Jaarverslag 2013 SZH en projectbureau Behoud van levend erfgoed Inleiding: In dit verslag staan de activiteiten van SZH en de projecten die uitgevoerd zijn door het projectbureau. De werkzaamheden voor de SZH worden vooral gedaan door bestuursleden en vrijwilligers. Het projectbureau dat sinds 2008 bestaat voert projecten uit ter ondersteuning van de stamboeken. In het begin van 2011 is een programma vastgesteld voor de periode 2011-2013. Organisatie: Het bestuur van de SZH bestond in december jaar 2013 uit 12 leden: dhr. Dr. Antonis, dhr. Drs. Boink, dhr. Dr. Ir. Ducro, dhr. Ing. Van Eldik, dhr. Ir. Hiemstra, dhr. Dr. Janszen, mw. Dr. Ir. Leenstra, dhr. Ing. Meinema, dhr. Oosterhof, dhr. Taks, dhr. Vriend en mw. Dr. Zegwaard. Bestuurslid Dr. Jansen is begin 2013 plotseling overleden. Het Dagelijks Bestuur bestond op 31 december 2013 uit vier leden: Boink (voorzitter), Van Eldik (secretaris), Meinema (penningmeester) en Zegwaard (vicevoorzitter). Het dagelijks bestuur heeft zes keer vergaderd en overleg gehad met het projectbureau. Het bestuur is twee keer bij elkaar geweest; tijdens die vergaderingen werden in werkgroepen inhoudelijke onderwerpen besproken over fokkerij, communicatie en over belangenbehartiging en fondswerving. Beide besturen hebben vergaderd op 5 maart en 15 oktober. Het Dagelijks Bestuur heeft in 2013 naast voornoemde data ook vergaderd op 10 januari, 21 mei, en 3 september en 10 december. Medewerkers SZH en Projectbureau In 2013zijn er vier medewerkers werkzaam geweest bij het projectbureau. De taak van Nonja Remijn was het organiseren van het promoten van de rassen, ondersteunen van de stamboeken bij communicatie en promotie rassen, het werven van fondsen/sponsors en meewerken aan educatieve projecten. Marije van der Kruk heeft haar tijd besteed aan het project vermarkten. Kor Oldenbroek heeft een aantal fokkerijprojecten uitgevoerd. Daarnaast geeft hij inhoudelijke ondersteuning aan het bestuur en rasverenigingen. In mei 2013 is Myrthe Maurice medewerkster fokkerij geworden. Ank Zegwaard heeft ook in 2013 de dagelijkse aansturing van het projectbureau op zich genomen. Missie en beleid De SZH is opgericht in 1976 om de variatie onder de landbouwhuisdieren in Nederland te behouden en te voorkomen dat oorspronkelijke rassen uitsterven. De SZH zet zich in voor het behoud van ons levend erfgoed en voor de genetische diversiteit onder de oorspronkelijke Nederlandse landbouwhuisdieren in Nederland. Dit doet ze door nieuwe functies voor authentieke rassen te promoten, die deze dieren weer een wezenlijk onderdeel van onze samenleving maken. De rassen worden ingezet bij duurzame landbouw, zorgboerderijen, natuurbeheer, sport en recreatie en als hobbydier. Op kinderboerderijen en in openlucht musea zijn ze levende voorbeelden van onze cultuur. De SZH heeft een koepelfunctie en is een kenniscentrum. Zij geeft fokadviezen en bevordert kennis over oorspronkelijke rassen en over hun betekenis voor ons landschap, het behoud van genetische diversiteit, de wetenschap en in de cultuurgeschiedenis. Fokcentra en educatieve centra die hierin een belangrijke rol spelen, krijgen een SZH erkenning.
