Wat is zink? Zink is een metalen blauw-wit mineraal en heeft het atoomnummer 30 op de schaal van periodieke elementen. Zink wordt scheikundig afgekort tot "Zn" en valt wat betreft onze mineraalbehoefte onder de spoorelementen. Zink komt voor in iedere lichaamscel en heeft een ingrijpende invloed op vrijwel alle processen van het lichaam en daarmee onze gezondheid. Het lichaam kan geen zink opslaan en is daarom afhankelijk van een zeer regelmatige inname. Immuunsysteem Zink is een essentieel element voor alle levende organismen. Het verband tussen zink en het immuunsysteem is erg complex. De zinkstatus heeft namelijk op meerdere niveaus een invloed op onze weerstand tegen ziekteverwekkers. Zo is het mineraal als geen ander nodig voor meer dan 300 enzymatische processen in ons lichaam. Enzymen zijn eiwitachtige stoffen die voor omzettingen zorgen in het lichaam. Zo zijn enzymen noodzakelijk om voeding te verteren in herkenbare (opneembare) deeltjes. Ook de omzetting van hormonen en orgaanfuncties als de lever zijn volledig afhankelijk van een goede enzymwerking. Dit maakt zink een indirecte teamspeler die de algemene weerstand optimaal houdt. Enzymen breken als een soort tangen stofjes in hapklare brokken voor het lichaam. Zonder enzymen zou onze voeding niet opgenomen worden. De hoeveelheid werkzame enzymen in een lichaamscel is afhankelijk van zink. Een van de meest belangrijke enzymen die door middel van zink tot stand komt is Super Oxide Dismutase (SOD). SOD is een reusachtig molecuul die als antioxidant functioneert in het lichaam. Hiermee is zink meteen ook een van de meest belangrijke antioxidanten die er bestaan.
Een andere directe invloed van dit spoorelement op het immuunsysteem is de productie, groei en het functioneren van leukocyten (witte bloedcellen) op zowel het cellulaire als het moleculaire niveau. De witte bloedlichaampjes beschermen het lichaam tegen zowel biologische indringers als ongewenste stoffen. Zink wordt gebruikt om viraal RNA (genetisch materiaal van een virus) klem te zetten terwijl het wordt vernietigd. Verder beïnvloedt zink de werking van immunostimulanten. Dit zijn stoffen die het immuunsysteem versterken. Het aflezen van het DNA (onze genetische blauwdruk) is noodzakelijk om onderhouds- en reparatietaken uit te voeren. Zink fungeert als het einde van een leespen om dit uit te voeren, op een vergelijkbare manier als de naald van een platenspeler. Ook gebruikt het lichaam zink als bindmiddel om aminozuren stabiel tot een eiwit op te bouwen. Wondgenezing Een van de meest bekende eigenschappen van zink is die op de wondgenezing. Ook hier speelt het mineraal een belangrijke rol op meerdere vlakken. Zo is het noodzakelijk voor stabilisatie van celmembranen, de vorming van collageen en andere eiwitten. Deze zijn weer onmisbaar voor weefselherstel en regeneratie. Ook de eerder genoemde activatie van zowel enzymen als het immuunsysteem door zink is een grote factor voor een goede wondgenezing. Aan de andere kant kan een grote en/of langdurige wond zorgen voor een verhoogde zinkbehoefte en uiteindelijk een zinktekort. Mooie en gezonde huid Zink speelt een kritische rol om de huid gezond en mooi te houden. Zo beschermt het mineraal de huid tegen schade (wondgenezing) en UV straling. Ook de genezing van huidirritaties als acne, psoriasis, en rosacea worden aan zink toegedicht. Niet voor niets is zink 5 tot 6 maal hoger aanwezig in de opperhuid dan de onderliggende huidlagen. Als antioxidant heeft zink veel te bieden. Als zink-ionen (een deeltje met minder of meer elektronen) zijn ze in staat om koper en ijzer te vervangen in belangrijke plaatsen als celmembranen en proteïnen. Zink is een alleskunner zodat schade aan de huid en andere weefsels beperkt blijft in tijden van verhoogde behoefte aan mineralen. Zink als smaakmaker Hoewel zink zelf een onprettige smaak heeft is het mineraal wel verantwoordelijk voor het vermogen om te ruiken, de structuur waar te nemen van het voedsel en te proeven. Een ander zintuigelijk voordeel is te halen uit het feit dat zink oorsuizen kan verminderen en ook het verlies aan gezichtsvermogen vertraagt.
