Tutorial Fotograferen met spiegelreflex Weg van de P Tutorial geschreven door: Richard Vivo www.ravivo.nl Sony Benelux 03 06 2012 1
De Auto stand. De Auto stand (volledig automatisch) op een digitale camera neemt eigenlijk al het denkwerk uit handen van de fotograaf. De software in de camera kijkt met je mee en bepaalt, wanneer de ontspanknop half ingedrukt wordt, het beeld dat volgens de camerasoftware opgenomen moet worden. Op het moment dat de ontspanknop volledig ingedrukt wordt, heb je alleen het onderwerp bepaald en de camerasoftware heeft bepaald hoe het beeld eruit gaat zien. Een veel gehoorde kreet; Ik heb een digitale spiegelreflex gekocht. Die maakt altijd mooie foto s als ik hem op automaat zet. In sommige gevallen is dat zo, maar in de veel gevallen gaan er toch dingen mis. Doordat de camerasoftware belangrijke instellingen zoals autofocusgebieden, ISO waarden, sluitertijd, diafragma en witbalans bepaald, kan dit wel eens tot frustratie leiden wanneer het resultaat op de computer bekeken wordt; Het scherptepunt ligt niet op het onderwerp, Er zit te veel of te weinig scherpte/diepte in de foto, Er zit te veel of te weinig beweging in de foto, De kleuren komen niet overeen zoals je het ervaren hebt. De P stand. De P stand werkt met voorgeprogrammeerde, gekoppelde sluitertijden en diafragmawaarden. Ten opzichte van Auto stand, kunnen nu wel zelf o.a. het scherpstelpunt gekozen worden en de ISO waarden veranderen. Verder denkt de camerasoftware en zal een voorgeprogrammeerde Diafragma en Sluitertijd gekozen worden, waarvan de camera denkt dat dit de beste combinatie is voor een goede belichting. De camerasoftware houdt dus geen rekening met een compositie en de daarbij behorende scherpte/diepte en/of beweging die gewenst is in de foto. In de P stand is het mogelijk om het diafragma (Pa) of de sluitertijd (Ps) te veranderen, alleen zal de camerasoftware meteen een daaraan vastgekoppeld diafragma en/of sluitertijd zoeken. Een groot nadeel is, dat als de camera in stand by springt of wanneer even ergens anders op gericht wordt, de camera vaak meteen de aangepaste Ps en/of de Pa waarden wist en kiest voor de voorgeprogrammeerde instellingen. Wanneer dit niet opgemerkt wordt, wordt dus een foto met andere instelling gemaakt dan die je voor ogen had. Een ander nadeel is, dat de camera wanneer in Pa een diafragma van f5,6 gekozen wordt en de computer deze niet kan matchen met een gekoppelde sluitertijd, de camerasoftware de Pa waarde zal veranderen in het dichtstbijzijnde diafragma (bijvoorbeeld f6,3), waarbij wel een gekoppelde sluitertijd is te vinden. Wederom net een andere foto, dan u in gedachte had. Sony Benelux 03 06 2012 2
Sony foto & video experiencee Het is dus jammer dat je een DSLR hebt aangeschaft en door het gebruik g van de Auto en/of P stand er niet het maximale uit de camera haalt. Aan de hand van deze d workshop wil ik je helpen meer controle over de camera krijgen en ervoor zorgen, dat je de foto gaat maken die je voor ogen hebt. ISO Waarden. In de tijd van de analoge fotografie kon je een filmrolletje kopen dat d een bepaalde ASA waarde had. Deze ASA waarde van een filmrolletje gaf aan hoe lichtgevoelig de film was. Nu in de digitale tijdperk bepaal je met de ISO waarden de lichtgevoeligheid van dee sensor in de camera. De standaard reeks van ISO waarden is; Hoe hoger de ISO waarde, hoe lichtgevoeliger de sensor in de camera is. Een verhoging van ISO1000 naar ISO200 (=1 stop) is een verdubbeling van de lichtgevoeligheidd van de sensor. Inmiddels zijn er ook DSLR s, waarop tussenliggende ISO waarden kunnen worden ingesteld. Ondanks datt ze wel gebruikt worden, behoren deze niet tot de standaard reeks. In principe wordt bij voldoende licht altijd een zo laag mogelijke ISO waarde zoals ISO100 of ISO200 gebruikt. Worden de lichtomstandigheden moeilijker, dan kan de ISOO waarde verhoogd worden, zodat toch de gewenstee sluitertijd en/of diafragma gebruikt kan worden. Het nadeel van hogere ISO waarden kan zijn, dat net als bij de filmrolletjes ruis kan optreden. Zeker als de foto niet goed belicht is, zie je in de donkere delen al snel ruis ontstaan. Duss probeer altijd een zo laag mogelijke ISO waarde te gebruiken als nodig is. Uiteraard U is er computersoftware waarmee de ruis gereduceerd kan worden, maar voorkomen. Is ruis altijd lelijk? In mijn ogen zeker niet; sterker in sommige gevallen vind ikk het erbij horen. Als je denkt aan concertfotografie, zwart/wit fotografie of urbanfotografie, kan het juiste een mooie toevoegingg zijn. Sony Benelux 03 06 2012 3
Verderop komt de ISO waarde een paar keer ter sprake. Er wordt dan uitgelegd hoe je ISO kan gebruiken in combinatie met de sluitertijd en het diafragma. Diafragma De A op het keuzewiel staat voor het Engelse woord aperture, wat betekent opening. In de fotografie slaat opening dan op de opening van het diafragma. Een diafragma wordt bepaald door een aantal lamellen, dat in een lens zitten. Doordat deze lamellen over elkaar heen kunnen schuiven, kan met de camera de grote van het diafragma bepaald worden. De grote van het diafragma bepaalt hoeveel licht op de sensor van de camera terecht komt. De werking is vergelijkbaar met die van een waterkraan. Hoe verder een kraan opengedraaid wordt, hoe meer water er uit komt. Wordt de kraan weer langzaam dichtgedraaid, komt er steeds minder water uit. Bij een diafragma is het zo, dat bij een groot diafragma (foto links) veel licht op de sensor terecht komt en bij een klein diafragma (foto rechts) weinig licht op de sensor komt. Zoals eerder omschreven kunnen de lamellen over elkaar schuiven en wordt zo de grote van het diafragma bepaald. De grote van het diafragma wordt aangeduid met de letter F en een getal. De standaard diafragmareeks ziet er zo uit; Uiteraard zijn er ook nog tussenliggende diafragmawaarden. Ondanks dat ze wel gebruikt worden, behoren deze niet tot de standaardreeks. Misschien tegen de verwachting in is F1 een groot diafragma en F45 een klein diafragma.onthoud; Een laag diafragmagetal is een grote opening en een hoog diafragmagetal is een kleine opening. Elke stap die je maakt tussen de bovenstaande diafragmawaarden wordt een (diafragma) stop genoemd. Dus ga je van F2,8 naar F4, dan heb je het diafragma één stop kleiner gemaakt. Sony Benelux 03 06 2012 4
Sony foto & video experiencee Later wordt verder ingegaan op diafragmast tops en de hoeveelheidd licht die veranderd. Voorkeur Diafragma, A Naast het door laten van de hoeveelheid licht, bepaald het gekozen diafragma ook de scherpte/diepte in je foto. Oftewel; hoeveel er scherp is voor en achter a het onderwerp waarop scherpgesteld is. Hoe groterr het diafragma, hoe ondieper hett scherptegebied is waarop is scherpgesteld. Er wordt gesproken van een beperkte scherpte/diepte. Wordt het diafragma kleiner, dan zal zowel in de voor als achtergrond meer scherpte komen.. Het is dus belangrijk zelf