De leden van de gemeenteraad van Haarlemmermeer Postbus250 2130 AG Hoofddort~ Bezoekadres: Raadhuisplein 1 Hoofddorp Telefoon 0900 1852 Telefax 023 563 95 50 cluster ~aatschap~elgke... en Economische Ontwikkeling Contactpersoon Tessa Kraemer Doorkiesnummer 023 567 4957 Uw brief --- Ons kenmerk Bijlage(n) Onderwerp 11.0433549\wwZ Geen Stand van zaken Nota Respijtvoorzieningen Verzenddatum Geachte heer, mevrouw, Op 26 januari 201 1 hebben wij u een brief (kenmerk 201 1.0002005) gestuurd waarin wij u informeerden over de stand van zaken van de uitvoering van ons vrijwilligersbeleid en ons beleid rondom mantelzorgondersteuning en respijtzorg, zoals vastgesteld in het Actieplan vrijwilligerswerk en vrijwillige inzet 2008 en het Actieplan mantelzorgondersteuning en respijtzorg 2008. Een van de actiepunten uit deze brief was een nota Respijtvoorzieningen, die wij in het tweede kwartaal aan u aan hadden willen bieden. Met deze brief willen wij u informeren over de stand van zaken van dit beleidsthema en willen we toelichten waarom wij de planning van deze nota hebben verschoven naar het vierde kwartaal. l. Inleiding De betekenis van mantelzorg en intensieve vrijwilligerszorg wordt de komende jaren steeds groter onder invloed van een aantal belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen: e het aantal chronisch zieken en dementerenden neemt toe; er is sprake van vergrijzing; de betaalbaarheid van de professionele zorg neemt af; e zorgbehoevenden blijven langer thuis wonen. Tegelijkertijd is het bieden van onderlinge hulp minder vanzelfsprekend geworden: oudere wijken vergrijzen, nieuwbouwwijken worden bevolkt door jonge gezinnen en steeds meer vrouwen werken. Daarnaast komt er door veranderingen in de AWBZ een grotere druk op mantelzorgers te liggen. Binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) wordt immers een groter beroep gedaan op de eigen kracht van mensen. Hierdoor zullen vaker oplossingen in eigen kring gezocht moeten worden. Mixed Sorircrs ipia<iii<igior,> iiitaonii Ii"iirsnii iiiirrsiieiiiiidoia<in<ai,iiohn.i.
Volgvel 2 1 1.0433549\wwZ De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft in de programmabrief Langdurige zorg d.d.1 juni 201 1 voorstellen gedaan om het persoonsgebonden budget (pgb) voor grote groepen cliënten af te schaffen. Ook deze ontwikkeling is van invloed op de druk die op mantelzorgers komt te liggen. Om in te spelen op bovenstaande maatschappelijke ontwikkelingen, achten wij het noodzakelijk om de komende periode extra in te zetten op de ondersteuning van mantelzorgers. Wij willen ons hierbij niet beperken tot het intensiveren van het aanbod aan respijtzorg. Respijtzorg is een van de manieren waarop mantelzorgers tijdelijk kunnen worden ontlast. Het is echter ook belangrijk om in bredere zin te kijken hoe we mantelzorgers beter kunnen ondersteunen. In het vierde kwartaal zullen wij u een nota Mantelzorgondersteuning aanbieden, met daarin speciale aandacht voor het thema respijtzorg. Met deze nieuwe opzet proberen wij ook beter te anticiperen op de gevolgen van de voorgenomen maatregelen vanuit het Rijk (decentralisatie AWBZ). Het feit dat de nota pas in het vierde kwartaal wordt aangeboden, wil niet zeggen dat er in de tussentijd niets gedaan is op het gebied van mantelzorgondersteuning en respijtzorg. Via deze brief willen we u dan ook informeren over de stand van zaken. Opbouw van deze brief In paragraaf l bieden wij u een beknopt overzicht van de situatie in Haarlemmermeer. In paragraaf 2 beschrijven wij het huidig aanbod aan voorzieningen voor mantelzorgers. In paragraaf 3 geven wij alvast een doorkijk naar de verschillende groepen mantelzorgers en wat er nog ontbreekt aan voorzieningen voor deze doelgroepen. In de nota zullen wij proberen zoveel mogelijk in te spelen op deze specifieke behoeften per doelgroep. In paragraaf 4 bieden we u tot slot inzicht in het vervolgtraject om in het vierde kwartaal te komen tot een nota Mantelzorgondersteuning (inclusief respijtzorg). 