Jaarverslag 2012 Doen wat nodig is! Jaarverslag 2012 1
Jaarverslag 2012 1.1. Organisatie Samenstelling bestuur per 1 januari 2012: Namens werkgevers R.A. Albers, secretaris/penningmeester M.A. Kuipers 1 vacature Namens werknemers J.M.J.J. de Keijzer, voorzitter N. Passchier K. Hoendervangers Samenstelling bestuur per 31 december 2012: Namens werkgevers R.A. Albers, secretaris/penningmeester E.J. Cornelis C. de Groot Namens werknemers G.J.A. van Hees, voorzitter N. Passchier P. Rosendaal Bureau Jollemanhof 14 1019 GW Amsterdam Mr. H.A. de Graaff, directeur. Ir. J. Dekker-Dingemans, projectleider A. Smoorenburg-Bleijerveld, projectleider Administrateur Syntrus Achmea, Rijnzathe 10, 3454 PV De Meern Accountant KPMG Accountants N.V. Laan van Langerhuize 1 11 86 DS Amstelveen Jaarverslag 2012 2
De werkgeversleden zijn benoemd door de Koninklijke Maatschappij tot bevordering der Bouwkunst, Bond van Nederlandse Architecten BNA. De werknemersleden zijn benoemd door FNV Bondgenoten, CNV dienstenbond en De Unie, vakbond voor en door professionals. 1.2. Algemeen De Stichting Fonds Architectenbureaus (SFA) heeft ten doel zelf of in samenwerking met andere partijen in de sector activiteiten te ontwikkelen en uit te voeren die gericht zijn op het in sociaaleconomisch opzicht optimaal functioneren van de architectenbureaus en in het verlengde daarvan de werkenden in de branche. De activiteiten bestaan uit het zelf verrichten, het laten verrichten of het bevorderen van activiteiten die de doelstelling bevorderen. SFA dankt haar bestaan en ontleent haar autoriteit aan cao-partijen in de Architectenbranche. Caopartijen hebben de CAO inzake Fonds Architectenbureaus afgesloten, waarop de SFA is gebaseerd. Van de CAO inzake SFA maken de statuten en het reglement van de SFA een integrerend onderdeel uit. Werkgevers die uitsluitend of in hoofdzaak architectenwerkzaamheden verrichten, zijn jaarlijks een vaste bijdrage per werknemer aan de SFA verschuldigd. Hiernaast is er een koppeling met het Pensioenfonds voor de Architectenbureaus: ook werkgevers die vrijwillig zijn aangesloten bij het Pensioenfonds voor de Architectenbureaus zijn aangesloten bij de SFA en betalen uit dien hoofde eveneens de jaarlijkse bijdrage. Er is veel veranderd in de branche, er wordt veel gevraagd van werkgevers, werknemers en werkenden in andere arbeidsrelaties binnen de sector. In 2012 heeft SFA een subsidieaanvraag ingediend bij het ministerie van SZW in het kader van de ESF E regeling. De aanvraag is toegekend. Met de projecttitel Doen wat nodig is! is een programma ontwikkeld gericht op sociale innovatie en duurzame inzetbaarheid in de architectenbranche met als doel instrumenten aan te dragen die de sector kan gebruiken voor genoemde doelen. SFA is in medio 2012 gestart, het programma loopt tot 1 augustus 2013. Architectenbureaus kampen met grote omzetdalingen (tot 50% en meer), de werkvoorraad neemt drastisch af en de druk op het personeelsbestand neemt zienderogen toe. Er is paniek in de sector. Dat vraagt om nieuwe inzichten in en handvatten voor employability, de traditionele relatie tussen werkgever en werknemer staat onder druk. Waar het begrip baanzekerheid tot voor kort geldend was met een doorslaggevende verantwoordelijkheid voor werkgever worden werknemers in korte tijd geconfronteerd met een 180-graden draai naar verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen werkzekerheid, met de werkgever als faciliterende partij. Tegelijkertijd ontstaan nieuwe en andere werkrelaties. Zp-ers, payrolling, in- en uitleen, uitgebreide stagecontracten maken een toenemend Jaarverslag 2012 3