keuzes te t maken enn dit niet over te laten aan de camerasoftware zoals we in de Auto en/of deels in de P stand doen. Inn voorkeur Diafragma kan zelf de scherpte/diepte bepaald worden, kan de ISO waarde ingesteld worden en de camerasoftwaree berekent hoe snel de sluitertijd moet zijn voor een correcte belichting. Voorkeur diafragma is eigenlijk een half automaat en is een prima stand om ervaringen op te doen mbt het veranderen van het diafragma en bijbehorende resultaten. Op de onderstaande foto is bewust gekozenn voor een groter diafragma om zoo de aandacht op de persoon met de bril te leggen. Wellicht zou in de P stand de camera voor eenn kleiner diafragma hebben gekozen (er is voldoendee licht) en ligt de aandacht niet alleen meer op de persoon met de bril. Sony Benelux 03 06 2012 5
Sony foto & video experiencee Met een het veranderen van de diafragma waarden kan zelf bepaald wordenn hoeveel scherpte in de foto aanwezig is. Wanneer een object eruit moet springen of losgemaakt van de achtergrond, dan wordt voor een groter diafragma gekozen. Bij een landschap of architectuurfoto wil je vaak zoveel mogelijk scherpte in de foto hebben en wordt gekozen voor een kleiner diafragma. Maak bij twijfel gewoon meerdere foto s met verschillende diafragma waarden en wordt hierbij niet misleid door het scherm van de camera. Doordat de foto s opp een klein scherm in elkaar gedrukt worden, ogen ze scherper. Bekijk dee foto s op de computer en bekijkk daarbij welk diafragma gebruikt is. Naarmate je dit vakerr gebruikt doet, weet jee wat verwacht kan worden van een bepaald diafragma. Sony Benelux 03 06 2012 6
Sony foto & video experiencee Sluitertijd (S). In de een DSLR zit een sensor die belicht wordt om een foto te nemen. Voor de sensor zit een sluiter, ook wel gordijn genoemd. Totdat een foto gemaakt wordt, blijft het gordijn voorr de sensor zitten. Op het moment dat een foto gemaakt wordt, schuift het gordijn opzij en vindt de belichting van de sensor plaats. De belichting van de sensor wordt bepaald door de lichtgevoeligheid van de sensor (ISO), de hoeveelheid licht (diafragma) en de belichtingstijd. De duur van de belichtingstijd noemen we de Sluitertijd.. De sluitertijd wordt berekend in (fracties van) seconden. Net als bij ISO en diafragma is er voor de sluitertijden ook een standaard reeks; Er zijn meer sluitertijden mogelijk en ondanks dat ze wel gebruikt worden, behoren dezee niet tot de standaard reeks. Zet je de keuzewiel van de camera op voorkeur Sluitertijd (S) dan kan handmatig een sluitertijd bepaald worden. Ook kan de ISO waarde ingesteld worden, maar camerasoftware berekent welk diafragma het beste bij de ingestelde waarden past voor een correcte belichting. Ook dit is dus een half automaat. De sluitertijd bepaalt niet alleen de belichtingstijd van de sensor, maar m ook de hoeveelheid beweging die in een foto te zien is. Een langere sluitertijd zal (uiteraard afhankelijk van het onderwerp) bewegingg in een fotoo laten zien. Sony Benelux 03 06 2012 7
