onderzoeksvraag 1: Wat is vuursteen? Afgeslagen stenen Activiteit We voelen aan verschillende stenen om de eigenschappen te ontdekken. Benodigdheden 1A Doos met zes stenen 1B Informatieblad 1C Informatieblad Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 1 Onze stam heeft nu de vuursteenmijntjes in het bos en de stam van Einar-met-het-scheve-oog heeft het beste stuk van de rivier. Wij de harde vuursteen en hij de goede vis. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 1 20-06-2005 10:37:41
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Wat is vuursteen? Afgeslagen stenen Opdracht 1 Jullie zien drie steensoorten. Van elke steensoort is een stuk afgeslagen. Dat noem je een afslag. Elke steen en elke afslag is anders. Leg de stenen bij de goede foto op het informatieblad 1B. Opdracht 2 Jullie kunnen hier (helaas) niet zelf op een steen slaan. Het afslaan is al gebeurd en ging bij iedere steen anders. Welk onderstaand hokje past bij welke steen, denken jullie? Je moest heel hard slaan. Doorzagen ging gemakkelijker. Je hoefde maar kort te tikken. Opdracht 3 Voel en bekijk de vuursteen. Beantwoord de volgende vragen met: ja, nee, of een beetje. Is de vuursteen... een brokstuk? een dunne schilfer? hard? zacht? korrelig? Iets anders. Heeft de vuursteen... een gladde rand? een ruwe rand? een scherpe rand? een hoekige rand? een ronde rand? Iets anders. Wat kun je met een vuursteen goed doen? Gebruiken als bouwsteen. Mengen met water, zodat je er bijvoorbeeld gaten mee kunt vullen. Snijden. Boren. Bedekken van bijvoorbeeld een oprit. Iets anders. Opdracht 4 Herhaal opdracht 3, maar nu met mergel en met kwarts. Opdracht 5 Lees informatieblad 1C over vuur maken. Puzzelvraag 1 Welke zin is NIET goed? Vuursteen is geschikt... A om mee te snijden, want de afslag heeft scherpe randen. B om vuur mee te maken, want vuursteen brandt goed. C om vuur mee te maken, want slaan met vuursteen kan vonken geven. Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers en leg de stenen weer op een hoopje! EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 2 20-06-2005 10:37:43
onderzoeksvraag 1: Wat is vuursteen? Stenen langs de Maas Activiteit We bekijken stenen en proberen ze te herkennen. Benodigdheden 2A Doos met zes stenen afkomstig uit de Maas 2B Twee insteekhoezen met zeven informatiekaartjes Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 2 Gespannen tuurt Fjor in het water van de Maas. Hij staat er tot zijn knieën in, vlak bij de oever, waar de rivier nog ondiep is. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 3 20-06-2005 10:37:46
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Wat is vuursteen? Stenen langs de Maas Op de tafel liggen zes stenen. De Maas heeft deze stenen in de omgeving van Maastricht achtergelaten. We noemen deze stenen Maasgrind of 'zwerfstenen', omdat ze soms ver van hun 'geboortegrond' terecht zijn gekomen. Opdracht 1 Hoe kunnen jullie voelen dat de stenen lang in stromend water hebben gelegen? Opdracht 2 Vergelijk een steen met de stenen op de informatiekaartjes. Welke is hetzelfde? Leg de stenen op de goede kaartjes. Er blijft één kaartje over. Opdracht 3 Klaar? Lees om de beurt hardop de informatie op de kaartjes voor. Welke stenen komen uit de Ardennen? Leg die kaartjes apart. Puzzelvraag 2 Welke steensoort ligt NIET op de tafel? En hoeveel stenen komen uit de Ardennen? A revinienkwartsiet vijf stenen uit de Ardennen B witte kwarts vier stenen uit de Ardennen C mergel of witte kalksteen drie stenen uit de Ardennen Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers en leg de stenen en de kaartjes weer op een hoopje! EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 4 20-06-2005 10:37:48
onderzoeksvraag 1: Wat is vuursteen? Bodemschatten Activiteit We reizen miljoenen jaren terug in de tijd om te begrijpen hoe vuursteen in de bodem is ontstaan. Benodigdheden 3A Doos met 20 puzzelstukken 3B Doos met twee mergelblokken, drie loepen en doosjes met löss en grind Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 3 In het begin konden we de vuursteen zo uit het bos halen. Je hoefde maar even te graven en je had al een paar grote brokken te pakken. Maar we moesten steeds dieper gaan en toen zijn we begonnen met putten te maken. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 5 20-06-2005 10:37:50