1. Mantelzorgers in Haarlemmermeer Zowel in 2008 als in 2009 is aan Haarlemmermeerse bewoners gevraagd of men op dat moment iemand verzorgde met een ziekte of beperking (Staat van Haarlemmermeer, 2008; Kijk op de Wijk 3). In beide jaren gaf ongeveer 11 % van de bevolking aan mantelzorg1 te verrichten. Vrouwen, alleenstaanden met kinderen en 50-65-jarigen zijn hierbij oververtegenwoordigd (Staat van Haarlemmermeer, 2008). De resultaten van de meting van dit jaar zijn na de zomer bekend. De resultaten van onze gemeente zijn in lijn met de landelijke cijfers. In 2006 hielpen 1,4 miljoen2 mensen in Nederland zieke of gehandicapte familieleden, vrienden of bekenden (SCP, 2007). Dit was toen ongeveer 11-12% van de gehele bevolking. Ook landelijk zijn onder de mantelzorgers vooral vrouwen, 50-65-jarigen en alleenstaanden het sterkst vertegenwoordigt (SCP, 2009). Hierbij wordt uitgegaan van de definitie van mantelzorg als 'de zorg die mensen vrijwillig, onbetaald en informeel - niet in het kader van beroepsuitoefening of organisatie - aan elkaar geven'. Landelijk lopen de aantallen uiteen van 1,4 (SCP, 2007) tot 3,5 miljoen (SCP, 2010). Het aantal hangt af van de gekozen definitie en de exacte afbakening en vraagstelling. In dit rapport is gekozen om Haarlemmermeer te vergelijken met het rapport van het SCP uit 2007, omdat de definitie en vraagstelling het meest met elkaar overeenkomen.
Volgvei 3 1 1.0433549\wwZ De volgende conclusies kunnen worden getrokken met betrekking tot mantelzorg in Haarlemmermeer: O ongeveer 11 % van de inwoners van Haarlemmermeer verricht mantelzorg, waarvan circa 20% tamelijk overbelast is; o er zijn geen aanwijzingen dat er binnen de gemeente geografische verschillen bestaan in belastingsproblematiek; e de respijtvoorzieningen bevinden zich vooral in de meer stedelijke en grotere woongebieden van Haarlemmermeer. Het is mogelijk dat de mensen in de randkernen minder op de hoogte zijn van de voorzieningen die voorhanden zijn; uit landelijk onderzoek blijkt dat ongeveer 1 op de 10 mantelzorgers behoefte heeft aan veel respijt. De belangrijkste redenen om geen gebruik te maken van de voorzieningen zijn 1) twijfels over de toegankelijkheid, 2) lage verwachtingen van de meerwaarde ervan en 3) onbekendheid met voorzieningen; e mantelzorgers hechten veel waarde aan het tonen van waardering door overheid en gemeenten. Vaak vindt men dat dit onvoldoende gebeurt. 2. Huidig aanbad aan mantelzargondersteuning en respijtzorg in Haarlemmermeer Het ministerie van Volkshuisvesting, Welzijn en Sport (VWS) heeft een aantal basisfuncties geformuleerd voor de lokale ondersteuning van vrijwilligerswerk en mantelzorg. Deze basisfuncties zijn bedoeld om gemeenten te helpen om de lokale situatie in kaart brengen. Uit de nulmeting die in 2009 in onze gemeente is uitgevoerd, blijkt dat we al goed op weg zijn met ons beleid rondom mantelzorgondersteuning en respijtzorg, Hierover hebben wij u ook al uitgebreid geïnformeerd in de brief d.d. 26 januari 201 1. De belangrijkste organisatie op het gebied van mantelzorgondersteuning is het Mantelzorgsteunpunt (MZS). Wij subsidiëren het MZS voor het bieden van: 0 informatie en advies; e praktische en emotionele ondersteuning; coaching bij het leren omgaan met de veranderende situatie; 0 informatie over combineren van zorg en arbeid en praktische hulp bij het realiseren van aanpassingen binnen de werksfeer, ter voorkoming van overbelasting en uitval uit het arbeidsproces; inzet van vrijwilligers voor respijt; het project Zorgambassadeurs. Het MZS organiseert jaarlijks de Dag van de Mantelzorg met daaraan gekoppeld de Bloemetjesactie, waarbij alle mantelzorgers die bij het MZS bekend zijn als waardering een bloemetje ontvangen van de gemeente. Andere organisaties die ondersteuning bieden aan mantelzorgers, zijn onder andere Stichting MEE en Stichting Meerwaarde (maatschappelijk werk, sociaal raadslieden, ouderenadvies, Eerste Hulp Bij Administratie en Apparaten (EHBA) en Langdurige Hulp Bij Administratie en Apparaten (LHBA)).
