Scorecard Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria (GFATM)

Scorecard Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria (GFATM) Datum juli 2013 SCORECARD Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria (GFATM) Opgesteld door Directie Sociale Ontwikkeling T- +31 (0)70 3484665 Redacteur(en): Els Klinkert (DSO) afgestemd met Marja Esveld (VWS) Pagina 1 van 14

Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 1 Inleiding... 3 2 Algemene achtergrond... 4 2.1 Doelstelling en Mandaat...4 2.2 Organisatie, werkwijze en activiteiten...4 2.3 Nederlandse vertegenwoordiging...5 2.4 Financiële omvang en bijdragen...5 3 Institutionele aspecten van de organisatie... 7 3.1 Focus op kernmandaat...7 3.2 Strategie...7 3.3 Effectiviteit bestuurs- en beheersorganen...8 3.4 Human Resource Management (HRM)...8 3.5 Financiële positie, beheer en ontwikkelingen...8 3.6 Corruptiebestrijding in de interne organisatie...9 4 Functioneren van de organisatie...10 4.1 Samenwerking met andere multi- en bilaterale instellingen...10 4.2 Uitvoering beleid en beheer op landenniveau...10 4.3 Uitvoering normerende taken...11 4.4 Beleidsevaluatie...11 5 Beleidsrelevantie van de organisatie...12 5.1 Relevantie vanuit het perspectief van de internationale OS-architectuur...12 5.2 Geografische relevantie...12 5.3 Relevantie voor Nederlandse OS-thema s...12 5.4 Relevantie doorsnijdende thema s...12 5.5 Overige relevantie...13 6 Conclusie...14 6.1 Institutionele aspecten en functioneren...14 6.2 Beleidsrelevantie...14 Pagina 2 van 14

1 Inleiding Scorekaarten worden opgesteld om het functioneren en de beleidsrelevantie van multilaterale organisaties in kaart te brengen. De Nederlandse inzet in multilaterale organisaties wordt geconcentreerd op organisaties die relevant zijn binnen het Nederlandse beleid en de zaken qua effectiviteit goed op orde hebben. Dit vraagt om een zorgvuldige en regelmatige toetsing. Scorekaarten worden opgesteld voor zelfstandige multilaterale organisaties waaraan Nederland een substantiële ODAbijdrage levert. De relevantie wordt primair getoetst aan het Nederlandse beleid voor ontwikkelingssamenwerking maar de bredere betekenis van multilaterale instellingen voor andere aspecten van Nederlands beleid wordt waar relevant meegenomen. Elke scorecard geeft een overzicht van de doelstellingen en het mandaat van de desbetreffende internationale instelling, van de wijze waarop de organisatie is ingericht en welke activiteiten ze uitvoert, van de financiële omvang en de Nederlandse bijdragen. Op basis van een analyse van de verschillende deelaspecten wordt een appreciatie gegeven van de effectiviteit van de organisatie en van de relevantie voor de Nederlandse beleidsdoelstellingen. Deelaspecten van effectiviteit worden beoordeeld op basis van specifieke criteria en gescoord op een vierpuntsschaal van onvoldoende, matig, voldoende en goed. Daarnaast wordt een verwachting van positieve verandering gegeven. Relevantie wordt aangeduid met de kwalificaties relevant, beperkt relevant en niet relevant. Een samenvatting van deze scores is te vinden in de tabellen in hoofdstuk 6. De scorecards zijn samengesteld op basis van rapportages van de organisatie zelf, van de Board of Auditors, interne en externe evaluaties, beoordelingen door andere donoren en van het Multilateral Organisations Performance Assessment Network (MOPAN) 1. Daarnaast is om de input gevraagd van betrokken ministeries, de Permanente Vertegenwoordigingen en Kiesgroepkantoren. Ook kritische opmerkingen van Nederlandse ambassades over het functioneren van landenkantoren van multilaterale instellingen zijn in de scorecard verwerkt. 1 Binnen MOPAN evalueert Nederland samen met 16 gelijkgezinde landen het functioneren van VN organisaties en Internationale Financiële Instellingen. Per jaar worden ongeveer 5 organisaties in 12 landen doorgelicht op het interne functioneren en de behaalde resultaten. Pagina 3 van 14

