Reis nei Wad? Reis naar Wad? Regioproject Ferwerderadiel 2013/2014 projectomschrijving 'Reis nei Wad?' is een samenwerkingsproject van amateurkunstverenigingen in de gemeente Ferwerderadiel en Keunstwurk theater Leeuwarden september 2013 versie 2.1 sept./nov. 13 theater
Inhoud 1. Inleiding a) Beknopte omschrijving van het project b) Inhoud van dit document 2. Himmelskoft-projecten van Keunstwurk a) Doelstelling b) Nu meer interdisciplinair c) Keuze voor Ferwerderadiel 3. Ferwerderadiel gemeente aan het wad a) Culturele infrastructuur b) Input voor het project c) De uitgangspunten 4. Projectopzet 'Reis naar het Wad' a) Rode draad b) Uitwerking c) Tijdschema 5. Financiering a) Financiering b) Begroting
Op reis nei Wad? 1
1. Inleiding a) Beknopte omschrijving van het project. 'Reis nei wad' is de werktitel van een bijzondere theatrale productie in de gemeente Ferwerderadiel in de kop van Fryslân. Deze productie is een uitvloeisel van een samenwerkingsproject van een groot aantal amateurkunstverenigingen en individuele kunstenaars en burgers, onder auspiciën van Keunstwurk (de kunst ondersteunende instelling van de provincie Fryslân). In het eerste deel van dit project dat plaats vond in 2013 werden de verschillende amateurkunstverenigingen samengebracht en werd er in vier sessies gebrainstormd over wat het betekende om hier te wonen, te werken, te leven en (amateur)kunst te maken. Ook vonden er een aantal korte workshops plaats waarin werd samengewerkt door verschillende disciplines, met name theater en muziek. Deze onderzoeksfase, die in december 2013 werd afgesloten, resulteerde uiteindelijk in een plan voor een bijzondere productie, die het tweede deel van het project zal uitmaken, de Reis nei wad?. De repetities voor deze voorstelling zullen in maart 2014 van start gaan en uiteindelijk uitmonden in een voorstelling die in augustus en september 2014 meerdere keren wordt opgevoerd. Bijzonder wordt de productie in de eerste plaats omdat het de vorm krijgt van een reis. Een reis vanuit drie dorpen in de uithoeken van de gemeente, via de hoofdplaats, naar het wad. Een reis van 'cultuur' naar 'natuur', van de drukte naar de leegte. Voor de indrukwekkende natuur buitendijks is dan ook een hoofdrol gereserveerd. In de tweede plaats is het bijzonder omdat in deze productie een groot aantal amateurkunstbeoefenaars samenwerken die dat anders vrijwel nooit doen, zelfs van verschillende disciplines. Zowel voor de beoefenaren als voor het publiek krijgen de verschillende vormen van amateurkunst daardoor letterlijk en figuurlijk een wijder perspectief. Tenslotte mag dit project bijzonder genoemd worden omdat het naar inhoud en vorm in hoge mate bedacht en uitgewerkt word door de deelnemers zelf. 'Reis nei wad?' gaat over het leven en samenleven in deze gemeente, aan de rand van een van de meest indrukwekkende en stille natuurgebieden in Europa. 'Reis nei wad?' is een ontdekkingstocht naar het zelf maken van ervaringstheater. b) Inhoud van dit document. In deze projectomschrijving wordt: kort uit de doeken gedaan binnen welk kader Keunstwurk dit project heeft geëntameerd en nu heeft gekozen voor de gemeente Ferwerderadiel. vervolgens wordt de culturele infrastructuur in deze gemeente belicht en de eerste stappen die leiden tot de samenwerking met Keunstwurk en tot de uitgangspunten van het project. 2
