Vaardigheden en kwaliteiten voor eigen regie Sta sterker met een persoonsgebonden budget 1
Colofon Inhoudsopgave Ontwikkeling en tekst Joke Visser, Gerda Woltjer Tekstbewerking en eindredactie Kees Dijkman, Marlies Kamperman Vormgeving en illustraties info@lijnontwerp.nl Uitgave Per Saldo Postbus 19161 3501 DD Utrecht www.pgb.nl Telefoon 0900 74 24 857 Ledenservice 030 230 40 66 Weten wat u in huis hebt 4 Competenties 7 1 Weten wat u nodig hebt 11 2 Selecteren en aannemen van hulpverleners 13 3 Leiding geven aan hulpverleners 17 4 Budget effectief beheren en besteden 21 5 Persoonlijke kwaliteiten 25 Adviezen 28 Utrecht, oktober 2005 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt worden in enigerlei vorm of op enigerlei wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door middel van fotokopie of anderszins, zonder voorafgaande toestemming van Per Saldo.
Weten wat u in huis hebt U hebt gekozen voor een persoonsgebonden budget. Daarmee krijgt u de regie over uw leven weer zelf in handen. U bepaalt wat er gebeurt in uw huis, aan uw lichaam, met uw leven. U bepaalt wie u komt helpen, op welk moment en waar. Het persoonsgebonden budget draagt daardoor bij aan een betere kwaliteit van leven. Het persoonsgebonden budget geeft u vrijheid en ruimte. Dat is goed nieuws. Maar hoe zit het met u zelf? Het persoonsgebonden budget geeft u niet alleen alle ruimte, het vraagt soms ook veel. U gaat zelf uw uitgaven plannen en beheren. U geeft leiding aan hulpverleners. U voert zelf de administratie of u kiest ervoor om die uit te besteden. U legt verantwoording af over uw uitgaven. Enzovoorts. Dan is het handig als u over de vaardigheden en kwaliteiten beschikt om dat allemaal op een goede manier te doen. Dit boekje is geschreven naar aanleiding van intensieve gesprekken met vijftig ervaren budgethouders. Het bevat een overzicht van vaardigheden en kwaliteiten die u goed van pas komen bij het werken met een persoonsgebonden budget. Over veel van die vaardigheden en kwaliteiten zult u al in ruime mate beschikken. Andere vaardigheden kunt u misschien opfrissen of bijspijkeren. Mogelijk zijn er ook zaken die u beter kunt uitbesteden, omdat u niet over de vaardigheden beschikt om ze zelf te regelen. Een mens hoeft nu eenmaal niet alles zelf te kunnen. 4 Bij dit boekje hoort een vragenlijst die u kunt invullen op de website van Per Saldo: www.pgb.nl. Op basis van uw antwoorden krijgt u een persoonlijk advies waarin staat welke kwaliteiten u al voldoende in huis hebt en wat u kunt doen om bepaalde vaardigheden te vergroten. U kunt bijvoorbeeld een cursus volgen, informatie opvragen, andere budgethouders ontmoeten en van hen leren, Per Saldo bellen en nog veel meer. Wilt u voor uzelf in kaart brengen hoe u er voor staat? Wilt u een bevestiging van uw vaardigheden en inzicht in mogelijk leerpunten? Vult u dan vooral de vragenlijst op onze website in. Aline Saers Directeur Per Saldo 5
Competenties Competent wil zeggen dat u iets goed kunt. In dit geval is een competentie: een vaardigheid of een kwaliteit, die u in staat stelt om op een goede manier te werken met een persoonsgebonden budget. U hebt gekozen voor een persoonsgebonden budget voor zorg, hulp of begeleiding. U gaat met het persoonsgebonden budget aan de slag. U zult dan merken dat u op verschillende terreinen over een aantal vaardigheden en kwaliteiten moet beschikken. Ofwel doordat u zelf in staat bent om deze zaken goed te regelen, ofwel doordat u anderen weet in te schakelen om deze zaken voor u te regelen. 1 Weten wat u nodig hebt 2 Selecteren en aannemen van hulpverleners 3 Leiding geven aan hulpverleners 4 Het persoonsgebonden budget effectief beheren en besteden 5 Persoonlijke kwaliteiten 7
