Onbekommerd wonen in Breda Verslag van de aanpak GWI 1998-2015
Geschikt Wonen voor Iedereen 2 Aanleiding In Nederland is sprake van een dubbele vergrijzing. Het aantal ouderen neemt flink toe en ze worden steeds ouder. Bovendien is er een vermaatschappelijking van de zorg, waardoor mensen met een beperking vaker thuis blijven wonen. Daarom is het gemeentebestuur van Breda in 1998 gestart met een methodische aanpak voor het levensloopbestendig maken van woningen en wijken onder het motto Geschikt Wonen voor Iedereen (GWI). Hiermee liep Breda vooruit op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Deze vraagt van gemeenten om samen met de maatschappelijke partners voldoende ondersteuning te organiseren, waardoor burgers actief aan de samenleving deel kunnen (blijven) nemen. Zelfstandig leven Mensen willen het liefst hun eigen leven zoveel mogelijk zelf inrichten, zichzelf redden en kunnen deelnemen aan de samenleving zoals zij dat willen. Daarin ligt de uitdaging van Geschikt Wonen voor Iedereen: mensen in staat stellen zo zelfstandig mogelijk te leven in hun eigen huis en wijk, ook wanneer zij behoefte hebben aan begeleiding, ondersteuning of zorg. Dat kan alleen als voorzieningen op het gebied van wonen, welzijn en zorg daar een essentieel onderdeel van zijn, anders dreigt het gevaar van sociaal isolement. GWI is erop gericht dat jong en oud, mobiel of immobiel, snel of wat langzamer, voor dagelijkse levensbehoeften goed terecht kunnen in hun levensloopbestendige woonwijk. Oftewel: onbekommerd leven in de ideale wijk. Voor elke Bredase woonwijk wordt daarom gestreefd naar: voldoende aanbod van geschikte woningen voor mensen met een beperking voldoende benodigde voorzieningen voor welzijn en zorg een voldoende levensloopbestendige omgeving (verbetering van) kleinschalige dienstverlening dicht bij huis het tot stand brengen van sociale cohesie.
GWI levert uiteindelijk veilig en goed wonen op voor alle inwoners van Breda. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar ouderen, mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking, en naar chronisch zieken. Werkwijze De aanpak van GWI is klantgestuurd. Dat wil zeggen dat de behoeften en keuzevrijheid van klanten voorop staat bij het aanbod van wonen, zorg en welzijn. Geschikt wonen voor iedereen ontstaat alleen als woningcorporaties, de zorginstellingen, de gemeente, bewonersverenigingen, (vertegenwoordigers van) mensen met beperkingen, ouderen, jongeren en de buurtbewoners zelf de handen ineen slaan. Eerste concrete resultaten De evaluatie van GWI in de periode 2002-2006 laat zien dat er inhoudelijk vooruitgang is geboekt en dat er resultaten zijn bereikt. Zo zijn er 9300 aangepaste woonvormen voor mensen met een beperking, in 55 straten zijn veilige, gele voetpaden aangelegd, en er zijn meer zorg- en welzijnsactiviteiten voor ouderen dan bij de start van GWI. Tegelijk constateert men dat organisatorische verschillen in de bedrijfsvoering, planning, logistiek, financiering of doelstellingen tussen de instellingen voor wonen, zorg en welzijn de mogelijkheden voor een vlotte samenwerking beperken. Het leren omgaan met de relatief nieuwe marktwerking speelt daarbij een rol. Ook zoekt de gemeente naar een balans tussen meer regie voeren of de samenwerking meer of anders faciliteren. Maatschappelijke partners Bij GWI zijn veel maatschappelijke organisaties betrokken die daadwerkelijk willen investeren in de realisering van een levensloopbestendige woonwijk. Het gaat om welzijnsorganisaties, woningcorporaties, dorps- en wijkraden, concerns voor thuiszorg, verpleging en verzorging, ouderenorganisaties, organisaties voor mensen met een functiebeperking en voor zorg aan GGZ-cliënten. Op 7 november 2007 is een belangrijke mijlpaal bereikt in het GWI-proces. 26 maatschappelijke instellingen ondertekenen samen met de Geschikt Wonen voor Iedereen 3
Geschikt Wonen voor Iedereen 4 Gemeente Breda het Manifest Geschikt wonen voor iedereen 2007-2010 en het daarbij horende convenant. Daarmee onderschrijven ze niet alleen de uitgangspunten op stedelijk niveau van het GWI-beleid, maar ook de uitvoeringsafspraken op het terrein van wonen, zorg en welzijn. Voor elk van de 15 GWI-gebieden gaan de samenwerkende organisaties aangeven wat zij willen en kunnen realiseren in de komende jaren. GWI op gebiedsniveau In het Manifest GWI 2007-2010 zijn de algemene prestatieafspraken voor de hele stad benoemd. Op basis hiervan gaan de samenwerkende partijen concreet op gebieds- of wijkniveau aan de slag, want daar ligt immers de focus van GWI. Bij het vormgeven van een levensloopbestendige woonwijk zijn altijd veel partijen betrokken, met een eigen cultuur, eigen regels en eigen financiële kaders. En vaak hebben ze al zelf de nodige plannen voor een wijk. Daarom leggen deelnemende partijen hun uitvoeringsambities én samenwerkingsambities vast in een wijkconvenant. Daarmee wordt maatwerk op gebiedsniveau mogelijk en benut men de kennis uit het gebied zelf goed. Vooruitgang De maatschappelijke samenwerking in GWI heeft in de afgelopen tien jaar een sterke progressie geboekt. Zo zijn er per GWI-gebied werkgroepen in het leven geroepen met de vertegenwoordigers van de wijkraden en van de instellingen voor wonen, zorg en welzijn, soms ook een gehandicapten- of ouderenorganisatie. Verder zijn er Gebiedsvisies waarin de precieze behoeften en moeilijkheden per buurt zijn vastgelegd. Op basis hiervan stellen de werkgroepen Uitvoeringsplannen op waarin onderlinge prestaties en afspraken zijn opgenomen. Voor ieder gebied zijn er Gebiedsbeheerders GWI aangesteld die de samenwerking starten en mogelijk coördineren. In elk GWI-gebied worden Zorgkruispunten opgezet: een fysiek inlooppunt in de buurt waar vraag en aanbod van wonen, zorg en welzijn bij elkaar komen.