Als we bovenstaande foto in Auto of P stand hadden gemaakt, had er waarschijnlijk weinig tot geen beweging in de trein gezeten. Omdat de computer in de camera voldoende licht meet zal deze dus voor een snellere sluitertijd kiezen. 1/2500s is een zeer snelle sluitertijd en er wordt dan van het bevriezen van het beeld gesproken, dus bijna geen beweging in de foto. Bij voorkeur Sluitertijd kan zelf bepaald worden hoe veel of weinig beweging in een foto aanwezig is. Er is wel iets waar rekening mee gehouden moet houden bij het kiezen van een sluitertijd, zeker wanneer je uit de hand gefotografeerd; Bewegingsonscherpte! Bewegingsonscherpte is onscherpte in de foto, doordat de camera in beweging is geweest tijdens de opname. Een veel gestelde vraag is; Tot welke sluitertijd kan ik uit de hand fotograferen? Daar is geen passend antwoord op te geven, omdat het per persoon kan verschillen. De één heeft namelijk een vastere hand dan de ander. Ook is het afhankelijk van de aantal mm dat ingezoomd wordt. Een ezelsbruggetje om de sluitertijd uit te rekenen als ingezoomd wordt, is de volgende; De sluitertijd moet gelijk of sneller zijn dan het aantal mm dat ingezoomd wordt. Wanneer dus tot 70mm wordt ingezoomd op het onderwerp, dien je uit te komen op een sluitertijd van 1/80s en niet op 1/60s. De vuistregel komt uit de analoge tijd en er is dus geen rekening gehouden met Steady Shot. Een andere manier om bewegingsonscherpte te voorkomen bij langere sluitertijden, is het gebruik van een driepootstatief. Een nadeel hiervan is dat er minder vrijheid is in bewegingen en dus bijna niet geschikt is voor actiefoto s. Wil je meer bewegingsvrijheid, dan kan gekozen worden voor een monopod. Er is dan ieder geval verticale ondersteuning. Indien mogelijk kan straatmeubilair ook voor een goede stabiliteit zorgen. Bij nachtfotografie worden soms zeer lange sluitertijden gebruikt. Gebruik bij nachtfotografie altijd een zo laag mogelijke ISO waarde om ruis te voorkomen (bij voorkeur ISO100, maximaal ISO200). Sony Benelux 03 06 2012 8
De BULB functie werkt niet als de camera op voorkeur sluitertijd staat. De BULB functie werkt alleen in de M stand. De belichtingsmeter. Een belichtingsmeter in de camera vangt het gereflecteerde licht op en vertaald alles terug naar 18% grijs. Dit is een theoretisch gemiddelde omdat de camera niet zoals het menselijk oog in staat is vergaande lichtcorrecties te maken. De belichtingsmeter in de camera helpt je om een correct belichte foto te maken. Als je in de zoeker kijkt zie je in het midden de belichtingsmeter. Als je een correcte belichting hebt, staat de wijzer van de belichtingsmeter op 0. Staat de wijzer rechts van de 0, dan zou de foto overbelicht zijn. Staat de wijzer links van de 0, dan zou de foto onderlicht zijn. De wijzer van de lichtmeter moet je weer op 0 zien te krijgen en dit kan op drie manieren; de ISO, het diafragma of de sluitertijd veranderen. Tijd om het over de M stand van de camera te hebben. Fotograferen in M stand (Manual) Ik heb het gehad over ISO, diafragma en sluitertijden. Voor het fotograferen in M heb je deze drie nodig om tot een goede belichting te komen. Dit wordt ook wel de belichtingsdriehoek genoemd. Elke verandering van één van deze drie brengt een verandering in één of beide van de andere twee om tot een goede belichting te komen. (voor onderstaande voorbeelden wordt er voor de duidelijkheid alleen gebruik gemaakt van de standaardreeksen van diafragma, sluitertijd en ISO) Veronderstel dat je een juist belichte foto hebt met de volgende waarden; F2,8 1/1000s iso100 De belichtingsmeter staat dus op 0. Je vindt dat er te weinig scherpte/diepte in de foto zit en wilt je liever een diafragma f5,6 gebruiken. Wanneer je nu naar de belichtingsmeter kijkt, zal je zien dat de wijzer op 2 staat. Omdat je het diafragma 2 stops kleiner maakt en er dus minder licht op de sensor terecht komt raakt de foto onderbelicht. De waarden zien er nu zo uit; f5,6 1/1000s iso100 Sony Benelux 03 06 2012 9