Competenties Overzicht Op elk van de vijf genoemde terreinen worden uw vaardigheden en kwaliteiten aangesproken. Welke vaardigheden en kwaliteiten dat zijn, leest u in het overzicht hiernaast. Er staat telkens bij of u dit echt zelf moet doen, of dat u het ook kunt uitbesteden aan anderen. Dat wordt nog eens benadrukt met een symbool. Wat u alleen maar zelf kunt doen heeft een wat u zo nodig kunt uitbesteden heeft een gekregen. meegekregen, Omwille van de overzichtelijkheid is de tekst van de volgende hoofdstukken geschreven vanuit het idee dat u alles zelf doet. Dat hoeft dus niet per se zo te zijn. Ziet u een U bij de tekst, dan kunt u deze vaardigheden en kwaliteiten ook bij anderen betrekken. Het blijft daarbij wel belangrijk dat u weet wat u wilt. Het gaat immers om uw leven en de hulp die u wilt ontvangen. Achterin dit boekje staan praktische tips en adviezen hoe u uw vaardigheden en kwaliteiten kunt vergroten. U Z 1 Weten wat u nodig hebt Weet u goed wat u nodig hebt, dan kunt u het persoonsgebonden budget op een goede manier gebruiken. Z 2 Het selecteren en aannemen van hulpverleners Sollicitatiegesprekken voeren en afspraken maken. Z U 3 Leiding geven Het aansturen van medewerkers. Z U Het maken van afspraken, deze vastleggen en bespreken. Z U Het waarderen van medewerkers. Z Het beoordelen van het functioneren van een hulpverlener. Z U Het eventueel beëindigen van de werkrelatie. Z U 4 Budget beheren en besteden Voorbereiden van de besteding van het budget. Z Plannen en regelen. Z U Het budget beheren. Z U Overzicht hebben en houden over uw persoonsgebonden budget. Kennis en informatie verzamelen en actueel houden. Z U 5 Persoonlijke kwaliteiten Persoonlijke kwaliteiten zoals verantwoordelijkheid kunnen delen, zelf de regie nemen, een flexibele opstelling, grenzen stellen en initiatief nemen. Z 8 9 Z U
1 Weten wat u nodig hebt U hebt zorg, hulp of begeleiding nodig. Om die hulp te krijgen dient u een aanvraag voor een indicatie in bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) of bij het Bureau Jeugdzorg. Om het indicatiegesprek effectief te kunnen voeren hebt u een aantal vaardigheden en kwaliteiten nodig. Het indicatiegesprek Z U weet welke zorg, hulp en begeleiding u nodig hebt. U kunt uw hulpvraag goed verwoorden. U let goed op of u de zorg, hulp, begeleiding krijgt die u nodig hebt. U bepaalt of u een persoonsgebonden budget wilt of zorg in natura. 10 11
2 Selecteren en aannemen van hulpverleners U weet wat u nodig hebt. Dat kunt u gebruiken om te bepalen aan welke eisen een hulpverlener dient te voldoen. U beslist zelf wie u aanneemt, maar u houdt daarbij wel rekening met uw huisgenoten. Hulpverleners selecteren en aannemen kunt u zelf doen, maar u kunt er ook anderen voor inhuren om het voor u te regelen. 12 13
Selecteren en aannemen van hulpverleners Het sollicitatiegesprek Z U U voert sollicitatiegesprekken met nieuwe zorgaanbieders, hulpverleners of begeleiders. U zegt wat u nodig hebt. U vertelt wat u van de sollicitant verwacht. U vraagt sollicitanten naar hun deskundigheid, vaardigheden en mogelijkheden. U bepaalt wat een sollicitant wel en niet kan, bijvoorbeeld door hem of haar te vragen een bepaalde taak uit te voeren. U voelt of het klikt tussen u, uw huisgenoten en de sollicitant. De proeftijd Z U Uw opstelling tijdens de proeftijd is van groot belang. U werkt de hulpverlener in. U vraagt zich af of deze hulpverlener bij uw zorgvraag past en of u met deze persoon verder wilt. U sluit de proeftijd af met een evaluatiegesprek. Afspraken maken Z U U maakt duidelijke afspraken met uw hulpverleners. U legt de gemaakte afspraken over arbeidsvoorwaarden vast in een schriftelijke overeenkomst. U spreekt een proeftijd af. 14 15