2 Algemene achtergrond 2.1 Doelstelling en Mandaat Het Global Fund to fight AIDS, Tuberculosis and Malaria (GFATM) is een onafhankelijk publiek privaat partnerschap dat in 2002 werd opgericht als nieuw multilateraal instrument om additionele fondsen aan te trekken, te beheren en distribueren in de strijd tegen aids, tuberculose en malaria. Het doel is om een duurzame bijdrage te leveren aan het verminderen van infecties, ziekte en sterfte en om tegelijkertijd de impact van aids, tuberculose en malaria te beperken en bij te dragen aan armoedevermindering. 2.2 Organisatie, werkwijze en activiteiten Het GFATM is een zelfstandige organisatie, telt ongeveer 600 werknemers en is gevestigd in Genève. Het is een financieringsinstrument, geen uitvoerende organisatie, en heeft geen vertegenwoordiging op landenniveau. Het GFATM is een lerende en vernieuwende organisatie, wat o.a. blijkt uit het toepassen van bevindingen uit evaluaties. De organisatie is een bijzonder wereldwijd partnerschap en werkt nauw samen met multilaterale en bilaterale instellingen, overheden, NGOs, private sector en de doelgroep. Het bestuur is het hoogste besluitvormingsorgaan en bestaat uit 20 leden met stemrecht 2, waaronder donoren, subsidie ontvangende landen en vertegenwoordigers van ngo s (noord en zuid), private sector en de doelgroep. Om een bestuurszetel te bezetten moeten donoren een minimale financiële bijdrage leveren. Daarom werken de meeste donoren in kiesgroepen. Bestuursvergaderingen worden door de leden van de kiesgroep gezamenlijk voorbereid. Het bestuur neemt o.a. besluiten betreffende toe- of afwijzingen van financiering en beleidsregels. Het bestuur heeft ook een drietal comités met een ruim mandaat ingesteld om de besluitvorming te faciliteren en zoveel mogelijk consensusaanbevelingen voor te bereiden: een Audit and Ethics Committee, een Strategy, Investment and Impact Committee en een Finance and Operational Performance Committee. Een Coordinating Group faciliteert de communicatie en samenwerking tussen het bestuur en de comités. Het secretariaat is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken en staat onder leiding van de directeur. De werkzaamheden bestaan o.a. uit het beoordelen van aanvragen en afsluiten van overeenkomsten (conform besluiten in het bestuur). Professor Mark Dybul is op 21 januari 2013 benoemd tot directeur van het GFATM. Hij volgt professor Michel Kazatchkine op In 2009 heeft het GFATM bestuur ingestemd met een nieuwe subsidiestructuur. Begin dit jaar is het New Funding Model geïntroduceerd en wordt deze nieuwe manier van werken geleidelijk ingevoerd. Eind 2013 is het New Funding Model volledig operationeel. Dit model legt meer dan voorheen het initiatief bij ontvangende landen, stelt nationale gezondheidsprogramma s centraal, volgt de planning cyclus van de landen zelf en hanteert eenvoudiger richtlijnen voor het indienen van voorstellen en toewijzen van middelen. Voorstellen worden beoordeeld door een onafhankelijk technisch panel en met advies voorgelegd aan het bestuur. Het bestuur beslist over wel of niet financieren op basis van dit advies en de beschikbare middelen. 2 Acht donoren, zeven ontvangende landen, 2 NGOs, 1 vertegenwoordiger van de private sector, 1 vertegenwoordiger van private stichtingen, en 1 vertegenwoordiger van de HIV-geïnfecteerde gemeenschap (PLWHA) en 6 'ex-officio' leden (WHO, UNAIDS, Wereldbank, partners kiesgroep 2, een vertegenwoordiger van de Zwitserse staat 2 en de directeur. Pagina 4 van 14

