Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F IMMOBILIÈRE CHRISTIAENS nv, Mr. Paul Alain Foriers, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen C. B. Nr. C F IMMOBILIÈRE CHRISTIAENS nv, Mr. Paul Alain Foriers, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen C. B., Mr. Pierre Van Ommeslaghe, advocaat bij het Hof van Cassatie.

2 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF 13 JUNI 2014 C F C F/2 De cassatieberoepen zijn gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Bergen van 6 september Bij een op de griffie van het Hof op 30 september 2011 neergelegde akte doet de eiseres afstand van het cassatieberoep dat op de algemene rol is ingeschreven onder het nummer C F. Raadsheer Didier Batselé heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDELEN De eiseres voert tot staving van het cassatieberoep dat op de algemene rol is ingeschreven onder het nummer C F, de volgende drie middelen aan. Eerste middel Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 1102, 1235, tweede lid, 1289, 1290, 1291, 2219, 2223 en 2224 [Burgerlijk Wetboek]; - artikel 26 van de wet van 13 april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst; - algemeen rechtsbeginsel, volgens hetwelk excepties niet kunnen verjaren ( Quae temporalia sunt ad agendum, perpetua sunt ad excipiendum ). Aangevochten beslissingen Het arrest verklaart de tegenvordering verjaard en beslist in zijn redenen dat de eiseres door die verjaring, die voortvloeit uit artikel 26 van de wet van 13 april 1995, evenmin de exceptie van schuldvergelijking kan tegenwerpen aan verweerders hoofdvordering. Het grondt die beslissing op de volgende redenen: [De eiseres] voert ten slotte tevergeefs aan dat haar schuldvordering niet als verjaard kan worden aangemerkt, wegens de schuldvergelijking die tussen de respectieve schuldvorderingen van de partijen van rechtswege heeft plaatsgehad. De wettelijke schuldvergelijking veronderstelt het bestaan van twee zekere, vaststaande en opeisbare schulden. Zulks gold niet voor de schuldvordering van [de eiseres]. Zij vordert immers de betaling van een vergoeding wegens onrechtmatige beëindiging van de overeenkomst en een vergoeding wegens niet-naleving van het daarin opgenomen concurrentiebeding.

3 C F/3 Het recht op dergelijke vergoedingen veronderstelt dat vooraf wordt geoordeeld dat [de verweerder] de overeenkomst onrechtmatig heeft beëindigd. [De verweerder] betwistte echter dat hij die overeenkomst zelf had beëindigd maar schreef die beëindiging aan [de eiseres] toe. De rechtbank van koophandel te Doornik heeft daarenboven in zijn vonnis van 18 maart 2008, dat is gewezen vóór de brief waarin [de eiseres] voor de eerste keer te kennen heeft gegeven dat zij dergelijke vergoedingen wilde verkrijgen, zonder evenwel een bedrag te specifiëren, geoordeeld dat de beëindiging van de overeenkomst aan [de eiseres] te wijten was en heeft [aan de verweerder] een provisionele beëindigingsvergoeding van een euro toegekend. Dat vonnis had, tot de wijziging ervan, gezag van gewijsde, zodat de schuldvordering van [de eiseres], tot die wijziging, geen zekere schuld was, wat echter vereist is om de respectieve schulden te kunnen vergelijken. Vóór het verstrijken van de verjaringstermijn heeft er dus geen enkele wettelijke schuldvergelijking kunnen plaatsvinden. Grieven Eerste onderdeel Eensdeels heeft de schuldvergelijking van rechtswege plaats, zelfs buiten medeweten van de partijen, tussen twee wederkerige schulden die beide een geldsom tot voorwerp hebben en die beide vaststaand en opeisbaar zijn (artikelen 1289 tot 1291 Burgerlijk Wetboek). Anderdeels volgt uit het mechanisme zelf van de bevrijdende verjaring (die de grondslag van het recht niet raakt) en met name uit artikel 26 van de wet van 13 april 1995 dat zij slechts van toepassing is op rechtsvorderingen en niet op excepties (artikelen 1235, tweede lid, 2219, 2223, 2224 Burgerlijk Wetboek, 26 van de wet van 13 april 1995 en het in het middel bedoelde rechtsbeginsel). Dat beginsel is van toepassing op de exceptie van wettelijke schuldvergelijking, zoals het voortvloeit uit de artikelen 1289 tot 1291 Burgerlijk Wetboek, in het bijzonder wanneer de exceptie van schuldvergelijking opgeworpen wordt tegen wederkerige schulden uit een wederkerige overeenkomst (artikel 1102 Burgerlijk Wetboek). Het arrest, dat de door de eiseres opgeworpen exceptie van schuldvergelijking verwerpt, op grond dat de voorwaarden voor de wettelijke schuldvergelijking niet waren vervuld vóór het verstrijken van de verjaringstermijn van artikel 26 van de wet van 13 april 1995, schendt dat artikel 26 van de wet van 13 april 1995, schendt bijgevolg de artikelen 2219, 2223 en 2224 Burgerlijk Wetboek, miskent het in het middel bedoelde algemeen rechtsbeginsel en schendt, voor zover nodig, de overige in het middel vermelde bepalingen.