3 Leiding geven U geeft leiding aan zorgaanbieders, hulpverleners en begeleiders. Dat betekent dat u hen aanstuurt, dat u afspraken maakt, dat u blijk geeft van uw waardering in woorden en in beloning, dat u het functioneren van hulpen beoordeelt en dat u zo nodig de werkrelatie beëindigt. U kunt dit allemaal zelf doen, of het uitbesteden. Alleen het uitspreken van waardering voor hulpverleners en het betalen van een loon of honorarium zult u zelf moeten doen. 17
Leiding geven Aansturen Z U U geeft leiding aan uw hulpverleners. U merkt wie er meer of minder sturing nodig heeft om goed te kunnen werken. Zo nodig spreekt u uw hulpverleners aan op hun functioneren. U weet hierbij voldoende afstand tussen u en uw hulpverlener te creëren. U bent zakelijk genoeg om ervoor te zorgen dat gebeurt wat er moet gebeuren. Maar u houdt ook gevoel voor de mensen die voor u werken door regelmatig aan hen te vragen hoe zij de samenwerking vinden verlopen. U bent in staat een hulpverlener in te zetten, die past bij de vraag die u op dat moment hebt. U weet dat niet iedereen alles hoeft te kunnen. U luistert naar wat uw hulpverleners zeggen en u pikt daar de goede dingen uit. Waarderen Z U creëert een prettige werkomgeving en een goede werksfeer. U toont belangstelling voor uw hulpverleners. U spreekt regelmatig uw waardering uit als iemand goed functioneert. U betaalt een salaris dat past bij de werkzaamheden en de ervaring van de hulpverlener. Functioneren beoordelen Z U U volgt hoe hulpverleners hun werk doen en u bent in staat om hen te beoordelen. U bekijkt regelmatig of de hulpverlener de gemaakte afspraken nakomt en u betrekt dit bij de beoordeling. Zijn er problemen of hebt u kritiek op de manier van werken van een hulpverlener, dan zegt u dat. Afspraken maken, vastleggen en bespreken Z U Om te zorgen dat al het werk wordt uitgevoerd, overlegt u met uw hulpverleners en zet u de hulp in waar het nodig is. U maakt afspraken over de taken. Zo nodig schrijft u de werkafspraken op. U bespreekt met uw hulpverlener welke hulp u nodig hebt, hoe u wilt dat die hulp geleverd wordt en wat u van de hulpverlener verwacht. De werkrelatie beëindigen Z U U bent in staat om de werkrelatie zo nodig te beëindigen. Voordat u tot ontslag overgaat, bespreekt u eerst met u hulpverlener wat u niet goed vindt verlopen, zodat hij of zij de kans krijgt om zich te verbeteren. U verbreekt het contract met uw hulpverlener als u merkt dat hij of zij niet goed functioneert, afspraken niet nakomt of als het echt niet klikt tussen u en de hulpverlener. Bij ontslag geeft u aan waarom u de werkrelatie wilt beëindigen, laat u zich niet al te veel leiden door emoties en houdt u rekening met zaken als de opzegtermijn of de eventueel noodzakelijke toestemming van het CWI of de rechter. 18 19
4 Budget beheren en besteden U beheert en besteedt een persoonsgebonden budget. Dat betekent dat u een plan maakt voor de besteding van uw budget, dat u de besteding regelt, het budget beheert en overzicht houdt over uw bestedingen. Ook houdt u uw kennis en informatie over nieuwe ontwikkelingen rond het persoonsgebonden budget op peil. U kunt zelf uw budget beheren en besteden, maar u kunt daar ook ondersteuning bij vragen of de administratie uitbesteden. 20 21