Op landenniveau zijn Country Coordinating Mechanisms (CCMs) verantwoordelijk voor de formulering en uitvoering van deze plannen. De CCM bestaat uit vertegenwoordigers van zowel de publieke sector als de private sector. Contracten worden afgesloten met één of meer door de CCM aangewezen Principal Recipients (PR) die verantwoordelijk is voor de uitvoering. Van alle internationale financiering voor aidsbestrijding is 21% afkomstig van het Global Fund. Als het gaat om malaria en tuberculose verstrekt het GFATM respectievelijk 50% en 82% van alle internationale financiële middelen. Daarnaast ondersteunt het GFATM landen met inadequate gezondheidssystemen en versterkt het lokale en nationale belangengroepen. Het GFATM volgt nauwkeurig de resultaten van haar directe investeringen in 151 landen. Deze resultaten zijn beschikbaar per ziekte, land en regio en worden, naast de impact van de door het GFATM gesteunde programma s, samengevat in jaarlijks rapportages. Het GFATM richt zich op financiering van nationale programma s op het gebied van aids, tuberculose en malaria (MDG 6) - met toenemende aandacht daarbinnen voor gender (MDG 3), kinderen (MDG4), seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (MDG 5) en versterking van gezondheidssystemen en lokale en nationale belangengroepen. Deze MDGs hangen nauw met elkaar samen. 2.3 Nederlandse vertegenwoordiging Nederland werkt (mede via de Permanente Vertegenwoordiging in Genève) samen met Noorwegen, Zweden, Denemarken, Ierland en Luxemburg in een kiesgroep. Momenteel is Ierland bestuurslid en Zweden vice-bestuurslid. Vanaf mei 2013 is Zweden bestuurslid en Denemarken vice-bestuurslid. Bestuurslidmaatschap roteert elke twee jaar. De kiesgroep is lid van de Finance and Operational Performance Committee. 2.4 Financiële omvang en bijdragen Het GFATM ontvangt alleen niet-geoormerkte contributies en de uitgaven zijn gebaseerd op vraag uit de landen. Vanaf de lancering in 2002 tot en met december 2012 heeft het GFATM totaal 24,3 miljard USD ontvangen aan contributies van een breed scala van donoren, inclusief overheden, private sector, private stichtingen en innovatieve fondsenwerving mechanismen, zoals (PRODUCT)RED. Ruim 4% van de totale bijdragen is afkomstig van stichtingen en private donoren, ruim 90% is afkomstig van overheden. Het bedrijfsleven schenkt ongeveer 10 miljoen USD per jaar. Aan het einde van 2012 is door het GFATM ruim 22 miljard USD toegezegd, waarvan 55% voor programma s in sub-sahara Afrika. Tijdens de bijeenkomst voor aanvullende financiering in 2010 voor de periode 2011-2013 is 10,4 miljard USD toegezegd. Echter, dit bedrag is lager dan de vraag van ontvangende landen (13 miljard USD). Dit betekent dat het GFATM niet alle aangevraagde programma s kan financieren. De vierde middelenaanvulling bijeenkomst voor aanvullende fondsen zal eind 2013 plaatsvinden en beslaat de periode 2014-2016. Het GFATM heeft zich ten doel gesteld om 15 miljard USD te mobiliseren voor de komende drie jaar. Deze ambitieuze doelstelling is gebaseerd op een behoeftestelling, de huidige financiële contributie van partners en de stijgende nationale bijdragen van landen zelf. Pagina 5 van 14

Overzicht grootste donoren (op basis van toezeggingen en bijdragen van 2001-2012) naar de stand per 28 februari 2013; bedragen in miljoen USD) Ranking/land/donor Toegezegd Betaald 1. Verenigde Staten 7.806 7.283 2. Frankrijk 3.349 3.292 3. Verenigd Koninkrijk 1.875 1.875 4. Japan 1.745 1.745 5. Duitsland 1.768 1.773 6. Europese Unie 1.499 1.479 7. Italië 1.333 1.008 8. Canada 1.204 1.204 9. Bill & Melinda Gates Foundation 950 950 10. Spanje 828 688 11. Nederland 757 739 12. Zweden 734 734 13. Noorwegen 503 503 Voor de periode 2011-2013 heeft Nederland totaal 165 miljoen EUR toegezegd. Als gevolg van twee amendementen (december 2012) die door de Tweede Kamer zijn geaccordeerd, heeft Nederland in totaal 12 miljoen EUR (7 miljoen EUR en 5 miljoen EUR) extra aan het Global Fund toegekend. Dit brengt de Nederlandse bijdrage in 2013 op een totaal van 67 miljoen EUR. Pagina 6 van 14

