We onderwegen grondstoffen (industriële metalen en olie). Maar we beschouwen goud en andere edele metalen nog altijd als veilige vluchtwaarden. Grondstoffen daalden in december het sterkst in drie maanden tijd en verloren bijna 3% (in euro) in 2011. De S&P GSCI-index zakte met 12% sinds in april een hoogtepunt in 32 maanden tijd werd bereikt. Speculanten verlaagden hun posities in grondstoffen tot een laagtepunt in 31 maanden tijd wegens de toenemende vrees voor een vertraging van de wereldwijde economische groei. In vergelijking met januari hebben de vermogensbeheerders de gezamenlijke netto lange posities gespreid over 18 Amerikaanse futures en opties met 63% verlaagd tot 532.521 contracten zoals blijkt uit de cijfers van de Commodity Futures Trading Commission. Dat is het laagste peil sinds 28 april 2009, het gevolg van drie belangrijke factoren: vooreerst zag de Federal Reserve (Fed) af van nieuwe stimuleringsmaatregelen (QE3); dat in combinatie met tekenen van een toenemende financieringsstress in Europa dreef de dollar (die negatief gecorreleerd is met grondstoffen) ten opzichte van de euro tot zijn hoogste peil sinds januari; en, tot slot, de vrees dat de schuldencrisis in Europa de wereldwijde groei en vraag naar grondstoffen zou kunnen afremmen. Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) is de toenemende ongerustheid over de overleving van de Europese eenheidsmunt nadelig voor de wereldwijde groei. Verwacht wordt dat de wereldeconomie in 2012 met ongeveer 3,5% zal groeien, terwijl eerder in augustus uitgegaan werd van 3,8%. Redenen die aangehaald worden, zijn de anemische' VS en een recessie in Europa. Daarnaast vertoont de Chinese markt, die belangrijk is voor de wereldwijde vraag naar grondstoffen, tekenen van zwakte met een geraamde groei van 8,7% in 2012 (tegenover 9,3% in 2011). Afwijkende referentiegrondstofindexen kunnen op nog meer problemen voor de wereldeconomie wijzen omdat ze een patroon herhalen dat we herkennen van tijdens de conjunctuurvertraging van 2008. Het prestatieverschil tussen de Commodity Research Bureau (CRB)/Reuters Spot Raw Materials-index en de Standard & Poor's GSCI-index voor 24 op de beurs verhandelde instrumenten steeg tot bijna 10%. De CRB-index dekt 13 goederen van staalschroot tot zaklinnen en wol die niet op de beurs verhandeld worden en dus minder beïnvloed kunnen worden door financiële beleggers. Die index ging in 2008 voor alle andere indexen lager! De slechtste presteerders in 2011 zijn enkele zachte grondstoffen (-34,8%, in euro, voor katoen, -28,3% voor cacao of -26% voor suiker) en industriële metalen (-24% voor nikkel).
Industriële metalen De dalende prijzen zouden gunstig moeten zijn om de kloof tussen overaanbod en vraag op de basismetalenmarkt te dichten. Nemen we het voorbeeld van de aluminiummarkt, dan zouden de dalende prijzen zoveel als 3 miljoen ton aan aluminiumcapaciteit verloren kunnen doen gaan. Op 13 december stegen de aluminiumvoorraden tot een recordniveau en de orders daalden tot een dieptepunt in 15 maanden, terwijl speculanten alsmaar meer inzetten op een aanhoudende daling van de metaalprijzen. De aluminiumvoorraden opgevolgd door de London Metal Exchange rezen tot 4,81 miljoen ton, genoeg om de grootste consument China voor bijna drie maanden te bevoorraden. Net als andere markten gespecialiseerd in industriële metalen moet de aluminiummarkt de productie stilleggen om de massale voorraad te verminderen. Ook al zal aluminium wellicht niet terugkeren naar het dieptepunt van 1.300 dollar/ton dat geboekstaafd werd na de wereldwijde crisis in 2009, toch is de neerwaartse trend (-16,5% in euro in 2011) nog niet ten einde zoals dat het geval is voor nikkel (-24% in 2011), zink (-22,6%), koper (-19%) of lood (-19,3%). Olie Saoedi-Arabië wist de andere leden van de OPEC ervan te overtuigen om voor het eerst in drie jaar tijd een nieuwe productiedrempel in te voeren. De vooruitzichten op een wereldwijde recessie bracht immers eenheid binnen de groep na een mislukte bijeenkomst zes maanden geleden.