Budget beheren en besteden Voorbereiden van de besteding van het budget Z U hebt een indicatie voor zorg, hulp of begeleiding. Uw persoonsgebonden budget is gebaseerd op die indicatie. Maar u bepaalt zelf hoe u dat persoonsgebonden budget wilt besteden. U weet wat u nodig hebt en wat u belangrijk vindt. U maakt een inschatting van de zorg, hulp of begeleiding die u wilt gaan inkopen en aan welke voorwaarden die hulp moet voldoen. U kunt uw hulpvraag bijstellen als de situatie verandert. Plannen en regelen Z U U hebt overzicht over de ondersteuning die u nodig hebt gedurende het hele jaar. Als uw situatie verandert, past u ook uw financiële planning aan. U kijkt vooruit, u stelt prioriteiten en u verdeelt op basis hiervan uw budget. Als u verschillende hulpverleners in dienst hebt, maakt u roosters. U regelt zo nodig vervanging bij ziekte en vrije dagen van hulpverleners. Beheren van het budget Z U U bent verantwoordelijk voor het beheren van uw budget. U bewaakt uw financiën en u zorgt dat u uitkomt met het budget en de eigen bijdrage. U houdt uw administratie op orde en zorgt dat u alle gemaakte uitgaven kunt verantwoorden met bewijsstukken. U kijkt of er aanvullende regelingen voor de hulpverlener nodig zijn, zoals een pensioensvoorziening, spaarloonregeling of andere fiscale zaken. U onderhandelt over werktijden en salaris. U zorgt ervoor dat uw hulpverlener op tijd betaald wordt. Overzicht hebben en houden Z U U houdt overzicht over uw bestedingen. U hebt uw financiële administratie op orde, bijvoorbeeld in mappen of in de computer. Kennis en informatie op peil houden Z U U bent op de hoogte van uw rechten en plichten als budgethouder. U laat zich informeren over uw rechten en plichten. U weet waar u de informatie kunt vinden. U weet waar u terecht kunt bij vragen of onduidelijkheden. 22 23
5 Persoonlijke kwaliteiten Een aantal persoonlijke kwaliteiten komen u als budgethouder goed van pas. Die persoonlijke kwaliteiten zijn: de verantwoordelijkheid kunnen delen, zelf de regie nemen, flexibiliteit, grenzen stellen en initiatief nemen. 25
Persoonlijke kwaliteiten Verantwoordelijkheid delen Z Als budgethouder weet u verantwoordelijkheid te delen. U laat de hulpverleners mee verantwoordelijkheid dragen. U geeft uw hulpverleners de ruimte om verantwoordelijkheid te nemen. U vertrouwt erop dat uw hulpverleners hun taken goed uitvoeren. Zelf de regie nemen Z U maakt zelf uit wat goed voor u is en u neemt de verantwoordelijkheid voor uw eigen leven. U neemt de vrijheid om hulp in te zetten waarvoor en wanneer u die nodig hebt. U bent in staat om voor uzelf op te komen en u laat zich hierbij niet leiden door wat anderen willen of van u verwachten. U bent duidelijk over uw keuzes en wensen. U zoekt actief naar oplossingen voor de problemen die u tegenkomt. U laat zich niet afschrikken door de papierwinkel die een persoonsgebonden budget soms met zich meebrengt. U beschikt over doorzettingsvermogen. Flexibiliteit Z Het budgethouderschap vraagt een flexibele instelling. Doordat hulpverleners bij u thuis werken, levert u vaak privacy in. U weet hier mee om te gaan. U stelt zich open voor ideeën van anderen. U past zich aan veranderingen aan. Grenzen stellen Z Er zijn grenzen aan uw eigen mogelijkheden en aan die van uw hulpverleners. U weet waar uw eigen grenzen liggen en u kunt die grenzen aangeven aan uw hulpverleners. U bent zich bewust van de grenzen van anderen en u houdt hier rekening mee. Initiatief nemen Z Als budgethouder toont u initiatief. U zorgt ervoor dat u de ondersteuning krijgt die u nodig hebt. U bent alert en u reageert als dat nodig is. Dat kan ook door achteraf op een bepaalde situatie of gebeurtenis terug te komen. U kaart problemen op tijd aan. 26 27