11.0433549\~~~ Volgvei 4 In Haarlemmermeer zijn diverse respijtvoorzieningen beschikbaar: i Type respijtvoorziening Dagopvang zorgboerderij / Dagbesteding op diverse ( zorgboerderijen Dagbehandeling Dagbehandeling psychogeriatrie (Amstelring) Dagbehandeling somatiek (Amstelring) Dagverzorging Thuisondersteuningl oppashulp Ontmoetingsgroepen dementerenden Logeerhuizen Vakantieopvang Inzet van vrijwilligers Omschrijving l aanbieder Dagbehandeling jongdementerenden (Amstelring) Dagbehandeling in het Zomerpark (Cordaan) Dagverzorging (Amstelring) Thuisbegeleiding (Amstelring) Handen in Huis (24-uurs vervanging van mantelzorgers aan huis) Ons Tweede Thuis Amstelring Ons Tweede Thuis Stichting Epilepsie Instellingen Nederland Ons Tweede Thuis Mantelzorg Steunpunt Amstelring Vrijwillige palliatieve terminale zorg - Hospice Bardo Vrijwillige palliatieve terminale zorg thuis - Hospice Bardo Handen-in-Huis Doelgroep CIZ-! Indicatie nodig? Diverse doelgroepen. ' Ja l! Dementerende ouderen. Voor mensen met lichamelijke aandoeningen die op zichzelf wonen en professionele begeleiding, ondersteuning en behandeling nodig hebben. Jong-dementerenden. Ouderen die nog op zichzelf wonen en extra ondersteuning nodig hebben. Ouderen die nog op zichzelf wonen en extra ondersteuning nodig hebben. Psychiatrisch patiënten, Multi- Ja problemgezinnen, huishoudens i i met schuldenproblematiek. l Nee! i Diverse doelgroepen. Kinderen met een beperking. Ja Dementerende ouderen. J a I l l Thuiswonende kinderen, Ja jongeren en evt. volwassenen met een verstandelijke of meervoudige beperking. Kinderen met een verstandelijke "e~%,.-_.-- Dementerenden, chronisch zieken en gehandicapten. niet thuis kunnen sterven. Ja Ja Ja J a Ja Ja Nee Mensen in laatste levensfase Nee die thuis willen sterven. l 1 1 Lichamelijk beperkten, verstandelijk beperkten, I zintuiglijk beperkten, Nee meervoudig beperkten, i I chronisch zieken, psychiatrisch l j patiënten, dementerenden.