4 C F/4 Tweede onderdeel Eensdeels heeft de schuldvergelijking van rechtswege plaats, zelfs buiten medeweten van de partijen, tussen twee wederkerige schulden die beide een geldsom tot voorwerp hebben en die beide vaststaand en opeisbaar zijn (artikelen 1289 tot 1291 Burgerlijk Wetboek). Anderdeels schort de bevrijdende verjaring die in elk geval een natuurlijke verbintenis laat bestaan (artikel 1235, tweede lid, en 2219 Burgerlijk Wetboek) de opeisbaarheid van de schuld alleen op wanneer ze wordt aangevoerd (artikelen 2223 en 2224 Burgerlijk Wetboek). Welnu, de verweerder, zoals de eiseres beklemtoonde in haar aanvullende conclusie in hoger beroep, heeft de verjaring van de tegenvordering voor het eerst in zijn verzoekschrift in hoger beroep aangevoerd, aangezien hij in de procedure in eerste aanleg ( ) noch in zijn geschriften, noch in zijn pleidooi ooit de laattijdige instelling van de vordering heeft aangevoerd. De verjaring, die voor het eerst wordt aangevoerd in hoger beroep, kon bijgevolg niet in de weg staan aan de wettelijke schuldvergelijking van de wederkerige veroordelingen die zijn uitgesproken door het beroepen vonnis van 14 september 2009 van de rechtbank van koophandel te Doornik, dat bij voorraad uitvoerbaar was en dat de eiseres veroordeelde tot betaling, aan de verweerder, van de hoofdsom van ,46 euro en de verweerder veroordeelde tot betaling, aan de eiseres, van de hoofdsommen van ,23 euro en ,69 euro. Het arrest, dat overweegt dat de eiseres zich niet met goed gevolg kon beroepen op de schuldvergelijking, op grond dat de voorwaarden daarvoor niet waren vervuld vóór het verstrijken van de termijn van een jaar, bepaald in artikel 26 van de wet van 13 juli 1995, terwijl die verjaring niet was aangevoerd vóór de uitspraak van het vonnis dat de wederkerige, vaststaande en opeisbare schulden van de partijen had vastgesteld, 1 miskent bijgevolg het beginsel volgens hetwelk de verjaring pas uitwerking heeft vanaf de datum waarop ze wordt aangevoerd (schending van de artikelen 2219, 2223, 2224 Burgerlijk Wetboek en 26 van de wet van 13 april 1995 en, voor zover nodig, 1235, tweede lid, Burgerlijk Wetboek); 2 weigert bijgevolg, op zijn minst, op onwettige wijze de voorwaarden van de wettelijke schuldvergelijking vast te stellen die op 14 september 2009 heeft plaatsgehad, zelfs afgezien van de gerechtelijke schuldvergelijking die door de rechter was uitgesproken (schending van de artikelen 1289 tot 1291 Burgerlijk Wetboek). ( )

5 C F/5 III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling De cassatieberoepen zijn gericht tegen hetzelfde arrest. Er bestaat grond tot voeging. Het cassatieberoep dat op de algemene rol is ingeschreven onder het nummer C F Er moet akte worden verleend van de afstand van het cassatieberoep. Het cassatieberoep dat op de algemene rol is ingeschreven onder het nummer C F Eerste middel Eerste onderdeel Er bestaat geen algemeen rechtsbeginsel volgens hetwelk excepties niet kunnen verjaren. Het onderdeel, in zoverre het de miskenning van dat vermeende rechtsbeginsel aanvoert, is niet ontvankelijk. Krachtens de artikelen 1289 tot 1291 Burgerlijk Wetboek heeft de schuldvergelijking van rechtswege plaats, zelfs buiten medeweten van de partijen, tussen twee wederkerige schulden die beide een geldsom tot voorwerp hebben en die beide zeker, vaststaand en opeisbaar zijn. De bevrijdende verjaring raakt het bestaan van de schuld niet maar enkel de opeisbaarheid ervan. Wanneer een schuld verjaard en dus niet opeisbaar is, kan de schuldvergelijking niet plaatshebben. Door het verstrijken van de verjaringstermijn kan de schuldenaar zich niet beroepen op de schuldvergelijking, wanneer de voorwaarden daarvoor niet zijn vervuld voordat de verjaring is ingetreden.

