Stichting OBD (Overlegorgaan Belangenbehartiging Dronten) Secretariaat Stichting OBD Braspenning 26, 8253 BB Dronten T: 0321-338155 M: 0613785451 E: secretaris@clientenraadobd.nl Het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Dronten Postbus 100 8250 AC DRONTEN Onderwerp : Reactie op bezuinigingsvoorstellen Datum : 28 maart 2014 Ons kenmerk : 2014-006 Uw kenmerk : U14.004886/DOC/GG Geacht College, Naar aanleiding van uw brief van 10 maart j.l. treft u hiermee de reactie aan van de Stichting OBD ten aanzien van de in uw brief voorgestelde bezuinigingen. Het OBD heeft er begrip voor dat in de huidige omstandigheden gezocht moet worden naar bezuinigingsmaatregelen. Het OBD is zich er terdege van bewust dat de gemeente bij de invoering van de drie decentralisaties door het rijk wordt gekort op de over te hevelen middelen. De bezuinigingen, die voor het overgrote deel nog beslag moeten krijgen vanaf 2015, worden nu al gevoeld door een groot deel van de mensen die noodgedwongen een beroep moeten doen op collectieve voorzieningen. Met name mensen met lage inkomens kunnen deze voorzieningen vaak niet compenseren met eigen financiële draagkracht. Het OBD is ervan overtuigd dat de gemeente Dronten de verplichte wettelijke regelingen correct en zorgvuldig uitvoert. Wij zijn er eveneens van overtuigd dat de gemeente Dronten in het algemeen haar best doet om sociale problemen rondom inwoners op een goede wijze op te lossen. Dit neemt niet weg dat het OBD vindt dat de voorstellen van het huidige college om te bezuinigen op voorzieningen voor mensen met de laagste inkomens in de samenleving onacceptabel zijn. De bijstand wordt alom gezien als het allerlaatste vangnet voor mensen die op geen enkele andere wijze in hun inkomen kunnen voorzien. De gemeente Dronten vergroot met deze voorgestelde bezuinigingen de mazen in dit vangnet dusdanig dat mensen door de bodem van het bestaan zullen zakken. In deze brief zetten wij onze argumenten op een rij. 1
Algemene opmerkingen met betrekking tot de voorgestelde bezuinigingsmaatregelen: a. Het OBD vraagt zich in de eerste plaats af hoe de voorgestelde bezuinigingen zich verhouden tot de inzet van het regeringsbeleid om het armoedebeleid te intensiveren. De gemeente Dronten heeft vanuit de overheid hiervoor extra geld ontvangen, met als doel om deze middelen expliciet in te zetten voor de bestrijding van armoede, met name voor de doelgroepen kinderen, werkenden en ouderen. Voor 2014 ligt er 100.000 te wachten voor een plan van aanpak voor intensivering van armoedebestrijding in Dronten. Het is wel heel zuur om te moeten constateren dat de gemeente Dronten dan eerst wil beginnen met een bezuiniging op de minima van 240.000. b. Eind 2013 heeft de Rekenkamer van Dronten een onderzoek laten doen naar de effectiviteit van het armoedebeleid in Dronten. In dat rapport geven de onderzoekers aan dat het maatschappelijk middenveld het armoedebeleid in Dronten als karig beschouwt. Ook het college zelf geeft aan dat zij een sober armoedebeleid uitvoert. Hoeveel soberder en kariger moet het armoedebeleid van de gemeente Dronten worden? c. Uit zeer recente landelijke onderzoeken blijkt dat de positie van minima zorgwekkend is en tevens is verslechterd in de afgelopen jaren: Het Nibud heeft jarenlang aangegeven dat het sociaal minimum toereikend was om van rond te komen, mits men van alle beschikbare voorzieningen gebruik kan maken. Het Nibud heeft echter in het Budgethandboek 2014 aangegeven dat met name gezinnen met kinderen niet meer rond kunnen komen. Zij komen structureel 50 tot 150 per maand te kort. Is de gemeente Dronten van mening dat mensen op of net boven het sociale minimum nog ruimte hebben? Het onderzoek van Kinderen in Tel (maart 2014) geeft aan dat met name kinderen onder de 12 jaar de grootste risicogroep vormen om in armoede op te groeien. De Kinderombudsman pleitte in juni 2013 al voor een specifiek armoedebeleid in gemeenten en het invoeren van een kindpakket. De gemeente Dronten heeft juist enkele jaren geleden het project Alle kinderen doen mee beëindigd en alleen de wettelijke verplichte inzet voor schoolgaande kinderen opgenomen in het toegankelijkheidsfonds. Er is de afgelopen jaren sprake van een sterke toename van schulden volgens het NVVK. In 2008 was er bij 48.000 gezinnen sprake van substantiële schulden en in 2013 waren er 100.000 gezinnen die zich meldden bij de schuldhulpverlening. Ook in Dronten is er weer een toename van het aantal schuldmeldingen. Een aantal oorzaken leiden er toe