Oliefutures in New York zakten in december met 5,2%, de sterkste daling sinds 22 september. Die daling kwam er nadat de OPEC aan Saoedi-Arabië, het grootste lid, de toelating gaf om te blijven boren naar ruwe aardolie tegen bijna het hoogste tempo in minstens 30 jaar tijd terwijl het zijn gecombineerde productielimiet opvoerde tot 30 miljoen vaten/dag, tegenover 24.845 miljoen vaten/dag eerder. Het akkoord benadrukt nog maar eens hoezeer sommige OPEC-leden zich zorgen maken over het feit dat een olieprijs van bijna 100 dollar per vat de vraag zou kunnen ondermijnen, terwijl er steeds meer tekenen zijn dat de schuldencrisis in Europa de wereld op een recessie doet afstevenen. Een quotum dat meer afgestemd is op het huidige aanbod geeft de groep een basis vanwaar de productie verlaagd kan worden als de economie verder achteruitgaat in 2012. Op lange termijn zijn we voorzichtig met betrekking tot olie omdat we weten dat de zwakste economische groei zich drie of vier kwartalen na de stijging van de olieprijzen voordoet. Dat betekent dat het vierde kwartaal van 2011 en het eerste kwartaal van 2012 mogelijk de zwakste kwartalen kunnen zijn (als we het topniveau van april als referentie nemen). Soft Commodities In december verlaagden de hedgefondsen hun hausseposities in de landbouwgrondstofprijzen tot het laagste peil in meer dan twee jaar tijd wegens tekenen van een steeds groter wordend wereldwijd aanbod. De Commodity Futures Trading Commission-cijfers laten zien dat een maatstaf voor speculatieve posities over elf producten van tarwe tot koffie in de laatste week van december zakte tot 203.000 futures en opties. Dat is het laagste peil sinds september 2009. De wereldwijde graanproductie zal volgens de FAO met 3,5% klimmen tot een record van 2,32 miljard metrische ton dit jaar. De wereldwijde voedselprijzen opgevolgd door de Verenigde Naties daalden in november voor de vijfde opeenvolgende maand, de langste daling in meer dan twee jaar tijd. De maatstaf voor de voedselprijzen is sinds het hoogtepunt van februari met 9,6% gedaald, wat de kosten deed stijgen en leidde tot opstanden in heel Noord-Afrika en het Midden-Oosten dit jaar met de verdrijving van de leiders in Tunesië, Egypte en Libië tot gevolg.
Edele metalen In december waren we opnieuw getuige van enige winstname op goud omdat sommige hedge funds hun winst op het edele metaal verzilverden om de verliezen op andere beleggingen te compenseren. Dat verklaart waarom goud bijna 16% verloor van zijn recordniveau van 1.921,15 dollar in september. Maar goud is beslist waardevol: gezien de realiteit van de Europese schuldencrisis blijft het aanhouden van reële activa een topprioriteit. Goud presteerde vanaf het begin van het jaar tot nu ruim beter dan de andere activacategorieën (+14% in euro). Goud en zilver stijgen voor het elfde jaar op rij, de langste winstperiode sinds minstens 1920 in Londen omdat beleggers naar diversifiëring streven, naast aandelen en bepaalde munten. Goud dat aangehouden wordt in beursgenoteerde producten piekte enkele weken geleden op een nooit eerder gezien hoogtepunt van 2.350 ton omdat beleggers een veilige haven en bescherming zochten te midden van een verergerende Europese schuldencrisis die de waarde van de eenheidsmunt neerdrukte. Zelfs de centrale banken, waarvan de verkopen gemiddeld 10% van de totale wereldwijde goudvoorraad tussen 1989 en 2009 vertegenwoordigden, werden vragende partij. In het derde kwartaal kochten de centrale banken 148 ton goud, het kwartaal met de hoogst geregistreerde hoeveelheid. De gebruikelijke negatieve correlatie tussen goud en de Amerikaanse dollar is verdwenen. Goud wordt dus niet noodzakelijk negatief beïnvloed door een stijgende Amerikaanse dollar. Op korte termijn hebben we een longpositie in USD en een shortpositie in EUR. Een speculatie op een vluchtwaarde zou de dollar nog altijd tijdelijk kunnen ondersteunen wanneer de crisis in Europa erger wordt en de wereldwijde groei daalt, hoewel de aankopen van langlopende US Treasuries in oktober gedaald zijn van 68,3 miljard dollar in september en 54 miljard dollar in augustus tot 4,8 miljard dollar. Correlatieanalisten gaan ervan uit dat op lange termijn aankopen van Treasuries geen negatieve
impact zullen hebben op de dollar. De JPMorgan Global Manufacturing PMI-enquête daalde tot 49,6 in november van 49,9 in oktober en een piek van 57,4 in februari. Die achteruitgang viel samen met een daling van bijna 28% van de MSCI Emerging Market Equity-index. Wat slecht nieuws is voor de wereldeconomie, kan goed nieuws zijn voor de Amerikaanse munt althans toch tijdelijk. Zoals blijkt uit de dollar-index (DXY) steeg de USD met 9% sinds eind augustus. Beleggers beschouwen die evolutie als een teken van toenemende stress op de financiële markten. Tijdens de laatste grote financiële crisis van 2008 rees de USD met 25%... Volgens de cijfers van de Commodity Futures Trading Commission hielden hedgefondsen en andere grote speculanten sinds 13 december een record van 116.457 contracten aan bij CME Group ervan uitgaand dat de Europese eenheidsmunt zal dalen tegenover de dollar. De zogenaamde netto korte posities overtroffen het eerdere hoogtepunt van 113.890 in mei 2010, toen Griekenland een steunpakket van 110 miljard euro aanvaardde. ING Belgium SA - Rue du champ de Mars 23-1050 Brussels 2011 ING Belgium SA, all rights reserved.