Activiteiten SZH Fokcentra, educatieve centra en begunstigers De SZH heeft per 31 december 2013 zesenveertig erkende fokcentra en acht erkende educatieve centra. In 2013 zijn er twee nieuwe fokcentra erkend te weten: Hoeve het Rondgors voor het Bonte Bentheimer varken en de Oude Eik voor Nederlandse landgeiten. Schaapskooi Schijndel en Speelboerderij Elsenhove zijn erkend als educatief centrum in 2013. In 2013 zijn vijftien centra opnieuw gekeurd en bezocht namens de SZH en is met hen overlegd wat zij nodig hebben van de SZH voor hun ambassadeursfunctie. In 2014 wordt extra aandacht besteed aan het faciliteren van ambassadeurs. Het aantal begunstigers vertoont een lichte daling. In 2013 zijn er eenendertig nieuwe begunstigers geworven en hebben er zevenenzestig bedankt waardoor het totaal aantalbegunstigers 1371 bedraagt per 31 december 2013. Communicatie: ZeldzaamHuisdier, website, voorlichting lezingen (zie ook onder Promotie rassen) Communicatie met de achterban en stakeholders vindt plaats via het blad ZeldzaamHuisdier, een vernieuwde SZH-website, de Nieuwsbrief, Twitter, Facebook en Linkedin. De website, in de nieuwe huisstijl, is sinds het voorjaar 2013 in de lucht en is positief ontvangen door de achterban en belangstellenden. Voor de eindredactie van ZeldzaamHuisdier is na het plotselinge overlijden van de onze eindredacteur, Henk Jansen, een nieuwe eindredacteur gevonden in de persoon van Carolijn Janssens. Paraplubestand Inmiddels zijn is een groot deel van de zeldzame rassen ingevoerd in het paraplubestand. Een aantal stamboeken had nog geen gegevens aangeleverd maar zijn daar inmiddels toe overgegaan. Zo kan in 2014 de rest van de stamboekdieren opgenomen Het werk wordt bemoeilijkt doordat veel bedrijven het relatienummer niet paraat hebben. Daar wordt een oplossing voor gezocht. Dat geldt ook de manier van registeren van dieren van bedrijven met een kuddeovereenkomst. Nationaal Een belangrijke mijlpaal in 2013 is de samenwerking tussen levend erfgoed organisaties. Dit jaar heeft het Nationaal plan voor het behoud van agrobiodiversiteit, opgesteld door stichting de Oerakker, de SZH, het Bosschap en het CGN, zijn beslag gekregen. Het plan wordt in 2014 aan de overheid en de politiek aangeboden. Het is de bedoeling onder andere samen promotieprojecten op te pakken en daarvoor samen fondsen aan te vragen. Internationaal Dit jaar is een symposium en de jaarlijkse vergadering van SAVE (Europees netwerk van maatschappelijke organisaties zich sterk maken voor het behoud van agrobiodiversiteit) in Nederland gehouden. Dit alles werd georganiseerd door de SZH op 19 en 20 september te Biezenmortel. Het belangrijkste onderwerp tijdens de het symposium was: Hoe kunnen zeldzame rassen ingezet worden en wat kan het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) hierin betekenen?. De conclusie was dat het nieuwe Europese landbouwbeleid de EU-landen voldoende mogelijkheden biedt voor een beleid dat agrobiodiversiteit en het behouden en benutten van zeldzame rassen ondersteunt. Naast een vast bedrag dat boeren per hectare krijgen is er extra ondersteuning
mogelijke voor boeren die zich richten op natuurbehoud en biologisch dynamische voedselproductie. Ook mag een deel van het budget besteed worden aan ondersteuning van het behoud en duurzaam gebruik van genetische bronnen. Daarnaast hebben de landen de mogelijkheid te definiëren wat onder landbouwgronden wordt verstaan. Zo is er een mogelijkheid om heidevelden en natuurgebieden als extensief begraasde landbouwgronden te definiëren. Op die manier kunnen heideboeren profiteren van het hectare tarief. Dit betekent dat lobby nodig is om hier politiek draagvlak voor te kweken. Projecten van het projectbureau Behoud Nederlands levend erfgoed In 2013 zijn de volgende projecten uitgevoerd op gebied van fokkerij, vermarkten, promotie rassen, educatie en belangenbehartiging. Fokkerijstructuur