Wanneer je de foto toch goed willen belichten, kan je de sluitertijd 2 stops langzamer maken. De waarden zien er dan zo uit; f5,6 1/250s iso100. Je zal zien dat de belichtingsmeter weer op 0 staat ( 2+2=0). Maar nu kom je erachter dat de lens op 300mm staat. Om bewegingsonscherpte te minimaliseren of liever te voorkomen, wil je dus een hogere sluitertijd, maar nog steeds een diafragma f5,6 gebruiken. Je gaat nu de ISO aanpassen. Je hebt in het vorige voorbeeld het diafragma 2 stops kleiner gemaakt. Hierdoor kwam er dus minder licht op de sensor. Dat heb je weer gecompenseerd door de sluitertijd 2 stops langer te maken. Nu wil je de sluitertijd verhogen van 1/250s naar 1/500s (1 stop) om bewegingsonscherpte te voorkomen. De waarden zien er dan zo uit; f5,6 1/500s iso100 en de belichtingsmeter geeft nu 1 stop onderbelichting aan Als je nu de ISO waarde 1 stop verhoogt van iso100 naar iso200 komt de belichtingsmeter weer op 0 te staan ( 2+1+1=0). De waarden zien er dan zo uit; f5,6 1/500s iso200 Uiteraard werkt dit hetzelfde als je een bepaalde sluitertijd hebt gebruikt, maar die toch sneller of langzamer wilt maken. We nemen de laatste gebruikte waarden als voorbeeld voor een correct belichte foto. f5,6 1/500s iso200 Eigenlijk wil je toch een snellere sluitertijd van 1/1000s (= 1 stop minder licht op de sensor). Je kan het volgende doen; a. Je kan de diafragma 1 stop groter maken, maar dan veranderd wel de scherpte/diepte (f2,8 1/1000s iso200) b. Je kan de ISO 1 stop verhogen naar iso400 en kan dan je nog steeds een diafragma van f5,6 gebruiken (f5,6 1/1000s iso400) Bij fotograferen in M kan je zelf beslissen of je een correct belichte foto wilt. In sommige gevallen kan een foto mooier zijn als je deze bewust over of onderbelicht. Je wijkt dus af van een correct belichte foto volgens de belichtingsmeter. Fotograferen je in A, S of P zal de camerasoftware er veel aan doen om onder of overbelichting te voorkomen*. Een voorbeeld wanneer je bewust overbelicht, is het fotograferen van sneeuw of ijs. Omdat de belichtingsmeter veel licht meet (door reflectie van de sneeuw of het ijs) en alles terugvertaald naar 18% grijs, zal bij een juiste belichting (volgens de belichtingsmeter), de sneeuw of het ijs grotendeels een grauw grijze kleur krijgen. Om dit te voorkomen kan je in de M stand de foto iets overbelichten, zodat de sneeuw of het ijs weer wit wordt. Sony Benelux 03 06 2012 10
Zorg er voor als je gaat overbelichten, dat je niet gaat overdrijven. Als je namelijk te veel gaat overbelichten gaan lichte delen van de foto uitbijten en zit er geen beeldinformatie meer in die delen van de foto; het is gewoon wit. Doordat er geen beeldinformatie meer in die delen zit is het softwarematig corrigeren bijna niet meer mogelijk. Hou dus je Histogram in de gaten en zorg ervoor dat deze niet gaat clippen. In de M stand kan je dus ook kiezen om een foto bewust onder te belichten. Een foto waarin veel zwart zou zitten zal in de A, S of P* niet meer helemaal zwart zijn, maar zal meer naar een (donkere) grijstint neigen. Dit komt doordat de camerasoftware het beeld te donker vindt en dit wil compenseren. Fotografeer je in de M stand kan je de foto bijvoorbeeld 1 stop onderbelichten zodat zwart, ook zwart blijft. Een andere reden om onder te belichten is om een bepaalde sfeer te behouden of te creëren. Links een correct belichte foto volgens de belichtingsmeter. Rechts een foto die bewust onderbelicht is. Je ziet dat er meer contrast en doortekening in de lucht zit en richting de zon de lucht minder is uitgebeten. Sony Benelux 03 06 2012 11
