Gegeneraliseerde angststoornis Angststoornissen
GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke psychische problemen. Met meer dan 160 locaties zijn we te vinden door heel Friesland. Ruim 2000 medewerkers dragen iedere dag bij aan de zorg die we leveren. De behandelingen bij GGZ Friesland zijn gebaseerd op de landelijke behandelrichtlijnen die door het Trimbos Instituut zijn opgesteld. In deze richtlijnen, die zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, staat beschreven wat de aanbevolen behandelvormen zijn bij de verschillende psychische aandoeningen. De behandelaren van GGZ Friesland zijn BIGgeregistreerd. De wet BIG (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) bevat regels die de kwaliteit van de zorg door behandelaren bewaakt. Het Bigregister is door de overheid ingesteld en behandelaren kunnen in dit register worden ingeschreven wanneer zij voldoen aan de opleidingseisen die voor de verschillende beroepsgroepen gelden. Wat is een gegeneraliseerde angststoornis We spreken van een gegeneraliseerde angststoornis (GAS) als u zich voortdurend zorgen maakt over allerlei ernstige problemen die in de toekomst mogelijk kunnen ontstaan, zonder dat er nu al voldoende aanwijzingen voor zijn dat het ook werkelijk zo zal gebeuren. Een gegeneraliseerde angststoornis wordt ook wel piekerstoornis genoemd. Zo kunt u piekeren over zaken als geld, werkeloosheid of de gezondheid of het welzijn van uzelf of anderen. Kleine aanleidingen leiden tot een aaneenschakeling van gedachten over zaken die mis kunnen gaan, wat uiteindelijk kan uitmonden in allerlei rampgedachten. Bij deze stoornis overschat u de kans op gevaar en verwacht altijd het ergste. U bent altijd waakzaam en beducht op signalen van mogelijk gevaar. Daar komt bij dat u te weinig vertrouwen heeft in uw vermogen om problemen op te lossen of aan te kunnen. Vaak bent u bang om de emoties niet aan te kunnen wanneer er iets ernstigs gebeurt. Het piekeren gaat vaak volgens zogenaamde stel dat of wat - als redeneringen: Wat moeten we doen als we in de vakantie op de snelweg autopech krijgen? En stel dat het niet lukt om hulp in te roepen. Wat moeten we doen als het niet lukt om in het Frans uit te leggen wat er aan de hand is. En als het donker wordt, hoe moet het dan? Wat als we in het donker worden overvallen? Enzovoort. U verliest de realiteit geleidelijk uit het oog, de gevolgen worden in uw beleving steeds ernstiger en er ontstaan gevoelens van angst en paniek. U kunt moeilijk omgaan met onzekerheden en probeert door middel van piekeren en het treffen van allerlei veiligheidsmaatregelen de onzekerheid te verminderen. Hoewel het vele piekeren erg belastend kan zijn, wordt het door u ook vaak als nuttig gezien. Het piekeren wordt bijvoorbeeld beschouwd als een manier om beter voorbereid te kunnen zijn op mogelijke problemen. Of piekeren wordt beschouwd als een teken van verantwoordelijkheid. Deze opvattingen over het nut van het piekeren, maken dat het ook moeilijk is om minder te piekeren.
