Rapport maart 2015 Gemeente Hengelo. Onderzoek kostendekkendheid leges & tarieven

Rapport maart 2015 Gemeente Hengelo Onderzoek kostendekkendheid leges & tarieven

Inhoudsopgave SAMENVATTING...4 1. INLEIDING...5 1.1 Achtergrond in de gemeente Hengelo...5 1.2 Leges en tarieven opgenomen in dit onderzoek...5 1.3 Regelgeving en richtlijnen...6 1.3.1 Kruissubsidiëring...6 1.3.2 Kostenverdeelsystematiek...7 1.3.3 BTW en BTW compensatiefonds...8 1.3.4 Perceptiekosten...8 1.4 Effect voor de burger...8 2. OPZET ONDERZOEK...9 2.1 Onderzoek kostendekkendheid leges & tarieven...9 2.2 Benchmark belastingen & tarieven...9 3. LEGESVERORDENING... 10 3.1 Titel I Algemene Dienstverlening... 10 3.1.1 Huwelijken... 10 3.1.2 Reisdocumenten... 11 3.1.3 Rijbewijzen... 12 3.2 Titel II Omgevingsvergunningen... 13 3.2.1 Totaaloverzicht omgevingsvergunningen... 13 3.2.2 Kostenonderbouwing uitgelicht: 3 voorbeelden voor de benchmark... 14 3.3 Titel III Dienstverlening vallend onder de Europese dienstenrichtlijn... 15 3.3.1 Drank- en Horecawet... 15 3.3.2 Evenementen.... 15 3.3.3 Prostitutiebedrijven... 17 4. AFVALSTOFFENHEFFING... 18 4.1 Zorgplicht van Nederlandse gemeenten... 18 4.2 Kostenonderbouwing van de afvalstoffenheffing... 18 5. RIOOLHEFFING... 21 6. MARKTGELDEN... 23 7. HAVENGELDEN... 24 8. BEGRAAFRECHTEN... 25 Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 2

REFERENTIES... 26 BIJLAGE 1 BENCHMARK TARIEVEN... 27 1.1 Inleiding... 27 1.2 Benchmark leges en tarieven... 27 1.3 Benchmark belastingen... 29 Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 3

SAMENVATTING Nader onderzoek wijst uit dat hoewel de gemeente Hengelo naar maximale kostendekkendheid streeft, niet alle leges en tarieven een dekkingspercentage van 100% halen. In sommige gevallen wordt dit veroorzaakt doordat niet alle kosten die verhaald kunnen worden in leges en tarieven, in beeld zijn gebracht. In enkele gevallen hangt het afwijken van de maximaal kostendekkende tarieven samen met bewuste keuzes die in het verleden zijn gemaakt. Zo worden niet alle kosten doorberekend in de tarieven van de horecavergunningen en vergunningen voor evenementen, aangezien horecagelegenheden en evenementen zorgen voor reuring in de stad en de gemeente Hengelo het belangrijk vindt dat dit blijft. Echter is het doel van dit rapport alle mogelijkheden voor het extra toerekenen van kosten inzichtelijk te maken. De kostenonderbouwingen die per onderdeel zijn opgesteld, zijn gebaseerd op cijfers uit de begroting 2015. Alle mogelijkheden voor extra kostentoerekening zijn weergeven in onderstaand totaaloverzicht. In kolom twee worden de extra toe te rekenen kosten weergeven; dit zijn kosten uit de begroting 2015 die niet zijn opgenomen in de huidige onderbouwing, maar wel verhaald kunnen worden in de tarieven. Kolom drie geeft de extra inkomsten weer wanneer maximaal kostendekkende tarieven worden gehanteerd. In kolom vier is het effect van de extra toe te rekenen kosten (kolom twee) doorgerekend in een stijging van het tarief (het effect voor de burger). Tabel 1. Totaaloverzicht mogelijkheden extra kostentoerekening Leges & tarieven Extra toe te rekenen Dekkingspercentage 100% Stijging tarief (o.b.v. 2 e kolom) Huwelijken 2.520 44.780 Per huwelijk 20,15 Reisdocumenten n.v.t. n.v.t. n.v.t. Rijbewijzen n.v.t. n.v.t. n.v.t. Omgevingsvergunningen - - - Drank- en Horecawet - 20.230 n.v.t. Evenementen - 140.560 n.v.t. Prostitutiebedrijven - 200 n.v.t. Afvalstoffenheffing 631.540 - Per huishouden 17,50 Rioolheffing 177.570 - Per huishouden 4,95 Marktgelden 46.300 3.515 Jaarlijks 38,20 per strekkende meter Havengelden 27.950 25.515 Per schip 9,30 Begraafrechten 39.350 377.700 n.t.b. Totaal 925.230 612.500 Als haalbaar bezuinigingsvoorstel betekent dit dat er ruim 900.000 meer aan de heffingen en leges kan worden toegerekend dan tot nu toe wordt gedaan. Daarnaast is er binnen de marge van maximale kostendekkendheid ruimte om de tarieven te verhogen. Wanneer een dekkingspercentage van 100% wordt gehanteerd voor alle leges en tarieven, leidt dit tot een totaal van ruim 600.000 extra inkomsten. De vergelijking met andere Twentse gemeenten en landelijk vergelijkbare gemeenten, laat zien dat de tarieven die de gemeente Hengelo vraagt niet veel afwijken van het gemiddelde. Alleen het tarief van de afvalstoffenheffing voor de eenpersoonshuishoudens ligt flink lager dan het gemiddelde van de regio gemeenten en de vergelijkbare gemeenten; dit lag in de lijn der verwachting aangezien de gemeente Hengelo gebruik maakt van diftar. Verdere uitzondering zijn de vrij lage tarieven voor de omgevingsvergunningen. De gemeente Hengelo vraagt het op één na laagste tarief van de gemeenten uit de benchmark. De volledige benchmark is opgenomen in bijlage 1. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 4

1. INLEIDING 1.1 Achtergrond in de gemeente Hengelo Dit rapport geeft inzicht in de kostenonderbouwing van de vigerende leges en tarieven in de gemeente Hengelo. Een duidelijke kostenonderbouwing is nodig, aangezien burgers bezwaar kunnen aantekenen tegen de gevraagde tarieven binnen de gemeente. Wanneer dat gebeurt zal de gemeente een heldere onderbouwing moet geven van de opbouw van het tarief, met een duidelijk overzicht van de baten en lasten. Kan de gemeente hier niet aan voldoen, dan kan de rechter de verordening onverbindend verklaren. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties onderzoekt of het mogelijk is om de kostenonderbouwing van de gemeentelijke legestarieven op te nemen in het Besluit Begroting en Verantwoording, waarin ook de begrotingsregels zijn opgenomen. Dit verplicht de gemeenten om jaarlijks een kostenonderbouwing te publiceren in de paragraaf lokale lasten. In principe streeft de gemeente Hengelo naar volledige kostendekkendheid; dit houdt in dat alle gemaakte kosten die rechtstreeks samenhangen met of veroorzaakt zijn door een verrichte dienstverlening, worden doorberekend in de leges en tarieven. Deze doelstelling is opgenomen in het coalitieakkoord (2014-2018). Hierin staat ook dat de gemeente streeft naar een gematigde ontwikkeling van de totale reële lokale lastendruk en dat er jaarlijks in ieder geval gecorrigeerd wordt voor inflatie (van lonen en prijzen). Alleen in het uiterste geval overweegt de gemeente de tarieven, heffingen en belastingen bij te stellen naast de trendmatige verhoging. Door de nog te voeren maatschappelijke takenverkenning worden alle mogelijkheden voor bezuinigingen bekeken. Dit betekent dat ook met een kritische blik naar de leges en tarieven wordt gekeken. Dit rapport kan daarom als onderliggend document bij het traject van de maatschappelijke takenverkenning worden gebruikt. 1.2. Leges en tarieven opgenomen in dit onderzoek In dit rapport is onderzoek gedaan naar een aantal leges en tarieven die in de gemeente Hengelo gehanteerd worden. Deze heffingen en leges zijn opgenomen in onderstaande tabel. Tabel 2. Leges & Tarieven Verordening Titel Hoofdstuk Legesverordening I Algemene dienstverlening Huwelijken Reisdocumenten Rijbewijzen II Omgevingsvergunningen III Dienstverlening vallend onder EU dienstenrichtlijn Drank- en Horecawet Evenementen Prostitutiebedrijven Afvalstoffenheffing Rioolaanleg- en aansluitrecht Rioolheffing Marktgelden Havengelden Begraafrechten Binnen titel I van de legesverordening wordt alleen ingegaan op de onderwerpen huwelijken, reisdocumenten en rijbewijzen. Dit is gedaan omdat deze producten het meest worden aangevraagd en in verhouding de meeste kosten met zich mee brengen. Daarnaast vraagt de gemeente voor veel andere onderdelen binnen titel I van de legesverordening de maximale tarieven, die zijn vastgesteld door het Rijk. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 5

1.3 Regelgeving en richtlijnen In de wetgeving is vastgelegd welke belastingen, leges en tarieven een gemeente mag heffen. Hieronder worden de wettelijke grondslagen per onderdeel kort genoemd. De rioolheffing is vastgelegd in artikel 228a van de Gemeentewet. In dit artikel staat dat de gemeente een belasting mag heffen om kosten van de inzameling en transport van afvalwater, inzameling en verwerking van hemelwater en het treffen van maatregelen tegen grondwateroverlast, te bestrijden. Verdere invulling van de rioolheffing, waaronder het bepalen van de heffingsgrondslag, de heffingsmaatstaf en het bepalen van de belastingplichtige (gebruiker, eigenaar of beiden), wordt overgelaten aan de gemeente. De wettelijke grondslag van de leges algemene dienstverlening (titel I van de legesverordening) is opgenomen in artikel 229, eerste lid, onderdeel b van de Gemeentewet. Dit artikel zegt dat: rechten kunnen worden geheven ter zake van het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten. Op basis van dit artikel mag de gemeente de kosten van dienstverlening in rekening brengen bij de mensen die deze dienst vragen. De omgevingsvergunningen (titel II van de legesverordening) worden sinds 1 oktober 2010 geregeld op basis van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). In deze Wabo zijn ongeveer 25 voormalige regelingen onder gebracht die allemaal betrekking hebben op de fysieke leefomgeving. Het gaat hier om vergunningen voor bouwen, ruimte, natuur en milieu (Handreiking kostentoerekening, 2014). De leges en vergunningen rond horeca, evenementen en prostitutiebedrijven (titel III van de legesverordening), zijn vastgelegd in de Europese Dienstenrichtlijn. Tenslotte wordt de afvalstoffenheffing geheven op grond van artikel 15.33 van de Wet Milieubeheer. Op basis van dit artikel mag de gemeente een heffing instellen om kosten voor het inzamelen van huishoudelijk afval te verhalen op de aanbieder van het afval. Net zoals bij de rioolheffing heeft een gemeente vrijheid bij de invulling van de afvalstoffenheffing. Het gemeentebestuur mag de heffingsgrondslag en de heffingsmaatstaf bijvoorbeeld zelf bepalen. Verder worden in dit rapport de handreikingen en modellen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Rijksoverheid als richtlijnen gebruikt. In deze stukken is opgenomen dat tenzij in een wet anders is aangegeven, alleen de begrote kosten van een dienstverlening mogen worden verhaald in de leges en tarieven. Alle kosten die worden opgenomen in de onderbouwing moeten dus terug te vinden zijn in de begroting 2015. Uitzondering hierop is de BTW, deze mag extra comptabel worden bijgehouden (zie 1.3.3). Daarnaast mag het totaal aan leges dat een gemeente vraagt niet meer dan 100% kostendekkend zijn (op begrotingsbasis). Voor de bestemmingsheffingen en leges geldt ook dat de inkomsten alleen mogen worden gebruikt voor de producten en diensten waarvoor de tarieven worden gevraagd. 1.3.1 Kruissubsidiëring Binnen de legesverordening wordt kruissubsidiëring vaak toegepast. Kruissubsidiëring houdt in dat een overdekking binnen de ene groep diensten wordt gebruikt voor de onderdekking van een andere groep diensten. Over het algemeen is kruissubsidiëring binnen de legesverordening toegestaan, maar bij voorkeur alleen binnen gelijke diensten of groepen van diensten. Echter raadt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten het gebruik van kruissubsidiëring zoveel mogelijk af (Handreiking Kostentoerekening, 2014). Na het ingaan van de Wabo zijn de mogelijkheden tot kruissubsidiëring binnen de legesverordening verder beperkt. Echter is in de jurisprudentie nog niet vastgesteld of na invoering van de Wabo kruissubsidiëring tussen tarieven die onder de omgevingsvergunning vallen en tarieven die niet onder de omgevingsvergunning vallen, niet meer is toegestaan. De Hoge Raad heeft zelfs op 13 februari van dit jaar bevestigd dat kruissubsidiëring binnen de Legesverordening nog is toegestaan, aangezien het kabinet nog geen wijzigingen in de wetgeving heeft doorgevoerd die kruissubsidiëring niet langer Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 6

mogelijk maken. Echter blijft de gemeente Hengelo uitgaan van maximaal 100% kostendekking per titel van de verordening, omdat een aanpassing van de wetgeving op korte termijn te verwachten is en de gemeente graag een stabiel beleid wil hanteren. Het kostendekkingspercentage wordt in dit rapport in principe per titel behandeld. Uitzondering hierop zijn titel I en titel III van de legesverordening. Binnen titel I van de legesverordening is in dit rapport gekeken naar de kostendekkendheid van de meest voor de hand liggende onderdelen (zie paragraaf 1.2). Voor de vergunningen binnen titel III van de legesverordening gelden de regels van de Europese Dienstenrichtlijn: kruissubsidiëring met andere titels is verboden en kruissubsidiëring binnen de titel mag alleen als de vergunningen sterk met elkaar samenhangen. Vandaar dat voor deze vergunningen het dekkingspercentage ook per tarief is berekend. 1.3.2 Kostenverdeelsystematiek De Handreiking Kostentoerekening 2014 geeft aan dat alleen de directe kosten en overhead als kosten kunnen worden doorberekend in de tarieven. Onderstaand kader geeft de definities van deze kosten, met enkele voorbeelden: Directe kosten zijn kosten die rechtstreeks samenhangen met of veroorzaakt zijn door een verrichte dienstverlening. Het gaat in dit geval om loonkosten, huisvestingskosten, specifieke automatiseringskosten of materiële kosten. En ondanks niet expliciet in wet- en regelgeving benoemd, kunnen ook de kosten van afschrijving, bijdragen aan voorzieningen en reserves, rentekosten, perceptiekosten en kosten van kwijtschelding worden verhaald. Overheadkosten zijn kosten die niet rechtstreeks samenhangen met de betreffende dienst, maar wel in verband staan met die dienstverlening. Deze kosten kunnen naar verhouding worden doorberekend in de tarieven. Voorbeelden van toe te rekenen overheadkosten zijn kosten van ondersteunende diensten en huisvesting. Indirecte kosten mogen niet worden doorberekend in de leges en tarieven, aangezien deze kosten op geen enkele wijze in verband zijn te brengen met de geleverde dienst. Deze kosten zullen via de algemene middelen of op andere manieren moeten worden gedekt. Voorbeelden van indirecte kosten zijn: beleidskosten, kosten voor handhaving, inspraak-, bezwaar- en beroepsprocedures. Uitzondering hierop zijn de kosten van beleidsuitvoering, beleidsvoorbereiding en de eerste controle bij handhaving. Deze kosten mogen wel worden doorberekend in de tarieven. Zoals in voorgaand kader is aangegeven, kunnen de overheadkosten naar verhouding worden doorberekend in de leges en tarieven. Voor de doorberekening van de overheadkosten maakt de gemeente Hengelo gebruik van verdeelsleutels. De kosten van de ondersteunende diensten die in verband staan met de geleverde dienst, worden op basis van fte s (enkele uitzonderingen daargelaten) doorbelast naar de overige sectoren. Doorbelasting naar de uiteindelijke producten vindt plaats door het aantal productieve uren uit de Personeels-matrix te vermenigvuldigen met het sectorspecifieke uurtarief. Dit betreft een uniform uurtarief dat geen onderscheid maakt in loonschalen. Aangezien de huidige kostenverdeelsystematiek uit gaat van tarieven op sectorniveau, kan deze verdeelsystematiek niet gebruikt worden voor het berekenen van de integrale kostprijs. Echter is het rekenen met sectortarieven gebruikelijk binnen de gemeente Hengelo, vandaar dat deze tarieven ook zijn gebruikt in dit onderzoek. In deze sectortarieven zijn de overheadkosten van onder andere huisvesting, ICT en andere ondersteunende diensten al opgenomen. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 7

Figuur 1. Schematische weergave kostenverdeelsystematiek 1.3.3 BTW en BTW-compensatiefonds Op het moment dat een gemeente handelt als overheid of niet-ondernemer (op grond van een wettelijke bepaling) kan zij de BTW die is betaald over ingekochte goederen en diensten terugvorderen via het BTW-compensatiefonds. Gemeenten mogen deze compensabele BTW meenemen als kosten in de kostenonderbouwing van de leges en tarieven. Het BTWcompensatiefonds wordt namelijk gevuld met geld uit het gemeentefonds, zodat door de BTW compensatie de gemeente uiteindelijk een lagere uitkering uit het gemeentefonds ontvangt. In de kostenonderbouwing per onderdeel wordt gekeken of de BTW volledig is opgenomen. Is dit niet het geval dan wordt gekeken over welke kosten BTW wordt betaald. Van dit totaal bedrag kan vervolgens 21% worden doorberekend in de tarieven. 1.3.4 Perceptiekosten De kosten van heffing en vordering van belastingen en leges behoren ook tot de verhaalbare kosten. Hieronder vallen ook de verliezen op inkomsten door oninbaarheid, de invoeringskosten en de kosten van communicatie en voorlichting over de invordering van heffingen. Dit worden ook wel de perceptiekosten genoemd. 1.4 Effect voor de burger De raad heeft als uitgangspunt genomen dat leges die wordt geheven kostendekkend moeten zijn, tenzij er maatschappelijke argumenten zijn om dit niet te doen. Kostendekkendheid wordt niet gezien als middel ter verhoging van inkomsten, maar als uitvoering van het uitgangspunt dat de "gebruiker betaalt". Anders wordt de rekening immers bij alle burgers neergelegd. Uiteraard kan er niet alleen vanuit kostenoogpunt gekeken worden naar de leges en tarieven. Verhoging van de tarieven heeft een maatschappelijk effect, aangezien het toerekenen van extra kosten leidt tot hogere leges en tarieven. Om dit effect voor de burger specifiek in beeld te brengen, wordt een eventuele extra toerekening van kosten uitgedrukt in een tariefsverhoging. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 8

2. OPZET ONDERZOEK 2.1 Onderzoek kostendekkendheid leges & tarieven In dit onderzoek wordt er gekeken naar de huidige kostentoerekening en het dekkingspercentage van de leges en tarieven. Per onderdeel wordt de huidige situatie in kaart gebracht en wordt er gekeken naar de kostenonderbouwing van de leges en tarieven voor 2015. Om een goed inzicht te krijgen in de opbouw van de tarieven, zijn interviews afgenomen met financieel adviseurs en beleidsmedewerkers op het betreffende vakgebied. Aan de hand van de informatie die in deze gesprekken is verzameld, kan een inzicht worden gegeven in de kostenonderbouwing en kan getoetst worden of de kosten die worden toegerekend aan de eindproducten ook wettelijk toegerekend mogen worden. Vervolgens worden de aandachtspunten en mogelijkheden in beeld gebracht. Hierin staat de mate van kostendekkendheid centraal; worden alle kosten die mogen worden toegerekend aan de geleverde dienst, ook daadwerkelijk toegerekend? Uit de analyse moet duidelijk worden of er andere kosten die elders in de begroting genoemd staan, ook kunnen worden toegerekend aan de tarieven. Er moet worden opgemerkt dat dit rapport zicht richt op de huidige kostentoerekening en het huidige dekkingspercentage van de leges en tarieven. Efficiency in werkzaamheden wordt in dit rapport niet behandeld. 2.2 Benchmark belastingen & tarieven Naast het onderzoek naar de huidige situatie binnen de gemeente Hengelo, wordt gekeken naar de leges en tarieven die in andere gemeenten worden gehanteerd. Deze benchmark met landelijke vergelijkbare gemeenten en gemeenten uit de regio, moet meer inzicht geven in de positie van de gemeente Hengelo. Voor de benchmark met andere gemeenten wordt gebruik gemaakt van de tarieven uit 2014 (aangezien voor sommige van deze gemeenten geen recenter cijfermateriaal voorhanden is). De benchmark richt zich naast de leges en tarieven ook op diverse belastingen. In tegenstelling tot de leges en tarieven, zijn de opbrengsten van de belastingen onderdeel van de algemene middelen van de gemeente en dus vrij besteedbaar. De gemeente mag echter alleen belastingen heffen die genoemd zijn in de wet. De hoogte van deze belastingen wordt jaarlijks vastgesteld door de gemeenteraad. De benchmark in opgenomen in de bijlage. Naast de genoemde leges en tarieven uit tabel 2 wordt er gekeken naar de onroerendezaakbelasting, de toeristenbelasting en de hondenbelasting. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 9

3. LEGESVERORDENING 3.1 Titel I Algemene dienstverlening In deze paragraaf wordt de kostenonderbouwing van de huwelijken, reisdocumenten en rijbewijzen behandeld. In de afgelopen jaren was er nog geen kostenonderbouwing voor de leges rond burgerzaken beschikbaar. Binnen de gemeente Hengelo wordt geen gebruik gemaakt van tijdschrijven bij de afdeling Burgerzaken. Er is daarom geen helder inzicht in de werkelijke tijdbesteding per product. Voor het opstellen van de kostenonderbouwing voor 2015 is daarom gebruik gemaakt van historische aantallen, een prognose van de aantallen voor 2015 en een inschatting van de verdeling van de formatie over de verschillende eindproducten. 3.1.1 Huwelijken De kosten voor een huwelijksvoltrekking bestaan uit personeelskosten, kosten van de buitengewoon ambtenaar burgerlijke stand en overige kosten. Binnen de gemeente Hengelo wordt gerekend met een sectorspecifiek uurtarief, waarin de overheadkosten zoals kosten voor huisvesting, ICT en ondersteunende diensten zijn doorberekend (zie ook 1.3.2). Er wordt dus geen opslagpercentage voor overheadkosten meegenomen. Tabel 3. Kostenonderbouwing Huwelijken Begrote kosten Verwachte inkomsten Kosten huwelijken 12.020 Huwelijk maandag t/m vrijdag Stadhuis 29.344 Uren sector PSZ 94.468 Huwelijk op zaterdag Stadhuis 3.426 Huwelijk maandag t/m vrijdag op locatie 22.332 Huwelijk op zaterdag op locatie 6.598 Totaal 106.488 Totaal 61.700 In bovenstaande tabel zijn de bedragen uit de begroting 2015 opgenomen als begrote kosten, de verwachte inkomsten zijn berekend aan de hand van de prognose voor 2015 en de tarieven uit de legesverordening 2015. Voor de inkomsten is uitgegaan van de gemiddelde tarieven; de tarieven voor trouwen op maandag zijn buiten beschouwing gelaten en voor huwelijken op locatie zijn de tarieven voor een vast aangewezen trouwlocatie gebruikt. Op basis van bovenstaande cijfers is het huidige dekkingspercentage voor huwelijken binnen de gemeente Hengelo 58%. Er zijn diverse kosten die de gemeente niet meeneemt in de kostenonderbouwing, maar die wel doorberekend kunnen worden. Ten eerste mag de gemeente de BTW voor kosten rond huwelijken verhalen doormiddel van de tarieven. Bij een BTW percentage van 21% kan er op dit moment 2.520 extra worden toegerekend aan de kostenonderbouwing van huwelijken. Daarnaast kan de gemeente huur voor de trouwzaal in rekening brengen. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook al in de gemeente Enschede en de gemeente Rijssen-Holten; de laatste gemeente brengt voor de huwelijken in het stadhuis 150 in rekening voor de huur van de trouwzaal. Als de gemeente Hengelo een tarief van 100 per huwelijk zou hanteren, kan er 7.500 extra in rekening worden gebracht. Deze optie is echter niet opgenomen in bezuinigingsformat 8.2.3, Leges & Tarieven. Ook wordt er nu een vast aantal uren in de begroting opgenomen voor de buitengewoon ambtenaar van de burgerlijke stand. Deze uren zijn verwerkt in de uren sector PSZ. Het aantal uren zou ook jaarlijks berekend kunnen worden aan de hand van de prognosecijfers. Per huwelijk wordt standaard 4 uur geraamd voor de BABSen; hierin wordt geen onderscheid gemaakt tussen huwelijken in het Stadhuis en huwelijken op locatie (inclusief huisbezoeken). Ook kan een deel van de uren die nu aan het GBA wordt toegerekend, worden doorberekend in de uren voor huwelijken. Om de mogelijkheden van deze laatste twee opties verder uit te zoeken, is een meer gedetailleerde verdeling van de uren over de producten nodig. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 10

Aandachtspunten en mogelijkheden Toerekenen BTW 2.520 Totaal extra toe te rekenen aan huwelijken: 2.520 Binnen de marge van maximale kostendekkendheid is er ruimte om de tarieven te verhogen. Bij een dekkingspercentage van 100% leidt dit tot maximale extra inkomsten van 44.780. Maatschappelijk effect Een verhoging van 20,15 per huwelijk is nodig om de BTW kosten in de tarieven te verrekenen. Wanneer de tarieven zouden worden verhoogd om maximale kostendekkendheid te bereiken, moeten de tarieven voor huwelijken gemiddeld met 358,20 per huwelijk worden verhoogd. 3.1.2 Reisdocumenten Gemeente Hengelo hanteert de maximumtarieven die door het Rijk zijn vastgesteld. Dit houdt in dat naast de rijkskosten voor het reisdocument, de maximale bijdrage voor de gemeente wordt gevraagd. Daarnaast is het mogelijk om een reisdocument met spoed aan te vragen. De kosten die een burger hiervoor betaalt zijn landelijk vastgesteld. De gemeente mag naast dit vastgestelde bedrag geen extra kosten voor een spoedlevering in rekening brengen, vandaar dat deze tarieven niet zijn meegenomen in onderstaande kostenonderbouwing. Sinds maart 2014 is de geldigheidsduur van een paspoort verlengd naar tien jaar. Het Rijk verwacht dat vanaf het jaar 2019 het aantal aanvragen van paspoorten en identiteitskaarten hierdoor sterk zal afnemen. Om de vaste lasten op te vangen en schommelingen in de tarieven te voorkomen, zijn de maximumtarieven bijgesteld (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2014). De uren van de sector PSZ zijn berekend aan de hand van een verdeling van de formatie over de diverse eindproducten die in 2012 is opgesteld. Deze verdeling is omgezet naar 2015, aan de hand van percentuele verdeling in 2012 en de huidige formatie van de afdeling Burgerzaken. Tabel 4. Kostenonderbouwing reisdocumenten Begrote kosten Verwachte inkomsten Kosten reisdocumenten 5.090 Paspoort > 18 jaar 603.900 Uren sector PSZ 477.160 Zakenpaspoort 1.342 Rijkskosten paspoort > 18 jaar 333.990 Vreemdelingenpaspoort 1.792 Rijkskosten Zakenpaspoort 742 Vluchtelingenpaspoort 1.792 Rijkskosten Vreemdelingen paspoort 742 Ned. ID-kaart > 18 jaar 318.300 Rijkskosten Vluchtelingen paspoort 742 Rijkskosten Ned. ID-kaart > 18 jaar 179.340 Totaal 997.806 Totaal 927.126 Wederom zijn de bedragen uit de begroting 2015 opgenomen als begrote kosten en zijn de verwachte inkomsten berekend aan de hand van de prognose voor 2015 *. Op basis van bovenstaande totaal cijfers is het huidige dekkingspercentage voor reisdocumenten 93%. De huidige onderbouwing laat zien dat compensabele BTW niet wordt doorberekend. Doordat wettelijk vastgestelde maximumtarieven worden gehanteerd, is het extra toerekenen van deze kosten niet mogelijk. * De prognosecijfers zijn vergeleken met het bedrag voor legesopbrengsten dat is geraamd in de begroting 2015. Op basis van deze vergelijking lijken de prognose cijfers realistisch. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 11

Aandachtspunten en mogelijkheden Aangezien maximumtarieven worden gehanteerd, is het toerekenen van extra kosten en het verhogen van de tarieven niet mogelijk. In het bijgesteld financieel perspectief van medio maart 2015 is al rekening gehouden met de verwachte afname van de aantallen reisdocumenten vanaf het jaar 2019, zowel aan de lasten als aan de batenzijde in de begroting. Geadviseerd wordt om de verdeling van de uren over de diensten van burgerzaken jaarlijks, of om het jaar, goed inzichtelijk te maken. Dit omdat de uren op dit moment een grote kostenpost vormt en dit voor de gemeente een beïnvloedbare factor is. Een actuele verdeling van de uren en een nauwkeurige raming dragen bij aan een duidelijke en betrouwbare kostenonderbouwing. 3.1.3 Rijbewijzen Voor het aanvragen van een rijbewijs wordt in de gemeente Hengelo ook het door het Rijk vastgestelde maximumtarief gevraagd. Tevens is een spoedlevering mogelijk, maar net zoals bij de reisdocumenten mag de gemeente hiervoor geen extra kosten bovenop het vastgestelde tarief in rekening brengen. Daarom is dit laatst genoemde tarief niet meegenomen in de kostenonderbouwing in tabel 5. De uren van de sector PSZ zijn wederom gebaseerd op een inschatting van de verdeling van de formatie over de eindproducten die is opgesteld. De verwachte inkomsten zijn gebaseerd op prognosecijfers voor 2015 *. Tabel 5. Kostenonderbouwing rijbewijzen Begrote kosten Verwachte inkomsten Kosten Rijbewijzen 6.000 Afgifte rijbewijs voor 10 jaar 194.000 Uren sector PSZ 277.540 Rijkskosten rijbewijs 48.500 Totaal 332.040 Totaal 194.000 Op basis van de cijfers uit de tabel blijkt dat het dekkingspercentage voor rijbewijzen 58% is. Wederom kan de gemeente door de vastgestelde maximumtarieven de verwachte inkomsten niet beïnvloeden door extra kosten toe te rekenen. Dit heeft alleen effect op het dekkingspercentage. Aandachtspunten en mogelijkheden Het opvragen en afgeven van een eigen verklaring is nu niet meegenomen in de kostenonderbouwing. Voor het totaalbeeld zal het opnemen van deze kosten en inkomsten geen verschil maken, aangezien de gemeente hier geen extra kosten voor mag rekenen. Voor de volledigheid is het duidelijker de eigen verklaringen hierin wel op te nemen. Tenslotte wederom het advies om de verdeling van de formatie over de eindproducten regelmatig te controleren en indien nodig bij te stellen, aangezien de begrote uren de enige factor is die de gemeente zelf kan beïnvloeden. * De prognosecijfers zijn vergeleken met het bedrag voor legesopbrengsten dat is geraamd in de begroting 2015. Op basis van deze vergelijking lijken de prognose cijfers realistisch. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 12

3.2 Titel II Omgevingsvergunningen Zoals in de inleiding van dit rapport is genoemd, zijn de omgevingsvergunningen sinds 2010 geregeld in de Wabo. Ondanks de onduidelijkheid in de jurisprudentie heeft de gemeente aangegeven het dekkingspercentage voor dit onderdeel ook op titel niveau te willen berekenen. Hieronder wordt daarom eerst een totaaloverzicht van de begrote kosten en verwachte inkomsten rond de omgevingsvergunningen weergeven. Omdat er veel verschillende vergunningsaanvragen binnen deze titel vallen, worden vervolgens drie voorbeelden verder uitgewerkt. Dit zijn de standaardvoorbeelden die onder andere door het COELO worden gehanteerd in de benchmark. 3.2.1 Totaaloverzicht omgevingsvergunningen Om de kosten die doorberekend kunnen worden in beeld te krijgen, wordt gekeken naar de activiteiten die direct dan wel indirect verhaald kunnen worden in de omgevingsvergunning. Ter controle wordt een lijst met activiteiten gebruikt die is opgesteld door de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland. De uren van de verschillende sectoren die in tabel 6 zijn opgenomen, zijn uren die zijn besteed aan het geven van advies rond de aanvragen van bouwvergunningen. De adviezen van de brandweer en het advies van wijkbeheer voor de aanvraag van kapvergunningen zijn niet rechtstreeks in de begroting opgenomen op het product omgevingsvergunningen. Met de brandweer is afgestemd dat ongeveer een halve fte adviseert bij de omgevingsvergunningen, deze aanname is gehanteerd in onderstaande berekening. Voor kapvergunningen die de gemeente zelf aanvraagt, vindt een correctie plaats. Dit omdat hiervoor geen leges in rekening worden gebracht. Tabel 6. Kostenonderbouwing totale Wabo vergunningen Begrote kosten Verwachte inkomsten Vergunningverlening openbare ruimte; kap- en inritvergunningen 92.460 Opbrengsten bouwleges 2.132.925 Niet toerekenbaar: gemeentelijke kap - 25.332 Oninbare bouwleges 0 Bouwvergunningen advertentiekosten 5.980 Vergoeding van het Rijk 20.000 Bouwvergunningen kosten derden 15.180 Bouwvergunningen uren sector IF 125.000 Bouwvergunningen uren sector RU 38.242 Bouwvergunningen uren sector SB 42.837 Bouwvergunningen uren sector WVL 904.600 Vrijstellingen uren sector WVL 53.620 Werkz. Welstand kosten dienst derden 40.110 Werkz. Welstand uren sector WVL 8.870 Toetsing bestemmingsplannen derden 700 Toetsing bestemmingsplannen uren sector WVL 203.080 Advisering DUBO (duurzaam bouwen) 3.250 Toezicht bouwfase uren sector WVL 549.280 Advies brandweer bouw 30.208 Advies brandweer gebruik 30.162 Advies kapvergunning 9.849 BTW compensatiefonds 13.014 Perceptiekosten 16.327 Totaal 2.157.438 Totaal 2.152.925 Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 13

Het huidige dekkingspercentage voor het totaal aan de omgevingsvergunningen is afgerond 100%. Aandachtspunten en mogelijkheden Er zijn op dit moment geen extra kosten in beeld die toegerekend zouden kunnen worden aan de tarieven voor omgevingsvergunningen. 3.2.2 Kostenonderbouwing uitgelicht: 3 voorbeelden voor de benchmark Zoals hiervoor al is aangegeven, wordt het dekkingspercentage op titelniveau bepaald. Dit betekent dat niet alle tarieven voor vergunningen maximaal kostendekkend zullen zijn. Voor het in behandeling nemen van een conceptaanvraag bijvoorbeeld, hanteert de gemeente een tarief van 100. Dit is een symbolisch bedrag en in de meeste gevallen niet kostendekkend. De kosten voor het indienen van een aanvraag worden uiteindelijk verrekend, mocht er daadwerkelijk een vergunning worden afgegeven. Dit vaste tarief werkt op deze manier als een financiële prikkel voor burgers om niet zomaar een conceptaanvraag in te dienen. Daarentegen zullen er ook tarieven zijn die boven het maximale dekkingspercentage van 100% uitkomen. Dit werd al aangegeven in het interview; de grote projecten betalen mee aan de kleine projecten. In onderstaande drie tabellen wordt dit verduidelijkt. Er wordt een analyse gemaakt van drie verschillende categorieën aanvragen; te beginnen met een aanvraag voor een dakkapel van 10.000, vervolgens een vergunningaanvraag voor een uitbouw van 45.000 en tenslotte een aanvraag voor nieuwbouw van 140.000. Tabel 7 bevestigt dat niet alle bouwleges van de verschillende categorieën kostendekkend zijn; de percentages variëren van 34% tot 107%. Aangezien kruissubsidiëring binnen titel II mogelijk is, is een percentage boven de 100% op onderdelen toegestaan. In dit geval betaalt een aanvrager voor een bouwvergunning voor uitbouw van een woning een deel van de kosten die worden gemaakt bij een vergunningaanvraag voor een dakkapel. Tabel 7. Kostenonderbouwing vergunningaanvraag drie categorieën Begrote kosten Verwachte inkomsten Vergunningaanvraag dakkapel Uren afdeling vergunningen 676 Tarief vergunning 260 Uren eerstelijnstoezicht 84 Totaal 760 Totaal 260 Dekkingspercentage: 34% Vergunningaanvraag uitbouw Uren afdeling vergunningen 676 Tarief vergunning 1.170 Uren eerstelijnstoezicht 253 Uren constructie 169 Totaal 1.098 Totaal 1.170 Dekkingspercentage: 107% Vergunningaanvraag nieuwbouw Uren afdeling vergunningen 1.013 Tarief vergunning 3.625 Uren juridisch advies 1.520 Uren eerstelijnstoezicht 844 Uren constructie 844 Totaal 4.222 Totaal 3.625 Dekkingspercentage: 86% Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 14

3.3 Titel III Dienstverlening vallend onder de Europese dienstenrichtlijn In de gemeente Hengelo zijn drie hoofdstukken opgenomen onder titel III van de algemene legesverordening. Het gaat hier om de onderwerpen horeca, evenementen en prostitutiebedrijven. Uit een interview met de financieel adviseur en beleidsmedewerker komt naar voren dat de tarieven voor de vergunningen uit titel III voor een groot deel gelijk zijn gebleven met de tarieven die gehanteerd zijn in 2014. Er is bekend dat deze leges in de meeste gevallen niet kostendekkend zijn. 3.3.1 Drank- en Horecawet Binnen de gemeente Hengelo vindt over het algemeen geen uitbreiding van horeca plaats, met uitzondering van het gebied Lange Wemen. Het aantal aanvragen voor een drank of horeca vergunning is daarom afhankelijk van wisseling binnen het bestaande horecabestand, wat ervoor zorgt dat het aantal vergunningaanvragen moeilijk in te schatten is. Daarom wordt in onderstaande kostenonderbouwing het gemiddelde aantal aanvragen uit het verleden gebruikt. Tabel 8. Kostenonderbouwing Drank- en Horecawet Begrote kosten Verwachte inkomsten Uren sector WVL 40.530 Vergunning horecabedrijf 4.488 Terras vergunningen; uren sector SB 2.720 Vergunning slijtersbedrijf 1.056 Ontheffing sluitingstijd 2.816 Ontheffing drank- en horecawet 1.848 Melding wijzigen vergunning 1.056 Alcoholvrij verlof 396 Ontheffing verbod verstrekken alcohol 5.280 Terrasvergunning 2.130 Bibobonderzoek (gemeentelijk) 1.620 Bibobonderzoek (landelijk) 2.330 Totaal 43.250 Totaal 23.020 Op basis van bovenstaande gegevens is het huidige dekkingspercentage voor vergunningen binnen de drank- en horecawet 53%. Dit betekend dat alle tarieven rond de drank- en horecawet ongeveer zouden moeten verdubbelen om maximaal kostendekkend te zijn. Aandachtspunten en mogelijkheden Wanneer maximaal kostendekkende tarieven worden gehanteerd, kan de gemeente Hengelo 20.230 extra kosten doorberekenen in de tarieven. Maatschappelijk effect Het hanteren van kostendekkende leges zou betekenen dat de tarieven van de vergunningen bijna zouden moeten verdubbelen; een verhoging van de tarieven met 87% is nodig om kostendekkend te zijn. Een verhoging van de leges voor drank- en horecavergunningen kan zorgen voor een hogere drempel voor startende (horeca) ondernemers. Hierdoor kan bedrijvigheid in de stad afnemen, wat vervolgens kan leiden tot minder economische activiteit. 3.3.2 Evenementen Evenementen worden in de gemeente ingedeeld in drie categorieën, A, B of C. In de categorie A vallen de kleinere evenementen met een laag risico en in categorie B horen de middelgrote evenementen met een gemiddeld risico. Onder categorie C vallen de grote evenementen met een hoog risico, aangezien deze evenementen veel publiek trekken. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 15

Kosten van vergunningverlening worden geboekt op een gezamenlijke kostenplaats werkzaamheden APV. Het gaat hier hoofdzakelijk om vergunningen voor kleine en grote evenementen. In onderstaande kostenonderbouwing wordt uitgegaan van 2.203 uren. Activiteiten die onder deze uren vallen zijn het ontvangen en inboeken van de aanvraag, de ontvankelijkheidstoets, het opvragen van advies, beoordeling van de aanvraag en het opstellen en ondertekenen van het besluit. In voorgaande jaren was een taakstelling van 25.000 opgenomen. Deze taakstelling bleek in de praktijk moeilijk realiseerbaar, gelet op de beperkte financiële middelen die organisatoren van evenementen voorhanden hebben. Hierdoor komt het organiseren van evenementen onder druk te staan, wat er toe kan leiden dat evenementen niet langer plaatsvinden en de reuring uit de stad verdwijnt (Globale update financieel perspectief 2016-2019, januari 2015). Mede hierom is deze taakstelling teruggedraaid. Tabel 9. Kostenonderbouwing Evenementen Begrote kosten Verwachte inkomsten Werkzaamheden APV; uren sector WVL 186.021 Leges APV vergunningen 45.460 Totaal 186.021 Totaal 45.460 Het dekkingspercentage voor de evenementen komt nu uit op slechts 25%. In deze berekening zijn alleen de uren van vergunningverleners opgenomen. De uren van adviseurs mogen in principe worden doorberekend in de tarieven, maar zijn hier buiten beschouwing gelaten. Daarnaast werden er tot en met 2014 uren van de sector SB voor evenementen opgenomen in de begroting. Voor 2015 is dit niet langer het geval. Echter zijn ook alleen de kosten van vergunningverlening via de leges te verhalen, de kosten die het evenement zelf met zich meebrengt kan de gemeente niet via de leges op de organisatie verhalen. Wel zouden deze kosten achteraf bij de organisatie van het evenement in rekening kunnen worden gebracht. Te denken valt aan schoonmaakkosten, kosten van stroomverbruik, kosten voor het afsluiten van wegen of het nemen van verkeersmaatregelen. Aandachtspunten en mogelijkheden De uren die adviseurs besteden aan het beoordelen van de vergunningaanvraag mogen worden doorberekend in de tarieven voor de vergunningaanvraag. Het in beeld brengen van deze uren geeft extra mogelijkheden om de tarieven naar boven bij te stellen. Daarnaast zouden eventuele kosten die tijdens of na het evenement gemaakt worden, kunnen worden verhaald op de organisator. Deze kosten mogen niet worden doorberekend in de tarieven van de leges. Binnen de marge van maximale kostendekkendheid is er nu ruimte om de tarieven maximaal met 140.560 te verhogen. Maatschappelijk effect Wanneer de gemeente maximaal kostendekkende leges zou willen hanteren, betekent dit dat de tarieven van de vergunningen met 300% zouden moeten stijgen. Door een stijging van de tarieven komt het organiseren van evenementen verder onder druk te staan. Het kan er zelfs toe leiden dat evenementen niet meer plaatsvinden en de reuring uit de stad verdwijnt. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 16

3.3.3 Prostitutiebedrijven In de gemeente Hengelo zijn maximaal vijf prostitutiebedrijven toegestaan. Op dit moment zijn er drie, en is er geen interesse in uitbreiding. De vergunning wordt verleend voor een periode van drie jaar. Voor 2015 loopt er één aanvraag voor verlening, voor in totaal 2 zaken. Aangezien het hier om een verlenging gaat, zullen de leges kostendekkend zijn. Over het algemeen komen vergunningsaanvragen voor prostitutiebedrijven eens in de vijf jaar voor. De uren voor vergunningverlening worden geboekt op de kostenplaats werkzaamheden APV, waar ook de uren voor vergunningverlening van evenementen wordt geboekt. Ondanks dat het hier om een minimaal aantal uren voor prostitutiebedrijven gaat, is het van belang om inzichtelijk te hebben voor welke vergunning de uren gemaakt zijn. Dit omdat evenementen en prostitutiebedrijven elk een eigen hoofdstuk hebben binnen titel III van de legesverordening, en kruissubsidiëring tussen deze hoofdstukken verboden is. Hieronder wordt de kostprijs berekening van de vergunningaanvraag voor een prostitutiebedrijf weergeven. Tabel 10. Kostprijsberekening voor vergunningaanvraag prostitutiebedrijven Begrote kosten Verwachte inkomsten Uren vergunningaanvraag; sector WVL 654 Tarief vergunning 928 Advies landelijk bureau inzake Bibob 500 Totaal 1154 Totaal 928 Op basis van de cijfers uit bovenstaand overzicht blijkt dat voor de vergunningaanvraag voor prostitutiebedrijven op dit moment een dekkingspercentage van 80% geldt. Deze vergunningaanvraag wordt echter nog verhoogd door een toeslag gebaseerd op het aantal werkkamers, dit op basis van artikel 2.1 van de nadere regels seksinrichtingen en escortbedrijven. Aandachtspunten en mogelijkheden Op basis van bovenstaande cijfers kan het dekkingspercentage naar maximaal kostendekkend worden gebracht. In dit geval kan er ruim 200 per aanvraag meer worden doorberekend in de tarieven. Dit bedrag is ook de jaarlijkse marge, aangezien er drie prostitutiebedrijven in Hengelo zijn en een vergunning wordt afgegeven voor een periode van drie jaar. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 17

4. AFVALSTOFFENHEFFING 4.1 Zorgplicht van Nederlandse gemeenten Nederlandse gemeenten hebben een zorgplicht voor het beheer van huishoudelijk afval. De kosten die zij maken voor het uitvoeren van deze zorgplicht, mogen zij verhalen door middel van een heffing. De afvalstoffenheffing mag maximaal kostendekkend zijn, ofwel de geraamde opbrengsten van deze bestemmingsheffing mogen de geraamde lasten niet overschrijden. Alle opbrengsten van de heffing moeten aan de zorgplicht worden uitgegeven. Daarnaast mag een gemeente reinigingsrechten heffen voor het beheer van ander afval dan huishoudelijk afval, dit is alleen niet verplicht. Reinigingsrechten mogen alleen gevraagd worden wanneer een burger of bedrijf gebruik maakt van de dienstverlening. Aangezien de afvalstoffenheffing en de reinigingsrechten niet dezelfde wettelijke grondslag hebben (afvalstoffen op grond van artikel 15.33 Wet Milieubeheer en de reinigingsrechten op grond van artikel 229 van de Gemeentewet), is kruissubsidiëring verboden. In dit hoofdstuk wordt alleen ingegaan op de onderbouwing van de afvalstoffenheffing (de verplichte gemeentelijke taak). 4.2 Kostenonderbouwing van de afvalstoffenheffing Sinds 1 januari 2012 is de gemeente Hengelo overgestapt op Diftar. Deze gedifferentieerde tarieven voor de afvalstoffenheffing gaan uit van het principe de vervuiler betaalt, de voorkomer bespaart. De inwoners van Hengelo betalen nu voor het aantal keren dat ze de container aanbieden. Burgers hebben op deze manier deels invloed op de hoogte van de afvalstoffenheffing. De gemeente heeft de inzameling van afval in de gemeente uitbesteed; dit wordt verzorgt door Twentemilieu. De kosten voor inzameling, tractie, kapitaallasten en personeelskosten worden door Twentemilieu doorberekend aan de gemeente. Verwerking van het afval gebeurt deels door Twentemilieu en deels door Twence. Door het afval zoveel mogelijk al voor inzameling te scheiden, kan een deel worden verkocht als grondstof. Op de begroting worden daarom zowel baten als lasten op de afvalstromen geboekt. Voor het beoordelen van de kostenonderbouwing is een controlelijst van het VNG gebruikt. Deze lijst bevat de activiteiten die direct dan wel indirect verhaald kunnen worden via de afvalstoffenheffing. De VNG hanteert in deze lijst de volgende hoofdonderdelen: inzameling, verwerking, beleidskosten, communicatie, handhaving en overige activiteiten (de controlelijst is opgenomen in de bijlage). Onderstaande tabel geeft de kostenonderbouwing van de afvalstoffenheffing. Onder de begrote kosten worden binnen afvalbeheer beleid uren van de sector WVL meegenomen. Het gaat hier om een totaal van 1.993 uren gemaakt door twee beleidsmedewerkers. Het is van belang dat deze uren volledig toe te schrijven zijn aan beleidsvoorbereiding of aan uitvoering van de gemeentelijke zorgplicht, aangezien de Handreiking Kostentoerekening van het ministerie van BZK aangeeft dat beleidskosten verder niet mogen worden doorberekend in de heffing en gedekt moeten worden uit de algemene middelen. Daarnaast zijn sinds de invoering van Diftar twee extra personen aangesteld bij stadstoezicht. Deze twee fte s voor afvalinspectie komen volledig ten laste van de reserve afvalverwerking. Naast deze twee personen wordt er nog één fte toegerekend voor handhaving. In de meerjarenbegroting worden de in totaal 3 fte s voor handhaving en afvalinspectie afgebouwd; in 2017 wordt er nog maar één fte voor handhaving doorberekend. Het Hof Amsterdam heeft bepaald dat een derde van de totale kosten van straatreiniging en reinigingspolitie mag worden toegerekend aan de afvalstoffenheffing. Dit omdat het aanbieden van afvalstoffen nevenvervuiling met zich mee brengt en omdat controle op het juist aanbieden van afval nodig is (Handreiking Kostentoerekening, 2014). De gemeente Hengelo moet Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 18

kunnen aantonen dat het aandeel van afvalinspectie en straatreiniging binnen deze vastgestelde norm blijft. Tabel 11. Kostenonderbouwing afvalstoffenheffing Begrote kosten Verwachte inkomsten Afvalbeheer beleid 320.533 Bijdrage afvalinzameling Borne 150.000 Aandeel veegdienst 515.000 Bijdrage afvalinzameling derden 135.000 Communicatie derden voorlichting 95.000 Bijdrage zwerfafvalvergoeding 96.343 Inzamelmiddelen 977.538 Bruto: afvalstoffenheffing 8.250.000 Afvalbrengpunt bemensing 875.550 Kwijtschelding - 700.000 Afvalbrengpunt materialen 35.000 Afvalbrengpunt vaste lasten 25.750 Mutaties bestemmingen reserves: Inzameling per stroom 64.404 Afvalinspectie; uren sector WVL 224.440 Bijdrage kringloop 110.000 Overige/ egalisatie 344.446 Transportkosten egalisatie 47.000 Fijn huishoudelijk restafval 2.354.000 Grof huishoudelijk restafval 303.500 GFT afval 790.000 Oud papier en karton 93.000 Kunststof verpakkingen 45.000 Plaagdierbestrijding 106.000 Dump 145.000 Overige afval- en grondstoffen 108.700 Handhaving; uren sector WVL 112.220 Afvalinspectie; uren sector WVL 224.440 BTW compensatiefonds 866.094 Perceptiekosten GBT (incl. Diftar) 286.500 Totaal 8.500.229 Totaal 8.500.229 Op basis van bovenstaande kostenonderbouwing is het tarief voor de afvalstoffenheffing op dit moment maximaal kostendekkend. Wel blijkt dat er meer kosten aan de afvalstoffenheffing kunnen worden toegerekend dan nu het geval is. Het aandeel voor straatreiniging is berekend op basis van een notitie uit 2012. Herberekening van dit aandeel, aan de hand van de vastgestelde percentages uit de notitie en begrote cijfers voor 2015, laat zien dat een hoger aandeel mag worden verhaald in de afvalstoffenheffing. In de notitie zijn de kosten opgenomen van activiteiten die direct verband hebben met de afvalstoffenheffing. Echter wordt nu ook een deel van het zwerfvuil toegerekend, terwijl jurisprudentie aangeeft dat de kosten van algemeen zwerfafval niet verhaalbaar zijn doormiddel van de afvalstoffenheffing. In plaats daarvan kan beter een aandeel (in jurisprudentie wordt 33% gehanteerd) van vegen worden doorberekend. Verder wordt nu ongeveer 60% van de BTW doorberekend in de afvalstoffenheffing, een bewuste keuze uit het verleden. Herberekening van de verwachte BTW geeft aan dat er 362.290 extra kan worden doorberekend in de tarieven. Ook voor de perceptiekosten is de afgelopen jaren een vast bedrag opgenomen. Uit een nieuwe specificatie van de perceptiekosten blijkt dat er 66.600 meer kosten kunnen worden toegerekend aan de afvalstoffenheffing. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 19

Aandachtspunten en mogelijkheden Extra toe te rekenen bijdrage voor veegdienst (schoonhouden wegen): 202.590 Extra bijdrage BTW compensatiefonds 362.290 Extra toe te rekenen perceptiekosten 66.660 Totaal extra door te berekenen in de afvalstoffenheffing: 631.540 De huidige kostenonderbouwing van de afvalstoffenheffing laat het belang zien van realistisch ramen, voor zowel de begrote kosten als de verwachte inkomsten. Aan de hand van herberekeningen kunnen deze bedragen nu naar boven worden bijgesteld. Maatschappelijk effect Bovenstaande extra kosten kunnen worden doorberekend door het vaste tarief van de heffing te verhogen met 17,50 per huishouden per jaar. Echter kan een verhoging van de afvalstoffenheffing leiden tot negatief en ongewenst gedrag. Voorbeelden hiervan zijn het verkeerd aanbieden van huisafval; het plaatsen van vuilniszakken naast containers, meer zwerfafval, etc. Ook moet er rekening worden gehouden met de totale woonlastendruk. Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 20

5. RIOOLHEFFING Net zoals bij de afvalstoffenheffing, heeft de gemeente ook de zorgplicht voor inzameling en transport van afvalwater, inzameling en verwerking van hemelwater en het treffen van maatregelen tegen grondwateroverlast. Deze kosten mogen wederom door middel van een bestemmingsbelasting worden verhaald. Ook bij de rioolheffing geldt dat het tarief maximaal kostendekkend mag zijn. De gemeente Hengelo hanteert twee verschillende tarieven voor de rioolheffing; dit onderscheid in de tarieven is gemaakt om het kleinverbruik van het grootverbruik te scheiden. Voor de eerst 500 m 3 wordt een tarief geheven van 193,80, voor elke volgende 500 m 3 (of een gedeelte daarvan) geldt een tarief van 343,92. Bedrijven of grootverbruikers worden op deze manier (naar rato) zwaarder belast. Wederom is de kostenonderbouwing van de heffing vooral gebaseerd op de activiteiten die een gemeente verricht om haar zorgplicht uit te voeren. De lijst met activiteiten die door de VNG is opgesteld, is opnieuw gebruikt als controlelijst om te bepalen of de activiteiten die aan de rioolheffing zijn verbonden juist zijn opgenomen. De VNG hanteert de volgende hoofdonderdelen: vervanging/ aanleg en verbetering, renovatie, onderhoud en reparatie, begeleiding en opdrachtgeving en overige activiteiten. Tabel 12. Kostenonderbouwing rioolheffing Begrote kosten Verwachte inkomsten Kapitaallasten riolering 1.855.657 Bruto: rioolheffing gebruik woningen 7.064.360 Storting in voorziening riolering 1.614.157 Bruto: rioolheffing gebruik bedrijven 867.600 Interne bijdrage; bezuinigingen 1.390.000 Oninbaar -65.000 (waaronder straatreiniging) (150.000) Kwijtscheldingen -575.000 Vervangingsinvestering riolering 0 Adviezen water 20.619 Dienstverlening water 50.997 Wet gemeentelijke watertaken 26.759 Hydr. maatr./ monitoren grondwater 82.000 Maatregelen grondwaterplan 32.000 Tractie onderhoud rioolstelsel 69.710 Gemengd riool 319.409 Rioolaansluitingen 130.184 Reparaties n.a.v. inspecties 199.500 Kolken 159.328 Gemalen 433.921 Drainage 25.874 Bergbezinkstations 33.819 Riolering overig 5.810 Wion 3 t.l.v. GRP 23.730 BTW compensatiefonds 440.854 Perceptiekosten GBT 253.500 Totaal 7.289.744 Totaal 7.291.960 3 Wion: Wet informatie uitwisseling ondergrondse netten Kostendekkendheid leges & tarieven, 2015 21