Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 18 JUNI 2007 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F 1. V. L., 2. V. J., Mr. Michel Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen 1. GEMEENTE GEDINNE, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester en schepenen, 2. GEMEENTE VRESSE-SUR-SEMOIS, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester en schepenen, 3. GEMEENTE BIEVRE, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester en schepenen. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen een vonnis, op 18 mei 2005 in hoger beroep gewezen door de Rechtbank van Eerste Aanleg te Dinant.

2 18 JUNI 2007 C F/2 De eerste voorzitter heeft de zaak bij beschikking van 8 mei 2007 verwezen naar de derde kamer. Raadsheer Sylviane Velu heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDELEN De eisers voeren volgend middel aan : Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 9, 72, 577, 591, 1, 593, 643, 660 en 854 van het Gerechtelijk Wetboek. Aangevochten beslissing Het bestreden vonnis oordeelt dat de Rechtbank van Eerste Aanleg te Dinant bevoegd is om in hoger beroep van het geschil kennis te nemen. Het verantwoordt die beslissing op grond van alle redenen die thans als volledig weergegeven worden beschouwd, en inzonderheid om de volgende redenen : dat de [eisers] betogen dat de vrederechter, gelet op de beslissing van deze rechtbank in haar voormeld vonnis van 20 maart 2002, niet bevoegd was om kennis te nemen van het geschil dat geen handelshuur maar een concessie van een openbare dienst betreft, zodat thans in eerste aanleg uitspraak moet worden gedaan ; dat op grond van de aan de eerste rechter voorgelegde processtukken vastgesteld moet worden dat geen enkele partij in limine litis een exceptie van onbevoegdheid heeft opgeworpen en dat de eerste rechter ambtshalve evenmin enig probleem aangaande zijn materiële bevoegdheid heeft opgeworpen ; dat de vordering van de [verweersters] betreffende de geldigverklaring van hun oorspronkelijke opzegging van 25 maart 1993, met ingang op 1 juli 1994, en de uitzetting van de [eisers] moet gezien worden in het kader van artikel 591, 1, van het Gerechtelijk Wetboek, in zoverre die bepaling de vrederechter bevoegd verklaart om kennis te nemen van de vorderingen tot uitzetting uit plaatsen zonder recht betrokken, onverschillig of die vorderingen al dan niet volgen uit een overeenkomst ; dat de eerste rechter derhalve beslist bevoegd was, zoals hij impliciet beslist heeft ; dat huidig vonnis bijgevolg in laatste aanleg zal worden gewezen. Grieven Eerste onderdeel Artikel 9, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek, bepaalt dat volstrekte bevoegdheid de rechtsmacht is bepaald naar het onderwerp, de waarde en in voorkomend geval het spoedeisend karakter van de vordering of de hoedanigheid van de partijen.

3 18 JUNI 2007 C F/3 Artikel 577 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat de rechtbank van eerste aanleg in hoger beroep kennis neemt van de vonnissen in eerste aanleg gewezen door de vrederechter en, in de gevallen bepaald bij artikel 601bis, door de politierechtbank. Artikel 643 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat, in de gevallen waarin een exceptie van onbevoegdheid aanhangig kan worden gemaakt voor de rechter in hoger beroep, deze over het middel beslist en de zaak, indien daartoe grond bestaat, naar de bevoegde rechter in hoger beroep verwijst. De rechter moet zijn volstrekte bevoegdheid ambtshalve onderzoeken, daar deze de openbare orde raakt. Die bevoegdheid wordt niet alleen bepaald naargelang van het rechtscollege dat de beslissing heeft gewezen maar ook rekening gehouden met het werkelijke voorwerp van het geschil. Artikel 660 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat, behalve wanneer het voorwerp van de vordering niet tot de bevoegdheid van de rechterlijke macht behoort, iedere beslissing betreffende de bevoegdheid de zaak zo nodig verwijst naar de bevoegde rechter die zij aanwijst. De beslissing bindt de rechter naar wie de vordering wordt verwezen, met dien verstande dat zijn recht om over de rechtsgrond van de zaak te oordelen onverkort blijft. Wanneer een partij in hoger beroep een exceptie van onbevoegdheid opwerpt, doet de rechter in hoger beroep uitspraak over de exceptie van onbevoegdheid en verwijst hij de zaak zo nodig naar de bevoegde rechter, onverschillig of de exceptie van onbevoegdheid betrekking heeft op de vraag welke rechter in hoger beroep bevoegd is om uitspraak te doen dan wel de bevoegdheid van de eerste rechter in vraag stelt. Volgens het bestreden vonnis had de exceptie van onbevoegdheid van de vrederechter door een van de partijen in limine litis of door de vrederechter ambtshalve opgeworpen moeten worden. Die regel, die vastgelegd is in artikel 854 van het Gerechtelijk Wetboek, is vreemd aan het geschil dat aan de appelrechters wordt voorgelegd en dat hun bevoegdheid betreft. In zoverre het bestreden vonnis oordeelt dat de exceptie van onbevoegdheid van de vrederechter in limine litis door een van de partijen of ambtshalve door de vrederechter moest worden opgeworpen terwijl, eensdeels, de rechter zijn bevoegdheid ambtshalve moet onderzoeken en, anderdeels, wanneer een van de partijen in hoger beroep een exceptie van onbevoegdheid opwerpt, de rechter in hoger beroep over de exceptie van onbevoegdheid uitspraak moet doen en de zaak, zo nodig, naar de bevoegde rechter in hoger beroep moet verwijzen, schendt het bijgevolg de artikelen 9, 577, 643 en 660 van het Gerechtelijk Wetboek, en past het artikel 854 van het Gerechtelijk Wetboek daarenboven foutief toe. Tweede onderdeel Artikel 72, eerste en tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, bepaalt dat ingeval een vrederechter en zijn plaatsvervangers wettig verhinderd zijn, de arrondissementsrechtbank de partijen naar een andere vrederechter van hetzelfde arrondissement