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Wat is vuursteen? Bodemschatten Opdracht 1 Verdeel de puzzelstukken. Lees om de beurt de tekst op de puzzelstukken hardop voor aan je groepsgenoten. Maak samen de puzzel. Tip 1! Als je de puzzel klaar hebt, kun je zien welke bodemlagen je tegen komt, als je van boven naar beneden graaft. Tip 2! De jongste bodemlaag ligt boven, de oudste bodemlaag ligt beneden. Opdracht 2 Leg de doosjes met löss en grind en de mergelblokken op de goede plaats op de puzzel. Opdracht 3 Hoe is kalksteen of mergel ontstaan? Het antwoord staat op een puzzelstuk. Kunnen jullie dat ook terugzien in de blok mergel? Bekijk de blok met een loep. Opdracht 4 Bekijk de vuursteenknol in het andere blok mergel. Wie kan uitleggen hoe die vuursteenknol in de mergel is ontstaan? Het antwoord staat op een puzzelstuk. Puzzelvraag 3 Eerst is vuursteen in de zachte kalksteen of mergel ontstaan. Daarbovenop komen later grind en löss te liggen. Daarom ligt vuursteen diep onder de bodem. Waarom kun je vuursteen ook boven op de bodem vinden, denken jullie? Dat komt, A omdat nu ook nog vuursteen ontstaat. B omdat regen en rivieren de zachte mergel rondom de harde vuursteen hebben opgelost en de grind en löss hebben weggespoeld. C omdat kreeften de vuursteen naar boven duwen. Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers en leg de puzzelstukken op een stapel! EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 6 20-06-2005 10:37:52
onderzoeksvraag 2: Wat kun je met vuursteen doen? Scherpe kantjes Activiteit We snijden met vuursteen. Benodigdheden 4A Doos met vuurstenen afslagen 4B Drie onderleggers Zelf toevoegen: resten of stroken papier Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 4 Fjors moeder zit op haar knieën naast het vuur. Met een scherp stuk vuursteen schraapt ze het vet van de binnenkant van een wisenthuid. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 7 20-06-2005 10:37:55
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Wat kun je met vuursteen doen? Scherpe kantjes Opdracht 1 Leg een stuk papier op een onderlegger. Op de tafel liggen een heleboel afslagen van vuursteen. Snijd ermee in het papier. Gaat het gemakkelijk? Opdracht 2 Wat zouden de mensen 6000 jaar geleden met zo n vuursteen gesneden hebben? Puzzelvraag 4 Opdracht 4 Een vuurstenen snijdrand kan bot worden. Wat moet je doen om snel een scherpe snijdrand te krijgen, denken jullie? (Helaas kunnen jullie dat hier niet zelf doen!) A Opnieuw een stukje eraf slaan, zodat er een nieuwe scherpe rand ontstaat. B De botte rand slijpen aan een slijpsteen. C De snijdrand nat maken. Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers en laat de expeditieplaats netjes achter! EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 8 20-06-2005 10:37:56
onderzoeksvraag 2: Wat kun je met vuursteen doen? Prehistorische uitvindingen Activiteit We onderzoeken waar vuurstenen voorwerpen voor gebruikt worden. Benodigdheden 5A Insteekhoes met negen kaartjes over vuurstenen voorwerpen 5B Informatieblad Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 5 Naast hem op de grond liggen een paar gebruikte hakken. Stevige knuppels met aan het uiteinde een stuk vuursteen erin geklemd. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 9 20-06-2005 10:37:59
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag 2: Wat kun je met vuursteen doen? Prehistorische uitvindingen Opdracht 1 Op tafel liggen negen kaartjes. Verdeel ze onder je groepsgenoten. Met elk vuurstenen voorwerp kun je iets anders doen. Vertel aan elkaar, wat je met jouw voorwerpen zou kunnen doen. Opdracht 2 Pak het informatieblad 5B. Lees om de beurt de tekst in een hokje. Wiens voorwerp hoort bij die tekst? Leg dat voorwerp op het hokje. Als alle voorwerpen op een hokje liggen, kunnen jullie de puzzelvraag maken. Puzzelvraag 5 Elk voorwerp heeft een letter. Hoe liggen jullie voorwerpen op het informatieblad? A B C a i f d c e e g i d h b a g f d h c c e g b h i f a b Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers en leg de kaartjes op een stapel! EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 10 20-06-2005 10:38:00