3 Institutionele aspecten van de organisatie 3.1 Focus op kernmandaat Het GFATM heeft een specifiek mandaat, het aanpakken van aids, tuberculose en malaria, en een heldere focus daarop. Het richt zich daarbij ook op financiering van nationale programma s op het gebied van Milleniumdoel (MDG) 6 - met toenemende aandacht daarbinnen voor MDG 3, MDG 4, MDG 5 en versterking van gezondheidssystemen en lokale en nationale belangengroepen om zo een bredere gezondheidsimpact te realiseren. Het doet dit zonder daarbij de focus te verliezen. Beoordeling: Goed = 4 3.2 Strategie De strategie Investing for Impact 2012-2016 bevat duidelijke definities van missie, doelstellingen en beleidsprioriteiten van het Global Fund. De strategie is in overeenstemming met, en bouwt voort op, de strategieën van de partners van het GFATM en werkt toe naar de 2015 Milleniumdoelendeadline. Nieuw in de strategie is de focus op het versterken van gezondheidssystemen, de nadrukkelijke inzet op het verbeteren van de gezondheid van meisjes en vrouwen en de nadruk op het bevorderen van de mensenrechten. Het wordt steeds duidelijker dat de effectiviteit van de aidsrespons afhangt van programma s die zich richten op groepen die door hun gedrag risico lopen op een HIV-infectie, zoals homoseksuelen, sekswerkers en injecterende drugsgebruikers. Alleen als hun mensenrechten worden gewaarborgd en zij toegang hebben tot preventie, zorg en behandeling kan aids met succes worden teruggedrongen. Ook is er meer dan vroeger nadruk op duurzaamheid, kosteneffectiviteit en value for money. Op organisatieniveau wordt d.m.v. Key Performance Indicators (KPI's) toegezien op het behalen van resultaten. Op landenniveau zorgt het model van performancebased funding (PBF) dat financiering wordt geboden onder de voorwaarde dat meetbare resultaten worden behaald. De KPI s en de strategie van monitoring en evaluatie worden momenteel aangepast aan de huidige strategie (2012-2016). Een knelpunt bij de systematische uitvoering van PBF is dat informatiesystemen op landenniveau vaak onvoldoende sterk zijn. Dit was een belangrijke conclusie van de onafhankelijke 5-jaar evaluatie (2009). Samen met partners wordt nu meer geïnvesteerd in systemen voor monitoring en evaluatie. Voorafgaand aan de subsidietoekenning wordt het ontvangende land gecontroleerd op haar monitoring en evaluatieplan en geadviseerd om 5-10% van het toegekende budget hieraan te besteden. Het GFATM hanteert een transparant allocatiesysteem in overeenstemming met beleidsprioriteiten. Aangezien het GFATM een financieringsmechanisme is, is het soms moeilijk een helder onderscheid te maken tussen sturen met geld en beleidsbeïnvloeding. Een goede samenwerking met organisaties, zoals de WHO, UNAIDS, Roll Back Malaria en het StopTB Partnership is van groot belang om juist te zorgen voor een zuivere onderbouwing van beleidsregels voor financiering. Beoordeling: Goed = 4 Pagina 7 van 14

3.3 Effectiviteit bestuurs- en beheersorganen In 2011 verscheen het rapport van een onafhankelijke High-Level Panel on fiduciary control over de financiële verantwoording van het Global Fund. Naar aanleiding van dit rapport zijn in 2011 hervormingen ingezet om de effectiviteit van de beheers- en bestuursorganen te vergroten. Er zijn duidelijker afspraken gemaakt over de rol en mandaat van het bestuur en comités en de onderlinge relatie en communicatie. Tevens is het secretariaat van het Global Fund gereorganiseerd, is een nieuw financieringsmodel ontwikkeld, zijn met succes maatregelen genomen om de efficiëntie en effectiviteit te verhogen en zijn drie ziekte specifieke (HIV, tuberculose en malaria) comités opgericht. Het vergroten van de effectiviteit van ziekte specifieke investeringen staat hierbij centraal. Dit hervormingsproces, afgerond eind 2012, werd geleid door een General Manager, tijdelijk aangesteld door het bestuur. Momenteel zet het bestuur zich in om de betrokkenheid van uitvoerende landen in het bestuur en besluitvorming te vergroten. Op