4 18 JUNI 2007 C F/4 verwijst. Het vonnis van verwijzing wordt uitgesproken op verzoek van de meest gerede partij, de partijen tegenwoordig zijnde of bij gerechtsbrief behoorlijk opgeroepen door de griffier, en de procureur des Konings gehoord. Tegen dit vonnis staat geen verzet of hoger beroep open. Artikel 591, 1, van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat de vrederechter, ongeacht het bedrag van de vordering, kennisneemt van geschillen betreffende de verhuring van onroerende goederen en van de samenhangende vorderingen die ontstaan uit de verhuring van een handelszaak; van vorderingen tot betaling van vergoedingen voor bewoning van en tot uitzetting uit plaatsen zonder recht betrokken, onverschillig of die vorderingen al dan niet volgen uit een overeenkomst; van alle geschillen betreffende de uitoefening van het recht van voorkoop ten gunste van de huurders van landeigendommen. Die bepaling rekent bij de huurgeschillen ook de geschillen die ontstaan zijn uit een bezetting van private onroerende goederen zonder titel of recht. Te dezen is dat niet het geval, aangezien het litigieuze onroerende goed tot het openbaar domein behoort en betrokken wordt op grond van een titel dat net het voorwerp van het geschil is. De vordering tot vergoeding of uitzetting wegens bezetting zonder titel of recht, bedoeld in artikel 591, 1, van het Gerechtelijk Wetboek, moet de echte inzet van dit proces zijn. Artikel 593 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat de vrederechter kennis neemt van de geschillen over de titel, die in ondergeschikt verband staan met de vorderingen die op geldige wijze voor hem aanhangig zijn. A contrario, wanneer het geschil over de titel het werkelijke voorwerp van de vordering is en de bevoegdheid ratione summae van de vrederechter te boven gaat, moet deze zich onbevoegd verklaren en de zaak naar de bevoegde rechter verwijzen. Volgens het bestreden vonnis was de vrederechter bevoegd, aangezien hij krachtens artikel 591, 1, van het Gerechtelijk Wetboek, bevoegd is om kennis te nemen van vorderingen tot uitzetting uit plaatsen zonder recht betrokken en, derhalve, van de vordering van de verweersters tot geldigverklaring van hun oorspronkelijke opzegging en uitzetting van de eisers. Te dezen wordt, gezien de omvang van de gevorderde bedragen, niet betwist dat de vrederechter te Dinant krachtens artikel 590 van het Gerechtelijk Wetboek niet bevoegd was. Het werkelijke voorwerp van de hoofdvordering bestond daarenboven in de vaststelling van de rechten van de partijen op grond van de omschrijving van de overeenkomst die zij gesloten hadden en had slechts betrekking op de uitzetting van de eisers als gevolg van de stelling van de verweersters over die omschrijving. De vrederechter van het kanton Dinant was bijgevolg niet bevoegd om uitspraak te doen over het geschil tussen de partijen. De omstandigheid dat de zaak door de arrondissementsrechtbank bij hem aanhangig was gemaakt, doet wat dat betreft niet