daarna wordt de opzet van de productie beschreven, het verwachte resultaat en de wijze van financiering. 2. Regio projecten van Keunstwurk a) Doelstelling Acht keer eerder heeft frats, de theaterafdeling van Keunstwurk, samenwerkingsprojecten opgestart in even zovele gemeenten onder de naam Himmelskoft, ofwel 'grote schoonmaak', c.q. frisse wind. Het doel van die theaterprojecten was om verenigingen te stimuleren tot samenwerking, zodat men zich meer bewust werd van de eigen capaciteiten en er een impuls kwam tot vernieuwing en kwaliteitsbevordering. Ook het publiek werd gestimuleerd om te genieten van toneel in een andere vorm en/of inhoud dan men gewend was. Naast het werken aan een voorstelling ging het daarbij ook om workshops op het gebied van spel, techniek en vormgeving. In de laatste jaren kwam daar ook een stimulans bij tot het maken van theater over de eigen levenssituatie en het maken van theater op locatie. Naast het zichtbaar maken van de kunstzinnige potentie in een regio en het stimuleren van nieuwe impulsen is er ook een doelstelling van de regioprojecten op langere termijn. Wij hopen en verwachten dat ook na deze productie verschillende groepen en individuen elkaar weten te vinden als het gaat om nieuwe artistieke impulsen. Daarbij kun je denken aan eenakterfestivals, jongerenprojecten, presentaties waarbij meerdere disciplines betrokken zijn. Keunstwurk is bereid om ook in de toekomst mogelijk een ondersteunende rol te spelen. b) Nu meer interdisciplinair Toneel is een podiumkunst, maar daar zijn er meer van: muziek, zang, dans, moderne media. Geleidelijk aan is ook het publiek gewend geraakt aan voorstellingen (bijvoorbeeld op tv of openluchtvoorstellingen) waarin meerder disciplines naast elkaar actief zijn. Vanuit het maken van theater vanuit de eigen levenssituatie of op locatie was het een logische stap om amateurtheatermakers te stimuleren tot samenwerken met andere kunstdisciplines, zeker als je wilt werken aan voorstelling op locatie die een breed publiek aan moet spreken. Reis nei Wad? is het eerste regioproject waar interdisciplinair werken centraal staat. 3
c) Keuze voor Ferwerderadiel Ferwerderadiel is een kleine, open gemeente met een aantal betrekkelijk kleine dorpskernen en relatief weinig voorzieningen: geen aanbod van beroepskunst, geen schouwburgen of concertzalen, zelfs geen 'iepenloftspul'. Maar wel een actief verenigingsleven, met federaties voor korpsen en koren, veel popmuziek en veel mensen die 'wat willen'. Het idee voor een breed project kwam dan ook vanuit Ferwerderadiel zelf. Juist omdat het aanbod hier vaak beperkt blijft tot het eigen dorp en de eigen discipline, leent de gemeente Ferwerderadiel zich er bij uitstek voor om te werken met het nieuwe 'format' van dit regioproject: aan beoefenaars en publiek laten zien wat ze kunnen, dat ze theater kunnen maken over hun eigen wereld en dat samenwerking tussen verschillende disciplines, dorpen en partijen meer oplevert dan de som der delen. 3. Ferwerderadiel gemeente aan het wad a) Culturele infrastructuur De gemeente Ferwerderadiel beschikt over een fors aantal verenigingen op het gebied van hafabra, koren, toneel en dans en er is zelfs een kindercircus. Een groot aantal verenigingen hebben hun medewerking aan het project al toegezegd. Hieronder volgt een overzicht van alle culturele verenigingen in de gemeente. Verenigingen in Ferwerderadiel Naam Volksdansgroep De Wisselpas Volksdansgroep Ferwerderadiel Brassband Excelsior Chr. Brassband Soli Deo Gloria Chr. Muziekver. Concordia Hallumer Fanfare Dweilorkest Rûch en Lûd Jeugd Brassband Solex Muziekver. De Eendracht Chr. Vocaal Ensemble Chr. Zangver. God is mijn Lied Chr. Zangver. Jubilato Deo Chr. Zangver. Juliana Gospelgroep God Unlimited Kinderkoor Seed to Sow Shantykoor de Koekefretters Shantykoor de Slykstrappers Zanggroep Heusj Toneelvereniging Blau Moandei Toneelvereniging Foar ús Wille Toneelvereniging Marrum Toneelvereniging Nocht en Wille Plaats BURDAARD FERWERT FERWERT BLIJE WANSWERT HALLUM HALLUM MARRUM MARRUM REITSUM FERWERT BURDAARD HALLUM HALLUM BLIJE FERWERT REITSUM HALLUM MARRUM BLIJE 4
