blad. Landschapsdag en Landschapsprijs 2006 J u l i N i e u w s b r i e f v a n d e S t i c h t i n g K e m p e n s L a n d s c h a p v z w

Transcriptie

1 blad. J u l i N i e u w s b r i e f v a n d e S t i c h t i n g K e m p e n s L a n d s c h a p v z w Landschapsdag en Landschapsprijs 2006 Een woord vooraf Om te koesteren Inderdaad: 2006 zal het jaar zijn waarin we met de Landschapsprijs van start gaan. In eerste instantie hadden we dit jaar een eerste editie gepland. Een deskundige jury, die het brede engagement en draagvlak van onze Stichting weerspiegelt, stond al klaar in de startblokken. En ook organisatorisch en logistiek gezien was een Landschapsprijs-2005 best haalbaar. Toch was er één belangrijk argument dat pleitte voor uitstel. Wat bleek immers? Bij de voorselectie door de verschillende gemeentebesturen werden hoofdzakelijk eigendommen van de Stichting naar voor geschoven als kandidaat-winnaar. Niet dat we ons hoeven te schamen voor onze domeinen, maar gezien de relatief korte periode van ons bestaan, zijn onze domeinen voor wat betreft beheer, onderhoud, toegankelijkheid, 4 De nieuwe maatregel waarmee erfenisrechten over bos- en natuurgebieden vervallen, strekt zich niet uit tot beschermde monumenten en landschappen. Een gemiste kans, ons inziens. 6 Domein in de kijker de Vallei van de Koude Beek in Borsbeek. Nu nog een vrij monotoon landbouwgebied, straks een ecologisch en recreatief landschapspark van allure. 7 Zondag 11 september - Open Monumentendag Vlaanderen: Hout, grondstof tot nadenken in Sint-Katelijne-Waver (Roosendael) en Malle (Scherpenbergmolen). lees verder op pagina 2

2 Jos Geuens Ludo Helsen bereikbaarheid en bekendheid nog te verschillend om zich met elkaar te meten. Appels en peren laten zich tenslotte slecht vergelijken. En daarmee zouden we bepaalde domeinen beslist ernstig tekort doen... Daarom hebben we besloten om de Landschapsdag én de Landschapsprijs een jaar uit te stellen. Toch zijn we er nu reeds van overtuigd dat we ook volgend jaar weer op U kunnen rekenen. Gegarandeerd Kempens Landschap Dit zijn de eigendommen van de Stichting Kempens Landschap, aangekocht in het belang van het behoud van ons erfgoed, aangekocht voor u en de generaties na ons. Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken! 18 4 Dat belet ons natuurlijk niet om naar buiten te komen. Bij tal van gelegenheden zullen wij één of meer van onze domeinen extra in het zonnetje zetten. Bijvoorbeeld tijdens de Open Monumentendag, de Kempendag, de Week van het Bos en zo meer. Dus: graag tot binnenkort! Jos Geuens co-voorzitter Ludo Helsen co-voorzitter Wilt u meer informatie over onze domeinen? Ga dan naar en klik op het domein van uw keuze. Zondag 11 september 2005 Open Monumentendag Vlaanderen De vzw Stichting Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord. De hoofddoelstellingen van de Stichting zijn: de verwerving, de bescherming, de valorisatie en het gebeurlijk herstel van leefmilieu, landschap, natuur- en cultuurpatrimonium in de provincie Antwerpen en inzonderheid de instandhouding, het beheer, de ontsluiting en publieksgerichte openstelling van open monumenten in haar bezit. Momenteel heeft de Stichting Kempens Landschap meer dan 360 ha in eigendom. Hout, grondstof tot nadenken. Dat is het thema van de 17e editie van de Open Monumentendag. Hout in alle facetten; van levende materie tot grondsstof en bouwmateriaal; in landschappen, monumenten en archeologie. Meer informatie over de activiteiten die de Stichting die dag zal ontplooien, vindt u op pagina 6. Zondag 28 augustus 2005 Kempendag De Kempendag presenteert zich als de feestelijke afsluiting van de zomer. Kom bij die gelegenheid eens naar de Scherpenbergmolen (opgericht anno 1843) in Malle en maak kennis met dit schitterend stukje erfgoed. Door de recente aankoop van het aanpalend weiland, wisten wij de toekomst van de Scherpenbergmolen veilig te stellen. En vooral... geniet van de braderij, de feesten en al wat daar bij hoort. Week van het Bos De Caters (Schilde) De eerste week van oktober staat geheel in het teken van het bos. In heel Vlaanderen kunt u dan extra genieten van de herfst in één van onze prachtige bossen. Wat dacht u van De Caters, in Schilde? Dit fantastische domein zal in die week net zo officieel als feestelijk geopend worden. Nadere informatie vindt u binnenkort op onze website. SKL nieuwsbrief juli