5 18 JUNI 2007 C F/5 terzake, aangezien het niet ging om beslissingen over de bevoegdheid, zoals bedoeld in artikel 660, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, maar om beslissingen tot verwijzing, gegrond op artikel 72 van het Gerechtelijk Wetboek, dat geen enkele beslissing impliceert over de volstrekte bevoegdheid van de rechter waarnaar de zaak verwezen wordt. De bevoegdheid van de rechter in hoger beroep wordt niet alleen bepaald door de bevoegdheid van de eerste rechter, maar ook door het voorwerp van het geschil. De rechter in hoger beroep dient bijgevolg niet alleen uitspraak te doen over de bevoegdheid van de eerste rechter, maar ook over zijn eigen bevoegdheid als rechter in hoger beroep, met verwijzing naar het werkelijke voorwerp van het geschil. Aangezien de vrederechter van het kanton Dinant in werkelijkheid niet bevoegd was wegens het voorwerp van het geschil, geldt hetzelfde voor de Rechtbank van Eerste aanleg te Dinant, waaraan de zaak door het hoger beroep van de eisers is voorgelegd. Nu het bestreden vonnis oordeelt dat de rechtbank van eerste aanleg bevoegd is om kennis te nemen van het hoger beroep ingesteld tegen het vonnis van de vrederechter te Dinant, terwijl het geschil, door het voorwerp ervan, niet onder diens bevoegdheid viel, miskent het de verplichting die aan de rechters in hoger beroep opgelegd wordt door artikel 643 van het Gerechtelijk Wetboek en schendt het bijgevolg dat artikel. Daarenboven schendt het de artikelen 72, 591, 1, 593 en 660, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek. III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Tweede onderdeel Het onderdeel, in zoverre het de schending aanvoert van de artikelen 72 en 660, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek, zonder aan te geven waarin die schending zou bestaan, is niet ontvankelijk. Krachtens artikel 591, 1, van het Gerechtelijk Wetboek, neemt de vrederechter, ongeacht het bedrag van de vordering, kennis van vorderingen tot betaling van vergoedingen voor bewoning van en tot uitzetting uit plaatsen zonder recht betrokken, onverschillig of die vorderingen al dan niet volgen uit een overeenkomst.

6 18 JUNI 2007 C F/6 Overeenkomstig artikel 593 van dat wetboek neemt de vrederechter kennis van de geschillen over de titel, die het accessorium zijn van de vorderingen die op geldige wijze bij hem aanhangig zijn. Enerzijds kent voormeld artikel 591, 1, de vrederechter de bevoegdheid toe om kennis te nemen van de vorderingen tot uitzetting uit plaatsen zonder recht betrokken, zonder de onroerende goederen die tot het publiek domein behoren, hiervan uit te sluiten. Het onderdeel, in zoverre het het tegendeel betoogt, faalt naar recht. Anderzijds stelt het vonnis, dat op 20 maart 2002 door de Rechtbank van Eerste Aanleg te Dinant in hoger beroep is gewezen, vast dat de eerste twee verweersters de eisers hebben doen dagvaarden om de opzegging te doen geldig verklaren die zij hen op 25 maart 1993, tegen 1 juli 1994, ter kennis hadden gebracht op grond van de tussen de partijen gesloten overeenkomst, genaamd huurovereenkomst voor [een] rusthuis, en hen te doen veroordelen om de plaats, op straffe van uitzetting en dwangsom, te verlaten en een deskundige-landmeter aan te wijzen met als opdracht de eventuele huurschade te beschrijven en te schatten. Dit vonnis analyseert de overeenkomst niet als een huurovereenkomst maar als een overeenkomst sui generis die in het kader van een concessie van een openbare dienst is gesloten, zodat het bestreden vonnis, dat oordeelt dat de vrederechter krachtens voormeld artikel 591, 1, bevoegd was om in eerste aanleg van de vordering kennis te nemen, die wetsbepaling niet schendt en evenmin de artikelen 593 en 643 van het Gerechtelijk Wetboek. Het onderdeel kan in zoverre niet worden aangenomen. Eerste onderdeel Zoals uit het antwoord op het tweede onderdeel blijkt, hebben de appelrechters de exceptie van onbevoegdheid onderzocht die de eisers op de onbevoegdheid van de eerste rechter hadden gegrond en hebben zij deze verworpen. Het onderdeel, dat gericht is tegen een overtollige overweging van het bestreden vonnis, mist belang en is derhalve niet ontvankelijk.

7 18 JUNI 2007 C F/7 Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep ; Veroordeelt de eisers in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Christian Storck, de raadsheren Daniel Plas, Christine Matray Sylviane Velu en Philippe Gosseries, en in openbare terechtzitting van achttien juni tweeduizend en zeven uitgesproken door afdelingsvoorzitter Christian Storck, in aanwezigheid van advocaat-generaal Thierry Werquin, met bijstand van griffier Jacqueline Pigeolet. Vertaling opgemaakt onder toezicht van eerste voorzitter Ghislain Londers en overgeschreven met assistentie van adjunct-griffier Johan Pafenols. De adjunct-griffier, De eerste voorzitter,