Toneelvereniging OKK Toneelvereniging Op, mar net út 'e hichte Circus Witowa Popkoor Mingeling Doarpsbelang Reitsum FERWERT BURDAARD REITSUM b) Input voor het project In twee bijeenkomst met verschillende actief betrokkenen uit de talrijke amateurkunstverenigingen werd de vraag voorgelegd wat het betekent om hier te wonen, te werken en te leven. Het doel in dit stadium was nog niet om direct materiaal voor een voorstelling te genereren, maar om te zoeken naar een gemeenschappelijke grond. Dat leverde een schat aan verhalen en ervaringen op. Daarna kwam de vraag aan de orde wat je als bewoner van deze gemeente zou willen laten zien aan jezelf, aan andere inwoners, maar ook aan buitenstaanders. c) De uitgangspunten Die sessies leverden behalve veel verhalen, anekdotes en gegevens twee cruciale uitgangspunten op: Leven in Ferwerderadiel betekent leven in een kleine gemeenschap waar je er bent voor elkaar. Iedereen is gesteld op zijn eigen stukje, zijn eigen erf, maar als het nodig is komt men op voor de ander. Maar naast de gemeenschap is er ook de natuur. Geen bossen en bergen, maar wind, wolken en weiland dat ergens in de verte grenst aan de zee. Vooral wanneer je de zeedijk beklimt kom je in een weidse wereld van ruimte en stilte, waarin al het 'wrotten en wramen' van mensen gerelativeerd wordt tot iets onbeduidends. Die twee uitgangspunten leverde het idee op voor een voorstelling waarbij het publiek wordt meegenomen door de gemeente en uiteindelijk belandt op een plek achter de zeedijk, met het wad in het verschiet. Op die plek wordt theatraal voelbaar gemaakt hoe het gemeenschapsleven omringt wordt door een grootse, machtige natuur, waarvan we afhankelijk zijn, maar die ook de bron vormt voor ons besef van schoonheid en leven. Die essentie willen we met deze voorstelling duidelijk maken. 5
4. Projectopzet 'Reis naar Wad?' a) Rode draad Inhoudelijk uitgangspunt voor de reis is een tocht van de gemeenschap naar de leegte en weer terug naar de gemeenschap. De ervaring van het landschap en de ruimtelijkheid staan dus centraal, maar ook het spanningsveld tussen aan de ene kant de gemeenschap, het betrokken zijn bij elkaar, en aan de andere kant de vrijheid, de ruimte, de woeste leegheid van de natuur. Het doel van de voorstelling is om de toeschouwer op die manier iets mee te geven van wat het betekent om hier te wonen, te leven en ouder te worden. De reis die het publiek mee maakt is anders dan een gewone reis, waar de eindbestemming het doel is en de tocht een middel om daar te komen. Bij deze reis gaat het meer om de magie van de plek en van het reizen zelf: waarom kom je hier? wat gebeurt er hier met je? wat trekt je naar hier? hoe ga je weer terug naar huis? De reis is letterlijk en figuurlijk een uitstapje : van binnen naar buiten, van cultuur naar natuur, van verleden naar heden, van het dagelijks leven naar de magie en terug. De theatrale Reis is een tocht die gaat van cultuur naar natuur ; van de drukte en het gekrakeel van alledag naar de rust en de ruimte De theatrale reis bestaat grofweg uit drie delen: 1. De protestmars Er wordt gestart vanaf drie locaties: Hallum, Birdaard en Blija. Op een verzamelplek wordt het publiek als het ware ingelijfd in een protestactie die richting hoofdplaats gaat. Er worden petjes, t-shirts en spandoeken uitgereikt en in de bus en langs de route wordt de bus aangemoedigd door protesterende groepjes (met muziek of ludieke acties). Voor 'protestmars' is uiteindelijk gekozen voor één thema dijkverlaging, waartegen in het geweer komen: Het Rijk heeft besloten de zeedijken te verlagen om zo te besparen op het onderhoud en tegelijk de natuur weer de gelegenheid te geven haar gang te gaan. Om daar ervaring mee op te doen zal als eerste de zeedijk in Ferwerderadiel verlaagd worden, want daar kunnen de bewoners bij hoog water zich altijd nog terugtrekken op hun oude, hoge terpen. Onder druk is de 6