deel uit van nieuwe werkrelaties. Die veranderingen kunnen grote gevolgen hebben voor de traditionele invulling van de CAO. SFA heeft vastgesteld dat er in toenemende mate een beroep op de helpdesk wordt gedaan, zowel door werkgevers als werknemers en zp-ers. De sector verkeert dan ook in diepe crisis. In 2009 waren 14.500 werknemers geregistreerd bij het Pensioenfonds voor Architectenbureaus. Op 31 december 2011 waren dat er 10.008 en eind 2012 was dat aantal gedaald tot 8756. De trend blijft neerwaarts. 1.3 Financiën algemeen Het aantal deelnemers is afgenomen in 2012. De premie-inkomsten zijn in 2012 toegenomen, omdat de bijdrage per werknemer in 2012 is verhoogd van 35,00 naar 41,00. 1.4. Werkzaamheden Het dagelijks bestuur kwam in 2012 vijf keer bij elkaar, te weten op 31 januari, 19 april, 21 juni, 13 september en 20 december. De belangrijkste besluiten betroffen: ontwikkeling competentiescan als aanvulling bij het gebruik van het functiehandboek; wijziging statuten. O.a. APA en kinderopvang uit de statuten; aanvraag indienen in het kader van de ESF-E regeling. Betreft sociale innovatie en duurzame inzetbaarheid werkenden in de architectenbranche; brainstorm sociale partners en deskundigen activiteitenprogramma ESF-E. Het algemeen bestuur kwam driemaal bij elkaar. Op 22 februari, op 26 april en op 22 november. De belangrijkste besluiten betroffen: de vaststelling van het financiële jaarverslag over 2011, van de begroting en van de hoogte van de werkgeversbijdrage voor 2012; vaststelling van de bijdrage aan de sociale partners in 2013; vaststelling van de premie; de bureau-intermediair maakt deel uit van de OR; (voorstel aan cao-partijen) de maximale opzegtermijn bij ontslag gaat terug naar vier maanden op basis van voorstel protocolcommissie cao; (voorstel aan cao-partijen) bekendheid SFA bij kleinere bureaus vergroten; vaststellen begroting 2013 onder aanname akkoord van cao-partijen voor plan meerjarige verhoging premie; de platformfunctie voor werkenden in de branche op het gebied van arbeidsmarkt, - voorwaarden en -omstandigheden verder uitbreiden en verdiepen. Het ESF-E project vervult hier een nuttige rol om de vragen dienaangaande in de branche te kunnen vaststellen. SFA verrichtte zich in 2012 de volgende activiteiten: inhoudelijke en financiële aanvraag ESF-E subsidie voor sociale innovatie en duurzame inzetbaarheid; oplevering competentiescan architectenbureaus met een meervoudige toepassingsmogelijkheid (generiek: spiegelen op branchecompetenties per functie; maatwerk: spiegelen op bureaucompetenties); presentaties en workshops Handboek Functie-indeling Architectenbureaus; Jaarverslag 2012 4
workshops, onderzoek, studiedag, gesprekken, interviews m.b.t. het ontwikkelen van instrumentarium sociale innovatie en duurzame inzetbaarheid; tien nieuwsbrieven; vijf vervolgworkshops bureau-intermediair; helpdeskfunctie voor werkenden in de branche, offline en live. lezingen over bureau-intermediair, CAO; update arbo-website, informatie state of the art. vragenronde naar behoefte uitvoering cao-protocolafspraak arbeidsmarktonderzoek. Reactie sociale partners: aanhouden, markt momenteel te instabiel; start digitaal Sociaal Jaarboek op de website. Feiten en cijfers, relevante achtergronden. De helpdesk (info@sfa-architecten.nl en telefoon ) werd in 2012 ruim vijftienhonderd keer benaderd. De belangrijkste vragen betroffen: ontslag en outplacement, verlofdagen opnemen of uitbetalen; hoogte ontslagvergoeding; vergoeding voor loopbaanoriëntatie; slecht nieuwsgesprekken; achterstand loonbetaling; status CAO zonder algemeen verbindend verklaring (avv); persoonlijk urenbudget; arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, grenzen en voorwaarden; salarisontwikkeling, periodieken, ontheffing van loonsverhoging, loonsverlaging; vakantie en verlof; scholing en opleiding/ studiekosten; overleg werkgever -werknemers, bureau-intermediair; ziekte, arbeidsongeschiktheid, WIA; De verdeling over werkgever (inclusief HR) en werknemers was ca. 55/45. Aantal werknemers dat contact opneemt stijgt. De lijn van SFA is luisteren, inleven, uitleggen, toelichten vanuit de feiten, de CAO, de wet- en regelkennis, de rechtspraak in een goed gesprek of mailwisseling. Er wordt geen partij gekozen, er worden geen belangen behartigd, daarvoor wordt doorverwezen naar sociale partners, advocaten of andere adviseurs. Arbeidsomstandigheden De bij de CAO voor architectenbureaus betrokken partijen zijn eind 2006 een vervolgtraject op het Arboconvenant 2002-2006 overeengekomen, teneinde