* In de A en S stand is het ook mogelijk om over of onder te belichten. Dit kan je doen door de EV waarden aan te passen. Een nadeel kan zijn dat er snel vergeten wordt dat deze waarden zijn aangepast. Indien de waarde niet teruggezet wordt naar 0, zal de camerasoftware in de A en S stand de EV aanpassing meenemen in zijn berekening. Dat kan leiden tot een ongunstige sluitertijd en diafragma. Zo zie je maar dat het fotograferen in M nog lang niet zo ingewikkeld is. De standen A en P doen het ook prima en zijn uitermate geschikte om stapsgewijs de veranderingen van het diafragma en sluitertijd te leren kennen. In deze drie standen neem je zelf meer creativiteit in handen en laat je dit niet meer volledig afhangen van de computer in je camera. Maak foto s en bekijk niet alleen het resultaat, maar ook de gebruikte instellingen. Ook als een foto mislukt is. Analyseer waar het fout is gegaan, want daar leer je juist het meeste van. Aandacht voor Witbalans. Veelal doet de auto witbalans (AWB) het erg goed, maar er zijn situaties waarin het toch nodig is om in te grijpen. Op je camera is het mogelijk de witbalans (WB) aan te passen/in te stellen, om zo de kleuren nagenoeg te krijgen zoals je deze beleefd hebt. Dit is zeker belangrijk als je niet in RAW fotografeert. In RAW is het namelijk mogelijk om de WB aan te passen. Iets wat in JPG niet mogelijk is. Pas daarom de witbalans aan naar de situatie waarin je fotografeert. Is het een bewolkte dag, zet dan de witbalans dan op het wolkje. Je zult zien dat de foto een iets warmere tint krijgt dan wanneer je de WB (als voorbeeld) op het zonnetje zou zetten. Wellicht dat de AWB de in bovenstaande situatie het ook nog goed zou doen. Maar wanneer je te maken krijgt met verschillende lichtbronnen kan het fout gaan. Neem een willekeurige woonkamer. Er zijn allerlei lichtbronnen zoals spaarlampen, gloeilampen en halogeenlampen aanwezig. Sony Benelux 03 06 2012 12
Sony foto & video experiencee Deze hebben allemaal een eigen kleurtemperatuur en het is niet vreemd v dat de AWB van de camera er naast zit (foto links; een te warmee tint). Maak in dit soort situaties s foto s met verschillende WB zoals kunstlichtt (foto rechts; komt erg dicht bij de d realiteit),, om te ontdekken welke WB het beste bij situatie past. Uiteraard kan best geëxperimenteerd worden met WB. Het gebruik van een verkeerde WB, kan een foto juist een helee aparte dimensie. Op de foto hieronder is bewust gekozen om WB TL te gebruiken. De gekozen WB is via het menu nog aan te passen door in het menu te minnen ; de tint wordt koeler, of te plussen ; de tint wordt warmer. Vergeet niet als je klaar k bent de aanpassing weer op 0 te zetten! Het is ook mogelijk om de WB met behulp van een grijskaart of Expodisk in te stellen om zo de meest neutrale kleur te krijgen. Een vel wit papier voldoet ook, maar wees er wel van overtuigd dat het papier werkelijk spierwit is. Sony Benelux 03 06 2012 13