burgemeester daarmee akkoord gegaan, mits iedere inwoner een gratis rubberbootje en rubberlaarzen krijgt, maar volgens de minister valt dat onder de eigen verantwoordelijkheid. Bij het begin van de busreizen en onderweg zijn er diverse, kleinschalige theatrale evenementen. 2. De samenkomst (plein en kerk in Ferwert) De busreizen brengen de protesterenden (toeschouwers en begeleiders) samen in Ferwert. Tijdens een korte voorstelling en een popband op het plein worden ze toegesproken door een notabele die onverwacht alle eisen inwilligt, maar op zo'n manier dat men zich kan afvragen wat men er aan heeft. Bij de protestleiders leidt dit dan ook tot verwarring en onenigheid. Dan duikt een mysterieuze gids op, die de protesterenden (en dus ook het publiek) verleidt om de oplossing op een andere manier te zoeken en een 'reis naar binnen' te maken. Het publiek wordt nu verleid om de grote kerk in te gaan en daar te ondergaan hoe eeuwen van geploeter en onrust op ons neerkijken. Dat gebeurt door een of twee bijzondere koren. De stemmen sporen het publiek aan om te gaan 'herbronnen' en wederom wijst de gids ons de weg. 3. Richting wad Vanuit Ferwert reist het publiek middels drie bussen en een korte kuiertocht naar een buitendijkse dobbe vlakbij Marrum af. Onderweg zien we vreemde beelden en horen we verstilde geluiden van het buitenleven. Aangekomen bij de dijk volgt een korte wandeling naar de dobbe. Daar horen we (koper) geluiden van diverse kanten en zien we lichten oplichtte in de verte, over het wad. Tenslotte wordt iedereen in de bussen weer terug gebracht naar de plaats van vertrek. Zo ongeveer zal Reis nei Wad? eruit zien. Er moet de nodige humor en hilariteit in zitten, maar ook wel een beetje bezinning en tenslotte een verstilde ervaring van schoonheid, ruimte en natuur. b) Uitwerking Voor de invulling van de Reis nei Wad? doen we een beroep op een flink aantal spelers, muzikanten, dansers en andere (amateur)kunstenaars in de gemeente. De contacten verlopen voornamelijk via de verenigingen. 1. De busroutes: Voor de drie routes hebben we drie keer vier spelers nodig als begeleiders en 'aanvoerders van de demonstraties'. We zoeken spelers die niet bang zijn om her en der ook wat te improviseren. Ze mogen jong of oud, man of vrouw, blank of bruin zijn. Onderweg naar Ferwert wordt de bus aangehouden door een groepje mensen (acteurs), die het hartgrondig eens of juist oneens is met de protestactie en de reizigers instructies meegeeft. Ook kan er een dweilorkest o.i.d. langs de weg staan dat aanmoedigt, toejuicht, enz. NB Het oponthoud onderweg is ook bedoeld om de drie busreizen te synchroniseren, zodat de bussen min of meer gelijktijdig in Ferwert aankomen. 7
2. In Ferwert (Plein en Kerk) Op een klein podium op het plein neemt een pseudo-college van burgemeester en wethouders de petitie in ontvangst, en nodigen de protesterenden uit voor koffie en oranjekoek 'op kosten van de gemeente'. Hiervoor zoeken we dus nog ongeveer vier acteurs (mannen en vrouwen). Er speelt een popband op het podium die zoeken we ook. Een gids neemt het initiatief over en verleidt de aanwezigen om naar de kerk te gaan. In de kerk horen we een of meerdere koren met een repertoire dat vooral op creëren van een stemming is gericht. Voor dit onderdeel zijn dus een of meerdere koren nodig en (vooraf op te nemen stemmen van) enkele acteurs. Ook zijn er een of enkele acteurs nodig om de mensen van de kerk naar de bussen te loodsen).. 