professionalisering - conserveringsprogramma s Aan het begin van het jaar is met het Centrum voor Genetische Bronnen (CGN) geïnventariseerd welke vragen van stamboeken er liggen voor de SZH en voor het CGN en voor welke stamboeken welke aandacht nodig (van de SZH of het CGN). Dit bepaalde het programma voor 2013. In de loop van het jaar is door het CGN (m.b.v. de SZH) een update gemaakt van de status van de zeldzame rassen. In 2013 heeft het ras van het jaar, de Hollandse Herder, extra aandacht gekregen, als voorbeeld voor ondersteuning in de promotie en fokkerij voor andere rassen. In het blad ZeldzaamHuisdier zijn vier artikelen verschenen over dit ras (introductie, gebruik, fokkerij, toekomst). Professionalisering stamboeken Ook in 2013 zijn stamboeken naar aanleiding van de voor hen georganiseerde strategiedagen effectiever gaan opereren. Na het formuleren van een fokdoel in 2012, zijn er met de Stichting de Witrik in 2013 als vervolg hierop twee strategiedagen geweest om een fokprogramma te maken en uit te zetten. Tijdens deze bijeenkomst is besloten om de adviezen van een onderzoek door een student van de WUR (begeleid door de SZH) op te volgen. Een daarvan luidde: het witrikgen meer verspreiden door dubbele-witrikdieren te paren met bonte of eenkleurige ouderdieren, Er worden door de Stichting nu dubbele-witrikstieren aangeboden aan KI-verenigingen, o.a. KI Samen. Als het fokprogramma breed gedragen wordt door de houders van Witrikken, komt er in een van de volgende jaren nog een afsluitende strategiedag over het succesvoller vermarkten van overtollige kalfjes. In het kader van het uitwerken van een fokprogramma inteeltbeheersing heeft de SZH de Stichting Roodbont Fries vee ondersteund in het onderzoek onder een groep niet geregistreerde roodbonten om te kijken of die verwant zijn met de populatie die opgenomen is in het stamboek Roodbont Fries vee. Er wordt nagegaan of die populatie voor vers bloed kan zorgen. Met de Stichting de Blaarkop is een strategiedag geweest waarop geïnventariseerd is hoe de stichting het best kan functioneren en op welke gebieden het in stand houden van het ras verbeterd kan worden. De stichting is aan de slag gegaan met actiepunten op gebied van fokkerij, organisatie en vermarkten. Dat wordt verder uitgewerkt in 2014. De promotie van het ras krijgt extra aandacht in het kader van het ras van het jaar in 2014. Er is veel tijd besteed samen met het CGN aan het implementeren van een fokprogramma voor melkschapen met inzet van KI dat de rentabiliteit van de melkschapenhouderij kan verbeteren. Vanuit de SZH zal dit programma intensief begeleid worden. Ten aanzien van interne communicatie en promotie heeft de SZH het stamboek van het Drents heideschaap en de Schoonebeeker ondersteund bij het maken van een handboek voor de
keurmeesters. Het stamboek van het Fries melkschaap is van de nodige ondersteuning in de promotie van het ras voorzien. Het systeem van gezamenlijke websites voor stamboeken is in 2013 geoptimaliseerd zodat de stamboeken die daar gebruik van maken meer communicatiemogelijkheden hebben en goed vindbaar zijn. Ook fokcentra en educatieve centra kunnen in dit system meedoen. Zo kunnen zij hun ambassadeursfunctie nog beter vervullen. Het stamboek Bonte Bentheimer landvarken is op verzoek van de organisatie van een eerste fokadvies voorzien. In de hondenwereld worden gestaag de fokkerijadviezen naar aanleiding van het SZH rapport (uit 2011, over de stand van zaken van de Nederlandse hondenrassen) steeds verder vorm gegeven. De stamboekorganisaties van de Wetterhoun en van de Saarloos Wolfshond hebben inmiddels toestemming van de Raad van Beheer gekregen om het SZH/CGN advies op te volgen om door middel van een outcrossprogramma de inteelt te bestrijden. De AVSL (SaarloosWolfshondclub) zoekt bij het uitwerken van het programma en het afzetten van pups het advies van de SZH. Dit