Volgvei 5 1 1.0433549\wwZ 3. Wat is er nog nodig? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, hebben we een onderscheid gemaakt tussen vier groepen mantelzorgers: 1. mantelzorgers van kinderen van O tot 18 jaar; 2. mantelzorgers van jongvolwassenen van 18 tot 30 jaar; 3. mantelzorgers van volwassenen tot 65 jaar; 4. mantelzorgers voor volwassenen vanaf 65 jaar, Per doelgroep hebben we in kaart gebracht welke veranderingen we voor deze groep verwachten, wat het effect daarvan is op de mantelzorger en wat het huidig aanbod aan mantelzorgondersteuning en respijtvoorzieningen is. In de nota zullen we dit uitwerken in concrete acties per doelgroep. Hier worden alvast enkele richtlijnen geschetst. 3.1 Mantelzorgers van kinderen van O tot 18 jaar Welke ontwikkelingen vewachten we? De verwachting is dat deze groep in de toekomst minder geïndiceerde begeleiding gaat krijgen en daardoor in veel gevallen minder pgb. Dit betekent dat deze groep minder hulp en zorg op maat kan inkopen. Ouders van gehandicapte kinderen regisseren vanuit het pgb vaak de noodzakelijke respijtzorg. Wat betekent dit voor de manfelzorger? - meer vraag naar ondersteuning vanuit de Wmo; - meer vraag naar inzet van vrijwilligers (via het MZS); - meer vraag naar Gewoon uit Logeren (via het MZS). Huidig aanbod aan mantelzorgondersteuning en respijtzorg De volgende organisaties bieden ondersteuning aan mantelzorgers van kinderen tot 18 jaar: het CJG, MEE, het Wmo-loket, Bureau Jeugdzorg, Jeugdhulpverlening, GGZ, Speciaal onderwijs, inclusief maatschappelijk werk, eigen Kracht conferentie, EHBA, LHBA, maatschappelijk werk en sociaal raadslieden (via Stichting Meerwaarde). Daarnaast wordt via het MZS de volgende ondersteuning geboden: vrijwilligersinzet, mantelzorgondersteuning, de mantelzorgmakelaar, de cursus 'Mantelzorg werkt', netwerkversterking door middel van een familiegesprek enlof netwerkcoach, Handen in Huis en Gewoon uit logeren. Voor deze doelgroep zijn de volgende respijtvoorzieningen voorhanden: - Ons Tweede Thuis (onder andere logeerhuis, dagbesteding, thuisbegeleiding, hospice); - zorgboerderijen; - vrijwilligers, via MZS; - Handen in Huis, via MZS; - Gewoon uit logeren, via MZS. Deze groep mantelzorgers loopt vaak op tegen problemen met de combinatie van zorg en arbeid, met openingstijden van instanties en loketten en vaak verdwalen zij in het woud van regelingen en formuleren. Ouders van kinderen met gedragsproblemen (ADHD, Autisme) voelen zich vaak geïsoleerd en niet erkent. Veel ouders geven aan behoefte te hebben aan informatie over ziektebeelden, regelingen en vergoedingen, zorg en hulp aanvragen en hulp bij administratie.
Volgvei 6 1 1.0433549\wwZ 3.2. Mantelzorgers van jongvolwassenen van 18 tot 30 jaar Welke ontwikkelingen verwachten we? Naar verwachting zal deze groep mantelzorgers de grootste knelpunten ervaren op het gebied van arbeid, dagbesteding, huisvesting en inkomen (Wajong). Wat betekent dit voor de mantelzorger? - de jongvolwassene is financieel afhankelijker; - de jongvolwassene woont langer thuis; - er ligt meer druk op de combinatie van zorg en arbeid; - er moet een groter beroep worden gedaan op eigen netwerk, grootouders, andere kinderen in het gezin, en vaak ook langer; - er is meer behoefte aan respijtzorg. Huidig aanbod aan manfelzorgondersteuning en respijtzorg De volgende organisaties bieden ondersteuning aan mantelzorgers van jongvolwassenen: MEE, Wmo-loket, Geestelijke Gezondheids Zorg (GGZ), eigen Kracht conferentie, EHBA, LHBA, maatschappelijk werk en sociaal raadslieden (via Stichting Meerwaarde). Daarnaast wordt via het MZS de volgende ondersteuning geboden: vrijwilligersinzet, mantelzorgondersteuning (emotioneel), de mantelzorgmakelaar, de Cursus 'Mantelzorg werkt', netwerkversterking door middel van een familiegesprek enlof netwerkcoach, Handen in Huis en Gewoon uit logeren. Voor deze doelgroep zijn de volgende resp~tvoorzieningen voorhanden: - Ons Tweede Thuis (OTT); - zorgboerderijen; - Roads; - inzet van vrijwilligers via MZS; - Handen in Huis, via MZS. 3.3 Mantelzorgers voor volwassenen tot 65 jaar Welke ontwikkelingen verwachten we? Steeds meer mantelzorgers moeten een baan met mantelzorgtaken combineren. Daarnaast spelen vaak financiële problemen spelen een rol: hypotheek, studerende kinderen, verlies van baan, geen pgb. Men heeft een kleiner netwerk om een beroep op te doen, gezinnen zijn kleiner, iedereen werkt, kinderen wonen ver weg. Er is sprake van minder sociale cohesie. Wat betekent dit voor de mantelzorger? - er is behoefte aan netwerkversterking; - er is behoefte aan respijtmogelijkheden op flexibele tijden; - er komt meer druk te liggen op de combinatie van zorg en arbeid. Huidig aanbod aan mantelzorgondersteuning en respijfiorg De volgende organisaties bieden ondersteuning aan mantelzorgers: MEE, het Wmo-loket, GGZ, Eigen kracht conferentie, EHBA, LHBA, maatschappelijk werk en sociaal raadslieden (via Stichting Meerwaarde).