3. Naar het wad en bij de dobbe Onderweg naar de zeedijk zijn er twee of drie visuele acts te zien. Hiervoor worden nog enkele spelers gezocht. Bij de dobbe horen we (in de verte, in het donker) leden van een brassband, die we aan het slot ook te zien krijgen. Ook in de verte zien we lichten verschijnen (fakkels, hoofdlampen) hiervoor hebben we een groep acteurs nodig. NB In principe worden bij de dobbe alleen spelers en muzikanten ingezet die eerder al elders in de reis actief waren (ook omdat hun aandeel anders te beperkt is). Samenvattend zijn we dus op zoek naar: drie keer vier is twaalf acteurs (NB De 'demonstratie leiders' blijven de bussen begeleiden totdat ze terug zijn op het vertrekpunt.) vier acteurs, voor het Plein in Ferwert twee à drie muziekgroepen (c.q. Deelgroepen). twee à drie koren (c.q. Deelgroepen), De kleinere muziekgroepjes / koortjes bij de busroutes worden in principe later ingezet bij resp. de dobbe en de kerk een aantal dansers. en een popband Verder hebben we mensen nodig voor productie, catering, parkeren, p.r. en kaartverkoop, techniek (licht en geluid), logistiek, enz. c) Tijdpad van het project Januari juni 2013 ontwikkelen van het idee, in samenspraak met inwoners en verenigingen Juli oktober projectopzet, subsidieaanvraag, aanvraag vergunningen (Fryske Gea en gemeente) Augustus november uitwerken van de planning, aantrekken van de personele bezetting 19 oktober workshops in het kader van It Paradys (i.s.m. Tryater) 8
September november November december Februari mei 2014 Augustus september Medio september Oktober Voorstellingen formatie werkgroep, uitschrijven script en productplan v.d. voorstelling (repetitieschema s, enz.) afspraken en planning met deelnemers, (vrijwillige) medewerkers, verenigingen en belanghebbenden 1 e repetitie fase (busreizen; onderdelen) 2 e repetitie fase (montage van het geheel) voorstellingen (in twee weekenden?) verslaglegging, evaluatie, verantwoording. Vrijdag 29 augustus 2014 (première) Zaterdag 30 augustus Donderdag 4 september Vrijdag 5 september Zaterdag 6 september. d) Organisatie De algehele leiding is in handen van een artistiek team. Naast de eindregisseur (Luuk Eisema) zitten daarin de regisseurs van de drie reizen naar Ferwert. Iedere regisseur stuurt een team van medewerkers aan: spelers, muzikanten en andere uitvoerenden, technische medewerkers, enz. Ook de dramaturg van Keunstwurk maakt deel uit van het artistieke team. Daarnaast is er een productieteam, dat uiteenvalt in vier groepen: drie voor de reizen-naar-ferwert en één voor de reis van Ferwert naar het buitengebied. Tenslotte is er een werkgroep die toezicht houdt op de algehele gang van zaken en die zorgt voor de vergunningen, planning, afspraken met derden (horeca, inwoners, enz.). Ook wordt van hieruit de financiën bewaakt. 9
5. Financiering en Begroting a) Financiering Voor dit project wordt een financiële bijdrage van de gemeente Ferwerderadiel en van Keunstwurk ter beschikking gesteld. Keunstwurk levert verder een bijdrage door de inzet van professionele ondersteuners. Op basis van een goed plan en een degelijke begroting zal er daarnaast een bijdrage worden gevraagd van: Provincie Fryslân Fonds Cultuurparticipatie Diverse andere fondsen sponsors Recette (kaartjes bezoekers) b) Begroting Docenten workshops 3 X 10 X 50 p/u 1500,-- Schrijver toneelstuk 2500,-- Vormgever kleding 2000,-- Regisseurs 3x 40 dagdelen x 200,-- 8000,-- Muzikale leiding 20 dagdelen x 200,-- 4000-- Technicus 6 dagen x 350,-- 2100,-- Totaal 20.100,- Reiskosten 2000,- Catering repetities en voorstellingen 1000,-- Bureau kosten Repro kopiëren teksten 200,-- Mailingen 300 Drukwerk flyers affiches 1000,-- Documentatie 500,-- Bloemen 500,-- Totaal 2500,-- Organisatie kosten Toneelbeeld 500,-- Circustent voor op de dijk 1500,-- Kleding 2000,-- Huur repetities 2000,-- Transport publiek 3x bussen voor 4 dagen 3000,-- Totaal 9000,-- Onverwacht 900,-- Uitgaven Totaal 35.500,- 10
Inkomsten Keunstwurk 6000,-- Gemeente Ferwerderadiel 4000,-- Provincie Friesland 10.000,- Paradys Tryater Workshops 2013 1000,-- Kaartverkoop 5 x 100 toeschouwers x 15,-- 50% bezetting 7500,-- Fonds cultuurparticipatie 7500,-- Totaal 36.000,- Hb v.3 november 2013 11