onderzoeksvraag 2: Wat kun je met vuursteen doen? Puzzelen met bijlen Activiteit We onderzoeken of bijlen altijd dezelfde vorm hebben gehad. Benodigdheden 6A Doos met vijf onderdelen van verschillende bijlen 6B Insteekhoes met drie kaartjes met de cijfers 1, 2 en 3 6C Twee handvatten voor bijlen Webtocht Kijk op de CD-rom bij expeditiekaart 6. De meeste bomen zijn gekapt met behulp van bijlen. Stevige dikke takken met daarin een groot scherp stuk vuursteen geklemd. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 11 20-06-2005 10:38:03
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Wat kun je met vuursteen doen? Puzzelen met bijlen Archeologen hebben vele vuurstenen voorwerpen gevonden, waaronder bijlen. Opdracht 1 Bekijk de drie vuurstenen op de tafel een voor een. Probeer voor elke steen de volgende vragen te beantwoorden: - Is de vuursteen ergens speciaal voor gebruikt? - Waarvoor? - Is het voorwerp compleet? - Wat mis ik eventueel aan het voorwerp, bijvoorbeeld een houten steel? - Waarom vindt de archeoloog bijvoorbeeld het hout niet meer bij de vuursteen? Opdracht 2 Er liggen drie verschillende stenen bijlen op tafel! Sommige bijlen zijn niet compleet. Puzzel ze weer in elkaar met het andere materiaal. Uitgepuzzeld? Als jullie het goed hebben gedaan, dan zien de bijlen er zo uit: 1 niet geslepen bijl, waaraan het houten handvat met leer is vastgemaakt. 2 geslepen bijl, waarin het houten handvat met leer is vastgemaakt. 3 vuistbijl van een ruwe vuursteen. Niet goed? Dan kun je een bijl opnieuw in elkaar puzzelen! Leg óp elke bijl het kaartje met het goede nummer. Laat de kaartjes ook bij opdracht 3 erop liggen. Opdracht 3 Kun je een ontwikkeling ontdekken in de vorm van de bijlen? Zo ja, probeer ze van oud naar nieuw te leggen. Tip! Denk daarbij, dat de mens altijd geprobeerd heeft om een voorwerp te verbeteren! Bijvoorbeeld: - het slaan kan pijnlijk zijn voor je vuist - de bijl gaat te snel los van het houten handvat. Puzzelvraag 6 Wat is de goede volgorde van oud naar nieuw? A 1, 2, 3 B 3, 2, 1 C 3, 1, 2 Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad om voor de volgende expeditiegangers. Haal de puzzel van bijlen uit elkaar en leg alles op een hoop. EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 12 20-06-2005 10:38:05
onderzoeksvraag 2: Wat kun je met vuursteen doen? Memory is herinnering Activiteit We spelen Memory met afbeeldingen van gereedschap van vroeger en nu. Benodigdheden 7 Twee insteekhoezen met twintig spelkaartjes Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 7 Onderweg vertelt grootvader over de tijd dat hij ook in de mijn werkte. In het begin konden we de vuursteen zo uit het bos halen. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 13 20-06-2005 10:38:07
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Wat kun je met vuursteen doen? Memory is herinnering Het engelse woord memory betekent herinnering. Grootvader herinnert zich hoe het er vroeger aan toe ging. Met dit spel worden jullie eraan herinnerd, hoe moderne voorwerpen er vroeger in de steentijd uitzagen. Opdracht 1 Bekijk de afbeeldingen op de kaartjes. Maak 10 setjes. Opdracht 2 Speel het spel Memory. Spelregels: - Schud de kaartjes door elkaar. - Leg de kaartjes ondersteboven, zodat jullie de afbeeldingen niet kunnen zien. - Een speler draait twee kaartjes om. a Is het een set, dan mag hij de set pakken en twee nieuwe kaartjes omdraaien. b Is het geen set, dan draait hij de kaartjes weer terug en is de volgende speler aan de beurt. - Indien alle kaartjes op zijn heeft de speler met de meeste setjes gewonnen. Puzzelvraag 7 Is ons gereedschap over zesduizend jaar weer veranderd, denken jullie? A Ja. B Nee. C Alle gereedschap is niet meer nodig en bestaat dus niet meer. Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers. Leg de kaartjes weer op een hoop. EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 14 20-06-2005 10:38:09
onderzoeksvraag 3: Hoe kom je aan vuursteen? Onderaardse gangen Activiteit We leren een vuursteenmijn beter kennen aan de hand van een bouwmodel. Benodigdheden 8A Bouwmodel van een vuursteenmijn 8B Twee insteekhoezen met zeven tekstkaartjes Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 8 Ik wilde de vuursteenmijnen nog eens zien, antwoordt grootvader, maar zijn stem klinkt niet overtuigend. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 15 20-06-2005 10:38:11