jaar heeft de Hollandse Herderclub data laten doorrekenen bij het CGN om te kijken hoe de stand van zaken is betreffende inteelt en verwantschap. Dat heeft geleid tot een SZH/CGN advies waaraan inmiddels gevolg is gegeven. De fokkerijorganisatie van de Drentse patrijshond heeft advies gevraagd over een fokprogramma dat leidt tot minder inteelt en verwantschap. Zij zijn met de SZH een traject gestart om nadrukkelijk hun leden bij dit advies te betrekken omdat het stamboek daarvan afhankelijk is voor het uitvoeren van de fokprogramma s. Dit wordt verder opgepakt in 2014. Toerusting en conservering In het najaar van 2013 heeft de SZH in samenwerking met het Groenhorst college te Barneveld een cursus fokkerij paarden en runderen gegeven, die goed bezocht werd. De serie voor andere diersoorten wordt vervolgd in 2014. In het begin van het jaar is er een presentatie gegeven aan de leden van aan de Nederlandse Bonte geitenclub over fokdoelen en in augustus een bij het stamboek het Mergellandschaap. In het kader van opslag van genetisch materiaal als garantie is sperma opgenomen van kwetsbare rassen in de genenbank. In 2013 betrof dit het Bonte Bentheimer landvarken, de Twentse landgans en nog enkele eendenrassen. Er zijn bestaande collecties aangevuld zoals van vijf zeldzame schapenrassen, drie zeldzame geitenrassen en Fries Roodbonten. Met de Hollandse Herderclub is afgesproken dat er in 2014 sperma van dat ras wordt opgeslagen. Onderlinge samenwerking stamboeken Er is dit jaar twee keer gezamenlijk overleg geweest met de rundveestamboeken, In het voorjaar over de problematiek van het gebruik van op bedrijfsniveau gewonnen sperma op andere bedrijven dan het bedrijf van oorsprong. In het najaar heeft Myrthe Maurice haar onderzoeken naar de genetische variatie van melkvetzuursamenstelling in melk van verschillende runderrassen gepresenteerd en besproken. Er bestaat een platform Nederlandse hondenrassen; De betrokkenheid van de SZH bij een show special voor deze rassen, heeft tot gevolg gehad dat de banden met de SZH verstevigd zijn en dat steeds meer stamboeken van de Nederlandse hondenrassen de weg naar de SZH weten te vinden. Ook dit jaar is overleg geweest met de platforms van de rasverenigingen van de kleindieren (kip, watervogels, duif, konijn en kip): de Nederlandse Hoenderclub en Kleindieren Liefhebbers Nederland. Ook met het platform kleinschalige geiten en schapenhouderij heeft de SZH
overleg. Voor het voorjaar 2014 staat een workshop fokdoelen van melkgeitenrassen op het programma. Inmiddels heeft de helft van de rasverenigingen ontdekt dat onderlinge samenwerking de mogelijkheid biedt ervaringen uit te wisselen, gezamenlijke knelpunten te bespreken, best practices te delen, fokdoelen en fokprogramma s van elkaar te gebruiken. Bijna alle stamboekorganisaties hebben samengewerkt op gebied van promotie en zich gezamenlijk gepresenteerd op evenementen. Niet alleen binnen de soorten maar ook over soorten heen nemen fokkerijorganisaties fokprogramma s en marktstrategieën van elkaar over en passen die toe in hun eigen situatie. Vermarkten producten ZeldzaamLEKKER De functies van zeldzame rassen worden steeds beter benut en er worden steeds meer producten en diensten van zeldzame rassen omgezet. In 2013 zijn er zijn er acht nieuwe ZeldzaamLEKKER bedrijven erkend, te weten: Daalhoeve in Maastricht, Schaapskudde Twente en Erfgoed Bossem in Twente, Klein Swormink in Lettele, Heerlijkheid Mariënwaerdt te Beesd, de Kooihoek in Exloo, de Groote Modderkolk in Loenen en Hoeve de Lakenvelder in Gilze. In totaal zijn er nu 22 bedrijven erkend als ZeldzaamLEKKER centrum. Er is een lijst met minstens 17 potentiële kandidaten. Er staan inmiddels 85 verhalen op de website over producten, diensten, producenten of rassen. Met de stichting de Oerakker is afgesproken vanaf 2014 de vergeten groenten en fruit van oude fruitboomrassen die op de huidige