dat gezinnen soms een half jaar moeten wachten tot hun schuldenproblematiek wordt aangepakt. Opgemerkt dient te worden dat mensen gemiddeld 5 jaar rondlopen met financiële problemen alvorens zij zich melden bij de schuldhulpverlening. Tot die tijd proberen zij het vooral zelf op te lossen hetgeen meestal leidt tot grotere problemen. Eveneens dient opgemerkt te worden dat het momenteel voor de helft werkenden zijn die bij de schuldhulpverlening aankloppen. Ook de voedselbank in Dronten ziet een duidelijke toename in het verstrekken van voedselpakketten. Een jaar geleden waren dit ongeveer 60 voedselpakketten en momenteel ongeveer 115 voedselpakketten. Dit is een stijging van 92 %! Bovenstaande feiten geven aan dat met bezuinigingen binnen het sociale domein voorzichtigheid is geboden. Door de voorgestelde bezuinigingen op het minimabeleid haalt de gemeente Dronten de bodem onder het kunnen rondkomen van mensen met de laagste inkomens vandaan. Getuige het Nibud zijn de maandelijkse tekorten al niet te voorkomen. 2
Het is dus zeer realistisch om te verwachten dat een toename van sociale problemen op termijn leidt tot (veel) hogere kosten. Er zal een groep inwoners zijn die met de voorgestelde bezuinigingen door meer dan één maatregel zullen worden getroffen waardoor hun situatie onhoudbaar zal worden. De mensen die tot op heden, dankzij de bijzondere bijstand en het toegankelijkheidsfonds zelfredzaam zijn, vrezen deze bezuinigingen zeer. Verder is er in uw bezuinigingsvoorstellen sprake van een constante bezuiniging in de periode van 2015 tot en met 2019. Dit lijkt niet erg realistisch. Ook het rapport van de Rekenkamer maakt melding van het begrotingstechnisch niet adequaat reageren op overschrijdingen van posten in het budget. Hieronder volgt een reactie op de verschillende onderdelen van uw bezuinigingsvoorstel. 1. Bezuiniging op het Toegankelijkheidsfonds Bij vragen van het OBD over het bevorderen van de participatie van minima werd steeds geantwoord daar hebben wij het toegankelijkheidsfonds voor. De nu door u voorgestelde bezuiniging betekent voor een alleenstaande 100 per jaar en voor een gezin met twee kinderen 550 tot 700 per jaar dat zij mislopen aan participatiebijdragen om gewoon mee te doen aan de samenleving. Dit is voor een laag inkomen substantieel. Zonder deze bijdrage lopen zij een groot risico om buitengesloten te raken. Dit is voor een dergelijk laag inkomen substantieel en kan leiden tot problemen. Een aantal mogelijke consequenties zijn: Gedwongen afnemende participatie door geldgebrek hetgeen in strijd is met het landelijke en gemeentelijk streven om participatie zo veel mogelijk te bevorderen. Effecten op de gezondheid door afnemende deelname aan sport. Afnemende sociale contacten en dreigend isolement. Door het suggereren dat de Meerpaal speciale activiteiten voor deze doelgroep kan opzetten dreigt stigmatisering en gedwongen winkelnering voor bijstandsgerechtigden en mensen met lage inkomens. Bovendien is het aanbieden van een bibliotheekpas niet voor iedereen de oplossing waar mensen op zitten te wachten, zoals voor laag geletterden, mensen met verstandelijke beperkingen en allochtonen. Bovenal vinden wij dat er alles aan gedaan moet worden om kinderen buiten schot te houden. In het algemeen zijn wij van mening dat deze maatregel sterk negatieve effecten heeft op de meest kwetsbaren in onze samenleving te weten chronisch zieken, gehandicapten en groepen ouderen zonder pensioen. 2. Afschaffen bijzondere bijstand voor medische kosten Deze bijstand wordt vooral gebruikt voor medische kosten die niet gedekt worden door de zorgverzekeraar. Dit kunnen bijzondere medische kosten zijn en geneesmiddelen die niet worden vergoed. Mensen in de schuldhulpverlening hebben vaak uitsluitend een basispakket. De zorgverzekeraars stoppen namelijk de aanvullende verzekeringen (zoals bijvoorbeeld tandheelkundige hulp) bij betalingsachterstanden. In het geval van bijzondere medische kosten vindt het OBD dat deze, conform alle bijzondere bijstand aanvragen, individueel getoetst moeten worden op noodzaak en werkelijk gemaakte kosten. Het zou de gemeente sieren als zij deze kosten niet op voorhand uitsluit. Overigens is de AWBZ geen passende en toereikende voorziening aangezien medische handelingen en medicijnen niet onder de AWBZ vallen. 3. Bezuiniging op de Langdurigheidstoeslag De Langdurigheidstoeslag vindt haar oorsprong in de erkenning door de regering dat wanneer men langdurig van de bijstand rond moet komen een jaarlijkse aanvulling door een langdurigheidstoeslag gepast is. De toeslag wordt in veel gevallen gebruikt als voorliggende voorziening bij het vervangen van duurzame goederen. Een vermindering van deze bijdrage van 40% naar 10% van de bijstandsnorm maakt die bijdrage als voorliggende voorziening onmogelijk (verschil 280,15 per jaar). 3