3 Afschaffing erfenisrechten voor bos- en natuurgebieden Een doekje voor het bloeden Op 4 februari van dit jaar kondigde Vlaams minister Dirk Van Mechelen aan dat er niet langer erfenisrechten moeten worden betaald over bos- en natuurgebieden, of over percelen die gelegen zijn in VEN-gebieden (gebieden gelegen binnen het Vlaams Ecologisch Netwerk). Goed nieuws? Met de nieuwe maatregel wil de minister eigenaars van bos- en natuurgebieden een financieel duwtje in de rug geven. Met één euro per vierkante meter lijkt de waarde van dergelijke gebieden niet direct echt hoog te liggen. En toch, door de omvang ervan liepen de erfenisrechten soms enorm hoog op. Daarnaast wil de minister met deze maatregel de versnippering en teloorgang tegengaan van deze kwetsbare gebieden. In ruil biedt hij garanties voor een duurzaam beheer en het behoud voor een periode van dertig jaren. Gemiste kans De maatregel beperkt zich echter tot de gebieden zoals hiervoor genoemd en strekt zich bijvoorbeeld niet uit tot beschermde monumenten en landschappen. De beheerders daarvan vragen ook al jaren om een verlaging of vrijstelling van de erfenisrechten. De reden is evident. Kasteeldomeinen, boerderijen, industriële complexen e.d. vormen vaak het centrale punt van grote arealen beschermd gebied. Voor veel eigenaars lopen de kosten van beheer en herstel enorm hoog op. Sinds de Landschapsatlas (2001) weten we dat overlapping van bos- en natuurgebied enerzijds en beschermde landschappen en landgoederen anderzijds uiterst beperkt is. Met het bekende gevolg... Geef uw mening Wie vertrouwd is met het statuut, de doelstellingen en de activiteiten van de Stichting, die zal begrijpen dat deze nieuwe maatregel slechts ten dele goed nieuws te noemen is. Ook deze nieuwe maatregel kan gezien worden als een voorbeeld daarvan. Langs deze weg zouden wij dan ook graag een oproep doen aan alle belanghebbenden, betrokkenen en iedereen die het Kempens landschap een warm hart toedraagt. Een oproep om een stem te laten horen voor uitbreiding van het toepassingsgebied van deze nieuwe maatregel voor landschappen en monumenten, dan wel voor het ontwerpen van een vergelijkbare regeling hiervoor. Op onze website kunt u ons uw mening laten weten. Bij voorbaat onze dank! Het areaal bos-, natuur- en VEN-gebieden dat in particulier bezit is en waarvoor de nieuwe maatregel van kracht wordt, bedraagt ongeveer ha. Het areaal beschermde monumenten en landschappen - dat niet onder de nieuwe maatregel valt - is vele malen groter. 3 SKL nieuwsbrief juli 2005