ZeldzaamLEKKER- centra zijn, op te nemen op de website. De voorwaarden voor erkenning als ZeldzaamLEKKER centrum zijn beter geformuleerd en er zijn een aantal enquêtevragen opgesteld die meer duidelijkheid kunnen verschaffen over dat wat de producenten van ZeldzaamLEKKER verwachten en welke ondersteuning zij kunnen gebruiken Promotie producten In het kader van promotie van producten van zeldzame rassen is ZeldzaamLEKKER in 2013 gepresenteerd op een vijftal evenementen onder andere door een kookworkshop op de Farm en Countryfair (die de media haalde), de Slow Food markt van het Rotterdam Food Festival en het Smaakfestijn bij Arnhem. Via de social media is bekendheid gegeven aan ZeldzaamLEKKER en eind 2013 was de achterban op Facebook verviervoudigd is en had ZeldzaamLEKKER op Twitter 280 volgers. Een artikel In Zeldzaam Huisdier bleek hernieuwde aandacht voor de producten op te leveren en een persmoment op Mariënwaerdt zorgde voor publiciteit in een aantal streek- en vakbladen. De vrienden en fokkersdag van de SZH werd afgesloten met een ZeldzaamLEKKER diner. In totaal zijn er zes regio s netwerkpunten: een wolnetwerk in Drenthe en recreatienetwerken in Twente, de Alblasserwaard rond Ottoland, in Noord-Brabant, op de Veluwe en een educatief netwerk rond het Groene Nest in Friesland. Landelijk is het netwerk Brandrood actief, waarmee ZeldzaamLEKKER nauw samenwerkt. In 2014 komt er ruimte voor arrangementen rond de regiocentra op de ZeldzaamLEKKER website. In 2014 worden de regionetwerken verder uitgebouwd. Toerusting producenten Om houders beter in staat te stellen om producten en diensten van zeldzame rassen te vermarkten is er een website als platform voor producenten en andere stakeholders in het leven geroepen. Die voorziet in bestaande (internationale) kennis over vermarkten van streekproducten, tips over regelgeving, zogenaamde best practices en resultaten van onderzoeken naar eigenschappen van
zeldzame rassen met betrekking tot vermarkting. Daarnaast biedt dit platform de gelegenheid aan producenten om kennis en ervaringen te delen. In opdracht van de SZH hebben een aantal WUR-studenten een onderzoek gedaan naar ZeldzaamLEKKER vanuit verschillende disciplines. Daaruit kwamen verschillende suggesties voor het uitbreiden van de afzetmogelijkheden en verbeteren van de promotie naar voren. Als stap hieraan vooraf is het noodzakelijk de band tussen de producenten te vergroten, het netwerk te versterken en ZeldzaamLEKKER meer bekendheid te geven. De producenten moeten samen beslissen hoe ze verder willen dus is er in 2013 een planning gemaakt om samenwerking tussen producenten te bevorderen op regionaal niveau. Dit wordt gecontinueerd in 2014. Er zullen een aantal workshops gehouden worden in 2014 onder andere over vierkantsverwaarding, het vormen van een coöperatie of andere samenwerkingsvorm en het omgaan met regelgeving. De workshops zijn ook bedoeld om ervaringen uit te wisselen tussen producenten. Begeleiding van stamboeken Intussen is er een Slow Food presidium voor producten van Friese en Zeeuwse melkschapen opgericht en een voor producten van het Brandrode rund. Beide zijn erkend door de internationale Slow Food organisatie. Met de organisatie professionele melkschapenhouders is er een praktijknetwerk bijzondere producten in de markt zetten geweest en met het stamboek Brandrood zijn er een aantal netwerkbijeenkomsten geweest over het effectief vermarkten van producten die opgenomen zijn in de ark van de Smaak van Slow Food. Bij beide netwerken was de SZH (ZeldzaamLEKKER) betrokken bij beide netwerken, d.m.v. deelname en geven van een workshop. Er zijn zo ook nieuwe centra ZeldzaamLEKKER centra geworven. Op de fokkers- en vriendendag is er een workshop voor producenten en andere belangstellenden geweest. Promotie van levend erfgoed en educatie Promotie van de rassen In het kader van de promotie van de rassen hebben veel