Oesters bevatten therapeutische hoeveelheden zink. Een enkele middelgrote oester voorziet al bijna in de dagelijkse behoefte (gemiddeld 12 mg zink tegen de ADH van 15 mg per dag). Ook overige schaal- en schelpdieren en pompoenpitten zijn een rijke bron van zink. Vruchtbaarheid De zinkstatus is een belangrijke factor van vruchtbaarheid voor zowel mannen als vrouwen. Zo draagt het mineraal bij mannen bij aan een gezonde prostaat, libido (geslachtsdrift) en voldoende spermacellen. Vrouwen kunnen met een voldoende inname van zink menstruatiestoornissen voorkomen. De reden hierachter is dat zink invloed uitoefent op de productie van verschillende hormonen, waaronder geslachts- en schildklierhormonen. Het ongekend hoge zinkgehalte in oesters maakt het de perfecte bron van zink. Niet iedereen kan echter de smaak van oesters waarderen. Gelukkig is zink ook in suppletie verkrijgbaar om van de krachtige effecten gebruik te kunnen maken. Zink als zware metalenbinder Zink is onderdeel van metallothioneine. Dit is een zwavelhoudend eiwit dat vele functies bekleed in ons lichaam. Met name in het slijmvlies van de darm komt metallothioneine veel voor. De belangrijkste taak van dit eiwit is het verwijderen van zware metalen en ons voorkomt zodoende een zware metalenbelasting. Het zink wordt door middel van een uitwisseling (trade off) vervangen tegen zware metalen zoals koper, cadmium, kwik en lood. Zware metalen en psychische aandoeningen Een zware metalenbelasting wordt volgens sommige experts gezien als hoofdoorzaak voor het ontstaan van psychische aandoeningen, waaronder autisme, ADHD, bipolaire depressies (manische depressies), schizofrenie en zelfs orgaanschade. Het vermoeden hiervoor is gebaseerd op een combinatie van een veel te lage zinkstatus en een zware stapeling van zware metalen bij deze patiënten. Een zware metalenbelasting is onder andere op te lopen door roken (cadmium), de anticonceptiepil (koper), oude waterleidingen (lood) en inname van fructose-glucose siroop, vaccinaties en pesticiden op fruit (kwik).
Ook in ons leidingwater komen zware metalen voor. Het is daarom altijd verstandig om het drinkwater thuis een keer extra te filteren. De Amerikaanse voedingsexpert David Wolfe deed eens de volgende uitspraak: "of we gebruiken een filter, of we worden zelf een filter". Zink en de stofwisseling Ook voor ons metabolisme is zink een noodzakelijke grondstof. Diabetespatiënten hebben een significant lagere zinkstatus vergeleken met gezonde mensen. Het suppleren van zink heeft een gunstig effect op het dalen van de bloedsuikerspiegel. Dit werd gemeten middels een verlaging van de HbA1c concentratie in het bloed. Deze marker staat voor de hoeveelheid geglyceerd (versuikerd) hemoglobine (een eiwit in de rode bloedcel). Hoe langduriger het verhoogde glucosegehalte in het bloed, hoe meer versuikering van de hemoglobine en hoe hoger de kans op diabetes-gerelateerde complicaties. Symptomen van een zinktekort Door de vele taken die zink in het lichaam verricht is het ook erg kwetsbaar voor uitputting. Met name de wondgenezing, medicijngebruik en zware metalenbelasting zijn erg zinkrovend. De volgende symptomen kunnen mogelijk het resultaat zijn van een zinktekort: - verlies van smaak en reuk - minder dan normale groei bij kinderen - kale plekken - huidaandoeningen - ontstoken tong, mond, oogleden en nagelbedden - onvruchtbaarheid bij mannen - trage genezing van wonden - vertraagde rijping van de testikels - verkleining van de testikels, en/ of slechter functioneren ervan - vergrote lever of milt - gebrekkige groei of dwerggroei - nagels met witte vlekjes - acne of vette huid - neiging naar depressie - bleke huid