Oorzaken In het ontstaan van een gegeneraliseerde angststoornis lijken meerdere factoren een rol te spelen. Er zijn aanwijzingen dat sommige mensen een verhoogde erfelijke gevoeligheid hebben voor het krijgen van angstgevoelens. Daarnaast spelen de levensomstandigheden en de ervaringen die iemand heeft gehad een rol. Soms ontstaat een angststoornis na een ingrijpende levensgebeurtenis of na een periode van spanning of stress. Mensen met faalangst en weinig vertrouwen in hun eigen kunnen lijken een verhoogde kans te hebben op het ontwikkelen van een gegeneraliseerde angststoornis. Wat betekent het voor u De verdere gevolgen kunnen zijn dat u steeds geruststelling vraagt bij anderen of dat bijvoorbeeld gezinsleden voortdurend worden gewaarschuwd voor gevaar. Ook kunt u situaties of activiteiten vermijden die onbekend zijn of van te voren moeilijk zijn in te schatten. U kunt er een perfectionistische leefstijl op na houden, omdat u denkt dat u kunt voorkomen dat er dingen mis gaan door alles zo goed mogelijk te doen. Door dit alles kunnen er slaapproblemen ontstaan en klachten van oververmoeidheid, wat dan weer kan leiden tot een verdere afname van uw zelfvertrouwen. Ook kan het gebeuren dat u piekert over het piekeren zelf. De angst kan ontstaan dat het piekeren de gezondheid kan schaden of dat het kan leiden tot blijvende psychische schade. De behandeling Voor de behandeling van een gegeneraliseerde angststoornis baseren we ons op de Multidisciplinaire Richtlijn voor Angststoornissen. De behandeling van eerste voorkeur bestaat uit cognitieve gedragstherapie. Daarnaast kan in sommige gevallen tevens medicatie worden voorgeschreven, bijvoorbeeld wanneer er naast de angstklachten ook sprake is van lichamelijke uitputting of een depressie. Cognitieve gedragstherapie is een combinatie van twee vormen van psychotherapie, nl. cognitieve therapie en gedragstherapie. Cognitieve therapie Hierbij is de aandacht gericht op de invloed die het denken heeft op uw gevoelens. Door eenzijdige of negatieve denkgewoontes kunnen er ongewenste gevoelens of emotionele klachten ontstaan. Bij cognitieve therapie leert u uw eigen denkpatronen te ontdekken en te wijzigen, zodat u uiteindelijk op een meer evenwichtige wijze gaat kijken naar de voor u moeilijke situaties. Hierdoor kunnen de ongewenste gevoelens afnemen. Gedragstherapie Bij gedragstherapie is de aandacht gericht op het gedrag, dat wil zeggen datgene wat u doet of laat. Bij angstklachten bestaat het gedrag meestal uit het voortdurend ontlopen van situaties die angst zouden kunnen oproepen of uit het treffen van allerlei veiligheidsmaatregelen. Het vermijden van situaties en het treffen van veiligheidsmaatregelen zorgen op korte termijn voor afname van de angst, maar op de lange duur leidt het er toe dat u steeds minder durft en steeds angstiger wordt. In de gedragstherapie oefent u met het stap voor stap weer opnieuw aangaan van allerlei situaties die u tot nu toe steeds uit de weg ging. Hierdoor kunt u geleidelijk uw angst overwinnen en uw zelfvertrouwen opbouwen. Deze werkwijze wordt blootstelling genoemd (blootstelling aan de moeilijke situaties). Daarnaast wordt er gewerkt aan het geleidelijk verminderen van de veiligheidsmaatregelen. Daarbij kan een onderdeel ook zijn dat u nieuwe vaardigheden aanleert, zodat u beter in staat bent om de voor u moeilijke situaties te hanteren.
Cognitieve gedragstherapie is een werkwijze die zich vooral bezig houdt met vermindering van klachten of problemen die zich in uw huidige leven afspelen. Om het ontstaan van uw huidige klachten te kunnen begrijpen wordt er soms ook gekeken naar gebeurtenissen die zich eerder in uw leven hebben afgespeeld, maar hier ligt niet de nadruk op. Zowel cognitieve therapie als gedragstherapie zijn werkwijzen waarbij de verschillende stappen in de behandeling worden gepland in nauw overleg tussen u en de behandelaar. Huiswerkopdrachten Tevens is een belangrijk onderdeel van deze behandelvorm dat u regelmatig allerlei huiswerkopdrachten moet gaan doen, zoals het bijhouden van registraties van klachten, het bijhouden van zogenaamde gedachtedagboekjes of het doen van oefeningen om u zelf aan