11.0433549\~~~ Volgvei 7 Via het MZS wordt de volgende ondersteuning geboden: vrijwilligersinzet, mantelzorgondersteuning (emotioneel), de Mantelzorgmakelaar (praktisch), de Cursus 'Mantelzorg werkt', netwerkversterking door middel van een familiegesprek enlof netwerkcoach en Handen in Huis. Voor deze doelgroep zijn de volgende respijtvoorzieningen voorhanden: - dagbehandeling; - zorgboerderij; - Ons Tweede Thuis (OTT); - Roads; - inzet van vrijwilligers via MZS; - Handen in Huis, via MZS. 3.4 Mantelzorgers voor mensen van 65 jaar en ouder Welke ontwikkelingen vernachten we? Het aantal dementerende ouderen zal toenemen. De belasting van deze groep mantelzorgers is gezien hun leeftijd hoger. Vooral bij dementie is deze groep mantelzorgers meer afhankelijk van de indicatie "begeleiding". Daarnaast wordt het netwerk van de mantelzorgers kleiner door overlijdenlziekte van broers, zussen en vrienden. Kinderen moeten langer werken en wonen vaak niet in de buurt. Ook is er minder sociale cohesie in de buurt. Wat betekent dit voor de manfelzorger? - er is behoefte aan informatie over het aanvragen van zorg; - er is behoefte aan informatie over het omgaan met veranderingen ten gevolge van de ziekte, onder andere dementie; - er is behoefte aan informatie over voorzieningen; - belang van vervoer; - belang van lotgenotencontact; - belang van respijtvoorzieningen. Huidig aanbod aan manfelzorgondersfeuning en respijfzorg De volgende organisaties bieden ondersteuning aan mantelzorgers: Stichting Meerwaarde (ouderenadvies, maatschappelijk werk, EHBA en LHBA), Wmo-loket, GGZ, Eigen Kracht conferentie. Via het MZS wordt de volgende ondersteuning geboden: vrijwilligersinzet, mantelzorgondersteuning, de Mantelzorgmakelaar, netwerkversterking door middel van een familiegesprek enlof netwerkcoach, Handen in Huis, cursussen voor mantelzorgers en lotgenotengroepen voor mantelzorgers.