landenniveau ziet een Local Fund Agent (LFA) toe op financieel beheer tijdens de programma-uitvoering en doet jaarlijks een audit. Beoordeling: Voldoende = 3 Verwachting voor positieve verandering: waarschijnlijk = 3.4 Human Resource Management (HRM) Het GFATM beschikt over een uitstekende staf. Medewerkers zijn afkomstig uit het bedrijfsleven, overheidsinstanties, maatschappelijke organisaties of andere internationale (VN)-organisaties. Het Global Fund werft wereldwijd, aanstellingsprocedures zijn transparant en de salarissen en secundaire arbeidsvoorwaarden volgen de normen en voorwaarden van VN-instellingen. Vaak worden mensen gerekruteerd op specifieke kennis of vaardigheden, waardoor rotatie binnen de organisatie lastig is. De reorganisatie van het secretariaat in 2011/2012 was gericht op het vergroten van de capaciteit op gebied van grant management en heeft er toe geleid dat meer mensen met een financiële achtergrond en uit het bedrijfsleven zijn aangetrokken. Op kwartaalbasis rapporteert de personeelsdirectie intern over zaken als het aantal tijdelijke contracten en contracten voor onbepaalde tijd. Ook worden zaken als aantal personen per cluster, gemiddelde leeftijd (39,8), gemiddelde ambtstermijn (3,4 jaar) en turnover van de staf (in 2012 30%) gemonitord. Na afronding van de reorganisatie, wordt een positieve verandering verwacht als het gaat om personeelsbeleid. De snelle vervanging van de staf blijft een zorgpunt. Beoordeling: Voldoende = 3 Verwachting voor positieve verandering: neutraal = 3.5 Financiële positie, beheer en ontwikkelingen De discipline bij donoren om op tijd toegezegde middelen te betalen was tot 2010 goed. In 2010 en 2011 vielen de inkomsten tegen. Dit is vooral het gevolg van de economische crisis waardoor sommige donoren geen of een lagere bijdrage leveren. Dit biedt ook de kans voor bestuur en secretariaat om het bestaande subsidiekader te herzien en de plannen voor een nieuw financieringsmodel sneller uit te werken. In mei 2012 bleek de financiële situatie zo verbeterd dat 3,3 miljard USD uitgekeerd werd aan nieuwe programma s. Als het secretariaat inderdaad in staat is om 15 miljard USD te genereren voor de periode 2014 2016 zal, op basis van financiële projecties (groeiende nationale bijdrages en externe financiering), 87% van alle kosten voor het terugdringen van de drie ziekten gedekt zijn. Het GFATM benadert zowel traditionele als nieuwe donoren, en de private sector met het verzoek hun bijdragen te verhogen. Donoren Pagina 8 van 14

maken hun bijdragen direct over, schrijven promissory notes uit of gaan bindende meerjarige contracten aan met het GFATM. Steeds meer donoren gaan over tot het uitschrijven van promissory notes. Daarnaast onderzoekt het GFATM innovatieve financieringsvormen om fondsen te mobiliseren. De Wereldbank fungeert als trustee van het GFATM. Door de wijze van financiering van het GFATM, waarbij conform Wereldbank trustfundregels alleen committeringen worden aangegaan als de benodigde middelen in kas zijn, is er altijd een grote kasreserve. Overhead van GFATM ligt rond de 5% en wordt jaarlijks gemonitord door het bestuur via Key Performance Indicators. Auditrapporten waren tot dusver altijd goed, wel heeft GFATM te maken gehad met misbruik van fondsen op landenniveau (zie onder corruptie). Beoordeling: Goed = 4 3.6 Corruptiebestrijding in de interne organisatie Het GFATM heeft een zero tolerance beleid als het gaat om fraude en corruptie. Er vindt een uitgebreide screening van de contractpartner plaats alvorens een contract aan te gaan. Een Local Fund Agent (LFA) ziet toe op financieel beheer tijdens de programma-uitvoering en doet jaarlijks een audit. Daarnaast bewaakt een onafhankelijke Inspecteur Generaal (IG) zorgvuldig gebruik van fondsen en voert diepgaande onderzoeken uit indien nodig. Vanaf zijn aanstelling heeft de IG onderzoeken geleid in meer dan 