moeilijke situaties bloot te stellen. Cognitieve gedragstherapie is een behandelvorm die een actieve inzet van u vraagt en waarbij u en de behandelaar een soort samenwerkingsrelatie aangaan. Behandelduur De duur van de behandeling hangt af van het soort klacht dat wordt behandeld en de ernst van de klacht. Ook maakt het verschil of het een individuele behandeling betreft of een groepsbehandeling. Bij een individuele behandeling van angstklachten ligt de behandelduur tussen de 8 en de 24 behandelbijeenkomsten. In de eerste fase van de behandeling zullen de bijeenkomsten in de regel één keer per week plaats vinden, verderop in de behandeling vinden de bijeenkomsten eens per twee weken plaats. In de meeste gevallen duurt een behandeling maximaal een half jaar. Bij een groepsbehandeling van angstklachten is er meestal sprake van 16 behandelbijeenkomsten, die afhankelijk van de soort klacht eens per week of eens per twee weken plaats vinden. Cognitieve gedragstherapie bij een gegeneraliseerde angststoornis Voor de behandeling van een GAS kan gebruik worden gemaakt van meerdere behandelmethoden, die veelal in combinatie met elkaar worden toegepast. Welke combinatie wordt gebruikt, kan van persoon tot persoon verschillen. Dit hangt samen met welke aspecten van de angststoornis het meest op de voorgrond staan. o Kansen inschatten Mensen met een gegeneraliseerde angststoornis overschatten de kans op rampzalige gebeurtenissen. In de cognitieve therapie kunt u leren om de kansen dat er iets ergs zal gebeuren realistischer in te schatten dan u nu doet. o Problemen oplossen In de behandeling kunt u leren een onderscheid te maken tussen oplosbare en onoplosbare problemen. Problemen zijn pas oplosbaar wanneer er voldoende informatie beschikbaar is over de precieze omstandigheden. Met een GAS houdt u zich vaak intensief bezig met problemen die mogelijk in de (verre) toekomst kunnen optreden en die daardoor nog zo vaag zijn en met zoveel onduidelijkheden omgeven dat ze niet oplosbaar zijn. Wie naar buiten wil gaan en zich afvraagt of hij een regenjas mee moet nemen kan naar de lucht kijken of het weerbericht raadplegen. Wie zich afvraagt of hij volgende maand bij een gepland uitstapje zijn regenjas mee moet nemen beschikt nog over te weinig informatie om hier een beslissing over te kunnen nemen. Het kan nog alle kanten op gaan. Veel nadenken over de weerssituatie van volgende maand en alle mogelijkheden in gedachten onderzoeken helpt niet om de onzekerheid te verminderen. Omdat het u niet lukt een oplossing te vinden kan het zelfs de onzekerheid en de angst vergroten. In de behandeling kunt u leren de zaken waar u geen invloed op hebt los te laten en u meer te richten op het heden. Wanneer u het ook moeilijk vindt om problemen te hanteren die wel oplosbaar zijn, dan kan een training in probleem oplossingsvaardigheden u misschien helpen.
o Anti-piekertraining Dit is een training die specifiek gericht is op het leren loslaten van piekeronderwerpen. Bij het optreden van piekergedachten roept u in gedachten een situatie op waarin het u wel gelukt is om uw zorgelijke gedachten los te laten, u spreekt u zelf bemoedigend toe en u neemt hierbij een ontspannen lichaamshouding en gezichtsuitdrukking aan. Zo wordt het goede gevoel als het ware gekoppeld aan het piekeronderwerp en kan de spanning afnemen. o Denkbeeldige blootstelling Hoewel u vaak in gedachten bezig zijn met allerlei ernstige gebeurtenissen die kunnen plaats vinden, is het tegelijkertijd vaak ook zo dat u niet echt durft door te denken over datgene waar u zo bang voor bent. Hierdoor blijft de angst aanwezig. Bij denkbeeldige blootstelling wordt een werkwijze gevolgd waarbij u zich de gevreesde situaties zo levendig mogelijk in beelden probeert voor te stellen, zodat u er aan kunt wennen. Hierdoor neemt de angst geleidelijk af. Deze werkwijze kan ook helpen om minder bang te worden voor het ervaren van emoties. o Verandering van opvattingen over het piekeren Vaak heeft u het idee dat piekeren of zich zorgen maken nuttig is en dat het bijvoorbeeld helpt om nare gebeurtenissen te voorkomen of er beter op voorbereid te zijn. Het tegendeel is echter het geval. Piekeren