4 Uniek landschapspark Domein in de kijker de Vallei van de Koude beek van Borsbeek Wie wel eens van Wijnegem naar Mortsel rijdt of omgekeerd, die kan er niet naast kijken. Aan de ene kant de start- en landingsbaan van de Luchthaven Antwerpen, aan de andere... Tsja, wat is daar eigenlijk? Braakliggend land? Wat lintbebouwing? Vervallen loodsen? Een Fort dat op instorten staat? Inderdaad. Althans, gedeeltelijk. En tijdelijk. Zo n zes jaar geleden zette de gemeente Borsbeek een belangrijke eerste stap naar behoud en integratie van het landschappelijk waardevolle landbouwgebied ten noorden van Fort III. Zij kocht een strook van vijf meter breed langs de Koude Beek. Een drie jaar nadien nam de gemeente contact op met de Stichting. Het OCMW van Antwerpen wilde gronden - een 24 ha in totaal - verkopen langs de Koude Beek en de Grensscheidingsbeek, in feite de enige echte groene gebieden die Borsbeek nog rijk is. Vanuit bestuurlijk niveau was de aandacht vooral gericht op verbinding, integratie en behoud naar de toekomst. Maar een minstens zo belangrijk argument leek het veiligstellen van het ooit zo pittoreske dorps- en landschapgezicht van Borsbeek zelf. Landbouw als vertrekpunt Maar wie nu langs het gebied rijdt, die zal slechts een monotoon, weinig gevarieerd en door landbouw gedomineerd landschap ontwaren. Toch betreft dit gebied één van de belangrijkste aankopen van de Stichting. Hier werd namelijk als eerste een aaneengesloten open ruimte in een stedelijk gebied met een hoge landschappelijke waarde verworven en naar de toekomst toe veilig gesteld. De gronden in de vallei van de Koude Beek vormen immers een prachtig verlengstuk op de ecologische inrichting van de Koude Beek, die enkele jaren geleden werd uitgevoerd. Het gebied aan de Grensscheidingsbeek en een zijarm van de Diepenbeek is op de biologische waarderingskaart ingekleurd als waardevol. Deze en de tussenliggende zones zullen mettertijd zodanig worden heringericht, dat de natuurlijke, recreatieve, esthetische en sociale componenten worden versterkt. Ondanks die plannen blijft de landbouw maximaal behouden. SKL nieuwsbrief juli

5 De bedoelde gronden zijn immers al sinds geruime tijd verpacht. Na overleg met alle betrokken werd overeengekomen dat de pachters kunnen blijven. Na de herinrichting van het gebied zullen zij mede worden ingeschakeld om het karakter van het landschap te bewaren. Herinrichting van het gebied Het gebied moet een ecologisch en recreatief landschapspark worden. Het primaire doel is om de beleving van het landschap te stimuleren. Zo zullen de negatieve zichten (lintbebouwing langs de wegen, achtertuinen, loodsen e.d.) worden gebufferd met bomenrijen en kleine houtkanten. Daarnaast worden nieuwe zichtassen en doorzichten gecreëerd en/of benadrukt. Deze landschapselementen spelen in op bestaande bakens in het landschap, zoals de watertoren, de schoolgebouwen, het Fort, de splitsing van de waterlopen, de bestaande hoeve en het kerkhof. En ook die zullen voor een aangename beleving van het landschap zorgen. Het karakter van open weidelandschap zal grotendeels behouden blijven, akkerbouw (maïs) is geen optie. Recreëren in het hart van Borsbeek De Vallei van de Koude Beek vormt een belangrijke schakel in de toeristische en recreatieve structuur van de gemeente. Door het combineren van inrichtingsmaatregelen voor natuur en landschap, kan een wandelpad worden afgebakend dat geënt is op de bestaande paden. Hierdoor ontstaat een prettige wandelroute, die bovendien aansluit op de paden die de gemeente omcirkelen. Nieuwsgierig? De plannen voor de herinrichting zijn inmiddels nagenoeg rond. Wie alvast een idee wil hebben wat er precies gaat veranderen, kan die plannen opvragen bij de Stichting Kempens Landschap. En wie al eens een kijkje ter plaatse wil gaan nemen, die is van harte welkom in de vallei. 5 SKL nieuwsbrief juli 2005

