de te Luik, waar hij zich op 28 september 1999 had ingeschreven ; In de conclusie die zijn raadsman, Meester D., op 25 juli 2002 in zijn naam heeft genomen, vermeldt hij dat de eiser met het oog op deze procedure zijn woonplaats in het kantoor van zijn raadsman kiest. Hetzelfde geldt voor de aanvullende conclusie van 15 november 2002 en voor zijn conclusie van 13 oktober 2006.

4 23 DECEMBER 2010 C F /4 Zo wordt het bericht van rechtsdagbepaling van de zaak voor de eerste rechter, dat door (de verweerder) is gevraagd overeenkomstig artikel 751 van het Gerechtelijk Wetboek, bij gerechtsbrief van 23 augustus 2006 naar zijn gekozen woonplaats, dus naar het kantoor van zijn raadsman, verstuurd voor de zitting van 28 november Op die zitting wordt de zaak, in aanwezigheid van de raadslieden (van de verweerder) en (van de eiser), verdaagd naar 29 mei 2007 met het oog op de pleidooien. Op 29 mei 2007 verklaart de raadsman (van de verweerder), volgens het proces-verbaal van terechtzitting, dat (de eiser) geen raadsman meer heeft (neerlegging van een mail van Meester D.). Hij vordert verstek. De betrokken mail van Meester D. is bij het dossier (van de verweerder) gevoegd. In die mail, die hij op 25 mei 2007 naar de raadsman (van de verweerder) heeft verstuurd, wijst hij erop dat hij geen instructies heeft ontvangen en dat hij dus niet zal verschijnen op de zitting van de eerste rechter. De rechtbank doet in die omstandigheden terecht uitspraak bij wege van het beroepen vonnis, dat overeenkomstig artikel 751 van het Gerechtelijk Wetboek wordt geacht op tegenspraak te zijn gewezen, ten aanzien (van de eiser), geboren op 16 november 1976 ; wonende te, waaruit hij op 25 mei 2000 ambtshalve werd geschrapt. Per definitie vindt er immers geen keuze van woonplaats bij de raadsman meer plaats vanaf het ogenblik dat er geen raadsman meer is. Derhalve had (de verweerder) geen andere keus dan het vonnis aan het parket te betekenen, aangezien (de eiser), die nog steeds geen bekende woon- of verblijfplaats in België of in het buitenland had, geen gekozen woonplaats meer had. (De eiser) beweert ten onrechte het tegenovergestelde : aangezien hij zijn woonplaats bij een lasthebber gekozen had en deze meegedeeld had dat hij geen lastgeving meer had, kon de betekening niet meer bij hem geschieden. De oplossing volgt a fortiori uit artikel 39, derde lid, van het Gerechtelijk Wetboek. Uit het door (de verweerder) overgelegde dossier blijkt overigens dat hij trouw alle vereiste inspanningen heeft gedaan om de woon- of verblijfplaats (van de eiser) te vinden, maar hierin niet is geslaagd. Het vonnis werd op 17 september 2007 rechtsgeldig betekend aan de procureur des Konings in wiens rechtsgebied de rechter die van de vordering heeft kennisgenomen, zitting houdt (artikel 40, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek). Overeenkomstig artikel 57, tweede lid, van datzelfde wetboek, is de termijn voor hoger beroep beginnen te lopen vanaf de afgifte van een afschrift van het exploot aan de procureur des Konings. Het hoger beroep dat op 3 maart 2008 is ingesteld, is dus laattijdig.