30 landen. Op grond van zijn bevindingen constateert hij dat het verkeerd gebruik van fondsen daalt. In 2012 informeerde hij het bestuur dat 3% van de uitgaven van onderzochte fondsen niet rechtmatig is, bij 0,5% van de uitgaven is sprake van fraude. Na afsluiting van vier additionele onderzoeken daalde het percentage onrechtmatige uitgaven van de totaal onderzochte fondsen naar 2,5%. In 0.4% van de gevallen was sprake van fraude. De IG rapporteert regelmatig over zijn bevindingen aan het bestuur en adviseert het secretariaat en het bestuur over aanpassingen in procedures om risico s op fraude te verkleinen. In alle gevallen van fraude neemt het GFATM direct maatregelen, waaronder strafrechtelijke vervolging in samenwerking met nationale autoriteiten en terugvordering van onrechtmatige uitgaven. Na publicatie van het rapport van het High Level Panel in 2011 heeft het secretariaat stappen gezet om het risicomanagement te versterken. Zo krijgen LFA s nu training om risico s tijdig te onderkennen en te minimaliseren. Beoordeling: Goed = 4 Pagina 9 van 14

4 Functioneren van de organisatie 4.1 Samenwerking met andere multi- en bilaterale instellingen Het GFATM werkt nauw samen met normatieve organisaties op het terrein van aids, tuberculose en malaria, zoals de WHO, UNAIDS, Roll back Malaria en het Global StopTB programme. Ook werkt het GFATM samen met de Wereldbank en GAVI in een gezamenlijk platform voor ondersteuning van gezondheidssystemen. Daarnaast heeft het GFATM de Verklaring van Parijs ondertekend en werkt samen met landen en partnerorganisaties om de Parijsprincipes van ownership, alignment, harmonisatie,, sturen op resultaten en wederzijdse verantwoordelijkheid te promoten. In het kader van de Verklaring van Parijs heeft het GFATM het New Funding Model ontwikkeld dat ertoe zal leiden dat GFATM financiering beter aansluit bij prioriteiten van landen. Het GFATM bereikt goede resultaten met betrekking tot aansluiting bij nationale processen, maar vraagt tegelijkertijd veel van landen en partners. Soms lijken de eigen systemen de overhand te nemen (bron: MAR DFID, 2011). Beoordeling: Voldoende = 3 Verwachting voor positieve verandering: neutraal = 4.2 Uitvoering beleid en beheer op landenniveau Landen zijn zelf verantwoordelijk voor het vormgeven van plannen. Uitgangspunt is dat nationale plannen op een inclusieve manier tot stand komen. De Country Coordinating Mechanisms worden over het algemeen als belangrijke meerwaarde van GFATM gezien, maar in de praktijk laat het functioneren soms te wensen over. In de praktijk blijkt dat samenwerking tussen overheden en andere sectoren niet altijd eenvoudig is en dat het betrekken van vooral gemarginaliseerde groepen politiek lastig kan zijn. In een aantal landen wordt nog onvoldoende gebruik gemaakt van overheidsmechanismen voor financieel beheer of toezicht. Met de introductie van het NFM, waarbij landen nationale gezondheid strategieën kunnen indienen voor financiering, wordt de samenhang vergroot tussen GFATM, nationale en bilaterale programma s. Doordat GFATM gefinancierde programma s een integraal onderdeel vormen van nationale gezondheid strategieën wordt het makkelijker voor overheidsmechanismes om er financieel toezicht op te houden. De impact op landenniveau is aanzienlijk. 41% van de door het GFATM gesteunde landen liggen op koers als het gaat om behandeling van mensen met HIV. Minstens de helft van de door GFATM gesteunde landen is op weg de internationale doelstellingen voor opsporing en succesvolle behandeling van TB-gevallen te halen. 3 Het aantal nieuwe malariagevallen en het sterftecijfer ten gevolge van malaria is gedaald maar op dit terrein kan nog veel winst behaald worden. Een snel groeiend aantal mensen heeft toegang tot preventie, zorg en behandeling van HIV, tuberculose en malaria. Eind 2012 kregen 4,2 miljoen mensen behandeling tegen HIV. Ook worden 9,7 miljoen nieuwe tuberculose-gevallen behandeld, een forse stijging ten opzichte van 2,9 miljoen vijf jaar geleden. In totaal heeft het GFATM nu 310 miljoen met insecticide behandelde bednetten verspreid om families te beschermen tegen malaria,. 3 Update on results and impact, The Global Fund to Fight aids, Tuberculosis and Malaria, Fourth Replenishment (2014-2016), April 2013 Pagina 10 van 14