in de gehele branche RSI en werkdruk te verminderen en re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers te bevorderen. Hiertoe was een driejarig werkplan opgesteld met de intentie om het vervolg op het convenant in ieder geval tot 2010 te continueren. In de CAO was een protocol Gezond Werk opgenomen, waarin deze afspraken tot 2010 waren vastgelegd. Cao-partijen zijn op verzoek van het bestuur van SFA akkoord gegaan met een verlenging van de inspanningen op het gebied van arbeidsomstandigheden voor de branche voor onbepaalde tijd. De belangrijkste activiteiten in 2012 waren: Branche Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) Jaarverslag 2012 5
De RI&E voor architectenbureaus is erkend door Steunpunt RI&E, waar het Ministerie voor SZW, werkgevers- en werknemersorganisaties aan deelnemen. In branches met een erkende RI&E krijgen bedrijven met maximaal 25 werknemers die het branche-instrument toetsingsvrijstelling. In 2013 moet de erkenning opnieuw aangevraagd. Alle bureaus die aangesloten zijn bij het Pensioenfonds Architecten mogen de branche RI&E gratis gebruiken, 24 bureaus hebben hier in 2012 gebruik van gemaakt. Verwante branches als ingenieursbureaus en projectontwikkelaars betalen voor het gebruik van het instrument een eenmalig bedrag van 150,--. Zeven bedrijven hebben van die mogelijkheid gebruik gemaakt. Website In de SFA-Nieuwsbrieven en in de rubriek Actueel zijn in 2012 regelmatig berichten over specifiek arbeidsomstandigheden betreffende zaken geplaatst. Er is een aantal thema s toegevoegd onder ARBO op de site, onderwerpen zijn inhoudelijk geactualiseerd en de dienstverlening is uitgebreid met arbo-advies op maat. Arbocatalogus Sociale partners hebben in 2009 de Arbocatalogus architecten vastgesteld tot juni 2012, daarna heeft het Ministerie van SZW, Directie Arbeidsinspectie marginaal getoetst en ook goedgekeurd. Deze vaststelling moest vernieuwd en verlengd en tijdens haar vergadering op 26 april 2012 hebben sociale partners de arbocatalogus opnieuw goedgekeurd en deze vastgesteld tot juni 2022. Daarbij is opgenomen dat voor actualisering elke twee jaar zal worden gezorgd. Het ministerie heeft op 7 mei 2012 schriftelijk deze verlenging geaccordeerd. Er zal in 2013 een laatste module aan de arbocatalogus worden toegevoegd: Psycho Sociale Arbeidsomstandigheden, PSA, ( ongewenst gedrag ). In september hebben de eerste verkenningen over de invulling daarvan, samen met De Goede Praktijk, plaatsgehad. Naar verwachting zal deze module in maart 2013 afgerond zijn en ter goedkeuring aan het Ministerie worden voorgelegd. Arbeidsmarkt Het onderdeel arbeidsmarkt stond voor een groot deel in het teken van het ESF-E project, sociale innovatie en duurzame inzetbaarheid. Daarnaast is de competentiescan architectenbureaus opgeleverd met twee invalshoeken. In de eerste plaats de mogelijkheid dat een medewerker zich kan spiegelen op het competentieprofiel van zijn eigen functie of een functie die hij ambieert. Daarnaast de mogelijkheid voor een bureau om voor de eigen functies competenties toe te voegen of te verwijderen. Ook de competentiegraad kan verlaagd worden. Er is een uitgebreide schriftelijke vragenronde gedaan naar wensen en behoeften op de bureaus. Er is voorkeur uitgesproken om competenties in de functieomschrijvingen te integreren, andere willen dat graag in het gespreksformulier opnemen. Beide mogelijkheden zijn nader toegelicht. Met de BNA-Academie is afgesproken dat de competenties uit de competentiemanual gebruikt gaan worden als extra ontsluitingswijze van het aanbod van de academie. Arbeidsvoorwaarden In het kader van de cao-protocolcommissies is onderzocht of en hoe de maximale opzegtermijn van zes maanden bij ontslag moet worden gehandhaafd. De paritaire commissie heeft onderzoek verricht en advies uitgebracht aan cao-partijen. Jaarverslag 2012 6