De meest voor de hand liggende symptomen zijn echter de witte vlekjes op de nagels in combinatie met een verminderde smaak en reuk. Suggesties van inname Ondanks het belang van zink heeft het lichaam er dagelijks niet veel van nodig. Als er een zinktekort wordt vermoedt ondanks een volwaardige voeding rijk aan: - schaal- en schelpdieren - zaden, noten en pitten - steak - eieren - paddestoelen - cacao is het zinnig om tijdelijk een zinksupplement in te zetten. De aanbevolen onderhoudsdosering bedraagt 15 mg elementair zink en kan langere tijd gebruikt worden. Elementair wil zeggen de netto hoeveelheid zink in een zinkverbinding. Therapeutisch kan er tijdelijk een hogere dosering tot wel 135 mg zink of meer worden ingezet. Het is niet aan te raden hoge doseringen te gebruiken zonder professionele begeleiding. Zink werkt nauw samen met andere metalen als koper, ijzer en mangaan. Een te hoge inname van een enkel metaal verstoort de onderlinge verhouding hiertussen. Gebruik een zinksupplement zo`n 2 uur voor de maaltijd. Vormen van zink De best opneembare (herkenbare) vorm van zink is zinkmethionine. Dit is een eiwitverbinding die in de natuur met name voorkomt in schaal- en schelpdieren. Andere goed opneembare vormen van zink zijn zinkcitraat, -picolonaat en -gluconaat. Contra-indicaties en interacties - zink laat zich prima combineren met vitamine C en L-arginine om de wondgenezing te versnellen. - zink in combinatie met vitamine C alleen is uitstekend om de duur van een verkoudheid of griep te verkorten. - neem zinksuppletie niet op het zelfde moment als een staaltablet. - een voeding met voldoende eiwitten (1 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht per dag) verbetert de opname van zink. Conclusie Zink is een onmisbaar spoorelement voor een goede gezondheid. Medicijngebruik, werken met zware metalen en tabakgebruik legt een zware druk op onze zinkstatus. Het is geen verrassing dat zeer veel mensen een zinktekort hebben. Gebruik daarom gerust een zinksupplement, maar doseer niet te hoog. Een lage dosering is vaak voldoende.
Referenties Natura Foundation monografie/zink. Gids voor vitaminen, mineralen en kruiden. ISBN:906407 5883 1: Singh M, Das RR. Zinc for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jun 18;6:CD001364. doi: 10.1002/14651858.CD001364.pub4. Review. PubMed PMID: 23775705. 2: Hulisz D. Efficacy of zinc against common cold viruses: an overview. J Am Pharm Assoc (2003). 2004 Sep-Oct;44(5):594-603. Review. PubMed PMID: 15496046.31: Rink L, Gabriel P. Zinc and the immune system. Proc Nutr Soc. 2000 Nov;59(4):541-52. Review. PubMed PMID: 11115789. 3: Rostan EF, DeBuys HV, Madey DL, Pinnell SR. Evidence supporting zinc as an important antioxidant for skin. Int J Dermatol. 2002 Sep;41(9):606-11. Review. PubMed PMID: 12358835. 4:Rowlands CG, Danby FW. Histopathology of psoriasis treated with zinc pyrithione. Am J Dermatopathol. 2000 Jun;22(3):272-6. PubMed PMID: 10871074 5: Al-Maroof RA, Al-Sharbatti SS. Serum zinc levels in diabetic patients and effect of zinc supplementation on glycemic control of type 2 diabetics. Saudi Med J. 2006 Mar;27(3):344-50. PubMed PMID: 16532095. 6: Lansdown AB, Mirastschijski U, Stubbs N, Scanlon E, Agren MS. Zinc in wound healing: theoretical, experimental, and clinical aspects. Wound Repair Regen. 2007 Jan-Feb;15(1):2-16. Review. PubMed PMID: 17244314. 7: Laity JH, Lee BM, Wright PE. Zinc finger proteins: new insights into structural and functional diversity. Curr Opin Struct Biol. 2001 Feb;11(1):39-46. Review. PubMed PMID: 11179890.