6 C F/6 Het arrest, dat beslist dat, enerzijds, de tegenvordering van de eiseres verjaard is, en dat, anderzijds, de wettelijke schuldvergelijking het bestaan van twee zekere, vaststaande en opeisbare schulden veronderstelt en dat zulks niet gold voor de schuldvordering van [de eiseres], verantwoordt naar recht zijn beslissing dat vóór het verstrijken van de verjaringstermijn [ ] geen enkele wettelijke schuldvergelijking heeft kunnen plaatsvinden. In zoverre het onderdeel ontvankelijk is, kan het niet worden aangenomen. Tweede onderdeel De verplichting, voor de veroordeelde partij, om een geldsom te betalen die is vastgesteld door een uitvoerbaar verklaard vonnis, hangt af van de voorwaarde dat het voormelde vonnis niet wordt gewijzigd door het appelgerecht. Het beroepen vonnis veroordeelt, bij de uitspraak [ ] over de oorspronkelijke vordering, [ ] de [eiseres] om [aan de verweerder] een bedrag van ,46 euro als achterstallige commissielonen te betalen en, bij de uitspraak over de tegenvordering, [ ] [de verweerder] om aan de [eiseres] een schadevergoeding van ,35 euro te betalen wegens onrechtmatige beëindiging van de overeenkomst alsook een vergoeding van ,69 euro wegens niet-naleving van het concurrentiebeding en staat de voorlopige uitvoering [van dat vonnis] toe, niettegenstaande alle rechtsmiddelen die nog zouden worden aangewend en zonder borgsom of mogelijkheid tot kantonnement. Het arrest vermeldt dat [de verweerder], voor het eerst in hoger beroep, terecht aanvoert dat [de tegenvordering], die is ingesteld door het proces-verbaal van vrijwillige verschijning van 23 december 2008, dus meer dan een jaar na de beeindiging van de litigieuze overeenkomst, is verjaard. Het arrest overweegt dat de wettelijke schuldvergelijking het bestaan van twee zekere, vaststaande en opeisbare schulden veronderstelt, dat zulks niet gold voor de schuldvordering van [de eiseres], dat zij immers de betaling van een vergoeding wegens onrechtmatige beëindiging van de overeenkomst en een vergoeding wegens niet-naleving van het daarin opgenomen concurrentiebeding vordert en dat het recht op dergelijke vergoedingen veronderstelt dat vooraf wordt geoordeeld dat [de verweerder] de overeenkomst onrechtmatig heeft beëindigd,

7 C F/7 terwijl laatstgenoemde betwistte dat hij die overeenkomst zelf had beëindigd maar die beëindiging aan [de eiseres] toeschreef. Het arrest leidt uit die vermeldingen naar recht af dat vóór het verstrijken van de verjaringstermijn [ ] geen enkele wettelijke schuldvergelijking heeft kunnen plaatsvinden. Het onderdeel kan niet worden aangenomen. ( ) Dictum Het Hof Voegt de cassatieberoepen die op de algemene rol zijn ingeschreven onder de nummers C F en C F. Uitspraak doende in de zaak C F, Verleent akte van de afstand van het cassatieberoep. Laat de kosten ten laste van de eiseres. Uitspraak doende in de zaak C F, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiseres tot de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Christian Storck, raadsheer Didier Batselé, afdelingsvoorzitter Albert Fettweis, de raadsheren Martine Regout en Sabine Geubel, en in openbare terechtzitting van 13 juni 2014 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Christian Storck, in aanwezigheid van advocaat-generaal Thierry Werquin, met bijstand van griffier Patricia De Wadripont. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Koenraad Moens en overgeschreven met assistentie van griffier Kristel Vanden Bossche. De griffier, De raadsheer,