stamboeken deelgenomen aan presentaties op drietal evenementen waaronder Animal Event en de Beleef het landleven dagen. Samen met de SZH heeft de Hollandse Herderclub zich op een aantal evenementen gepresenteerd met demonstraties: op het voorjaarsfeest van Groede podium in mei, in Ottoland, op de Beleef het landleven dagen en op de vriendendag van de SZH. Met de fokkerijorganisatie van het nieuwe ras van het jaar 2014, de Groninger blaarkop is een promotieprogramma gemaakt. In september zijn er met NME Amstelveen activiteiten geweest met zeldzame rassen op de Kids Climate Conference in Center Parcs en in het kader van het SZH uitleenproject was ook dit jaar op de Keukenhof een Brandrood kalf te bewonderen. Daarnaast is in aantal landelijke bladen aandacht besteed aan zeldzame rassen en de SZH, al dan niet in combinatie met het prentenboek Pluis, Pluus en Ploos. Daarnaast zijn een viertal kinderboerderijen verspreid over het land geadviseerd over zeldzame rassen en voorzien van educatiemateriaal daarover. Op de landelijke kinderboerderijendag heeft de SZH de deelnemers van informatie en ideeën voorzien en een workshop verzorgd over fokkerij. Werven van houders Met Staatsbosbeheer is afgesproken dat worden er excursies aangeboden worden aan terreinbeheerders naar natuurgebieden waar zeldzame rassen worden ingezet. De eerste is in voorjaar 2014. Op de fokkers- en vriendendag konden toekomstige en huidige houders kennis maken met nutfuncties van levend erfgoed. Er waren o.a. workshops schapen hoeden met de Hollandse
Herder, fokkerij, en hoe kijk je naar een dier en een wandeling met de herder. Om er achter te komen waar zeldzame rassen te verkrijgen zijn, konden op deze dag mensen kennis maken met stamboeken en houders. Er is een inventarisatie gemaakt hoe stamboeken en kinderboerderijen beter kunnen samenwerken. De SZH bemiddelt hierin en verwijst naar de stamboeken voor de aanschaf van dieren. In 2014 wordt dit verder uitgewerkt. Om op kinderboerderijen/groenscholen zeldzame rassen voor promotiedoeleinden te houden is het uitleenproject van kalfjes nog steeds van kracht en maken we er reclame voor op de kinderboerderij site en de SZH- site. Ambassadeurs Om huidige houders als ambassadeurs van zeldzame rassen op te kunnen laten treden met kennis van de ontstaansgeschiedenis van de zeldzame rassen in relatie tot hun omgeving is inmiddels op de SZH website de historische geografie van de rassen opgenomen. In 2013 hebben er twee succesvolle kinderkippenclubs gedraaid met behulp van het SZH hand - en doeboek. Een op kinderboerderij en SZH fokcentrum de Kooi in Rotterdam en een in Barneveld rond het pluimveemuseum en de Barnvelderclub.. In Barneveld was ook veel aandacht voor de ontstaansgeschiedenis van de Barnevelder kip in het kader van 100 jaar Barnevelder. Het hand- en doeboek zeldzame kippen en konijnen heeft inmiddels een definitieve vorm gekregen. Educatie Om bij jonge burgers meer interesse te kweken om later gebruik te maken van producten van zeldzame rassen en arrangementen met zeldzame rassen) is er inmiddels lesmateriaal over de relatie tussen zeldzame rassen en de duurzame productie van voedsel gemaakt en is er een zoekkaart voor evenementen en kinderboerderijen over zeldzame rassen ontwikkeld. In het voorjaar zijn de zeldzame rassen en hun producten het onderwerp geweest van een schoolopdracht op het Technasium te Amstelveen. De SZH had samen met een tweetal producenten de opdracht geformuleerd om duurzame verpakkingen te maken hun producten. De SZH-website met velden per doelgroep, die sinds april in werking is, wordt regelmatig bijgewerkt en vormt zo ook een belangrijke informatie bron voor educatieve instellingen en houders van zeldzame rassen. Het onderwijs wordt regelmatig op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen van de rassen, door berichten op het Groen Kennisnet. Deze berichten worden ook als