Adviezen Competenties Adviezen In de vorige hoofdstukken hebt u gelezen wat er allemaal nodig is om te werken met een persoonsgebonden budget. U hebt ook gelezen dat u dit niet allemaal zelf hoeft te kunnen, omdat u veel kunt uitbesteden. Daarnaast kunt u ook uw eigen vaardigheden en kwaliteiten vergroten. Door informatie te verzamelen, ervaringen uit te wisselen met andere budgethouders of ondersteuning te vragen. In dit hoofdstuk vindt u per competentie een aantal tips en adviezen om uw vaardigheden en kwaliteiten te vergroten. Het is een globaal overzicht. Als u er mee aan de slag gaat zult u ontdekken dat er op alle terreinen heel veel informatie, ervaringen en ondersteuning te halen is, juist voor u als budgethouder. 1 Weten wat u nodig hebt Meer informatie Lees de basisinformatie van Per Saldo over het persoonsgebonden budget, zoals het Starterspakket PGB en de brochure Zelf aan zet het persoonsgebonden budget en bezoek de website www.pgb.nl. Vul vóór de indicatie het indicatieformulier van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) op www.ciz.nl al eens voor u zelf in. Ervaringen uitwisselen Neem contact op met de gehandicaptenorganisatie of patiëntenvereniging voor uw specifieke aandoening. Professionele ondersteuning Vraag informatie, advies en ondersteuning bij een MEE organisatie of het maatschappelijk werk. Neem deel aan de cursus indicatiestelling bij Per Saldo. 28 29
Competenties Adviezen Competenties Adviezen 2 Selecteren en aannemen van hulpverleners en afsluiten overeenkomsten Meer informatie Zoek een passende hulpverlener in de Per Saldo Hulpgids op www.persaldohulpgids.nl. Lees het informatiemateriaal van Per Saldo over het inhuren van hulpverleners en het sluiten van overeenkomsten en bel zo nodig de ledenservice. Gebruik de gratis Modelovereenkomsten van het Servicecentrum PGB (www.svb.nl) van de Sociale Verzekeringsbank en lees de toelichting bij die overeenkomsten. Ervaringen uitwisselen Praat met andere budgethouders, op een bijeenkomst voor leden van Per Saldo bij u in de buurt. 3 Leiding geven Meer informatie Lees het informatiemateriaal van Per Saldo over leiding geven aan hulpverleners en bel zo nodig de ledenservice. Lees een basisboek over leiding geven en coachen van medewerkers. Ervaringen uitwisselen Praat met andere budgethouders, op een bijeenkomst voor leden van Per Saldo bij u in de buurt. Bezoek het forum op www.pgb.nl. Professionele ondersteuning Volg een korte training in leiding geven. Professionele ondersteuning Vraag ondersteuning door een PGB bemiddelingsbureau. Maak gebruik van de diensten van het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) of een uitzendbureau. 30 31
Competenties Adviezen 4 PGB beheren en besteden Meer informatie Lees het informatiemateriaal van Per Saldo over het beheer, de administratie en het verantwoorden van uw budget en bel zo nodig met Per Saldo. Ervaringen uitwisselen Volg de cursus administratie en verantwoording bij Per Saldo. Professionele ondersteuning Laat u bijstaan door een administratiekantoor of een PGB adviesbureau. 5 Persoonlijke kwaliteiten 32 Meer informatie Lees de informatie van Per Saldo en bezoek de website www.pgb.nl. Ervaringen uitwisselen Praat met andere budgethouders, op een bijeenkomst voor leden van Per Saldo bij u in de buurt. Professionele ondersteuning Huur een paar keer een coach of begeleider in.