Deze toeslag geldt in de gemeente Dronten voor inkomens tot 100% van het sociaal minimum, terwijl veel gemeenten de 110% grens hanteren. Hierin is het sobere armoedebeleid van de gemeente Dronten mede zichtbaar. Voor veel mensen voorkomt de langdurigheidstoeslag dat men in de schulden raakt en/of in de schuldhulpverlening terecht komt, hetgeen veel hogere kosten met zich meebrengt. 4. Afschaffen Bijzondere bijstand duurzame gebruiksgoederen 65+ Deze bijzondere bijstand treft een relatief kleine groep. Echter voor de mensen die er gebruik van maken (veelal de AOW-ers met een onvolledig pensioen en aanvullende bijstand) kan dit vervelende gevolgen hebben aangezien zij geen beroep op de langdurigheidstoeslag kunnen doen. Het OBD vraagt zich af wat er gebeurt met de verhoging van de AOW leeftijd waardoor mensen met een AOW-gat al in de financiële problemen kunnen komen. Afschaffing van deze tegemoetkoming kan in dit licht bezien tot problemen leiden. 5. Afschaffen bijzondere bijstand voor CAK bijdrage De eerste zin over dit onderwerp, de CAK bijdrage moet iedereen betalen, is onjuist aangezien dit alleen geldt voor mensen met een WMO voorziening en dus mensen met een beperking of chronische ziekte. Afschaffing kan betekenen dat men geen gebruik meer kan maken van bestaande voorzieningen zoals bijvoorbeeld een rolstoel, speciaal toilet etc. Een argument kan zijn dat de eigen bijdrage CAK al inkomensafhankelijk is. Echter 12 maanden een bijdrage van 12 per 4 weken (dit is de laagste bijdrage), is voor een krappe portemonnee voor de chronisch zieke en mensen met een beperking, die hier mee te maken hebben, een stapeling van zorgkosten van 156 per jaar. Onze eindconclusie is dat deze bezuinigingen onacceptabel zijn omdat mensen met de laagste inkomens uit onze samenleving hierdoor persoonlijk en hard worden geraakt. Het OBD heeft eveneens nagedacht over mogelijke alternatieven die er zijn om mensen met lage inkomens op een andere wijze te compenseren. In andere gemeenten, zoals Delft en Almere, worden mensen bezocht door een (onafhankelijke) belastingconsulent. Hiermee kan er vaak een substantieel bedrag van de belastingdienst worden teruggevorderd. Het voorkomt dat mensen aanvragen doen en kan bijdragen aan de noodzakelijke buffer voor deze lage inkomens waardoor zij minder vaak een beroep op de bijzondere bijstand hoeven te doen. Het OBD pleit ervoor dat de gemeente Dronten ook deze werkwijze in overweging neemt. Daarnaast willen wij de suggestie doen om de voorzieningen medische kosten, duurzame gebruiksgoederen 65+ en CAK onder de beleidsregels te brengen in de bijzondere bijstand zodat door de consulenten geen onderscheid hoeft te worden gemaakt in leeftijd of gezondheidstoestand. Hierbij kan de individuele situatie bekeken worden en een klantgerichte oplossing worden bepaald waarbij maatwerk het uitgangspunt is. Tot slot willen wij nog een opmerking maken over de gebrekkige voorlichting en communicatie over inkomensvoorzieningen voor mensen met lage inkomens. Met name de groep niet-bijstandsgerechtigden is slecht op de hoogte van de bestaande voorzieningen. Bovendien zijn de drempels voor deze groep hoog om deze voorzieningen aan te vragen. Dit punt wordt mede naar voren gebracht door het maatschappelijk middenveld zoals ook te lezen is in het rapport van de Rekenkamer. Recentelijk bleek dat het benoemen van het toegankelijkheidsfonds in de voorlichting van het project Sport in Dronten geheel vergeten was. Gratis proeflessen aanbieden juichen wij van harte toe, maar als ouders met kinderen vrezen dat de contributie voor hen niet is op te brengen, zullen zij het kind niet stimuleren te gaan sporten. Een gemiste kans voor zowel het stimuleren van gezond gedrag bij kinderen als deelname aan de samenleving. Het kan echt beter! Het OBD is graag bereid daarover mee te denken. 4
Het OBD blijft dus pleiten voor een laagdrempelig armoedebeleid gericht op de participatie van mensen met lage inkomens, in het bijzonder voor kinderen, en zien graag uw plannen voor het intensiveren van het sobere armoedebeleid tot een beter armoedebeleid in Dronten tegemoet! Met vriendelijke groet, Namens het bestuur van het OBD, H. Stegink, secretaris 5