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Hoe kom je aan vuursteen? Onderaardse gangen Opdracht 1 1 Verdeel de kaartjes. 2 Degene met tekstkaartje nummer 1 begint: Lees de tekst hardop voor aan je groepsgenoten. - Het is een fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn. - Tijdens het lezen wijs je op het bouwmodel de plaats aan, waar het fragment over gaat. - Probeer heel duidelijk te zijn, alsof je iets moet uitleggen. - Natuurlijk mag een groepsgenoot helpen. - Veel succes! 3 Vervolgens leest degene met tekstkaartje nummer 2 voor. Enzovoorts. Puzzelvraag 8 Hoe ziet een mijngang eruit? A Als een lange, ronde tunnel. B Als aan elkaar verbonden kamertjes met een gebogen plafond. C Als een lange, rechte gang. Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers en leg de kaartjes weer op een stapel. Zet het bouwmodel weer in elkaar. EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 16 20-06-2005 10:38:13
onderzoeksvraag 3: Hoe kom je aan vuursteen? Aardpijpen Leerkracht, let op! Voordat de leerlingen op expeditie gaan geeft u hen klassikaal de volgende mededeling en instructie: Voor een proef bij expeditiekaart 9 leg ik in dit glas met azijn een brokje mergel. Activiteit We doen een proef met azijn en mergel om het ontstaan van een aardpijp in mergel te begrijpen. Benodigdheden 9A Informatieblad 9B Informatieblad 9C Doos met brokjes mergel. (Voor de proef hebben we maar één brokje nodig.) Zelf toevoegen: jampotje met deksel gevuld met azijn. Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 9 Maar op sommige plekken is het pak mergel niet zo sterk genoeg. Daar is in de loop van de tijd van bovenaf, vanuit het bos, water doorheen gesijpeld en is het gaan verzakken. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 17 20-06-2005 10:38:15
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Hoe kom je aan vuursteen? Aardpijpen Opdracht 1 Pak informatieblad 9A met een afbeelding van een aardpijp in de mergel. Lees het stukje uit het verhaal over een aardpijp op de achterkant van dit blad. Wijs op de afbeelding de aardpijp aan. Opdracht 2 Pak informatieblad 9B met een foto van een orgel uit een kerk. Wijs de orgelpijpen aan, waar de lucht doorheen gaat. Waarom noemt men een aardgang in de mergel ook wel een orgelpijp? Noem twee overeenkomsten. Opdracht 3 Bekijk het brokje mergel in het glas met azijn. Wat zie je? Puzzelvraag 9 Wat kun je leren uit opdracht 3? In mergel ontstaan aardpijpen doordat A zure regen mergel oplost. B diertjes gangen in mergel graven. C wortels van bomen in mergel groeien. Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers. EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 18 20-06-2005 10:38:16
onderzoeksvraag 4: Wanneer gebruik(t)en mensen vuursteen? Tijdlopen Activiteit We gaan rekenen en lopen in tijd, aan de hand van een tijdsbalk en losse puzzelstukken. Benodigdheden Werkblad 3 kopiëren voor elke groep 10A Tijdbalk op de grond uitleggen, bijvoorbeeld in een gang i.v.m. de lengte van vijftien meter. 10B Twee insteekhoezen met zeven kaartjes over uitvindingen Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 10 Dat gezeur altijd, moppert Fjor, over die oorlog van vroeger. Dat is toch allang geleden. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 19 20-06-2005 10:38:17
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Wanneer gebruik(t)en mensen vuursteen? Tijdlopen Zolang als mensen bestaan, hebben ze geprobeerd hun leven makkelijk te maken. Daarom hebben ze heel wat dingen uitgevonden. Op de kaartjes staan enkele uitvindingen afgebeeld. Opdracht 1 Wat is het langste geleden uitgevonden? Wat daarna? Enzovoorts. Leg de kaartjes onder elkaar in volgorde van oud naar nieuw. Opdracht 2 Pak één werkblad 3 voor jullie groepje. 1 Schrijf in de eerste kolom onder elkaar de uitvindingen van oud naar nieuw. 2 Schrijf in de tweede kolom achter élke uitvinding hoeveel jaar geleden dat jullie denken, dat het is uitgevonden. 3 Stel je voor dat je kunt tijdlopen. Met elke stap ga je 250 jaar terug in de tijd! Maak het rekensommetje onderaan je werkblad. 