werkt dusdanig spanningsverhogend dat het vaak juist moeilijker wordt om rustig de situatie te bekijken en tot een passende oplossing te komen. Bovendien lopen werkelijke gebeurtenissen meestal anders dan u van te voren had kunnen bedenken, waardoor alle bedachte oplossingen niet van toepassing blijken te zijn. In de behandeling zult u worden aangespoord om nieuwe situaties aan te gaan zonder u daar van te voren in gedachten uitgebreid op voor te bereiden. Soms wordt er ook gepiekerd over het piekeren zelf. De gedachte is dat het piekeren tot blijvende schade kan leiden ( Ik word nog eens gek van dat gepieker ). Deze angst kan verminderen door denkbeeldige blootstelling aan de piekergedachten, waardoor kan worden ervaren dat de spanning uiteindelijk afneemt o Blootstelling in de realiteit Doordat u geneigd bent nieuwe of onzekere situaties uit de weg te gaan, blijft de wereld in uw ogen gevaarlijk en bedreigend. Bij deze werkwijze wordt samen met u een lijst gemaakt van situaties die u uit de weg gaat en er worden afspraken gemaakt over het stap voor stap aangaan van deze situaties. Hierdoor raakt u meer vertrouwd met deze situaties en zal uw angst kunnen verminderen. Daarnaast is het van belang om ook allerlei veiligheids- en voorzorgsmaatregelen die u gewend bent te nemen geleidelijk te verminderen. o Leren verdragen van onzekerheid en spanning Wanneer u zich angstig voelt doordat u piekert over mogelijke nare toekomstige gebeurtenissen, zult u geneigd zijn de spanning te willen verminderen door bijvoorbeeld steun en geruststelling te vragen aan anderen of door zaken te controleren of anderen veelvuldig te waarschuwen voor gevaar. In de behandeling wordt samen met u een plan gemaakt om al deze gedragingen stap voor stap te verminderen, zodat u kunt ervaren dat de zaken ook goed kunnen lopen zonder dat u alles in de gaten houdt. Dit houdt tevens in dat u geleidelijk leert de onzekerheid en de spanning beter te verdragen. o Ontspanningstraining Wanneer angstgevoelens gepaard gaan met veel lichamelijke spanningsverschijnselen kan het zinvol zijn om in een gerichte training te leren de spieren te ontspannen en de ademhaling rustig te houden.
Wat zijn de kosten Psychische hulpverlening valt onder de Afspraak afzeggen Om een behandeling succesvol te laten verlopen Adressen Heeft u vragen Voor vragen of meer informatie kunt u terecht basisverzekering voor ziektekosten. De kosten worden daaruit vergoed. Wel kan een eigen risico in rekening worden gebracht. In uw verzekeringspolis vindt u hierover meer informatie. Uw belangen, rechten en klachten Voor vragen en hulp kunt u altijd terecht bij uw behandelaar. Ook kunt u de geestelijke verzorger, de patiëntenvertrouwenspersoon, de Cliëntenraad en/of de Familieraad benaderen. Contactgegevens vindt u in de folder Patiëntenrechten. Ook vindt u in deze folder meer informatie over rechten en plichten rondom uw behandelplan, behandeling en dossier. De folder Een klacht, en dan.. vertelt u waar u terecht kunt bij eventuele klachten. Deze brochures zijn te vinden in de wachtkamers of u kunt ze opvragen bij de afdeling Communicatie via pr@ggzfriesland.nl of via tel: 058-2848715. is het belangrijk dat u aanwezig bent op de geplande afspraakmomenten. Als u onverhoopt niet kunt komen, verzoeken wij u dringend uw afspraak tijdig, minimaal 24 uur van te voren, af te zeggen. Leeuwarden Sixmastraat 2 8932 PA Leeuwarden Tel. 058 28 48 888 Drachten Compagnonsplein 1 9202 NN Drachten Tel. 0512 58 89 57 Dokkum Birdaarderstraatweg 80b 9101 PK Dokkum Tel. 0519 22 99 30 Heerenveen Kastanjelaan 1 8441 NC Heerenveen Tel. 0513 61 90 00 Sneek Hegedyk 2 8601 ZR Sneek Tel. 0515 43 62 24 bij een locatie van GGZ Friesland bij u in de buurt. Kijk voor meer informatie ook op www. ggzfriesland.nl Colofon Deze brochure is door de afdeling Communicatie van GGZ Friesland met de grootste zorg gemaakt. Ze zijn hierbij door de Centrale Cliëntenraad geadviseerd. Mochten er onduidelijkheden in staan, neem dan contact op met de afdeling Communicatie. Tel. 058-2848715 of stuur een mail naar pr@ggzfriesland.nl Angst_zb_ Gegeneraliseerde angststoornis_2010.08 Haal het beste uit uw leven Mst.o.1210