6 Als de beleving een belevenis wordt Open Monumentendag Vlaanderen 2005 Onder dat motto wordt de zeventiende editie van Open Monumentendag Vlaanderen ingezet. Op zondag 11 september e.k. kan het publiek wederom van dichtbij kennismaken met en genieten van ons bouwkundig erfgoed. Geheel gratis. Puur cultuur De Open Monumentendag is een jaarlijkse cultuurmanifestatie die inmiddels een vaste waarde geworden is. Op die dag wordt extra aandacht gevraagd voor ons bouwkundig erfgoed en het belang van de zorg voor onze monumenten. Bovendien kunnen belangstellenden dan meer te weten komen over de historische, actuele en toekomstige context van tal van monumenten. Het is een eigentijds cultuurfeest, een unieke belevenis met de focus op architectuur, kunsten, wetenschappen en zo verder. Maar vooral is het een dag waarop honderdduizenden mensen kunnen genieten van schitterende plekjes bij dicht hen in de buurt of net wat verder weg. Thema: hout Elk jaar kiest de organisatie een welbepaald thema. Dit jaar is dat hout, grondstof tot nadenken. Hout is een natuurlijk materiaal, dat vele toepassingen kende en nog steeds kent. En wat meer is, in de vorm van bomen heeft hout altijd een belangrijke stempel op het karakter van het Vlaamse land gedrukt. Denk aan de zo karakteristieke bossen, hagen, lanen, paden en dreven. Wie meer wil weten over dit thema, kan een speciaal aan het thema gewijde brochure aanvragen bij het coördinatiecentrum van Open Monumentendag Vlaanderen. Roosendael - St-Katelijne-Waver Onze monumenten Natuurlijk grijpen wij deze gelegenheid graag aan om ook het erfgoed dat de Stichting in eigendom heeft, die dag open te stellen. Zo kunt u bijvoorbeeld terecht in Sint-Katelijne- Waver, op de historische abdijsite Roosendael. Een aantal gebouwen op de site is beschermd als monument, zoals de monumentale toegangspoort en het Pesthuis. Maar u kan ook naar Wortel Kolonie, of Malle waar om 11 uur een plechtigheid zal plaatsvinden aan de Scherpenbergmolen ter ere van onze vereniging! SKL nieuwsbrief juli

7 Anitya Foundation Steun uit een onverwachte hoek Onlangs mochten wij een nieuwe donateur verwelkomen. Een opmerkelijke: geen bedrijf, geen organisatie, maar een private stichting uit Nederland. De Anitya Foundation is een charitatief non-profit fonds met natuurbehoud als statutair doel. Wij spraken met Jan Schoemaker, bestuurslid en mede-oprichter. Als industrieel ondernemer heb ik altijd veel gereisd. Mijn vrouw en ik zijn daardoor met vele culturen in aanraking gekomen. Het is eigenlijk bij toeval dat wij in Essen terechtgekomen zijn. Net als op alle andere plaatsen waar we ooit woonden, hebben we ook hier graag deel willen uitmaken van het lokale leven, vanuit een gezonde culturele nieuwsgierigheid, vanuit een maatschappelijke betrokkenheid. Inmiddels zijn we vertrouwd geraakt met Essen en omgeving. Ook al vanwege het eerste project, de Groote Essche Heide, dat ons fonds aan de rand van het Grenspark realiseerde. De Stichting Kempens Landschap, is ons gebleken, is zo n organisatie bij uitstek. Vandaar dat wij ons hebben willen engageren om de Stichting te ondersteunen via een donateurschap voor een periode van vijf jaren. Ter meerdere glorie van de natuur, het landschap. Want daarvoor bestaan tenslotte geen grenzen. De milieu-ambtenaar van de gemeente Essen (deze gemeente is partner in de Stichting; red.) maakte ons attent op het bestaan van de Stichting Kempens Landschap. Dat er in Vlaanderen ook een organisatie bestond die zich bekommerde om het landschap, dat was compleet nieuw voor ons. Nieuw en verrassend. In Nederland zijn we al wat langer vertrouwd met organisaties als de provinciale landschapsstichtingen. En ook de National Trust, in Engeland, is een bekend fenomeen. Vanuit dezelfde erfgoedgedachte die hen ooit inspireerde en nog altijd inspireert, hebben wij onze doelstellingen geformuleerd. De Anitya Foundation wil zich inspannen voor een duurzaam behoud en bescherming van waardevolle natuur, bos en landschap. We beogen dat primair in Nederland, maar ook in de grensregio s. Onder andere geven wij daar inhoud aan door het verwerven van domeinen, door revitaliseringsprogramma s, ontwikkeling en duurzaam beheer. Maar ook door met particuliere initiatiefnemers en organisaties samen te werken die een zelfde belang als wij nastreven, of door die te ondersteunen. Onder andere middels het piloot-project Groote Essche Heide geeft de Anitya Foundation gestalte aan haar doelstellingen: behoud en bescherming van waardevolle natuur, bos en landschap in Nederland en haar grensregio s. 7 SKL nieuwsbrief juli 2005