4 Schrijf in de derde kolom hoeveel stappen je moet teruglopen in de tijd om bij de uitvinding te komen. Opdracht 3 Verdeel de kaartjes onder je groepsgenoten. Onthoud hoeveel stappen je moet tijdlopen. Ga tijdlopen op de gang. (Misschien geeft jullie leraar een andere plek aan.) Doe wel even je schoenen uit voordat je op de tijdbalk loopt! Opdracht 4 Klaar met tijdlopen? Kijk nog eens naar jullie cijfers op het werkblad. Hoeveel uitvindingen hadden jullie goed ingeschat? Puzzelvraag 10 Hoeveel passen moest je lopen om in de tijd te komen van de vuursteenmijnen? A 12 stappen (= 3000 jaar geleden) B 24 stappen (= 6000 jaar geleden) C 28 stappen (= 7000 jaar geleden) Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers, leg de kaartjes weer op een stapel. Neem je werkblad mee. EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 20 20-06-2005 10:38:19
onderzoeksvraag 4: Wanneer gebruik(t)en mensen vuursteen? Streepjescode Activiteit We doen een proef met jaarringen in boomschijven. Benodigdheden 11A Boomschijf met jaarringen 11B Insteekhoes met zes kaartjes over streepjescodes 11C Informatieblad Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 11 Er is niets leukers dan een touw aan een boom binden en van de ene tak naar de andere zwieren. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 21 20-06-2005 10:38:21
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Wanneer gebruik(t)en mensen vuursteen? Streepjescode In 1964 hebben archeologen houtskool gevonden in de vuursteenmijnen van Rijckholt. Dit is door archeologen onderzocht en wat bleek? Het houtskool is 6000 jaar oud. Er zijn verschillende methoden om te bepalen hoe oud het hout is. Een ervan is de jaarringen methode. Opdracht 1 Pak de boomschijf. Je ziet de jaarringen: elk jaar groeit de boom en wordt de stam één ring dikker. Waarom zijn niet alle ringen even dik? Opdracht 2 Kun je de volgende zin uitleggen? Elke boom heeft een streepjescode. Opdracht 3 Maak de volgende zinnen af: 1 Als twee bomen dezelfde streepjescode hebben, dan zijn de bomen... 2 Als twee bomen verschillende streepjescodes hebben, dan zijn de bomen... Opdracht 4 Bekijk de vijf kaartjes met streepjescodes. Zie je dat sommige stukjes van een streepjescode op twee kaartjes hetzelfde zijn? Leg die stukjes op elkaar. Maak de puzzel van de streepjescodes door de kaartjes gedeeltelijk op en naast elkaar op het informatieblad 11C te leggen. Kun je je voorstellen, dat archeologen op die manier tot 10.000 jaar terug in de Europese bomentijd kunnen gaan? Opdracht 5 Hoeveel jaarringen tel je op de boomschijf? Hoe oud is de boom geworden? Puzzelvraag 11 De boom is in 2004 omgezaagd. In welk jaar is de boom ontstaan? A rond 1985 B rond 1975 C rond 1965 Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers. Leg de kaartjes op een stapel EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 22 20-06-2005 10:38:23
onderzoeksvraag 5: Hoe leefden mensen in de tijd van de vuursteenmijnen? Met de dieren onder één dak Activiteit We volgen het werk van een archeoloog en graven in de bodem naar het verleden. Benodigdheden 12A Informatieblad 12B Twee insteekhoezen met zes kaartjes over archeologische vondsten Webtocht www.vuursteenmijn.nl/expeditiekaart 12 Het dorp is een kleine nederzetting met een stuk of tien boerderijen. Grote langwerpige bouwsels met een dak van stro en muren van takken en leem. Voor de boerderij is Miola bezig van klei een pot te maken. Fragment uit Ruzie om de vuursteenmijn EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 23 20-06-2005 10:38:26
Lees eerst de voorkant! onderzoeksvraag: Hoe leefden mensen in de tijd van de vuursteenmijnen? Met de dieren onder één dak Hoe leefden de mensen in de tijd van de vuursteenmijnen, zo n 6000 jaar geleden. Archeologisch onderzoek geeft antwoord op die vraag. Daardoor krijgen we een beeld van die tijd en kunnen we daar een tekening van maken. Opdracht 1 Bekijk de tekening. Wat valt jullie op? Opdracht 2 Verdeel de kaartjes in jullie groepje. Op elk kaartje staat iets wat een archeoloog ontdekt heeft. Leg de kaartjes op de goede plaats naast de tekening. Puzzelvraag 12 Op elk kaartje staat een letter. Hoe liggen de kaartjes bij de tekening? A B C d c a a f e a d b e b f b c d e c f Zet een kruisje bij het goede antwoord op je puzzelblad. Klaar? Draai dit blad weer om voor de volgende expeditiegangers, leg de kaartjes weer op een stapel. EXPEDITIEKAARTEN_NR 1-12.indd 24 20-06-2005 10:38:28