11.0433549\~~~ Volgvei 8 Daarnaast zijn de volgende respijtvoorzieningen voor deze groep beschikbaar: - dagbesteding; - dagbehandeling; - zorgboerderijen; - inzet van vrijwilligers via MZS; - tijdelijke opnamellogeren; - Handen in Huis (vakantievervanging voor de mantelzorger, via MZS). 3.5 Overige aandachtsgroepen De groep allochtone mantelzorgers behoeft specifieke aandacht, zo blijkt uit een recent onderzoek van FORUM. Ze beginnen vaak veel jonger te zorgen (vaak zijn ze nog geen achttien) en ze zorgen over een langere periode. Met de term mantelzorg zijn ze meestal onbekend en ook zijn ze vaak niet op de hoogte van de ondersteuningsmogelijkheden. Deze groep loopt een veel groter risico om overbelast te raken. Mantelzorgers van GGZ-cliënten kennen ook een specifieke problematiek. Het welzijn van de mantelzorger is sterk afhankelijk van dat van de patiënt. Er is vaak sprake van acute crisissituaties, waar door professionals adequaat op ingespeeld moet worden. GGZmantelzorgers vinden steun in gespreksgroepen en lotgenotencontact. Uit onderzoek blijkt dat ook voor GGZ-cliënten het risico op overbelasting groter is. De jonge mantelzorger blijkt een moeilijk bereikbare doelgroep. De landelijke aandacht voor deze groep wordt groter en het centrum voor jeugd en gezin kan een belangrijke rol spelen in het signaleren van overbelasting bij jonge mantelzorgers. Maar ook schoolarts, zorgcoördinator en docenten moeten oog hebben voor de positie van deze jongeren. Bewustwording op gang brengen in de omgeving van de jonge mantelzorger en bij de jongere zelf kan overbelasting, schooluitval of psychische schade voorkomen. Vooral kinderen van ouders met een verslavings- of psychisch probleem lopen een risico. Op een aantal plaatsen in het land is een ondersteuningsaanbod voor jonge mantelzorgers ontwikkeld, variërend van een website, praatgroepen tot een bioscoopbon op de Dag van de mantelzorg als blijk van waardering. Een bioscoopbon is een goed middel gebleken om de jonge mantelzorgers in beeld te krijgen. Vervolgens kan er door het uitgeven van een nieuwsbrief enlof het opzetten van een website voor deze doelgroep informatie gegeven worden over voor hen relevante onderwerpen. 4. Vervolgtraject Op basis van de hierboven gespecificeerde doelgroepen zullen we in de nota, die wij u in het vierde kwartaal zullen aanbieden, een activiteitenplan opstellen waarbij we voor de verschillende doelgroepen activiteiten zullen ontwikkelen die aansluiten bij de behoeften van de verschillende groepen mantelzorgers. Wij zullen in het derde kwartaal een bijeenkomst organiseren waarbij we ook de Wmo-raad en klankbordgroep consulteren voor het formuleren van passende oplossingen. Een aantal van deze activiteiten is nu al in gang gezet. Ons Tweede Thuis heeft logeerhuizen die voor kinderen worden gebruikt. Daardoor zijn er wachtlijsten voor deze logeerhuizen in de schoolvakanties en in de weekeinden. Verder staan deze huizen grotendeels leeg. Met Ons Tweede Thuis willen we de mogelijkheid bekijken om deze logeerhuizen ook te gebruiken als respijtzorgvoorziening voor andere doelgroepen.
Volgvei 9 1 1.0433549\wwz Heliomare heeft een programma voor activering en dagbesteding voor mensen ment een niet aangeboren hersenafwijking in Aalsmeer en in Haarlem. Daar zijn ook rolstoel toegankelijke sportvoorzieningen. Zowel in de activering als bij de sportfaciliteiten zou per groep nog plaats zijn voor een paar extra mensen. Ook hier willen bespreken of deze onderbenutte capaciteit niet gebruikt kan worden voor een andere (passende) doelgroep. Het MZS is bezig met het verder uitwerken van een projectvoorstel voor vrijwillige netwerkcoaches: Deze vrijwilligers kunnen worden ingezet om mantelzorgers te ondersteunen bij het versterken en effectiever inzetten van hun sociale netwerk, zodat de zorgtaken beter verdeeld kunnen worden en het risico op overbelasting afneemt; Tussen het MZS, gemeente en allochtone organisaties is op 23 juni is een bijeenkomst georganiseerd om te inventariseren wat de problematiek van allochtone mantelzorgers is en hoe we er voor kunnen zorgen dat deze groep mantelzorgers beter bekend wordt met het ondersteuningsaanbod. Wij vewachten u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, burgemeester en wethouders van de gemeente Haarlemmermeer, i de burgemeester, drs P J Bu~jtels &) k,-- e _*-"- / -"-d;- "'"R*-". ;,l p+' drs- -Th' L N Weterings ' "." l / " /Y+ < -
Volgvei 10 11.0433549\wwZ Steiler : Tessa Kraemer Telefoon : 023 567 4957 : De leden van de gemeenteraad van Haarlemmermeer Geadresseerde Uw brief : --- Bijiage(n) : Geen : Stand van zaken Nota Respijtvoorzieningen Kenmerk : *l 1.0433549* Onderwerp Afschriften aan: - Archief FMIDRM - MEOIWWZ: Tessa Kraemer Evt. opmerkingen m.b.t. verzending van brief enlof afschriften: