blad. D e c e m b e r 2 0 0 5 8 N i e u w s b r i e f v a n d e S t i c h t i n g K e m p e n s L a n d s c h a p v z w De Stichting wordt steeds zichtbaarder Een woord vooraf Op naar een nieuw jaar Maar voordat we het nieuwe jaar inluiden, blikken we graag nog even terug op de voorbije maanden. Het was een periode vol activiteiten, festiviteiten en plechtigheden. Opnieuw de kers op de taart van de vele, vele inspanningen. Zo hebben we op 2 september jl. onze donateurs in het zonnetje gezet, als blijk van waardering voor hun warme engagement. Zij werden verwelkomd op de Zander voor een tocht van Ter heide naar Postel. Daarna volgde - en dat is wel heel uitzonderlijk! - een bezoek aan het kasteel van de Graaf de Broqueville. Van daar uit werden de donateurs per oldtimer bus naar t Kristallijn in Mol gereden voor een geweldig diner-buffet. Open Monumentendag, 11 september. Dit jaar stonden Roosendael (Sint- Katelijne-Waver) en De Scherpenbergmolen - het kleinste domein dat de Stichting in eigendom heeft - in Malle centraal. Op de beide locaties werd deze monumentenhoogdag een enorm succes. lees verder op pagina 2 3 Met de toename van de graanteelt (triticale) zal de aanblik van het Antwerpse buitengebied beslist veranderen. 4 Grote landeigenaars komen in steeds grotere problemen. Verkopen aan de overheid is natuurlijk een optie. Wij stellen een alternatief voor. 8 Het feit dat de Stichting fiscale attesten mag afgeven, is wellicht een extra incentive om maatschappelijke verantwoordelijkheden eens concreet gestalte te geven, zo vlak voor het einde van het jaar?
Jos Geuens Ludo Helsen Op 13 september werd het Amocobos officieel geopend met een barbecue voor de bevolking van Laakdal. Het resultaat van de inrichtingswerken mag er zijn. Weliswaar zijn de bomen en heesters nog wat klein, weldra zullen ze het landschap mee vormgeven en zo een stukje restruimte omtoveren tot een bijzonder aantrekkelijke groene ruimte. Gegarandeerd Kempens Landschap Dit zijn de eigendommen van de Stichting Kempens Landschap, aangekocht in het belang van het behoud van ons erfgoed, aangekocht voor u en de generaties na ons. Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken! Dan werd op 3 oktober De Kalvarieberg officieel ingehuldigd. Inmiddels is een nieuwe kruisweg geplaatst; restauratie van de oude was niet meer mogelijk. De veertien staties zijn als lichtbakens in het bos. De beelden zijn van Paul Pijl, beeldhouwer uit Wommelgem. Een deel van het bos is ingericht als speelbos, in het andere mag de natuur zijn gang gaan. Op 30 november werd de verkoopsovereenkomst van deelgebieden van de Merodebossen ondertekend... 23 24 18 4 1 16 29 27 8 19 3 28 20 6 7 12 25 5 15 11 30 9 10 22 2 14 13 17 26 21 Al met al hadden we deze voorbije maanden veel kansen om naar buiten te treden. Om te laten zien wie we zijn en wat we voor ogen hebben. Zo gaan steeds meer mensen, bedrijven en instanties het belang zien van het landschap. Van ons Kempens landschap, zo vertrouwd, zo eigen, zo... Jos Geuens co-voorzitter Ludo Helsen co-voorzitter De vzw Stichting Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord. De hoofddoelstellingen van de Stichting zijn: de verwerving, de bescherming, de valorisatie en het gebeurlijk herstel van leefmilieu, landschap, natuur- en cultuurpatrimonium in de provincie Antwerpen en inzonderheid de instandhouding, het beheer, de ontsluiting en publieksgerichte openstelling van open monumenten in haar bezit. Wilt u meer informatie over onze domeinen? Ga dan naar www.stichtingkempenslandschap.be en klik op het domein van uw keuze. Ontmoetingsdag VCM Van Klein landschapselement tot landgoed is een ontmoetingsdag die kadert in de organisatie van een Vlaams-Nederlandse driedaagse. Deze wordt georganiseerd door VCM-Contactforum voor Erfgoedverenigingen (Vlaanderen) en de Stichting Nationaal Contact Monumenten (Nederland) en vindt plaats op 7, 8 en 9 april 2006. Op 8 april organiseert VCM haar Ontmoetingsdag in het Arboretum van Kalmthout. Ook de Stichting zal een bijdrage aan het dagprogramma leveren. Hebt u interesse om die dag bij te wonen? Neem dan contact met ons op. Momenteel heeft de Stichting Kempens Landschap meer dan 570 ha in eigendom. SKL nieuwsbrief december 2005 2
Terug naar veertig jaar geleden Het Kempens landschap verandert langzaam maar zeker Eind jaren zestig werd maïs geïntroduceerd in de provincie Antwerpen. Na meer dan veertig jaar teelt zijn de percelen in het buitengebied aan bodemverbetering toe. En het oog krijgt ook wat: wiegende graanvelden die iets van een vakantiegevoel teweeg brengen... Triticale De zandgronden in de Kempen zijn feitelijk niet bijzonder geschikt voor de teelt van granen. Deze gewassen zijn nogal gevoelig voor droogte. Ze gedijen beter in, bijvoorbeeld, poldergrond. Een uitzondering daarop vormt triticale, een kruising die de jongste jaren werd ontwikkeld tussen rogge en tarwe. Deze graansoort doet het bijzonder goed op lichtere zandgronden. Zijn productiviteit is veel hoger dan die van rogge, dat vroeger in de Kempen het graangewas bij uitstek was. De goede ziekteresistentie en de hoge productie aan stro zijn voor boeren ook belangrijke argumenten om te kiezen voor de teelt van triticale. Voordelen Triticale wordt voornamelijk geteeld als krachtvoer voor de koeien. Wanneer een boer krachtvoer moet inkopen, dan betaalt hij om en nabij de twintig eurocent per kilo. Wanneer het graan zelf wordt geteeld, dan kost hem dat de helft. Triticale is gemakkelijker te telen dan maïs, bovendien veel goedkoper in onkruidbestrijding. Ook hebben boeren ondervonden dat na de oogst nog gemakkelijk nog een weiland op het perceel kan worden ingezaaid. Weids Ook voor het zicht blijken boeren graag triticale in plaats van maïs te willen telen. Maïs groeit immers tot hoogtes die het weidse zicht dat de Kempen zo eigen is, de ganse zomer en nazomer teniet doen. Inmiddels werkt de Europese Unie mee aan de ontwikkeling en promotie van een gezichtsvriendelijker maïs. Het gaat hier om maïs met een maximale hoogte van anderhalve meter, waar een volwassen persoon gemakkelijk overheen kan kijken. Daardoor worden in de zomer geen huizen of andere ankerpunten in het landschap aan het zicht onttrokken. Maar in dat opzicht is triticale natuurlijk een ware uitkomst voor liefhebbers van het Kempense landschap. 3 SKL nieuwsbrief december 2005
Particulier grootgrondbezit staat onder druk. Hoe lossen we dit op? Ruimte voor een Flemish National Trust? Grootgrondbezitters in Vlaanderen klagen steen en been over de situatie waarin zij de afgelopen jaren gemanoeuvreerd zijn. Vandaag de dag is het nauwelijks nog mogelijk om met privé-gelden een domein in stand te houden. Velen zochten hun vlucht al in de verkoop van bezittingen. Anderen klopten aan bij de overheid. De Stichting Kempens Landschap kan misschien een alternatief aanbieden. Ter illustratie Het is eind 2003 als de overheid al meer dan drie jaar met de familie de Merode onderhandelt over de aankoop van hun familiedomein. Op een zeker moment dreigen enkele van de eigendommen afzonderlijk onder de hamer te komen. De dreiging dat de eigendommen versnipperd worden verkocht, is velen een doorn in het oog. Begin 2004 bereiken het Vlaams Gewest en de familie de Merode een akkoord over de prijs. In navolging van de veiligstelling van de Rijksweldadigheidskolonies Wortel en Merksplas keurt de raad van bestuur van de Vlaamse Landmaatschappij de aankoop goed. Zonder het expliciete engagement van de Stichting Kempens Landschap tot overname van een aanzienlijk oppervlak was er immers nooit een dossier de Merode geweest. Kennis en ervaring Na Wortel en Merksplas toont het dossier de Merode weer eens aan dat de Stichting haar verantwoordelijkheid niet ontloopt, maar haarkennis en ervaring ter beschikking stelt om grote landgoederen in de provincie Antwerpen veilig te stellen, ook al zijn dat complexe dossiers. In de lijn der verwachtingen zien wij reeds een aanzienlijke stijging in het aantal grotere domeinen dat ons aangeboden gaat worden. Die tendens komt alleszins niet uit de lucht vallen. Het in stand houden van een domein met privé-gelden is de dag van vandaag welhaast een onmogelijke opgave geworden. De kosten van bos, jacht en pacht wegen immers nauwelijks nog op tegen de opbrengsten ervan. Daardoor raken de grootgrondbezitters steeds meer inkomsten kwijt. De belasting doet de rest. Wurggreep Veel van die landeigenaars hebben dan ook intussen aangeklopt bij de overheid. Geschat wordt dat meer dan de helft van de grote landeigenaars in Vlaanderen de laatste jaren verkocht heeft dan wel op het punt staat om te verkopen. In de jaren zeventig was er al een eerste golf van verkopen van landgoederen. Die werd toen ingegeven door de ingewikkelde pachtwetgeving. De laatste jaren hebben grondeigenaars vooral te maken gekregen met een strengere regelgeving op het gebied van leefmilieu en ruimtelijke ordening. De rechtsonzekerheid die daarmee gepaard gaat, is navenant. En dat zorgt voor een ernstige daling van de waarde van onroerende goed. En dan is er nog de problematiek van de hoge successierechten. Veel grote landeigenaars kiezen daarom eieren voor hun geld. SKL nieuwsbrief december 2005 4
Alternatief Maar... is verkopen dan de enige oplossing? In Engeland pakken ze het net even anders aan. Daar staat de British National Trust in voor landgoederen die niet meer door de eigenaars onderhouden kunnen worden. Zo zijn er eigenaars die hun domein aan de National Trust schenken en er -onder vooraf bepaalde voorwaardenlevenslang mogen blijven wonen. Zou een gelijkaardige constructie ook niet denkbaar zijn voor Vlaanderen? Wij denken van wel! U ook? Of heeft u een andere suggestie? Op onze website kunt u ons uw mening laten weten. In januari 2004 kocht de Vlaamse Landmaatschappij de Merodebossen. Afgelopen november is de verkoopsovereenkomst ondertekend. Dat lag, vanaf het begin, in de lijn der bedoelingen. De nieuwe eigenaars -de provincie Antwerpen, de Stichting Kempens Landschap, Bos en Groen, Natuurpunt en de betrokken gemeentenzorgen samen voor de veiligstelling van het totale gebied. Ze gaan de Merodebossen als één geheel ontsluiten en inrichten. De Stichting Kempens Landschap heeft in dat kader de deelgebieden De Beeltjens, Kwarekken en Witput, alsook het gebouw Den Eyck te Laakdal in eigendom verworven, in totaal zo n 187 ha. www.stichtingkempenslandschap.be 5 SKL nieuwsbrief december 2005
Dossier Keiheuvel Van verlaten camping tot waardevol landschap De situatie Sinds 1 januari 2001 moeten alle campings in Vlaanderen over een exploitatievergunning beschikken. Camping Keiheuvel (Balen) kon echter niet rekenen op herbestemming van het terrein. De camping werd immers als zonevreemd beschouwd. Als gevolg daarvan restte de exploitant weinig dan in ontbinding te treden. De vereffenaar kreeg de opdracht om zo spoedig mogelijk een nieuwe eigenaar te vinden voor het terrein, in totaal iets meer dan 5,3 ha. De Stichting heeft zich toen, uit bezorgdheid voor het landschap, kandidaat gesteld. In de procedure werd zij ondersteund door de gemeente Balen. Ook die had er baat bij dat aan de situatie een einde zou komen. De camping lag er verlaten en verkommerd bij. De gebouwen, de weekendverblijven en het vuil detoneerden enorm in het omliggende, open landschap. Planning bovengrondse werken Samen met de Vlaamse Landmaatschappij en de gemeente Balen is intussen een uitvoerig herinrichtingsplan voor het gebied opgemaakt. Onlangs heeft Minister Peeters (Leefmilieu) ingestemd met de verderzetting van de planvorming inzake het inrichtingsplan Duinherstel Keiheuvel. Dit plan kadert in het landinrichtingsproject van het Grote Netegebied. Het doel is om de Keiheuvel te laten aansluiten op de achterliggende stuifduinen. Dit is een bijzonder waardevol gebied, dat daarmee ook ontsloten wordt voor de zachte recreant. In het voorjaar van 2007 zal een begin worden gemaakt met de bovengrondse opruimings- en saneringswerken. De plannen voor herinrichting van het gebied liggen ter inzage bij de Vlaamse Landmaatschappij. Sanering van de bodem Eind 2003 bracht de Stichting een bod uit. Zij zou daarbij tevens de opkuis van het terrein voor haar rekening nemen, alsook ondergrondse bodemsanering. Op de site was een verontreiniging van de bodem geconstateerd met zware metalen. Wel werd voorbehoud gemaakt van niet-excessieve saneringskosten. Om inzicht te krijgen in die kosten, werd overgegaan tot een beschrijvend bodemonderzoek. Maar uit een eerste inschatting van de financiële impact van de verwijdering van liefst 3.700 m 3 zinkassen, bleek al snel dat het dossier niet haalbaar zou zijn zonder tussenkomst van een derde partij. Die werd gevonden in Umicore, inmiddels één van onze donateurs. Daarop slaagde de Stichting er vrij snel in om alle formaliteiten en de aanbesteding van de werken rond te krijgen. Nog deze zomer zijn de ondergrondse saneringswerken uitgevoerd. SKL nieuwsbrief december 2005 6
Luyckx NV ondernemen met gevoel voor verantwoordelijkheden Jos Luyckx is de tweede generatie die binnen NV Luyckx (Brecht) de scepter zwaait. Het bedrijf voert machines in voor de bouw. Hij is geboren en getogen in Brecht en draagt het landschap én de Stichting een bijzonder warm hart toe. Zelf zitten we met ons bedrijf in een geklasseerd gebied. Het is burgermeester Jos Janssens geweest die ons heeft aangesproken om ons in een breder verband in te zetten voor het Kempens Landschap. Hij wist dat we op ons bedrijfsterrein al aan natuur- en landschapsbeheer deden. En ook dat we in privé wat gronden in en om Brecht hebben liggen, die we met de nodige aandacht en zorgvuldigheid beheren. De link was dus snel gelegd. Heel het bedrijfsleven staat of valt tenslotte met de netwerken die je hebt. Als je iets wilt verdienen, in deze wereld, dan moet je mensen kennen, concludeert hij stellig. Het donateurschap van zijn bedrijf is volgens Jos Luyckx veel meer dan voor de mensen hun schone ogen. Een goed contact met de locale politiek is voor een ondernemer enorm belangrijk, zo stelt hij. Het bedrijfsleven heeft die politiek nodig, dat is een feit. En omgekeerd. Ik vind het dan ook sterk dat die zich actief opstelt in het zoeken naar partners voor de Stichting, dat hij KMO s aanzet om een kring op te bouwen. Vanuit zijn positie heeft hij tenslotte een impact die anderen niet direct hebben. Tijdens de jaarlijkse donateursdag, vervolgt Jos Luyckx, op 2 september, hebben we voor het eerst kennis gemaakt met de andere donateurs. Allemaal mensen uit de bedrijfswereld met een zelfde doel voor ogen als wij. Een bijdrage leveren aan ons Kempens landschap op de eerste plaats, als vanzelf. Omdat we die maatschappelijke verantwoordelijkheid nu eenmaal zo zien. Daarnaast is er natuurlijk de meerwaarde van het netwerk op zich. Niemand kan het alleen af. En als je toch met gelijkgestemde zielen zit, dan wil je als onderdeel van een netwerk net wat eerder iets voor een ander betekenen dan wanneer zo n band, zo n netwerkgedachte zou ontbreken. In zo n club mag je eigenlijk niet ontbreken. Dat is inmiddels een veelgehoorde opmerking als het over het donateurschap gaat. En inderdaad. Aan de ene kant kunnen wij zo concreet gestalte aan ons streven naar evenwicht tussen private en institutionele financiering. De middelen die we hierdoor tot onze beschikking krijgen, zijn werkelijk noodzakelijk om onze werkzaamheden te kunnen blijven verrichten. Aan de andere kant, we merken dat er iets van een clubgevoel begint te groeien, bij onze donateurs. Op 2 september jl. werd daar weer eens het bewijs van geleverd. Wanneer mogen we u bij de club verwelkomen? 7 SKL nieuwsbrief december 2005
Fijne Feestdagen! Het einde van het jaar is de tijd bij uitstek om de balans op te maken van de belastbare inkomsten en winsten. En, daaraan gekoppeld, de mogelijkheden die nog kunnen zorgen voor een belastingbesparing. Het feit dat de Stichting sinds kort fiscale attesten op giften kan afgeven, is dan wellicht een extra incentive om maatschappelijke verantwoordelijkheden concreet gestalte te geven... Door een goed of ideëel doel te steunen, kunt u belastingen besparen. Dat kan op een heel eenvoudige manier door het storten van geld. Maar om aftrekbaar te zijn, moet een gift wel aan bepaalde voorwaarden voldoen. Zo komen alleen giften in geld in aanmerking, in bepaalde gevallen ook schenkingen van kunstwerken. De gift in kwestie moet vervolgens gedaan zijn aan een instelling die in de wet genoemd is, of die de vereiste erkenning heeft verkregen. Tot slot moet de gift tenminste 30 euro bedragen. Als aan die voorwaarden voldaan is, dan kan het bedrag van de gift worden afgetrokken. Zowel voor de personenbelasting als voor de vennootschapsbelasting kan dat voordeel opleveren. Voor natuurlijke personen geldt een maximum aan het te schenken bedrag van tien procent van het netto-inkomen, met een plafond van 310.930 euro. Vennootschappen mogen tot vijf procent van de bedrijfswinst met een absoluut maximum van 500.000 euro schenken. In beide gevallen moet de (erkende) instelling een fiscaal attest afleveren om de gift zelf en het bedrag ervan te kunnen verifiëren. Sinds kort kan de vzw Stichting Kempens Landschap via een projectrekening bij VCM (erkende instelling) zulke fiscale attesten bezorgen. SKL nieuwsbrief december 2005 8 Zowel in de personenbelasting als in de vennootschapsbelasting is het belastingvoordeel afhankelijk van de marginale aanslagvoet. Dat is het percentage belasting dat de fiscus rekent over de hoogste schijf van de inkomsten. Een rekensom is dan snel gemaakt. Als schenken uit fiscaal oogpunt ook nog eens interessant is... Maak nog dit jaar een fiscaal aftrebare bijdrage over aan de Stichting Kempens Landschap! Rek. nr. 745-0142831-19 Wij bezorgen u het benodigde attest. Deal? Voelt u zich verantwoordelijk voor een natuurlijke leefomgeving in onze Kempen? Word dan donateur... Neemt uw organisatie graag de verantwoordelijkheid op voor een natuurlijke leefomgeving in onze Kempen? Neem dan contact met ons op. In een korte presentatie geven we u graag meer informatie over de activiteiten van de Stichting en van de mogelijkheden om hieraan bij te dragen.... of beschermer Ook kunt u bijdragen als beschermer van het Kempens landschap. Neem dan een abonnement op blad, de drie maal per jaar verschijnende nieuwsbrief van onze Stichting. Dat kost u slechts 5 euro per jaar. Deze bedrijven ondersteunen onze activiteiten: Studiecentrum voor Kernernergie - Mol Vito - Mol Sibelco - Mol Bouwbedrijf Willems - Weelde BP Chembel - Geel NV Luyckx - Brecht Janssen Pharmaceutica - Beerse IVEKA - Turnhout Belgoprocess - Dessel Umicore - Olen Glaverbel - Mol KMPG Accountants - Brussel Nike - Laakdal Anytia Foundation - Waalwijk (NL) Van Hout - Geel Dexia - Antwerpen Pidpa Antwerpen Nieuw! Nieuw! Abonnementen België/buitenland 5,- euro per jaar. Abonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr. 068-2250705-41 t.n.v. Stichting Kempens Landschap. U ontvangt dan drie nummers. blad is de drie maal per jaar verschijnende nieuwsbrief van de vzw Stichting Kempens Landschap. Verantwoordelijke uitgever vzw Stichting Kempens Landschap Lichtaartsebaan 73 2460 Kasterlee tel: 014/85.25.14 fax: 014/85.90.21 philippe.debacker@skl.provant.be www.stichtingkempenslandschap.be