5 23 DECEMBER 2010 C F /5 Grieven Eerste onderdeel Artikel 111 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : Wanneer de partijen of een van hen in een akte, met het oog op de uitvoering van die akte, woonplaats kiezen in een andere plaats dan de werkelijke woonplaats, kunnen de op die akte betrekking hebbende betekeningen, rechtsvorderingen en vervolgingen aan de overeengekomen woonplaats en voor de rechter van die woonplaats geschieden. Artikel 39 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt : Wanneer de geadresseerde bij een lasthebber woonplaats heeft gekozen, mogen de betekening en de kennisgeving aan die woonplaats geschieden. Wordt het afschrift aan de gekozen woonplaats ter hand gesteld aan de lasthebber persoonlijk, dan wordt de betekening geacht aan de persoon te zijn gedaan. De betekening en de kennisgeving mogen niet meer aan de gekozen woonplaats geschieden, indien de lasthebber overleden is, indien hij er zijn woonplaats niet meer heeft, of indien hij er zijn bedrijf niet meer uitoefent. Artikel 40, tweede en vierde lid, van datzelfde wetboek bepaalt : Heeft de betrokkene in België noch in het buitenland een gekende woonplaats, verblijfplaats, noch gekozen woonplaats, dan wordt de betekening gedaan aan de procureur des Konings in wiens rechtsgebied de rechter die van de vordering kennis moet nemen of heeft genomen, zitting houdt; is of wordt er geen vordering voor de rechter gebracht, dan geschiedt de betekening aan de procureur des Konings in wiens rechtsgebied de verzoeker zijn woonplaats heeft of, indien hij geen woonplaats in België heeft, aan de procureur des Konings te Brussel (tweede lid). De betekening in het buitenland of aan de procureur des Konings is ongedaan indien de partij op wier verzoek ze verricht is, de woonplaats of de verblijfplaats of de gekozen woonplaats van degene aan wie betekend wordt, in België of, in voorkomend geval in het buitenland, kende (vierde lid). Uit het laatste lid van voormeld artikel 40 blijkt dat, indien de partij op wier verzoek een betekening wordt verricht, de gekozen woonplaats van degene aan wie betekend wordt, kent, die partij het exploot op die plaats moet doen betekenen ; het gaat niet om een mogelijkheid maar om een verplichting waarvan aangenomen wordt dat zij de openbare orde raakt. Zo moet het exploot dat betekend wordt aan de procureur des Konings, terwijl de woonplaats van de verweerder in het buitenland gekend blijkt te zijn of de verweerder zijn woonplaats in België blijkt te hebben gekozen, als ongedaan worden beschouwd. De keuze van woonplaats bij een bij name aangeduide persoon heeft tot gevolg dat degene die woonplaats kiest, aan eerstgenoemde een lastgeving geeft. Die lastgeving

6 23 DECEMBER 2010 C F /6 heeft betrekking op de ontvangst en de doorgifte, door de lasthebber, van de voor de lastgever bestemde akten. Wanneer de keuze van woonplaats geschiedt in een akte van de rechtspleging in eerste aanleg, geldt die keuze voor de volledige rechtspleging in eerste aanleg, voor de tenuitvoerlegging van het daaropvolgende vonnis en voor het instellen van het hoger beroep tegen dat vonnis. Volgens artikel 2003 van het Burgerlijk Wetboek kan de lastgeving die voortvloeit uit de keuze van woonplaats evenwel eindigen om redenen die de lastgeving in het algemeen doen eindigen, met name hetzij in geval van herroeping van de lastgeving door de lasthebber, hetzij in geval van door de lasthebber aan de lastgever gedane opzegging. Het arrest stelt te dezen vast dat uit de voor de eerste rechter neergelegde conclusie volgt dat de eiser woonplaats heeft gekozen bij zijn raadsman, Mr. D. Uit de mail van Mr. D. aan de raadsman van de verweerder, waarin hij hem meedeelde dat hij niet zou verschijnen op de zitting van 29 mei 2007, alsook uit de vermeldingen van het procesverbaal van terechtzitting van de eerste rechter betreffende die mail, meent het arrest te kunnen afleiden dat, in zoverre er geen raadsman meer is, er geen keuze van woonplaats bij de raadsman meer is en dat (de eiser) ten onrechte het tegenovergestelde beweert : aangezien hij woonplaats had gekozen bij een lasthebber en deze meedeelde dat hij geen lastgeving meer had, kon de betekening niet meer bij hem geschieden. Het bericht dat Mr. D. op 25 mei 2007 naar Mr. P.B. stuurde, vermeldde het volgende : Waarde confrater, Ik heb geen instructies en zal dinsdag niet verschijnen. Uw dienstwillige. Dat stuk sluit alleen uit dat Mr. C.D. op de zitting als raadsman van de eiser zou verschijnen om er hem te vertegenwoordigen en hem bijstand te verlenen. Het arrest verwart aldus de lastgeving ad litem van de advocaat met de gemeenrechtelijke lastgeving, met name betreffende de keuze van woonplaats, die hij apart kan ontvangen. Hoewel immers de advocaat, naast de aannemingsovereenkomst die hij uitvoert wanneer hij zijn cliënt raad geeft of bijstaat of wanneer hij pleit, voor alles wat betrekking heeft op de vertegenwoordiging van zijn cliënt voor het gerecht, en met name voor het verrichten van de proceshandelingen, bekleed is met een lastgeving ad litem, op grond waarvan hij als gevolmachtigde verschijnt zonder dat hij van enige schriftelijke volmacht moet doen blijken (artikel 440, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek), en krachtens welke hij, zonder enige bijzondere opdracht, op regelmatige wijze en binnen de wettelijke termijnen alle noodzakelijke handelingen moet stellen om het vonnis te verkrijgen dat het proces zal beëindigen, kan de advocaat daarenboven en daarnaast een gemeenrechtelijke lastgeving aanvaarden, zoals een keuze van woonplaats, in zijn kantoor, van degene die hij ook nog