De extra maanden waren ooit bedoeld als overgangsmaatregel vanaf 45 jaar, met de bedoeling elk jaar de leeftijd met één jaar op te trekken. In de cao is dat niet meegenomen, zodat het een op zichzelf staande verzwaring is geworden, een bovenwettelijke termijn uit zijn context gehaald. De tijd heeft deze overgangsbepaling inmiddels ingehaald. Daarnaast is onderzocht of er een specifieke regeling voor reiskosten, een eventueel vergroende regeling realistisch is om bij de volgende cao in te brengen. Ook voor dit onderwerp is een paritaire commissie ingesteld, die cao-partijen advies heeft uitgebracht. Cao-partijen hebben afgezien van een arbeidsmarktonderzoek gegeven de instabiliteit van de branche. SFA is verzocht de commissie voor een pensioenregeling voor de toekomst te organiseren en te ondersteunen. De commissie heeft cao-partijen advies uitgebracht voor een pensioenregeling korte termijn en zal in 2013 doorgaan met zijn advieswerkzaamheden waarbij de langere termijnvisie op de agenda staat. De helpdesk vervult een belangrijke rol bij het onderdeel arbeidsvoorwaarden, zie de overzichten in deze paragraaf. Er zijn vijf vervolgworkshops gehouden over en voor de bureau-intermediair met meer dan honderd deelnemers, waarbij in elke workshop een of meer werkgevers. In het kader van voorlichting en gesprek zijn regelmatig lezingen, spreekbeurten en discussies gehouden voor architectenbureaus, hr-managers en werkenden in de branche op uitnodiging van de BNA en netwerken van bureaus. ESF E Doen wat nodig is! Met subsidie van SZW heeft SFA een onderzoeksproject opgezet dat moet leiden tot concrete handvatten voor sociale innovatie en duurzame inzetbaarheid. Na een eerste inventarisatie is de steven enigszins gewend. Het onderwerp duurzame inzetbaarheid in de periode waarin bureaus met moeite het hoofd boven water kunnen houden, kan niet los gezien worden van een benadering waarin het bureau als zodanig aan de orde komt. Sociale innovatie in bredere zin waarin op andere wijze wordt samen gewerkt tussen werkgever en werknemers, meer horizontaal en met nieuwe instrumenten om kennis, kunde en ambitie te stroomlijnen. Er zijn workshops georganiseerd waarin op basis van businessmodelling zowel werknemers, werkgevers, zp-ers als werkzoekenden hun toegevoegde waarde in beeld kregen, een andere blik op ondernemen en klanten en een beter beeld van de omgeving waarom men werkt. Creativiteit verbinden met organisatie en zakelijkheid, menselijke kwaliteiten beter verbinden met doelen en mogelijkheden. SFA is gestart met het ontwikkelen van een portal waarin onder meer de hr-functie wordt opgenomen, met loopbaanoriëntatie, advies en (communicatie)coaching. Daarnaast is er monitoring van de activiteiten op het gebied van duurzame inzetbaarheid. Dimensies zijn de volwaardige arbeidsverhouding, bureau-intermediair, gesprekscyclus en omgang met keuzebepalingen in de cao. Er is een pilot gestart waarin out of the box wordt gekeken naar nieuwe mogelijkheden om kennis en kunde als dienst aan te bieden door middel van een community of practise (cop). Er wordt gefocust op innovatief hr-beleid met offline en live ondersteuning. In een branche, waarin het hrbeleid voor een belangrijk deel gedwongen is wegbezuinigd, hoopt SFA te kunnen voorzien in een moderne innovatieve oplossing voor die bureaus. Jaarverslag 2012 7
co-creatie ICT nieuwe org. vormen menselijk kapitaal R&D 1.5. Subsidies Het bestuur heeft in 2012 een subsidie/bijdrage van 1.500 per sociale partner toegekend. Het betreft hier subsidies aan: Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten BNA; CNV Dienstenbond; FNV Bondgenoten; De Unie, vakbond voor en door professionals. SFA kende een extra subsidie toe aan de BNA ten behoeve van het Branche Vergelijkend Onderzoek (BVO) 2012. Aan bovengenoemde instellingen werd op basis van een ingediende begroting een voorlopige subsidie toegekend. Na declaratie van de werkelijk gemaakte kosten werd (wordt) een definitief subsidiebedrag uitgekeerd ter hoogte van de werkelijk gemaakte kosten met een maximum van het door het bestuur voorlopig toegekende bedrag. 1.6. Verwevenheid met APA Cao-partijen hadden in 2011 besloten dat het onderscheid tussen SFA en APA in de loop der tijd onduidelijk is geworden. Een apart orgaan binnen de SFA roept daarbij eerder vragen op dan dat het antwoorden biedt. Daarom hebben cao-partijen besloten in de cao niet meer te spreken over APA, maar alleen nog over SFA. Dit besluit is verwerkt in de statuten. De werkzaamheden van APA zijn integraal onderdeel geworden van de SFA en als zodanig ook niet meer opgenomen in de jaarrekening. 1.7. Vormvereisten in het kader van de algemeen verbindend verklaring (avv) van de cao. Jaarverslag 2012 8