nieuwsbrieven gemaild aan 582 abonnees. Belangenbehartiging SZH behartigt de belangen van (kleine) ZH producenten ten aanzien van wet en regelgeving over producten. In 2013 zijn knelpunten die uit de netwerkbijeenkomsten kwamen toegevoegd aan de punten die verzameld zijn in 2012. In 2014 staat een workshop hierover gepland. De SZH heeft inmiddels contact gezocht met herders, natuurorganisaties en de overheid om een projectgroep te vormen die de problematiek rond begrazing met gescheperde kuddes aanpakt. Er is een initiatiefgroep duurzame schaapsherders en heideboeren opgericht waarin de SZH zitting heeften en een actieve, bemiddelende rol in speelt. Deze groep staat voor een sector brede aanpak van de knelpunten waar de herders voortdurend tegenaan lopen. Betrokkenheid bij achterban In het kader van draagvlak kweken en de band verstevigen met de achterban is voorlichting aan potentiële houders gegeven op de fokkers- en vriendendag en een gastcollege op een school in Nijmegen. Daarnaast wil de SZH de banden met de stamboeken verstevigen. We hebben stamboekdagen bezocht en/of presentaties gegeven over het werk van de SZH (Nederlandse bonte geiten, Mergellanders) en keuringen en shows bezocht van rassen (Gelders, Groninger paard,
Nederlandse hondenrassen ) en jubilea van stamboeken (Barnevelders). Met het uitreiken van SZHpenningen aan fokkers en degenen die zich inzetten voor het stamboek, wil de SZH laten zien dat ze de inzet van de schatbewaarders van het levend erfgoed zeer waardeert. We houden ook contact met studenten die een opleiding volgen die op landbouwhuisdieren gericht zijn. Zo is er regelmatig contact met de Veterinaire Veefokkersclub van de faculteit Diergeneeskunde. We voorzien hen van informatiemateriaal en in januari 2014 gaan we met hen op excursie. Op hun beurt hebben zij de opbrengst van een veiling van zelfgemaakte schilderijen aan de SZH geschonken. Met de Wageningse veeteeltstudenten onderhoudt de SZH ook nauwe betrekkingen. Zo heeft de SZH met hen een excursie georganiseerd naar het Groninger en Gelders paard, een presentatie gegeven op een ouderdag van de veeteeltstudenten. We willen fokkers ook van kennis voorzien dus hebben we in ZeldzaamHuisdier en/of stamboekbladen artikelen gepubliceerd: over het onderzoek naar de vererving bij de Witrik, over het Nederlandse landvarken en over bijzondere genen bij schapenrassen. Fondswerving In het kader van fondswerving met stamboeken heeft de SZH een enquête gestuurd naar de stamboeken om te inventariseren waar behoefte aan is op dat gebied. De fokkerijorganisaties van het Groninger paard en het Hollands hoen hebben advies gevraagd en gekregen. Met het stamboeken Lakenvelder rund is met succes een bijdrage aangevraagd voor een boek over Lakenvelders. De SZH heeft in 2013 met succes fondsen aangevraagd voor de promotie van de rassen bij het Prins Bernhard Cultuurfonds ( 25.000) en het Rabobank Charity Fund heeft ZeldzaamLEKKER opgenomen in haar fondsenaanbod voor organisaties en particulieren die duurzame ondernemen willen ondersteunen. Conclusie Het SZH-bestuur en de medewerkers van het projectbureau zijn ook in 2013 heel actief geweest en hebben vrijwel alle gestelde doelen bereikt. De rasverenigingen weten de SZH te vinden als het gaat om fokkerijvragen en adviezen. De samenwerking met het CGN is versterkt. Zo levert de SZH samen met het CGN een belangrijke bijdrage aan het verbeteren van het welzijn van honden door begeleiding en adviezen op fokkerijgebied van de Nederlandse hondenrassen. ZeldzaamLEKKERproducten en -producenten hebben een betere marktpositie verworven en de voorbereiding voor een verdere verzelfstandiging van deze activiteiten is in gang gezet en de zeldzame rassen kunnen rekenen op een toenemende belangstelling van jonge en volwassen Nederlanders. Tenslotte zijn er belangrijke stappen gezet in een structurele samenwerking met de natuurorganisaties.