Ga in het WB menu naar Eigen instelling. Zet de Eigen instelling met de Multi select schakelaar op SET. Zorg dat je camera op spotmeting staat. Hou de grijskaart zo dicht mogelijk bij het te fotograferen object en druk de sluiterknop volledig in om de WB te bepalen. De gemaakte WB (in Kelvin vb 5700k) staat in het scherm. Druk op de Multi select schakelaar om te bevestigen. Bij het gebruik van een Expodisk ga je in het menu hetzelfde te werk, alleen wordt de disk voor de lens geplaatst. Demo s van hoe een Expodisk te gebruiken, zijn terug te vinden op het internet. Mocht je besluiten een Expodisk te kopen, let er dan op dat je Neutraal koopt. Er is namelijk ook een Portret uitvoering die een warme tint heeft. Ik ben alleen bekend met de A100, A700 en A900 en weet niet of bovenstaande menuomschrijving voor alle Alpha modellen exact hetzelfde werkt. Raadpleeg indien nodig de handleiding van uw toestel. Aandacht voor Auto Focus gebieden Het gebeurt nog te vaak, dat mensen de camera een Auto Focus gebied (AFg) laten kiezen. Omdat dit systeem steeds intelligenter wordt, kan het goed gaan. Maar soms kiest de camera toch een ander scherpstelpunt dan je had verwacht. Het is daarom belangrijk dat je ook dit zelf onder controle houdt. Laat je de AF op breed staan, dan kiest de camera via een ingewikkelde contrastmeting uit een aantal meetpunten. Voorbeeld; Het kan dan zomaar voorkomen dat het scherptepunt niet op het oog ligt, maar op de haargrens van een geportretteerde. De camera meet daar het meeste contrast en kiest voor dat scherpstelpunt. Het kan dus net het verschil zijn tussen een gelukte of mislukte foto. Het is dus beter om zelf te kiezen waar het scherptepunt ligt. Daarom doe je er verstandiger aan om AFg Punt of Lokaal te kiezen. Kies je voor AFg Punt dan zal alleen het spotgebied gebruikt worden. Dit is het middelste vierkantje wanneer je in de zoeker kijkt. Het voordeel is, je bent er altijd van overtuigd dat waar je op richt het scherptepunt zal liggen. Een nadeel kan zijn, dat hetgeen je scherp wilt hebben zich niet altijd in het midden van het beeld bevindt. Op zich geen probleem want je kunt als je de ontsnapknop half ingedrukt houdt, het beeld herkaderen en zo de compositie bepalen. Het scherptepunt blijft dan op de gewenste plek. Sony Benelux 03 06 2012 14
Je kunt ook kiezen voor een AFg Lokaal. Je kunt nu kiezen uit 9 scherpstelpunten. Druk je op de Multi Select schakelaar, dan wordt de Spot AFg gekozen. Het voordeel is, omdat je nu kunt kiezen uit meerdere scherpstelpunten, dat je minder hoeft te herkaderen. Er zijn nog meer voordelen, maar daar zal ik het nu mondeling over hebben. Ik hoop dat je van deze workshop iets wijzer bent geworden, nog meer hoop ik dat je afstapt van de automatisch functies van de camera. Ze zijn zeker niet slecht en ze worden steeds beter, maar ondanks dat kunnen ze soms een instelling gebruiken, die niet het gewenste resultaat brengt. Daarnaast zal je ervaren dat je steeds meer controle over de camera en uiteraard het eindresultaat krijgt. Ik heb geprobeerd de workshop en de hand out zo begrijpelijk mogelijk te houden. Daarom ben ik niet te diep in de materie gegaan. Mocht je vragen hebben of toch nog meer informatie willen, nodig ik je uit om lid te worden van FotoMateForum (www.fotomateforum.net). Het leuke en een voordeel van FotoMateForum is, dat de leden grotendeels KM en Sony gebruikers zijn, dus dezelfde taal spreken. De aanmelding is gratis en nadat je toegang hebt verkregen kan je foto s plaatsen omdat je daar trots op bent of ter beoordeling (opbouwende commentaren en/of hints) en zoals eerder vermeld om vragen te stellen in verschillende categorieën. Richard Vivo RAVivo Fotografie Sony Benelux 03 06 2012 15