7 23 DECEMBER 2010 C F /7 voor het gerecht vertegenwoordigt en bijstand verleent. Die lastgeving staat los van die welke hij uitvoert als lasthebber ad litem. Het arrest, dat overigens niet vaststelt dat de eiser, de lastgever, zijn keuze van woonplaats in het kantoor van Mr. D., heeft herroepen, stelt evenmin vast dat Mr. D., naast zijn specifieke lastgeving ad litem met betrekking tot de vertegenwoordiging en de bijstand in rechte, ook zijn bijzondere gemeenrechtelijke lastgeving betreffende eisers keuze van woonplaats in zijn kantoor had opgezegd. Het arrest, dat bijgevolg beslist dat er immers per definitie geen keuze van woonplaats bij de raadsman meer plaatsvindt vanaf het ogenblik dat er geen raadsman meer is en dat (de eiser) ten onrechte het tegenovergestelde beweert : aangezien hij zijn woonplaats bij een lasthebber gekozen had en deze meegedeeld had dat hij geen lastgeving meer had, kon de betekening niet meer bij hem geschieden. De oplossing volgt a fortiori uit artikel 39, derde lid, van het Gerechtelijk Wetboek, miskent het bestaan van de bijzondere lastgeving van de advocaat die de keuze van woonplaats van zijn cliënt in zijn kantoor aanvaardt, en die losstaat van de lastgeving ad litem die hij eveneens heeft. Het arrest schendt aldus de artikelen 440 van het Gerechtelijk Wetboek, 2003 tot 2010 van het Burgerlijk Wetboek en, voor zover nodig, artikel 39 van het Gerechtelijk Wetboek. Het arrest, dat bovendien beslist dat de verweerder geen andere keus had dan het vonnis aan het parket te betekenen, aangezien (de eiser), die nog steeds geen bekende woon- of verblijfplaats in België of in het buitenland had, geen gekozen woonplaats meer had, en dat het vonnis (dus) op 17 september 2007 rechtsgeldig werd betekend aan de procureur des Konings in wiens rechtsgebied de rechter die van de vordering heeft kennisgenomen, zitting houdt (artikel 40, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek) (...), hoewel eisers keuze van woonplaats bij zijn raadsman rechtsgeldig was geschied en de verweerder hiervan noodzakelijkerwijs op de hoogte was, schendt tevens en daarenboven de artikelen 39 en 40 van het Gerechtelijk Wetboek, inzonderheid het vierde lid van laatstgenoemde bepaling, en voor zover nodig, artikel 111 van het Gerechtelijk Wetboek. In zoverre het arrest verklaart dat het op 3 maart 2008 ingestelde hoger beroep dus laattijdig is, is het bijgevolg niet naar recht met redenen omkleed, aangezien de betekening aan het parket als ongedaan moest worden beschouwd, aangezien de keuze van woonplaats rechtsgeldig was geschied en door de eiser niet was herroepen, door Mr. D. niet was opgezegd en de verweerder hiervan op de hoogte was. ( )

8 23 DECEMBER 2010 C F /8 IV. BESLISSING VAN HET HOF Eerste onderdeel Een partij die, ten behoeve van een gerechtelijke procedure, woonplaats kiest in het kantoor van haar raadsman, geeft aan die advocaat een bijkomende lastgeving bovenop het mandaat ad litem bedoeld in artikel 440, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek. Wanneer, bijgevolg, de advocaat verklaart niet langer de raadsman van die partij te zijn en zijn mandaat ad litem aldus is beëindigd, maakt die omstandigheid tevens een einde aan de keuze van woonplaats van die partij in het kantoor van die advocaat, zonder dat vereist is dat die partij de keuze van woonplaats in het kantoor van haar gewezen raadsman herroepen heeft of dat laatstgenoemde verklaard heeft dat hij zijn bijzondere lastgeving betreffende de keuze van woonplaats heeft opgezegd. Het onderdeel, dat van het tegenovergestelde uitgaat, faalt naar recht. ( ) Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep ; Veroordeelt de eiser in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Paul Mathieu, de raadsheren Albert Fettweis, Christine Matray, Sylviane Velu en Martine Regout, en in openbare terechtzitting van 23 december 2010 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Paul Mathieu, in aanwezigheid van advocaat-generaal Thierry Werquin, met bijstand van griffier Patricia De Wadripont. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Beatrijs Deconinck en overgeschreven met assistentie van griffier Kristel Vanden Bossche. De griffier, De raadsheer,