Het ministerie van SZW heeft de BNA in 2010 laten weten dat deze organisatie niet voldoet aan de criteria die gesteld worden aan werkgeversorganisaties als voorwaarde voor een algemeen verbindend verklaring van een cao. Het gevolg hiervan is dat de nieuwe cao voor architectenbureaus, die in gegaan is per 1 april 2011 niet algemeen verbindend is verklaard in afwachting van de reparatie die BNA doorvoert om als werkgeversorganisatie erkend te worden. De BNA heeft de statutenwijziging niet in 2012 kunnen afronden. 1.8 Subsidies en kosten in het kader van AVV SFA heeft in 2012 aan alle sociale partners een bedrag van 1.500 per organisatie toegekend. Daarnaast is een bedrag van maximaal 18.500 toegekend aan de BNA ten behoeve van het branche vergelijkend onderzoek (bvo) dat jaarlijks wordt gehouden. De verantwoording van die bedragen is opgenomen in bijlage 2 (verantwoording sociale partners). De verleende subsidies zijn niet aangewend voor cao-overleg en cao kosten. De kosten van caooverleg zijn door de sociale partners zelf gedragen. Het ministerie van SZW heeft de cao 2011-2013 niet algemeen verbindend verklaard ( kunnen verklaren) omdat de BNA statutair niet voldeed aan de aangescherpte criteria die werden gekoppeld aan de AVV. De statuten van de BNA zullen met ingang van 2013 wel voldoen aan de criteria, dan de formele procedure afgerond waarmee de BNA ook statutair een werkgeversorganisatie zal zijn geworden. Er zijn geen kosten of inkomsten - ook niet voor of via de sociale partners - verbonden met: ledenbladen ( sociale partners financieren dat uit eigen middelen); verkoop cao-boekjes niet-leden. ( de cao wordt gratis verstrekt aan leden en niet leden van de sociale partners); internationale projecten (niet aanwezig); maatschappelijk verantwoord ondernemen ( geen onderwerp van activiteiten) websites/vakbladen ( sociale partners financieren dat uit eigen middelen) lidmaatschap koepelorganisatie ( sociale partners financieren dat - indien zulks aan de orde is - uit eigen middelen) SFA richt zich expliciet op alle architectenbureaus en alle werkenden in de branche en maakt daarbij geen onderscheid in diensten en advies. In de statuten wordt uiteraard en evenmin onderscheid gemaakt tussen aangesloten en niet aangesloten organisaties en medewerkers. In 2012 is het onderwerp overheveling van pensioen niet aan de orde geweest voor SFA. 1.9 Uitgaven en statutaire doelen De uitgaven zijn waar mogelijk gespecificeerd naar de bestedingsdoelen zoals vastgesteld in de statuten. Het overzicht hiervan is opgenomen in bijlage 1. SFA heeft drie inhoudelijke werkvelden: arbeidsvoorwaarden arbeidsomstandigheden arbeidsmarkt Jaarverslag 2012 9
Deze werkvelden lopen soms in elkaar over en/of worden in projecten met elkaar verbonden. Dat speelt in 2012 door en in het project Doen wat nodig is! Dit project is gericht op het ontwikkelen van instrumenten ten behoeve van sociale innovatie en duurzame inzetbaarheid. Twee onderwerpen die actueel zijn in verband met de transformatie die de branche ondergaat als gevolg van de slechte economische ontwikkelingen in de bouwbranche als geheel en de architectenbureaus in het bijzonder. Ten tijde van de begroting kon nog geen specificatie worden gemaakt. De posten personeelskosten, arbeidsmarkt, arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden zijn hiervoor gebruikt. De statuten zelf zijn opgenomen als bijlage 3. SFA transformeert naar een sectorfonds dat ook zelf activiteiten initieert, die het realiseren van de doelen in de statuten ondersteunen. Dat gebeurt zoveel mogelijk in overleg met of in samenwerking met de sociale partners. Jaarverslag 2012 10