Beoordeling: Voldoende = 3 Verwachting voor positieve verandering: waarschijnlijk = 4.3 Uitvoering normerende taken Het GFATM heeft geen normerende taken. Het is een financieringsmechanisme en werkt nauw samen met normatieve organisaties op het terrein van aids, tuberculose en malaria. 4.4 Beleidsevaluatie GFATM moedigt samenwerking met externe instituties aan om het functioneren en de impact van GFATM te monitoren, evalueren en onderzoeken. Zo is in 2007 de eerste 5-jaars evaluatie van het GFATM gestart, gecoördineerd door de Technical Evaluation Reference Group (TERG). Op basis van deze evaluatie en de daarin gesignaleerde verbeterpunten is onder meer een gezamenlijk fonds opgezet voor HCSS, hebben partnerprogramma s een plek in het bestuur gekregen en heeft GFATM mede op basis van de bevindingen een ambitieuze hervormingsagenda opgesteld (zie 3.2 en 3.3). Daarnaast heeft TERG een significante bijdrage geleverd aan de GFATM s evaluatiestrategie voor 2012-2016 en bereidt zij zich voor op de 12-jaars evaluatie in 2014. Op landenniveau verschuift het monitoringsysteem van het Global Fund van monitoring op input en output naar outcome en impact monitoring. Het fonds versterkt nationale data systemen om beter de resultaten in kaart te brengen en impact te meten. Voor landen wordt het gemakkelijker om resultaten te meten en knelpunten te identificeren in de gezondheidssector. Voor een samenvatting van de bevindingen van de 5-jaars evaluatie, zie: http://www.theglobalfund.org/en/terg/evaluations/5year/sr/ Voor overige evaluaties, waaronder van het LFA systeem en CCM, zie http://www.theglobalfund.org/en/library/evaluationlibrary/. Beoordeling: Goed = 4 Pagina 11 van 14

5 Beleidsrelevantie van de organisatie 5.1 Relevantie vanuit het perspectief van de internationale OS-architectuur Relevant. GFATM is het grootste wereldwijde fonds dat zich richt op het bevorderen van de gezondheid in arme landen. Daarmee draagt het enerzijds bij aan het behalen van de gezondheid gerelateerde MDGs en speelt het anderzijds een financieel ondersteunende rol in de internationale OS-architectuur. Buiten deze specifieke rol is het Global Fund een voorloper op gebied van publiek-private samenwerking waarbinnen de krachten van uiteenlopende partners worden gebundeld om gezamenlijk effectiever te kunnen opereren. Rondom deze nieuwe vorm van samenwerking vindt veel innovatie plaats bijvoorbeeld rondom nieuwe financieringsmechanismen die ook de bredere OS-sector ten goede komt. 5.2 Geografische relevantie Relevant. GFATM werkt in 151 landen en besteedt 90% van het budget in lage- en middeninkomenslanden, waarvan 55% in sub-sahara Afrika. 5.3 Relevantie voor Nederlandse OS-thema s Voedselzekerheid Beperkt relevant. HIV/Aids en tuberculose kunnen de voedselzekerheid negatief beïnvloeden (beschikbaarheid, stabiliteit, toegang en gebruik) en bijdragen aan rurale armoede, o.a. door het wegvallen van de werkende generatie. Daarnaast is HIV/Aids soms een gevolg van voedselonzekerheid. GFATM financiert activiteiten op het gebied van HIV/Aids en voeding. Water Niet relevant (water behoort niet tot het kernmandaat). Veiligheid en rechtsorde Niet relevant (veiligheid en rechtsorde behoren niet tot het kernmandaat). Gelijke rechten voor vrouwen en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten Relevant. De strategie voor 2012-2016 onderkent het belang van Maternal Newborn and Child Health (MNCH) en pleit voor gezondheidsprogramma s die MNCH bevorderen. Eind 2012 kregen in totaal 1,7 miljoen zwangere vrouwen in 84 landen toegang tot ARV-behandeling om de kans op HIV overdracht naar hun baby te verkleinen. Bijna 90% van deze vrouwen leeft in sub-sahara Afrika. 