Verzilvering@ Breda De nota Verzilvering@ Breda, uitvoeringsprogramma GWI 2011-2015 dient als duurzame voortzetting en versterking van het succesvolle GWI-programma. De rolverdeling is helder geformuleerd: de maatschappelijke partijen en de bewoners- en consumentenorganisaties voeren uit; de gemeente bewaakt, toetst en stimuleert. Een en ander leidt tot een bijgestelde doelstelling van GWI: Mensen, met name ouderen en mensen met beperkingen, in staat stellen zo lang mogelijk zelfstandig te wonen, te leven en mee te doen door verbetering van objectieve en subjectieve kwaliteit van wonen, woonomgeving, welzijn en zorg, en bevordering van zelfredzaamheid. Zorg op maat De belangrijkste verandering is, dat het accent minder op visie ligt, en des te meer op het uitvoeren en monitoren van de gemaakte afspraken. Daarbij wordt er meer gestreefd naar zorg-op-maat -initiatieven. Dat betekent dat er in Breda een toegankelijke, betaalbare en goede zorg voor de meest kwetsbare groep nodig is. Van de GWI-partners wordt verwacht daar op in te spelen vanuit een integrale visie op wonen, welzijn en zorg. En ook dat ze de zelfredzaamheid van nog vitale ouderen waar mogelijk bevorderen. Het doel is mensen helpen hun problemen zelf op te lossen met hulp van een netwerk door bijvoorbeeld het organiseren van activiteiten en voorzieningen op kleinschalig niveau. Dat moet vooral veilig, vertrouwd en herkenbaar aanvoelen, en goed bereikbaar zijn. Een actieve inzet op het terrein van beweging en voeding en het tegengaan van isolement en eenzaamheid is zeer gewenst. Naast de persoonlijke ontmoeting met anderen, is er ook veel aandacht voor technische communicatiemogelijkheden zoals domotica en ICT. Inclusief beleid Een uitgesproken GWI-doel voor de komende jaren is het verbeteren van het zogenoemde inclusief beleid. Hierbij denkt en handelt iedereen als vanzelfsprekend vanuit het beleid voor iedere burger, dus ook mensen met een beperking. Dit gebeurt bijvoorbeeld door Geschikt Wonen voor Iedereen 5
Geschikt Wonen voor Iedereen een gezamenlijke beoordeling ( schouw ) van openbare gebouwen op toegankelijkheid, bruikbaarheid en bereikbaarheid, en door advies te geven over nieuw te bouwen woonzorgvoorzieningen en nieuw in te richten buitenruimte. Met name voor GWI is een evenwichtige spreiding van geschikte woningen over de hele stad van groot belang. Net als de Zie voor meer informatie: www.breda.nl/zorg-welzijn/geschikt-wonen-voor-iedereen De ideale wijk aanwezigheid van voldoende zorg- en welzijnsvoorzieningen. Deze vergroten immers de kans op maatschappelijke participatie en dragen bij aan de zelfredzaamheid van de bewoners. Zo ontstaan op den duur in heel Breda levensloopbestendige wijken; GESCHIKT VOOR IEDEREEN! De belangrijkste ambitie van Geschikt Wonen voor Iedereen blijft in de komende jaren fier overeind. Namelijk: alle inwoners van Breda kunnen onbekommerd leven in de ideale wijk. In de ideale situatie heeft elke wijk: voldoende aangepaste woningen die toegankelijk zijn voor rollators en rolstoelgebruikers; de belangrijkste voorzieningen zoals gezondheidszorg, primaire winkels, postkantoor/bank in de Centrale Zone (het kloppend hart voor de buurt); een goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van voorzieningen; een goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van openbaar vervoer; een goede woonomgeving met toegankelijke en veilige looproutes voor ouderen en mensen met een beperking; een goede gebruiks- en belevingswaarde van de buurt voor bewoners; een aanbod van functies voor zorg, dienstverlening, welzijn en ontmoeting, zo mogelijk in voorzieningen in de Centrale Zone; de aanwezigheid van een multifunctioneel zorgkruispunt met haal- en brengfuncties en 24-uurszorg in de Centrale Zone; de aanwezigheid van een informatieen adviespunt in de Centrale Zone; een positieve gebruiks- en belevingswaarde van de dienstverlening en de welzijns- en zorgvoorzieningen. 6