8 Enkele recente aankopen nader belicht Onze Stichting werd opgericht om via gerichte aankopen het natuur- en cultuurpatrimonium in de provincie Antwerpen veilig te stellen. Die strategie biedt nu eenmaal de beste garanties voor het behoud van kwetsbare, waardevolle gebieden. Daarmee willen we versnippering van dit zo unieke groengebied te voorkomen en zoveel mogelijk waardevol Kempens landschap bewaren. Enkele voorbeelden. Schoorse Heide (Minderhout) Het betreft een relatief klein gebied dat op het gewestplan is aangeduid als landschappelijk waardevol agrarisch gebied. In feite bestaat het echter uit een vrij homogeen dennenbos. Het lijkt geen spectaculaire aankoop op het eerste gezicht, maar de verwerving ligt helemaal in het verlengde van de hier al eerder verworven eigendommen. Bovendien kan het bijdragen tot verruiming van het werkingsveld in de omgeving. Molse Heide (Meerhout) Tussen de verschillende domeinen die wij inmiddels in eigendom hebben, liggen vaak tal van kleinere eigendommen van minstens zoveel eigenaars. Omdat ons beleid gericht is op een integraal beheer van het landschap, zijn al die percelen en gronden minstens zo interessant als de grote verwervingen. In dat kader hebben wij onlangs in het projectgebied Volmolen-Volbergbossen verschillende bosgronden (gelegen in een natuurgebied) aangekocht, die aanpalen aan reeds eerder verworven gronden. Deze kaderen bovendien in een groter geheel, namelijk het creëren van een verbindingsmogelijkheid tussen Geel-Bel en het boscomplex Balen-Hulsen. Voelt u zich verantwoordelijk voor een natuurlijke leefomgeving in onze Kempen? Word dan donateur... Neemt uw organisatie graag de verantwoordelijkheid op voor een natuurlijke leefomgeving in onze Kempen? Neem dan contact met ons op. In een korte presentatie geven we u graag meer informatie over de activiteiten van de Stichting en van de mogelijkheden om hieraan bij te dragen.... of beschermer Ook kunt u bijdragen als beschermer van het Kempens landschap. Neem dan een abonnement op blad, de drie maal per jaar verschijnende nieuwsbrief van onze Stichting. Dat kost u slechts 5 euro per jaar. Deze bedrijven ondersteunen onze activiteiten: Studiecentrum voor Kernernergie - Mol Vito - Mol Sibelco - Mol Bouwbedrijf Willems - Weelde BP Chembel - Geel NV Luyckx - Brecht Janssen Pharmaceutica - Beerse IVEKA - Turnhout Belgoprocess - Dessel Umicore - Olen Glaverbel - Mol KMPG Accountants - Brussel Nike - Laakdal Van Hout - Geel Anytia Foundation -Waalwijk (NL) Nieuw! Nieuw! Abonnementen België/buitenland 5,- euro per jaar. Abonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr t.n.v. Stichting Kempens Landschap. U ontvangt dan drie nummers blad is de drie maal per jaar verschijnende nieuwsbrief van de vzw Stichting Kempens Landschap. SKL nieuwsbrief juli Verantwoordelijke uitgever vzw Stichting Kempens Landschap Lichtaartsebaan Kasterlee tel: 014/ fax: 014/ philippe.debacker@skl.provant.be