4 5.4 Relevantie doorsnijdende thema s Gender Relevant. In 2007 heeft het GFATM een gender strategie ontwikkeld die in 2009 is uitgebreid met een Sexual Orientation and Gender Identity (SOGI) strategie. De strategie geeft helder aan wat GFATM binnen haar mandaat kan doen op het gebied van gender, SRGR en seksuele minderheden. De gender strategie dringt er op aan dat landen SRGR opnemen in hun aidsprogramma s wat in de praktijk al heeft geleid tot betere voorstellen. Dit gaat bijvoorbeeld om condoomverstrekking (voor mannen en vrouwen), family planning en empowerment van meisjes en vrouwen. Een analyse van de Reproductive Health Supplies Coalition toont aan dat sinds 2006 GFATM financiering van anticonceptiva verdubbeld is en dat GFATM een grote donor van family planning is geworden. Het bestuur nam tijdens de bestuursvergadering 4 Update on results and impact, The Global Fund to Fight aids, Tuberculosis and Malaria, Fourth Replenishment (2014-2016), April 2013 Pagina 12 van 14

van april 2010 een besluit aan waarin landen worden opgeroepen meer aandacht te hebben voor de bijdrage die GFATM kan leveren aan MDG 4 en 5 en sterker in te zetten op de integratie van SRGR in voorstellen. Deze oproep is herhaald in de strategie voor 2012-2016. Private sectorontwikkeling Niet relevant. Valt niet binnen het mandaat. Duurzaamheid (milieu/klimaat) Niet relevant. Valt niet binnen het mandaat. 5.5 Overige relevantie GFATM heeft geen vestiging in Nederland en werkt uitsluitend vanuit het hoofdkantoor in Geneve. Pagina 13 van 14

6 Conclusie 6.1 Institutionele aspecten en functioneren GFATM heeft een helder mandaat en speelt een belangrijke rol in het behalen van de gezondheid gerelateerde MDGs. De nieuwe strategie (2012-2016) evenals de verwachte resultaten zijn veelbelovend. Bestuur- en beheersorganen, het evaluatiesysteem, financieel beheer en corruptiebestrijding zijn goed opgezet. Het GFATM is een lerende en vernieuwende organisatie, wat o.a. blijkt uit het toepassen van bevindingen uit evaluaties. De organisatie is een bijzonder wereldwijd partnerschap en werkt nauw samen met multilaterale en bilaterale instellingen, overheden, NGO s, private sector en de doelgroep. Score Verw. 3 Institutionele aspecten van de organisatie Focus op kernmandaat 4 Strategie 4 Effectiviteit bestuurs- en beheersorganen 3 Human Resource Management 3 Financiële positie, beheer en ontwikkelingen 4 Corruptiebestrijding in de interne organisatie 4 4 Functioneren van de organisatie Samenwerking met andere multi- en bilaterale instellingen 3 Uitvoering beleid en beheer op landenniveau 3 Uitvoering normerende taken n.v.t n.v.t. Beleidsevaluaties 4 6.2 Beleidsrelevantie Het GFATM is een zeer effectieve organisatie in de strijd tegen aids, malaria en tuberculose. Tussen 2002 en het einde van 2012 is door het GFATM USD 12,4 miljard gecommitteerd aan HIV programma s in 147 landen, USD 3,8 miljard aan tuberculose programma s in 117 landen en USD 6,5 miljard aan malariaprogramma s in 97 landen. Het GFATM draagt overduidelijk bij aan het behalen van MDG 6. Tegelijkertijd levert het een bijdrage aan de MDGs 1 (armoedebestrijding), 4 (terugdringen kindersterfte), 5 (verbeteren van de gezondheid van moeders) en MDG 3 (gendergelijkheid). Score 5.1 Relevantie Internationale OS-architectuur + 5.2 Geografische relevantie + 5.3 Relevantie voor Nederlandse OS-thema s Voedselzekerheid 0 Water - Veiligheid en rechtsorde - Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten + 5.4 Relevantie voor doorsnijdende thema s Gender + Private sectorontwikkeling - Duurzaamheid (milieu/klimaat) - 5.5 Overige relevantie Impact op Nederland n.v.t. Pagina 14 van 14